Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00154 010889 24108756 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Lecznicze rośliny dziko rosnące. Najskuteczniejsze rośliny w domowej apteczce - ebook/pdf
Lecznicze rośliny dziko rosnące. Najskuteczniejsze rośliny w domowej apteczce - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 463
Wydawca: Vital Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-65846-37-2 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> poradniki >> zdrowie
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

 

Coraz więcej ludzi jest zainteresowanych wykorzystaniem możliwości leków roślinnych, stanowiących alternatywę dla chemicznych odpowiedników. Autorka wprowadzi Cię w świat roślin o właściwościach terapeutycznych, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniając ich działanie oraz zasady bezpiecznego stosowania lekarstw ziołowych. Znajdziesz tu szczegółowe instrukcje jak samodzielnie przygotowywać herbaty, nalewki, kompresy oraz maści lecznicze na wiele dolegliwości. Poznasz również podstawy funkcjonowania najważniejszych układów w ciele i wpływ preparatów roślinnych na poszczególne organy. Bez względu na to, czy masz problemy z mięśniami, huśtawką nastrojów czy zwykłym przeziębieniem, troska o własne zdrowie i dobre samopoczucie zaczyna się tu i teraz. Zdrowie w zasięgu ręki.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

LECZNICZE ROŚLINY DZIKO ROSNĄCE Cordelii, która wspierała mnie przez cały czas, i roślinom – dziękuję, że mnie wybrałyście. Redakcja: Magdalena Madura Skład: Aleksandra Lipińska PRojekt okładki: Aleksandra Lipińska tłumaczenie: Anna Kłys Wydanie I BIAŁYSTOK 2018 ISBN 978-83-65846-37-2 Tytuł oryginału: The Herbal Apothecary. 100 medicinal herbs and how to use them. Copyright © 2015 by JJ Pursell. All rights reserved. Original published in the United States by Timber Press, Portland, OR © Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Vital, Białystok 2016 All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadaczy praw autorskich. Książka ta zawiera porady i informacje odnoszące się do opieki zdrowotnej. Nie powinny one jednak zastępować porady lekarza ani dietetyka. Jeśli podejrzewasz u siebie problemy zdrowotne lub wiesz o nich, powinieneś skonsultować się z lekarzem zanim rozpoczniesz jakikolwiek program poprawy zdrowia czy leczenia. Dołożono wszelkich starań, aby informacje zaprezentowane w tej książce były rzetelne i aktualne podczas daty jej publikacji. Wydawca i autor nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki dla zdrowia mogące wystąpić w wyniku stosowania zaprezentowanych w książce metod. 15-762 Białystok ul. Antoniuk Fabr. 55/24 85 662 92 67 – redakcja 85 654 78 06 – sekretariat 85 653 13 03 – dział handlowy – hurt 85 654 78 35 – www.vitalni24.pl – detal strona wydawnictwa: www.wydawnictwovital.pl sklep firmowy: Białystok, ul. Antoniuk Fabr. 55/20 Więcej informacji znajdziesz na portalu www.odzywianie24.pl PRINTED IN POLAND Spis treści Przedmowa ........................................................................................ 13 OD TRADYCYJNYCH PRAKTYK DO WSPÓŁCZESNEGO ZIOŁOLECZNICTWA WPROWADZENIE ................................................................................ Droga zielarza .................................................................................... Starożytna medycyna ........................................................................ Od roślin do farmaceutyków ............................................................. PODSTAWY LUDZKIEJ ANATOMII ........................................................ Układ krwionośny .............................................................................. Układ oddechowy .............................................................................. Układ pokarmowy ............................................................................. Układ hormonalny ............................................................................. 17 23 29 33 38 39 43 47 51 JAK ZA DAWNYCH LAT 56 PRZEWODNIK PO ROŚLINACH LECZNICZYCH ............................................. 61 Zdobądź wiedzę o roślinach: jak korzystać z przewodnika ................ 76 Babka zwyczajna ................................................................................ 78 Bez czarny .......................................................................................... 81 Błyskoporek podkorowy .................................................................... 82 Bobrek trójlistkowy ........................................................................... 85 Bodziszek plamisty ............................................................................ 86 Brodaczka właściwa ........................................................................... 89 Bukwica zwyczajna ............................................................................ 91 Bylica piołun ...................................................................................... 93 Centuria pospolita ............................................................................. 95 Chamaelirium .................................................................................... 97 Chaparral ........................................................................................... Chmiel zwyczajny ............................................................................... 99 Cykoria podróżnik .............................................................................. 101 Cytryniec chiński ................................................................................ 103 Czeremcha amerykańska ................................................................... 105 Dąb biały ............................................................................................ 108 Karbieniec .......................................................................................... 110 Dereń jamajski ................................................................................... 112 Drapacz lekarski ................................................................................. 113 Dziewanna drobnokwiatowa ............................................................. 116 Dzięgiel litwor .................................................................................... 118 Dziurawiec zwyczajny ........................................................................ 120 Epimedium wielkokwiatowe ............................................................. 123 Fenkuł włoski ..................................................................................... 125 Fiołek wonny ..................................................................................... 127 Glistnik jaskółcze ziele ....................................................................... 129 Głowienka .......................................................................................... 131 Głóg dwuszyjkowy ............................................................................. 133 Goryczka żółta ................................................................................... 136 Granicznik płucnik ............................................................................. 139 Gwiazdnica pospolita ......................................................................... 141 Hortensja krzewiasta ......................................................................... 143 Jałowiec pospolity ............................................................................. 