Niezastąpiona pomoc dla użytkowników Linuksa
Linux staje się coraz popularniejszy i rozwija się coraz bardziej dynamicznie, wypierając w wielu miejscach komercyjne systemy operacyjne. Powstaje dla niego coraz więcej aplikacji. Graficzne środowiska pracy, takie jak GNOME czy KDE coraz częściej wypierają tryb tekstowy Linuksa. Nadal jednak większość zadań związanych z administracją systemem i dostępem do systemu plików wykonuje się za pomocą poleceń wydawanych w trybie tekstowym. Jednocześnie to właśnie polecenia są tym elementem Linuksa, który odstrasza od niego wielu potencjalnych użytkowników.
'Linux. Leksykon kieszonkowy' to książka dla tych, których do Linuksa zniechęca konieczność zapamiętania niezliczonej ilości poleceń i parametrów oraz dla tych, którzy pracują z nim na co dzień i potrzebują podręcznej 'ściągi' przydatnej przy pracy. Zawiera zestawienie najbardziej przydatnych i potrzebnych w codziennej pracy poleceń systemu Fedora Linux, pogrupowanych według realizowanych przez nie funkcji, lecz większość zawartych w niej informacji będzie przydatna również użytkownikom innych dystrybucji Linuksa. Przedstawia również opcje i argumenty każdego z opisywanych poleceń.
Korzystanie z systemu plików
Funkcje powłoki bash
Instalowanie nowego oprogramowania
Operacje na plikach
Obsługa kont użytkowników
Korzystanie z internetu
Programowanie skryptów powłoki
Darmowy fragment publikacji:
IDZ DO
IDZ DO
PRZYK£ADOWY ROZDZIA£
PRZYK£ADOWY ROZDZIA£
SPIS TREĎCI
SPIS TREĎCI
KATALOG KSI¥¯EK
KATALOG KSI¥¯EK
KATALOG ONLINE
KATALOG ONLINE
ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG
ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG
TWÓJ KOSZYK
TWÓJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA
DODAJ DO KOSZYKA
CENNIK I INFORMACJE
CENNIK I INFORMACJE
ZAMÓW INFORMACJE
ZAMÓW INFORMACJE
O NOWOĎCIACH
O NOWOĎCIACH
ZAMÓW CENNIK
ZAMÓW CENNIK
CZYTELNIA
CZYTELNIA
FRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE
FRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE
Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl
Linux. Leksykon
kieszonkowy
Autor: Daniel J. Barrett
T³umaczenie: Moch Wojciech
ISBN: 83-7361-586-5
Tytu³ orygina³u: Linux Pocket Guide
Format: B5, stron: 260
Linux staje siê coraz popularniejszy i rozwija siê coraz bardziej dynamicznie, wypieraj¹c
w wielu miejscach komercyjne systemy operacyjne. Powstaje dla niego coraz wiêcej
aplikacji. Graficzne ġrodowiska pracy, takie jak GNOME czy KDE coraz czêġciej
wypieraj¹ tryb tekstowy Linuksa. Nadal jednak wiêkszoġæ zadañ zwi¹zanych
z administracj¹ systemem i dostêpem do systemu plików wykonuje siê za pomoc¹
poleceñ wydawanych w trybie tekstowym. Jednoczeġnie to w³aġnie polecenia s¹ tym
elementem Linuksa, który odstrasza od niego wielu potencjalnych u¿ytkowników.
„Linux. Leksykon kieszonkowy” to ksi¹¿ka dla tych, których do Linuksa zniechêca
koniecznoġæ zapamiêtania niezliczonej iloġci poleceñ i parametrów oraz dla tych,
którzy pracuj¹ z nim na co dzieñ i potrzebuj¹ podrêcznej „ġci¹gi” przydatnej przy pracy.
Zawiera zestawienie najbardziej przydatnych i potrzebnych w codziennej pracy poleceñ
systemu Fedora Linux, pogrupowanych wed³ug realizowanych przez nie funkcji, lecz
wiêkszoġæ zawartych w niej informacji bêdzie przydatna równie¿ u¿ytkownikom innych
dystrybucji Linuksa. Przedstawia równie¿ opcje i argumenty ka¿dego z opisywanych
poleceñ.