144 Jemioła .............................................................................................. 147 Jeżówka purpurowa ........................................................................... 149 Jeżyna bezkolcowa ............................................................................ 152 Jodła balsamiczna .............................................................................. 154 Kalina śliwolistna ............................................................................... 156 Kasztanowiec zwyczajny .................................................................... 158 Kokoryczka ......................................................................................... 160 Koniczyna łąkowa .............................................................................. 162 Kosaciec różnobarwny ....................................................................... 164 Kruszyna pospolita ............................................................................ 167 Krwawnica pospolita ......................................................................... 169 Krwawnik pospolity ........................................................................... 172 Lakownica spłaszczona ...................................................................... 175 Lipa amerykańska .............................................................................. 177 Lobelia rozdęta .................................................................................. 180 Lubczyk ogrodowy ............................................................................. 183 Lukrecja gładka .................................................................................. 185 Łopian większy ................................................................................... 187 Macierzanka tymianek ...................................................................... 189 Mahonia pospolita ............................................................................ 192 Malina właściwa ................................................................................ 194 Marchew zwyczajna .......................................................................... 197 Mącznica lekarska .............................................................................. 200 Melisa lekarska .................................................................................. 203 Mięta polej ........................................................................................ 205 Mitchella płożąca............................................................................... 208 Modrzew ........................................................................................... 210 Nawłoć kanadyjska ............................................................................ 213 Obuwik pospolity .............................................................................. 215 Ogórecznik lekarski ............................................................................ 217 Oman wielki ....................................................................................... 220 Orzech czarny .................................................................................... 222 Owies zwyczajny ................................................................................ 225 Perz właściwy .................................................................................... 228 Pierwiosnek lekarski .......................................................................... 231 Pięciornik kurze ziele ......................................................................... 233 Pluskwica groniasta ........................................................................... 236 Pochrzyn włochaty ............................................................................ 238 Pokrzywa zwyczajna .......................................................................... 241 Przetacznikowiec wirginijski .............................................................. 244 Przytulia czepna ................................................................................. 246 Rauwolfia żmijowa ............................................................................ 248 Rdest wężownik ................................................................................. 250 Rozmaryn lekarski .............................................................................. 252 Rutwica lekarska ................................................................................ 254 Rzepik pospolity ................................................................................ 257 Sadziec przerośnięty ......................................................................... 259 Sadziec purpurowy ............................................................................ 261 Sangwinaria kanadyjska .................................................................... 263 Selenicereus wielkokwiatowy ............................................................ 266 Serdecznik pospolity .......................................................................... 268 Sumak szkarłatny ............................................................................... 271 Szałwia lekarska ................................................................................. 273 Szanta zwyczajna ............................................................................... 276 Szarłat szorstki ................................................................................... 279 Szczaw kędzierzawy ........................................................................... 281 Szczaw zwyczajny............................................................................... 283 Tatarak zwyczajny .............................................................................. 285 Topola balsamiczna ........................................................................... 288 Topola osikowa .................................................................................. 291 Tulejnik amerykański ......................................................................... 293 Twardnik japoński .............................................................................. 295 Werbena pospolita ............................................................................ 297 Wiązówka błotna ............................................................................... 299 Woskownica amerykańska ................................................................ 301 Żagwica listkowata ............................................................................. 303 Żywotnik zachodni ............................................................................. 305 PRACOWNIA ZIELARZA ........................................................................ 308 Stanowisko pracy zielarza .................................................................. 311 Tworzenie mieszanek ziołowych........................................................ 315 Sposób podawania ziół ...................................................................... 321 TERAPIE ZIOŁOWE ............................................................................... 385 Trądzik ............................................................................................... 389 Guzy, siniaki i inne dziecięce nieszczęścia .......................................... 393 Zmęczenie i funkcje mózgu................................................................ 397 Kobiece dolegliwości ......................................................................... 399 Stany zapalne i ból ............................................................................. 403 Bezsenność ........................................................................................ 407 Menopauza ........................................................................................ 411 Dolegliwości układu oddechowego ................................................... 415 Choroby skóry .................................................................................... 421 Stres i nadnercza ............................................................................... 425 Problemy żołądkowe i jelitowe .......................................................... 427 Obrażenia .......................................................................................... 431 Konwersja miar .................................................................................. 437 Dostawcy ziół ..................................................................................... 439 Bibliografia ........................................................................................ 441 Podziękowania ................................................................................... 445 Zdjęcia ............................................................................................... 447 Skorowidz .......................................................................................... 451 Przedmowa Rośliny, liście i  kwiaty fascynowały mnie od dziecka. Zbierałam żołędzie i  traktowałam jak skarby, a  w  wyobraźni przyjaźniłam się z  mówiącymi drzewami. Chociaż wielu z  nas dorasta i  zapomina o  swoim prawdziwym powołaniu, ja miałam to szczęście, że rośliny ciągle przypominały mi, czym powinnam się zajmować. Zielarstwo jest dla mnie stylem życia. To świado- me przeżywanie każdego dnia i wdzięczność za to, co nas otacza i zapewnia przetrwanie. Podczas gdy współczesna medycyna popycha nas w kierunku drastycznych rozwiązań, zioła wciąż oferują możliwość powrotu do łagod- niejszego podejścia do zdrowia i dobrostanu. Dawno temu usłyszałam opowieść mówiącą o tym, jak rośliny zaczęły po- magać ludziom. Kilka lat później, podczas spaceru w lesie, zorientowałam się, że nie wiem, jak wrócić do domu. Godzinami próbowałam znaleźć drogę. W pewnym momencie usiadłam, żeby się uspokoić i spojrzałam na piękny zagajnik znajdujący się nieopodal. Patrząc na drzewa, poczułam na twarzy ciepłe promienie słońca, które przywodziły na myśl matczyne objęcia. Widok drzew przypomniał mi tamtą opowieść, wyjęłam więc notatnik, żeby ją zapi- sać. Oto historia, którą zapamiętałam. Dawno, dawno temu wszyscy by- liśmy jednym – ludzie, zwierzęta, woda, wiatr, rośliny i wszystko, co żyło na Ziemi. Tworzyliśmy plemię i mó- wiliśmy tym samym językiem. Byliśmy w  stanie porozumiewać się i  utrzy- mywać równowagę w  naturze dzięki związkowi opartemu na wzajemnym szacunku i poszanowaniu granic. Wtedy człowiek zabił niedźwie- dzia i wszystko się zmieniło. Świado- me odebranie życia zakłóciło równo- wagę, a świat pogrążył się w żałobie. Klan niedźwiedzia zebrał się, aby zdecydować, co dalej. Większość niedźwiedzi nie wiedziała, ponieważ do tej pory coś takiego nigdy się nie wydarzyło. Młode niedźwiedzie rwa- ły się do działania, pragnęły zemsty. Chciały użyć siły, z  której wcześniej nie korzystały w  walce, aby zabić człowieka i zetrzeć go z powierzchni ziemi. Były przekonane, że takie dzia- łanie przywróci równowagę i harmo- nię. Starszyzna zgodziła się z nimi. Wojownicy klanu postanowili zro- bić łuk i strzałę, tak jak uczynił czło- wiek. Od młodej brzozy dostali silną, giętką gałązkę. Kiedy pozbawili ją kory i wygięli w łuk, poszli szukać od- powiedniej cięciwy. Próbowali wielu rzeczy, ale żadna z nich nie była do- 13 statecznie wytrzymała. Zwrócili się więc do starszyzny, pytając: „Z czego człowiek zrobił cięciwę?”. Starsi spoj- rzeli na wojowników wzrokiem peł- nym łagodności i miłości, bo chociaż wyrazili zgodę na plan młodych, to wiedzieli, że nie przyniesie on pokoju. Mimo to odpowiedzieli: „Człowiek użył jelita martwego niedźwiedzia, ponieważ było wytrzymałe i  spręży- ste”. Te słowa przeraziły wojowników. Młodzi nie wiedzieli, co robić. Wtedy jeden z najstarszych niedź- wiedzi powiedział, że poświęci się, aby wojownicy mogli zrealizować swój plan. Stwierdził, że odejdzie wraz z zachodem słońca. I  tak właśnie uczynił. Wojownicy wyrazili swoją wdzięczność i  z  jelit martwego niedźwiedzia zrobili cięci- wy. Kiedy wszystkie łuki były już go- towe, wojownicy zapragnęli ich użyć. Spotkało ich wielkie rozczarowanie. Naciągane cięciwy zrywały się pod dotknięciem ostrych pazurów. Co robić? Jeden z  niedźwiedzi stwierdził, że trzeba obciąć pazury. Wtedy wkroczyła starszyzna i  po- prosiła, aby wszyscy zebrali się na ponowne spotkanie. Wezwano na nie każdą żywą istotę – pozostałe zwierzęta, roślinność, mieszkańców wód, robactwo, wiatr, babcię księżyc, dziadka niebo i samą Matkę Ziemię. Wszystkich zapytano, jakie rozwią- zanie uważają za najlepsze. Młodzi wojownicy upierali się, że należy zabić mężczyznę, ponieważ to przywróci po- kój i harmonię, i poprosili, aby wszyscy się do nich przyłączyli. Ku wielkiemu zdziwieniu, zdecydowana większość się zgodziła. Odmiennego zdania była tylko roślinność, która zwróciła się do starego, mądrego żeń-szenia po radę. Stary żeń-szeń podumał przez chwilę i powiedział, że przez trzy dni będzie medytował nad tym problemem w gór- skiej jaskini. Po trzech dniach będzie wiedział, co jest najlepsze dla świata. Stary, mądry żeń-szeń udał się zatem do górskiej jaskini, aby w niej medyto- wać nad rozwiązaniem. Było to ciche miejsce, ale każdego dnia przylatywał komar i brzęczał nad żeń-szeniem, py- tając: „Co masz zamiar zrobić? Jak mo- żemy pomóc? Jaka jest twoja decyzja?”. I  każdego dnia żeń-szeń odpowiadał: „Będę wiedział, co jest najlepsze dla świata, kiedy skończę medytować”. Te komary potrafią być takie denerwujące. Po trzech dniach stary, mądry żeń- szeń opuścił jaskinię. Wszyscy zebrali się ponownie, niespokojnie wyczeku- jąc jego decyzji. Stary żeń-szeń ode- tchnął głęboko i  powiedział: „Cho- ciaż wszyscy stanowimy jedność ze światem, nie możemy być jednomyśl- ni w tej sprawie. Roślinność pomoże człowiekowi, ponieważ jest niepo- radny jak dziecko, potrzebuje opieki i przewodnictwa. Od tego dnia rośli- ny złożą człowiekowi siebie w ofierze, z  nadzieją, że ich uzdrawiająca moc zapewni mu równowagę i zdrowie”. 