• Korzystanie z systemu plików
• Funkcje pow³oki bash
• Instalowanie nowego oprogramowania
• Operacje na plikach
• Obs³uga kont u¿ytkowników
• Korzystanie z internetu
• Programowanie skryptów pow³oki
Spis treści
Co zawiera ta książka?..........................................................7
Czym jest Linux?...................................................L.....................................8
Czym jest Fedora Linux? ...................................................L.......................9
Czym jest polecenie?..................................................L..............................10
Użytkownicy i superużytkownicy ...................................................L.....11
Jak czytać tę książkę?...................................................L............................12
Gdzie szukać pomocy?..........................................................16
Fedora. Pierwsze spojrzenie ................................................18
Rola powłoki...................................................L..........................................20
Jak uruchomić powłokę ...................................................L.......................20
Logowanie, wylogowanie i kończenie pracy ...................21
System plików........................................................................23
Katalogi domowe ...................................................L..................................25
Katalogi systemowe...................................................L..............................26
Katalogi systemu operacyjnego ...................................................L..........30
Zabezpieczenia plików...................................................L.........................32
Powłoka...................................................................................34
Powłoka a programy ...................................................L............................35
Wybrane funkcje powłoki bash ...................................................L..........35
Kontrola zadań ...................................................L......................................46
Zabijanie działającego polecenia...................................................L.........49
Kończenie działania powłoki ...................................................L..............50
Dostosowywanie zachowań powłoki ...................................................L50
Instalowanie oprogramowania...........................................51
Podstawowe operacje na plikach.......................................56
Operacje na katalogach........................................................61
Spis treści
3
Przeglądanie plików .............................................................63
Tworzenie i edytowanie plików .........................................75
Właściwości plików..............................................................83
Lokalizacja plików ...............................................................95
Manipulowanie plikami tekstowymi ..............................104
Kompresowanie i pakowanie plików..................................119
Porównywanie plików .......................................................125
Dyski i systemy plików .....................................................131
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie..........138
Drukowanie...........................................................................147
Sprawdzanie pisowni..........................................................149
Przeglądanie procesów .......................................................151
Kontrola procesów ..............................................................157
Użytkownicy i ich środowisko.........................................160
Praca z kontami użytkowników ......................................166
Jak zostać superużytkownikem? ......................................171
Praca z grupami...................................................................172
Podstawowe informacje o komputerze ...........................175
Umiejscowienie komputera................................................178
Połączenia sieciowe ............................................................183
Poczta elektroniczna...........................................................188
Przeglądanie stron WWW .................................................193
4
Linux. Leksykon kieszonkowy
Grupy dyskusyjne ................................................................199
Przesyłanie komunikatów .................................................201
Pisanie na ekranie ...............................................................204
Obliczenia matematyczne..................................................211
Czas i data............................................................................215
Planowanie zadań ...............................................................219
Grafika i wygaszacze ekranu............................................224
Audio i wideo .......................................................................229
Programowanie skryptów powłoki .................................233
Znaki białe i łamanie wierszy ...................................................L...........234
Zmienne...................................................L................................................234
Wejście i wyjście...................................................L..................................235
Wartości logiczne i kody powrotu ...................................................L...235
Instrukcje warunkowe...................................................L........................239
Pętle...................................................L...................................................L....242
Break i Continue...................................................L..................................244
Tworzenie i uruchamianie skryptów powłoki ..................................246
Argumenty wiersza poleceń...................................................L..............247
Zwracanie kodów powrotu ...................................................L...............248
Więcej niż skrypty...................................................L...............................249
Posłowie ................................................................................250
Podziękowania ...................................................L....................................250
Skorowidz .............................................................................251
Spis treści
5
Partycjonowanie i formatowanie dysków
Operacje związane z partycjonowaniem i formatowaniem dysków
w systemie Linux nie należą do najprostszych. Poniżej podajemy
wskazówki do kilku programów, które przydają się przy tego
rodzaju operacjach (najlepiej zacząć od zapoznania się z ich stro-
nami podręcznika man).
RCTVGFHFKUMlub UHFKUM
Programy dzielące dysk na
partycje. Każdy z nich doskonale spełnia swoje
zadanie, mają one jednak zupełnie różne interfejsy.
OMHU
Formatuje twardy dysk, czyli zakłada na nim nowy
system plików.
HNQRR[
Formatuje dyskietkę.
Kopie bezpieczeństwa
i zdalne przechowywanie
OV
FWOR
TGUVQTG
VCT
Program kontrolujący napęd taśmowy.
Zapisuje partycję