14 LECZNICZE ROŚLINY DZIKO ROSNĄCE OD TRADYCYJNYCH PRAKTYK DO WSPÓŁCZESNEGO ZIOŁOLECZNICTWA Wprowadzenie Co w roślinach tak silnie do nas przemawia, że pragnie- my poznać ich tajemnicze, uzdrawiające działanie? Praw- dopodobnie to, że dawno temu wszyscy wiedzieliśmy, jak je stosować, aby wyzdrowieć. Być może chodzi o pragnie- nie pogłębienia naszej więzi z naturą poprzez naukę o jej leczniczych właściwościach. Częścią z nas powoduje zwy- kła ciekawość alternatywnego podejścia do medycyny. Bez względu na powód twojego zainteresowania, powinieneś wiedzieć, że ziołolecznictwo ma długą tradycję i może wie- le zaoferować tobie, twojej rodzinie i społeczności. Większość populacji stosuje zioła, a jednak ziołolecz- nictwo często jest postrzegane jako element folkloru, a  niektóre rośliny zakwalifikowano jako niebezpieczne do ogólnego spożycia. Niektórzy twierdzą, że nie potrze- bujemy ziół, ponieważ współczesna medycyna dysponuje pigułką na każdą dolegliwość. Inni wierzą, że powinni- śmy zapomnieć o dawniej stosowanych metodach, które są ich zdaniem nieskuteczne, i opracowywać nowe, lep- sze. W  wyniku takich przekonań niegdyś powszechna wiedza o ziołach jest teraz rzadkością. Ale czasy się zmie- niają i coraz więcej osób słyszy wezwanie do powrotu do korzeni. Wiedzę o  ziołach możesz zdobyć na wiele sposobów. Jednym z  naj- lepszych jest uczenie się od ludzi, którzy podzielą się historiami i war- tościowymi informacjami. Mogą oni zapewnić ci wnikliwą wiedzę na te- mat ziół i ich wykorzystania. Znajdź w  swojej społeczności nauczycieli, którzy praktykują dawne metody ziołolecznictwa. Zapisz się na kurs lub warsztaty albo znajdź miejsce, w którym uprawia się zioła. Nawiąż relację z mentorem, która zapewni ci wgląd w sposoby wykorzystania ziół. Ważne jest również spędzanie czasu z tymi roślinami. Znajdź zioła rosnące w  twoim ogrodzie lub usiądź na ze- wnątrz z kubkiem ziołowej herbaty. Co widzisz? Jaki zapach do ciebie dociera? Co czujesz, kiedy pijesz napar z  ziół? Dopóki nie dotkniesz, zobaczysz, po- czujesz i nie posmakujesz rośliny, twoja wiedza będzie niekompletna. Potem możesz oczywiście zajrzeć do książek o ziołach i o ziołolecznictwie. Na szczęście mamy łatwy dostęp zarówno do książek napisanych dawno temu, jak i do tych, które zostały napisane później. Zawierają one wiele aspektów medycyny ziołowej oraz różnych nawiązań (na przykład do astrolo- gii) i większość z nich zgadza się co do tego, jakiego zioła użyć w  danej sytuacji. Informacje te zostały ze- brane na podstawie lat nauki, badań i  doświadczeń. Od czasu do czasu zdarza się jednak, że wiedza zawarta w jednym ze źródeł nie pokrywa się z tym, czego dowiedziałeś się do tej pory. Nieustannie bawi mnie roz- pacz moich uczniów, kiedy w czasie swoich badań natykają się na różne opinie na temat danej rośliny. Ale to dobrze! Każdy zielarz prowadzi szczegółowy katalog własnych do- świadczeń z ziołami i zastosowań dla każdego z nich. Ta wiedza wynika z czasu, jaki zielarz spędził z rośliną. Twoje doświadczenie dotyczące danego zioła może być zu- pełnie inne i nie ma w tym nic złego. Jedną z  rzeczy, co do której zga- dzają się profesjonaliści, jest to, że zażywanie ziół sprzyja konkretnym funkcjom organizmu. • Zioła pomagają w  detoksykacji. W  przypadku problemów z  tra- wieniem oraz oczyszczaniem orga- nizmu zioła przyśpieszają przemia- nę materii, usuwając stare i robiąc miejsce nowemu. • Zioła sprzyjają uzdrawianiu. Za- warte w  nich minerały oraz wita- miny pomagają ciału wrócić do zdrowia oraz przywracają mu wła- ściwą formę i funkcje. • Zioła zwiększają energię. Pomagają ciału w odzyskaniu zdrowia i w de- toksykacji, co podnosi codzienny poziom energii. PrzedmoWa 19 Niniejsza książka jest przeznaczo- na dla początkujących zielarzy, którzy szukają wielu informacji zawartych w  jednej pozycji. Książki o  ziołach koncentrują się zazwyczaj na jednym aspekcie – albo na konkretnych ro- ślinach, albo na przygotowywaniu lekarstw, albo na historii zielarstwa, ja natomiast chciałam napisać po trosze o wszystkim, zarówno z trady- cyjnej, jak i  naukowej perspektywy. Jako zielarz, który został biochemi- kiem, a następnie naturopatą, jestem kolekcjonerem informacji. Ta książka stanowi próbę podzielenia się częścią mojej wiedzy o  ziołach. Wydaje mi się, że zawarte tu informacje pomogą ci zrozumieć medycynę ziołową z fi- lozoficznego, naukowego i  tradycyj- nego punktu widzenia. Przeplatając anatomię z  opisem ziół i  sposobów ich wykorzystania, przekazuję ci wie- dzę, która – mam nadzieję – pomoże ci spojrzeć na ten dynamiczny system z  holistycznej perspektywy i  zrozu- mieć, w jaki sposób i kiedy użyć ziół jako lekarstw. Rozpoczynając naukę o  ziołach, pamiętaj, że tradycyjne ziołolecz- nictwo jest daleko bardziej złożone od tego, co opisuję w  tej książce. Ziołolecznictwo koncentruje się na głębszym poziomie, który obejmuje koncepcje stanu tkanek (pobudze- nie, zapadnięcie, zanik, zastój, napię- cie, odprężenie), czterech cech lub właściwości (gorąco, chłód, suchość, 20 wilgoć), osobowość pacjenta i  ener- getykę (subtelne energie) rośliny. Jeśli chcesz dowiedzieć się czegoś więcej na ten temat, przeczytaj The Practi- ce of Traditional Western Herbalism Matthew Wooda (2004). Powstało na ten temat wiele teorii, ale tak naprawdę do końca nie wie- my, w jaki sposób zioła leczą. Wiemy jednakże, że robią to holistycznie, oddziałując na cały organizm, a  nie na poszczególne objawy, oraz że od- żywiają i  przywracają równowagę w ciele w taki sposób, by jego organy odzyskały optymalną sprawność. Kiedy ciało absorbuje roślinę, jest ona rozpoznawana na poziomie ko- mórkowym. Ciało nie tylko identy- fikuje jej składniki, ale również wie, gdzie będą one najbardziej potrzebne. Chociaż zioła potrafią być skuteczne w  przypadku wielu fizjologicznych przypadłości, współpracują z  ciałem w taki sposób, by rozpoznać obszar, który tego najbardziej w danej chwili potrzebuje i  zacząć go leczyć. Mo- żemy także posłużyć się kreatywno- ścią i stworzyć mieszankę ziół, która wzmocni to działanie. Zioła są bogate w minerały, które dostarczają ciału leczniczych kom- ponentów potrzebnych do poprawy regeneracji komórek, krążenia, wyda- lania oraz funkcji organów. Możemy naukowo potwierdzić skuteczność działania ziół na funkcje fizjologicz- ne organizmu. Oto kilka przykładów. LECZNICZE ROŚLINY DZIKO ROSNĄCE Imbir zawiera potężne przeciwza- palne składniki zwane gingerolami. Badania kliniczne na pacjentach z artretyzmem wykazały, że ekstrakt z imbiru wpływał na proces zapalny, redukując ból i stan zapalny. Poziom krwinek mierzony po zastosowaniu ziół wzmacniających odporność wy- kazywał wzrost leukocytów. Biopsja wykonana po zastosowaniu ziół wy- kazała pozytywne zmiany w struktu- rze komórkowej. Współczesna medycyna dokonała niezwykłej rzeczy, wyodrębniając ro- śliny i części ciała, ale charakteryzuje się poważnym brakiem dynamicz- nych zasad holizmu i jedności ukła- dowej. Myśląc czy to o  roślinie, czy o  ludzkim organizmie, musisz brać pod uwagę cały układ, a nie poszcze- gólne jego części lub objawy. Stosując zioła, skoncentruj się na całej rośli- nie i  holistycznie podejdź do tego, w jaki sposób wpłynie na organizm. Na przykład napar z wiązówki stoso- wany jest często na problemy żołąd- kowe i może być szczególnie pomoc- ny w  przypadku biegunki u  dzieci. Jednym ze składników (naukowo potwierdzonym aktywnym kompo- nentem zioła) herbatki z  wiązówki jest kwas salicylowy, który wchodzi w  skład aspiryny. Zażycie kwasu sa- licylowego w  wyizolowanej formie może podrażnić ścianę żołądka. Wiązówka, oprócz kwasu salicylo- wego, zawiera antyoksydanty zwane polifenolami, które chronią ścianę żołądka. To oznacza, że wiązówka przynosi upragnioną ulgę w bólu bez efektów ubocznych w  postaci po- drażnienia żołądka. Rzadko zdarza się, żeby pacjent uskarżał się na tylko jedną dolegli- wość. Jeśli jeden układ lub organ nie funkcjonuje prawidłowo, cierpią na tym pozostałe układy lub organy. Sto- sując zioła, musimy brać pod uwagę kilka istotnych punktów i leczyć do- legliwości z holistycznej perspektywy. • Zidentyfikuj i lecz przyczynę. Mimo że w nagłych sytuacjach, takich jak poparzenia, zastosowanie ziół przy- nosi szybką ulgę, długotrwałe skut- ki dysharmonii wymagają uważ- nego przestudiowania, a następnie wsparcia w powrocie do równowagi we wszystkich układach. • Bierz pod uwagę cały organizm. Jaki odczuwany przez ciebie dys- komfort uważasz za normalny? Ja- kie objawy utrzymują się tak długo, że niemal przestałeś je zauważać? Żyjemy tak szybko i  jesteśmy tak bardzo zajęci, że tracimy kontakt z tym, co się dzieje w naszych cia- łach, i przestajemy zwracać uwagę na sygnały ostrzegawcze. • Zaufaj potędze natury. Jeśli przyj- rzysz się swojemu otoczeniu, zo- baczysz, że lecznicze rośliny są wszędzie. Wiele z  tych, które ro- sną w konkretnych miejscach, jest szczególnie skutecznych w  lecze- PrzedmoWa 21 niu problemów charakterystycz- nych dla danego regionu. Kiedy mieszkałam w  północno-zachod- nim rejonie Pacyfiku, zauważyłam, że jest tam pod dostatkiem roz- marynu i żywotnika zachodniego. Obie rośliny działają doskonale w  przypadku wszechobecnej wil- goci, która wywołuje problemy układu oddechowego i ból stawów. • Najważniejsze jest zapobieganie. Nie da się żyć długo i zdrowo, nie robiąc nic, aby ten stan utrzymać. Bądź adwokatem własnego ciała. Traktuj je dobrze, rozpoznawaj sy- gnały ostrzegawcze i naucz się słu- chać go, gdy do ciebie przemawia. Gdziekolwiek się znajdujesz na swo- jej ziołowej drodze, cieszę się, że mogę ci towarzyszyć. Z  własnego doświad- czenia wiem, że właściwe rozpoznanie i  zastosowanie na sobie leczniczej ro- śliny może odmienić życie. Czytaj tę książkę powoli, żeby przyswoić wszyst- ko, co zostało w niej zawarte, i wracaj do niej, aby ugruntować swoją wiedzę. Ale przede wszystkim – wyjdź na zewnątrz, pomiędzy rośliny. To one są najlepszy- mi nauczycielami. Mam nadzieję, że ta książka stanie się dla ciebie narzędziem codziennego użytku i  sprawi, że bę- dziesz patrzył na życie i leczenie z bar- dziej holistycznej perspektywy. Ucz się i dziel z innymi. Odzyskaj wiedzę, któ- ra należała niegdyś do wszystkich. 22 LECZNICZE ROŚLINY DZIKO ROSNĄCE Droga zielarza Dawno temu, w obu Amerykach i na całym świecie, wiedzę o  leczniczych ziołach zdobywano w  domu i  dzie- lono się nią z  otoczeniem. Chociaż popularność współczesnej medycyny zaowocowała spadkiem tych praktyk, przynajmniej w  Ameryce Północnej masowo odradza się ziołolecznictwo, a  osoby je praktykujące odkrywają przed innymi tajemnicę i potęgę ziół. Trudno wskazać początki ziołolecz- nictwa, wiemy natomiast, że kultury plemienne używały leczniczych ziół od wielu pokoleń. Zioła były z  po- czątku spożywane w postaci prostych posiłków, jednak ciekawość skłoniła ludzi do poświęcenia czasu i energii na odkrycie korzyści ze stosowania roślin dla zachowania zdrowia oraz w lecze- niu. Już w  czasach prehistorycznych korzystano z ziół w chorobie, na ob- niżenie temperatury, w  przypadkach złamań kości, chorób krwi i w wielu innych dolegliwościach. Ostatecznie ludzie zrozumieli, że stosowanie ziół zapobiegawczo przynosi najlepsze efekty, ponieważ wzmacnia ciało do walki z  chorobami. Jednym z  przy- kładów jest ocet siedmiu złodziei, spożywany przez rabusiów z Marsylii plądrujących domy ofiar epidemii dżumy. Żaden ze złodziei, którzy co- dziennie pili ocet, nie zachorował. Dawno temu lecznicze zioła często rosły w  przydomowych ogrodach. Były to między innymi proste zioła, które stosowano w celu obniżenia go- rączki, na rany oraz ukąszenia. Zioła były w  powszechnym użytku i  jeśli ktoś nie wiedział, które z  nich bę- dzie najlepsze w  danym przypadku, mógł pójść do domu, przy którym rósł rozmaryn, wiedząc, że będzie to dobre miejsce, by zasięgnąć infor- macji. Podobnie jak inne opowieści, receptury ziołowe przekazywano so- bie z pokolenia na pokolenie. Nasze babki przygotowywały ziołowe mik- stury i  przechowywały je w  kreden- sach. Z nadejściem ery współczesnej medycyny lekarstwa ziołowe zaczęto traktować jako środki o  poślednim znaczeniu – nie dlatego, że były szko- dliwe czy niebezpieczne, ale dlatego, że uznawano je za gorsze w stosunku do syntetycznych lekarstw. Jako początkujący zielarz będziesz miał wiele kwestii do przemyślenia i wiele powodów do radości. Rozma- wiałam z ogromną liczbą osób o tym, w jaki sposób rozwinęło się u nich za- interesowanie ziołami. Wiele z nich po prostu odkryło, że stosowanie ziół jako lekarstw ma sens. W przeci- wieństwie do często przytłaczającego i  skomplikowanego amerykańskiego 23 modelu współczesnej medycyny, zio- łolecznictwo oferuje coś znajomego i uspakajającego. Lubię myśleć, że zro- zumienie podstaw ziołolecznictwa daje nam poczucie, że w przypadku przezię- bienia, grypy, problemów żołądkowych lub naciągnięcia mięśni na przykład będziemy w  stanie w  odpowiedzialny sposób zatroszczyć się o siebie i o na- szych bliskich. W  ziołach szczególnie podoba mi się związek pomiędzy czło- wiekiem a rośliną. Dla każdego z nas ta droga jest inna, do czego zachęcają nas zresztą same zioła dzięki nieskończo- nym możliwościom i więzi wynikającej z wiedzy i doświadczenia. 24 LECZNICZE ROŚLINY DZIKO ROSNĄCE Badania i medycyna ziołowa W  XVI i  XVII w. lekarz i  alchemik Paracelsus oraz zielarz, lekarz i  astrolog Nicholas Culpep- per określili rolę ziół botanicznych, matematyki, alchemii i astrologii w medycynie. Mimo że ele- menty naturopatii w botanice oraz matematyka zostały obecnie podniesione do rangi uznanych dziedzin, astrologię i  alchemię uważa się za za- bobony. Ale to połączenie nauk jest niezbędne do stworzenia zrównoważonego systemu nauki, zro- zumienia i wykorzystywania medycyny ziołowej w spójny sposób. Współczesna nauka umożliwia nam badanie roślin, ich właściwości oraz lecz- niczego działania. Ziołowe lekarstwa poddano badaniom, które  za każdym razem wykazywały te same rezultaty. Wiele ziół zostało wnikliwie zbadanych i nie ulega żadnej wątpliwości, że mają lecznicze właściwości oraz że ich działanie jest skuteczne i bezpieczne. Badania i  regulacje związane ze stosowa- niem produktów ziołowych są obecnie gorącym tematem, i powiem szczerze, że nie mam jasno sprecyzowanego stanowiska w tej sprawie. Bada- nia mogą okazać się przydatne w szerszym wy- korzystywaniu leków ziołowych oraz w edukacji i promowaniu świadomości o leczniczych wła- ściwościach ziół. Pracuję z ludźmi i wielu z nich codziennie odwiedza mój sklep z ziołami – od takich, którzy nie mają pojęcia o  ziołach, do wysoce wykwalifikowanych zielarzy. Niektórzy potrzebują naukowego wytłumaczenia dotyczą- cego działania roślin na organizm, ponieważ bez niego są sceptyczni w stosunku do ziołolecznic- twa. Być może badania zachęcą te osoby, które są mniej skłonne do pozyskiwania wiedzy o zio- łach tradycyjnymi metodami. Należy przy tym zaznaczyć, że nie wszystkie badania są rzetelne. Czytaj uważnie. Kto prze- prowadził badanie? Czy dotyczyło ono jedne- go aspektu danej rośliny, czy wszystkiego, co jej dotyczy? Czy badacz jest producentem lub sprzedawcą produktu związanego z badaniem? Te informacje mogą ci pomóc w  określeniu, czy wnioski z badania były pisane pod tezę, czy też są obiektywne. Jeśli jesteś zainteresowany badaniami nad ziołolecznictwem, zachęcam do zapoznania się z  pracami American Botanical Council (abc.herbalgram.org) i jej założyciela – zielarza Marka Blumenthala. Zielarze przy pracy Zielarze w  naszym otoczeniu robią niesamowite rzeczy. Wystarczy przyjrzeć się autorce, uzdrowiciel- ce i nauczycielce Rosemary Gladstar i jej pracy jako założycielki United Plant Savers. Organizacja ta pro- wadzi badania, edukuje oraz podejmuje działania zmierzające do ochrony natywnych ziół leczniczych oraz ich środowiska. Dzięki swojej pasji Rosemary stała się prawdziwą wizjonerką i przekroczyła gra- nice określone przez ścieżkę kariery. W latach 70. zaczęła tworzyć mieszanki ziołowe, ponieważ wie- rzyła w ich lecznicze właściwości i czuła powołanie do tego, aby dzielić się swoją wiedzą z innymi. Mark Blumenthal to kolejny zaangażowa- ny zielarz, który poświęcił się nauce, wymianie informacji  i badaniom nad medycyną ziołową Ameryki Północnej. Jako założyciel American Botanical Council zachęca opinię publiczną do dokonywania świadomych, odpowiedzialnych wyborów dotyczących stosowania lekarstw zioło- wych jako uznanej formy opieki zdrowotnej. Misją jego organizacji jest edukacja poprzez przekazy- wanie opinii publicznej, badaczom, nauczycielom, przedstawicielom opieki zdrowotnej, przemysłu oraz mediów naukowo potwierdzonych oraz wynikających z praktyki informacji służących pro- mowaniu odpowiedzialnego stosowania lekarstw ziołowych. Mark rozpoczął swoją drogę jako hob- bysta. Jako nastolatek w latach 60. kupował w osie- dlowym sklepie z  warzywami książki o  ziołach, a  potem szukał w  lesie opisanych w  nich roślin. Jego pierwsza działalność polegająca na sprzedaży ziół lokalnym sklepom spożywczym przerodziła się z czasem w firmę produkującą i dystrybuującą ziołowe produkty Marka. Od tamtego czasu Mark jest liderem regulacji związanych z dopuszczeniem produktów ziołowych do obrotu. W  ciągu lat swojej pracy zrozumiał, że mieszkańcy Ameryki Północnej nie mają wystarczającej wiedzy na temat medycyny ziołowej, i  postanowił poświęcić się temu wyzwaniu. Konsultant do spraw zdrowia Donnie Yance, założyciel Mederi Centre for Natural Healing w południowym Oregonie, jest doskonałym przy- kładem zielarza i wizjonera. Po przeczytaniu Back to Eden Jethro Klossa jego życie już nigdy nie było takie jak wcześniej. Zafascynowany ziołami oraz ich potencjałem, podjął naukę w Sequoyah College of Herbology. W końcu otworzył Centre for Natural Healing, specjalizujące się w ziołowych produktach przeznaczonych dla osób chorych na raka. Margi Flint jest właścicielką EarthSong Her- bals, cenionej praktyki rodzinnej oraz szkoły w Marblehead w Massachusetts. Ma ponadtrzy- dziestopięcioletnie doświadczenie w zielarstwie. Przyjmuje klientów na konsultacje i  prowadzi kursy. Jest również autorką podręcznika dla zielarzy, The Practicing Herbalist: Meeting with Clients, Reading the Body, wartościowego źródła dla wszystkich zainteresowanych praktykowa- niem zielarstwa. Paul Berger założył North American Institu- te of Medical Herbalism, a następnie Colorado School of Clinical Herbalism, aby umożliwić chętnym naukę zielarstwa oraz zdobycie klinicz- nego doświadczenia, tak, aby mogli przekuć swo- ją pasję w pozytywną i udaną karierę zawodową. Phyllis Hogan, Linda Quintana, Mimi Kamp, Matthew Wood, Sean Donahue, Hill Stansbury, David Hoffman, Sarah Holmes, David Winston, Karyn Sanders – lista inspirujących zielarzy ciągnie się w nieskończoność, przy czym wszyscy mają ze sobą coś wspólnego: iskrę wznieconą przez fascy- nację medycyną ziołową. Jeśli nadal to czytasz, zga- duję, że ta iskra została wzniecona również w tobie. Zainteresowanie medycyną zioło- wą ciągle rośnie, możliwości w  tym zakresie jest coraz więcej. Być może, tak jak ja, zdecydujesz się poświęcić swoje życie zawodowe studiowaniu tej dziedziny. Zdecydowałam się na naukę naturopatii, aby uzyskać dok- torat z medycyny, co umożliwiło mi zdobycie licencji na stosowanie ziół w  taki sposób, w  jaki chciałam to robić. Obawiałam się, że brak odpo- wiedniego wykształcenia ograniczy moje możliwości zawodowe jako zielarza. I  chociaż szkoła była waż- na dla mojego rozwoju osobistego, to przekonanie o  znaczeniu stopnia naukowego w tym, co robię, okazało się błędne. Wierzę w edukację, szcze- gólnie jeśli chodzi o stosowanie ziół, ale to one są najważniejsze – jeśli tego właśnie chcesz, skoncentruj się na nich – to najlepsze, co możesz zrobić. Idź do lasu, poprzebywaj ze sobą sa- mym i z roślinami, znajdź nauczycie- li, bierz udział w kursach, zapisz się na praktyki. Otocz się ziołami, poświęć im swój czas i studiuj je uważnie. Nauczycieli i szkoły zielarskie mo- żesz znaleźć w swoim otoczeniu, ale jeśli chcesz, aby twoja nauka miała bardziej akademicki charakter, mo- żesz pomyśleć o Maryland Universi- ty of Integrative Health, Bastyr Uni- versity oraz California Institiute of Herbal Studies (o studiach i kursach zielarskich w  Polsce pisze na swo- im blogu Klaudyna Hebda: http:// klaudynahebda.pl/studia-zielar- skie-2/ – przyp. tłum.). Jeśli kochasz zioła i  chcesz pomagać innym, ucz się o roślinach i zostań takim ziela- rzem, jakim pragniesz być. Zielarze nie mają prawa nikogo diagnozować ani leczyć, mogą jednak doradzać innym, jak zadbać o  własne zdro- wie dzięki stosowaniu ziół. Dziel się swoją wiedzą, aby inni mogli z niej skorzystać. Często słyszę, jak stu- denci i  pasjonaci zaprzeczają okre- ślaniu samych siebie jako zielarzy. Jeśli kochasz zioła i się o nich uczysz, spieszę cię poinformować, że w rze- czy samej jesteś zielarzem. Co przyniesie przyszłość? To nie- zwykłe czasy dla zielarzy. Jesteśmy świadkami, jak sztuka zielarska gwał- townie odzyskuje należne sobie miej- sce wśród metod leczniczych. Jednak rozkwit i powrót zielarstwa do głów- nego nurtu wywołuje wyjątkowe problemy i  wątpliwości. Bądź świa- domy istnienia tych zagadnień, abyś mógł bronić przyszłości zielarstwa. Musisz rozumieć konieczność odpo- wiedzialnych zbiorów, wiedzieć, skąd pochodzą twoje zioła, chronić środo- wisko przed zniszczeniem, posiadać dogłębną wiedzę o działaniu ziół na organizm, zanim je zastosujesz, oraz wspierać zielarzy poprzez uczestnic- two w  stowarzyszeniach. A  przede wszystkim, bądź życzliwy i spokojny i ciesz się życiem – czy to jako hobby- sta, entuzjasta, czy też profesjonalista. droga zielarza 27 Starożytna medycyna Historia roślin leczniczych jest staro- żytną nicią łączącą kultury z  całego świata. Pierwsze lekarstwa przyjmo- wały formę ziół, roślin, kwiatów i grzy- bów. Archeolodzy odkryli na to różne dowody, takie jak inskrypcje i  skamie- niałe osady opisywanych roślin, co wska- zuje na to, że zielarstwo sięga ery pale- olitu i liczy około 60 000 lat. Pierwsza potwierdzona dokumentacja takich terapii pochodzi od Sumerów ze sta- rożytnej Mezopotamii (teren obec- nego Iraku), którzy żyli tam 5000 lat temu. Na glinianych tabliczkach ryli oni receptury, zawierające sposoby sporządzania medykamentów z około 250 roślin. Wyobraź sobie tę prawdzi- wą roślinną utopię! Niektóre z  tych pism sugerują złożoną wiedzę na temat części składowych poszczegól- nych roślin, taką jak na przykład za- wartość alkaloidów w maku, lulku czy mandragorze. Te zioła musiały zostać zbadane w  szeregu eksperymentów, jako że w tych czasach nikt nie mógł znać wszystkich właściwości roślin. Jestem pewna, że w niektórych przy- padkach te lekcje były naprawdę trud- ne. Sumerowie uznawani są za jedną z najstarszych światowych cywilizacji. Byli postrzegani jako społeczeństwo matriarchalne, które na świat spogląda z  perspektywy natury, ze świadomo- ścią, że to właśnie ona sprawuje nad wszystkim kontrolę, a  przy tym jest nad wyraz hojna. Tak jak w naukach taoistycznych, Sumerowie także ob- serwowali przyrodę i jej cykle, w celu zrozumienia tego, co dzieje się w ludz- kim ciele, oraz opracowania leczni- czych praktyk. Chińczycy także eksperymentowa- li z  medycyną roślinną. Około 2500 roku p.n.e. powstał pierwszy chiński zielnik Shen Nung Pen T’sao ching. Został on napisany przez cesarza Shen Nunga. Skupiał się na trawach i korze- niach i opisał około 365 ziół. Nad wy- raz interesujący i oddany sztuce zielarz Shen Nung osobiście testował każde z nich, co doprowadziło go – tak, do- brze zgadujesz – do śmierci w wyniku zatrucia. A wszystko to w imię medy- cyny ziołowej. Pochodził z  rolniczej rodziny i  był często opisywany jako Cesarz Yan albo boski farmer. Jego prace uznawane są za podstawy chiń- skiej medycyny naturalnej, która jest szeroko praktykowana w  tym kraju i  uznawana na całym świecie. Wiele tych ziół stosuje się do dziś, są to na przykład: cynamonowiec kamforowy, stopkowiec, bieluń dziędzierzawa, kora cynamonowa, żeń-szeń, goryczka i przęśl (to właśnie tej roślinie medy- cyna zawdzięcza efedrynę). 29 tradycje ajur- Wschodnioindyjskie wedy (sztuki życia) i pisma Veda boga- te są w opisy terapii ziołowych. Ajur- wedyjscy zielarze Charaka (około 800 p.n.e.) i Sushurta (około 500 r. p.n.e.) byli pierwszymi twórcami recept preparatów leczniczych tworzonych z roślin, minerałów i środków pocho- dzenia zwierzęcego. Były to pierwsze formuły czy mieszanki ziół, które umożliwiały zrobienie lekarstwa. Su- shutra podzielił rośliny na podgrupy pod względem schorzeń, na które pomagały. Tradycje ajurwedyjskie niezwykle praktycznie podchodzą do stosowania ziół z  pożywieniem, ponieważ zawierają zrozumienie fak- tu, że jedzenie może być lekarstwem. Lecznicze przyprawy, takie jak gał- ka muszkatołowa, pieprz, goździki, kminek czy kurkuma, mają początek w medycynie ajurwedyjskiej. Są sze- roko stosowane do dzisiaj. W  zupełnie innej części świata Egipcjanie również stosowali medy- cynę ziołową. Działo się tak głównie ze względu na ich bliskie związki z Babilonem i Asyrią. Ludy te dzieliły ze sobą zasady medycyny naturalnej i  magiczną (ponadnaturalną) filo- zofię, nie ma jednak wątpliwości, że Egipcjanie cenili metafizykę medycz- ną znacznie mniej. Większość naszej wiedzy na temat lecznictwa prakty- kowanego przez Egipcjan pochodzi z  pism historyków, zwłaszcza Man- teo (około 300 r. p.n.e.). Kolejnym 30 cennym źródłem wiedzy są ścienne zapiski na pomnikach i grobowcach. Papirus Ebersa, napisany około 1550 r. p.n.e., wyróżnia ponad 700 gatun- ków roślin, minerałów i  zwierząt i  ponad 800 recept. Po odkryciu i  przetłumaczeniu stał się najwięk- szą materia medica (zbiorem wiedzy o  wartościach terapeutycznych sub- stancji używanej do leczenia) i pale- tą recept stosowaną w owym czasie. Wiele z tych przepisów zawiera takie zioła i  substancje jak owoc granatu, senes, olej rycynowy, centuria, czo- snek, kolendra, jałowiec i  wierzba. Pomimo niezbyt żyznej egipskiej gle- by i pustyni wokół, Egipcjanie hodo- wali bardzo wiele rodzimych roślin o właściwościach leczniczych. Idąc dalej, pomimo że wielu ziela- rzy poczyniło bardzo ważne odkrycia dla świata medycyny roślinnej, tylko kilku z nich zdecydowało się poświę- cić życie tej dziedzinie. Poniżej znaj- dziesz ich skróconą historię. Trudno byłoby myśleć o korzeniach medycyny roślinnej bez wspomnienia greckiego botanika Theophrastusa (371–287 r. p.n.e.). Jest on uznawany za ojca botaniki. W młodym wieku po- bierał nauki u Platona. Po jego śmierci dołączył do Arystotelesa. Nie trzeba chyba wspominać, że jego zaintereso- wania były nad wyraz szerokie, poczy- nając od biologii i fizyki, na etyce i me- tafizyce kończąc. Jednak jego miłość do roślin zaowocowała napisaniem dwóch LECZNICZE ROŚLINY DZIKO ROSNĄCE dzieł: De Causis Plantarum i De Hi- storia Plantarum, co było początkiem klasyfikacji ponad pięciuset roślin leczniczych. Był to pierwszy dokument tego rodzaju. Opisywał między inny- mi istotność stopniowego zwiększania dawek, w celu przyzwyczajenia organi- zmu do kuracji. W ówczesnych czasach była to nieoceniona informacja. Szcze- gólnie w przypadku stosowania roślin silnie toksycznych. Wiedza o tym, jak używać ziół, mogła wyznaczać różnicę między życiem a śmiercią. Pedanius Dioscorides (40–90 r. p.n.e.), pochodzący z rejonów obecnej Tur- cji lekarz, farmaceuta i  botanik, jest najbardziej znany jako pierwszy na- ukowiec, który uznał zielarstwo za pełnoprawną gałąź nauki. Jako lekarz wiele podróżował z  rzymskimi woj- skami, studiując zioła wszędzie, gdzie nadarzyła się okazja. Jego dzieło De Materia Medica było wielokrotnie tłumaczone jako najważniejsza zioło- wa encyklopedia od czasów średnio- wiecza po renesans. Księga ta oferuje nie tylko opisy roślin, ale równieżich nazewnictwo, i  przedstawia wyniki dogłębnych poszukiwań. Wspomina także takie procedury, jak ekstrakcja poprzez macerowanie, odparowywa- nie, pozyskiwanie świeżego ekstraktu z  roślin i  zagęszczanie go w  słońcu. Była to także jedna z  pierwszych ksiąg opisujących sposoby przecho- wywania ziół, co stało się podstawą do stworzenia metod nowożytnych. W trakcie tej historycznej podróży napotykamy też rzymskiego leka- rza Aeliusa Galenusa, czyli Galena z  Pergamonu, który rozszerzył na- uki Hipokratesa na tyle, aby mogły stać się podstawą zachodniej me- dycyny. Galen stał murem za jedną z  idei Hipokratesa, o  której często pisał. Dotyczyła czterech humorów (krwi, żółci, czarnej żółci i  flegmy), leczenia i  ziół. Wierzył, że humory tworzą się w ciele, a nie są spożywa- ne. Sugerował, że ciało odpowiada produkcją konkretnych humorów na konsumpcję konkretnych pokar- mów. Dla przykładu, ciepłe jedzenie miało produkować żółć, a  zimne – flegmę. Inne aspekty także mogły mieć wpływ na wytwarzanie humo- rów. Były to na przykład pory roku, wiek pacjenta, miejsce zamieszkania, zawód, a nawet doświadczenia życio- we. Korzystając z tego systemu, Ga- len był w stanie mieszać zioła tak, aby wyrównać nadmiary bądź niedobory warunkujące samopoczucie pacjenta. Doprowadziło go to do stworzenia dzieła, w  którym zestawił listę ziół z  opisem ich działania. Dzielił ro- śliny na proste (mające tylko jedną właściwość), złożone (mające więcej niż jedną właściwość) i podmiotowe (mające bardzo specyficzne właści- wości, na przykład przeczyszczające, przeciwwymiotne i trucizny). Ta kla- syfikacja była wyjątkowo pomocna ówczesnym zielarzom, głównie dlate- Starożytna medycyna 31 go, że oferowała odsyłacze do innych ziół bazujące na objawach i schorze- niach. Przez 1500 lat księga Galena była w powszechnym użyciu. Aż do 1858 roku, kiedy jej miejsce zajęły teorie Rudolfa Virchowa dotyczące patologii komórkowej. Jednak jeszcze przed Virchowem kilku wybrańców miało wpływ na me- dycynę roślinną. Jedną z tych osób była Hildegarda von Bingen (1098–1165), która została odesłana do benedyk- tyńskiego klasztoru w  wieku ośmiu lat z  powodu doznawanych wizji. Jej doświadczenie w  klasztornych ogro- dach, a także to wynikające ze świad- czenia pomocy chorym, pozwoliło na zgromadzenie bogatej wiedzy na temat roślin i  naturalnych metod le- czenia. Jest autorką wielu książek trak- tujących o  naukowych i  leczniczych właściwościach roślin, kamieni, ryb, gadów i  innych zwierząt, między in- nymi Causae et Curae, która na lecze- nie ludzkich schorzeń kazała patrzeć przez pryzmat natury i  jej cyklów. Podejście to pokrywało się z teoriami taoizmu chińskiego, ponieważ łączyło podejście holistyczne z ideą humorów stworzoną przez Hipokratesa. Między XV a XVIII stuleciem na- turalne metody leczenia były szeroko badane, dokumentowane i  opisywa- ne w wielu językach, co pozwalało na ich rozprzestrzenianie się po świecie. Wcześniej tradycyjne ziołowe lekar- stwa były nadzwyczaj proste w  for- mie. Występowały jako herbatki, kro- ple, okłady lub maści. Jednak wraz ze wzrostem poziomu wiedzy i dostępu do tekstów zielarze zaczęli tworzyć mieszanki ziół i  innych składników, które błyskawicznie zawojowały ry- nek. Po raz pierwszy powstała możli- wość oparcia pracy na empirycznych (bazujących na doświadczeniu) pod- stawach, zamiast, jak dotychczas, na eksperymentach. Z  pewnością była to wielka ulga. Następnie nadeszły czasy Johna Gerarda, Nicholasa Cul- peppera i Carla Linnaeusa. Pomimo że Culpepper był dyskredytowany przez żyjących ówcześnie lekarzy, jego nauki cieszyły się ogromną po- pularnością wśród „zwykłych” ludzi i  są wykorzystywane po dziś dzień. Panowała powszechna zgoda co do tego, że te nowo komponowane le- karstwa są mocniejsze, a  co za tym idzie, skuteczniejsze. Ponieważ były postrzegane jako bardzo wartościo- we, ich ceny były okrutnie wysokie. Przez to nie wszyscy mogli z  nich skorzystać. Brzmi znajomo? 32 LECZNICZE ROŚLINY DZIKO ROSNĄCE Od roślin do farmaceutyków W  XIX stuleciu medycyna roślinna osiągnęła punkt zwrotny. Wraz ze wzrostem zapotrzebowania na bardziej wysublimowane lekarstwa, naukowcy rozpoczęli poszukiwania składników aktywnych zawartych w roślinach, co doprowadziło do pierwszych ekspe- rymentów zmierzających do ich eks- trakcji. Dotyczyło to substancji takich jak: alkaloidy (zawarte w maku), wy- miotnica, strychnina czy chinina. Te postępy stanowiły początek naukowej farmacji, a  medykamenty były pełne pochodnych roślinnych. • Azjatykozyd, pochodzący z wąkroty azjatyckiej, pomaga w leczeniu ran. • Berberyna, składnik berberysu po- spolitego, ma właściwości przeciw- bakteryjne i działa jak antybiotyk. • Kamfora, z drzewa kamforowego, rozszerza naczynia krwionośne i poprawia cyrkulację krwi. • Kodeina, otrzymywana z  maku lekarskiego, działa przeciwbólowo i przeciwkaszlowo. • Etopozyd, pochodzący ze stop- kowca, wykazuje właściwości przeciwnowotworowe. • Skopolamina, z  bielunia dzię- dzierzawy, jest silnym środkiem uspokajającym. • Taksol, z  cisu krótkolistnego, jest stosowany w wielu typach raka. Niestety, to wszystko sprawiło, że medycyna roślinna została wyrwana z rąk zwykłych ludzi i trafiła do tych, którzy chcieli ją kontrolować. Obecnie medykamenty pocho- dzenia roślinnego stanowią niemal ¼ amerykańskiego rynku. Takie lekar- stwa dostępne są w niemal wszystkich aptekach. W  wielu krajach, w  tym w  Stanach Zjednoczonych, funk- cjonują zarówno apteki stricte far- maceutyczne, jak i ziołowe. W nie- których miejscach na świecie oba te rodzaje zajmują równorzędne pozy- cje na płaszczyźnie terapeutycznej. Na przykład w  Rosji, Niemczech czy w Wielkiej Brytanii ziołowe le- karstwa są stałym elementem kon- wencjonalnej medycyny. Informacje o tym, jak i kiedy je stosować, są do- stępne w każdej aptece. Jednak pomimo to alopatyczni (stosujący medycynę konwencjonal- ną) amerykańscy lekarze nie mają ani doświadczenia, ani wiedzy na temat naturalnych terapii. Nie zna- ją ich historii, właściwości ani też przeciwwskazań do ich stosowania. Wielu uważa, że medycyna roślinna jest nieefektywna i  niebezpieczna. 33 Zielarze wiedzą jednak, że kluczem jest wiedza, a każdy dobry terapeuta będzie także edukował swoich pa- cjentów na  temat poszczególnych elementów leczenia. Farmaceutyki zawierają zazwyczaj tylko jeden składnik chemiczny, pod- czas gdy w specyfikach roślinnych są ich setki. Zazwyczaj dość łatwo jest przewidzieć skutki uboczne, jakie może wywołać jeden komponent. W  przypadku złożonych substancji jest to o  wiele trudniejsze. Co cie- kawe, ta złożoność składnikowa jest także powodem, dla którego niektóre rośliny mają sprzeczne właściwości. Zioła mogą działać jednocześnie po- budzająco i  relaksująco bądź obkur- czająco i  rozluźniająco. Dodatkowo składniki roślinne często działają wspólnie, aby doprowadzić do kon- kretnego efektu fizjologicznego. Do- brym przykładem jest kora czepoty puszystej. Badania ekstraktu z czepo- ty wykazały jej zdolności do zwięk- szania możliwości ludzkiego układu odpornościowego. Aby zrozumieć, dlaczego tak się dzieje, naukowcy wy- odrębnili kilka alkaloidów w nadziei na odnalezienie konkretnego skład- nika, który odpowiada za te efekty. Mieli zamiar go replikować i umoż- liwić sprzedaż. Okazało się jednak, że działanie alkaloidów odseparowa- nych od reszty rośliny było znacznie słabsze. W przypadku czepoty alkalo- idy działają wspólnie z taninami, aby 34 mógł zostać osiągnięty ten zbawczy dla układu odpornościowego efekt. Ludzie pracujący nad wytwarza- niem nowych farmaceutyków mogą napotkać na swojej drodze różne pro- blemy. Przede wszystkim – nie mogą opatentować preparatów roślinnych. Po prostu nie można opatentować natury. Co za tym idzie, producenci leków stale poszukują pojedynczych składników, które mogliby odse- parować i  subtelnie zmienić w  celu opatentowania. Pomyśl na przykład o  kumarynie, którą znaleźć można w  czerwonej koniczynie, anyżu, ko- zieradce i  innych ziołach. Kumaryna poprawia krążenie krwi i  redukuje przepuszczalność kapilarną. Po wyizo- lowaniu kumaryny z roślin biotechno- lodzy dodali do niej maleńką moleku- łę soli. W żaden sposób nie zmieniło to jej właściwości, jednak był to spo- sób na stworzenie nowej substancji, którą można było opatentować. Aktywność biologiczna nowo wyprodukowanych lekarstw nie jest dla ich producentów istotna. Ich moc może być kontrolowana przez zmniejszanie bądź zwiększanie dawki oraz częstotliwości przyjmowania. Po identyfikacji i  ekstrakcji składników chemicznych można nimi dalej ma- nipulować, aby zmienić sposób ich działania poprzez dodawanie innych składników chemicznych. To prawie jak alchemia. Dozowanie jest kluczo- we, jednak nie gwarantuje bezpieczeń- LECZNICZE ROŚLINY DZIKO ROSNĄCE stwa specyfiku. Natomiast w przypad- ku leków recepturowych określa się je bardzo precyzyjnie. Nie zmienia to faktu, że nawet jeśli pacjent przyjmuje dokładnie przepisaną dawkę, specyfiki takie mogą okazać się toksyczne, a na- wet doprowadzić do śmierci. W 2004 roku uczestniczyłam w kon- ferencji Medycyna Ziemi, organizowanej w Black Mountain w Karolinie Północ- nej. Jest to jedna z  moich ulubionych konferencji ze względu na zróżnicowa- nie tematów i  prelegentów. Zazwyczaj obfituje w  wyniki badań i  dowody naukowe. W trakcie tej, o której wspo- mniałam, czołowi światowi zielarze, tacy jak: David Hoffman, Donnie Yance czy Jill Stansbury, przedstawi- li statystyki, które mnie poruszyły. Tematem było bezpieczeństwo sto- sowania. W  trakcie dyskusji ktoś wspomniał o  setkach przypadków hospitalizacji i zgonów wynikających ze stosowania farmaceutyków. Jest to liczba, która każdego roku wzrasta. Melody Peterson, autorka Our Daily Meds (2008), stwierdziła, że około stu tysięcy Amerykanów umiera co roku w wyniku stosowania poprawnie prze- pisanych lekarstw. Przyczyną są znane wcześniej efekty uboczne. Oznacza to, że lekarz nie popełnił błędu, prze- pisując lekarstwo. Żadnego błędu nie popełnił również farmaceuta. To sam specyfik zawiódł pacjenta i doprowa- dził do jego śmierci. Od roku 1983 American Association of Poison Control Centers (Amerykań- skie Stowarzyszenie Kontroli Toksyn) zbiera dane na temat wszystkich przy- padków zatrucia w Stanach Zjednoczo- nych, również tych wywołanych ziołami i suplementami diety. Pamiętaj, że więk- szość zatruć tego typu jest wywoływana przyjmowaniem zbyt dużych dawek i  niestosowania się do zaleceń. Nawet przy tym założeniu liczba zgonów wy- wołanych specyfikami ziołowymi oscy- luje wokół jednego procenta! Wiele komponentów farmaceuty- ków zawiera substancje nieorganicz- ne. Nasze organizmy mają trudności z ich rozłożeniem albo w ogóle nie są do tego zdolne. To z kolei powoduje problemy w komunikacji międzyko- mórkowej i  zatrucia ustroju. Więk- szość medykamentów podnosi też kwasowość organizmu, co utrudnia prawidłowe trawienie środków od- żywczych. Naturalnie rośliny zawie- rają wiele komponentów obecnych również w  ciele człowieka. Są one zatem rozpoznawane na poziomie komórkowym, a ciało ma wrodzoną zdolność do ich rozbijania. Na koniec, farmaceutyki
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Lecznicze rośliny dziko rosnące. Najskuteczniejsze rośliny w domowej apteczce
Autor:
Sklep
Format
Cena
Nexto.pl Nexto.pl
ebook/pdf
69,60 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: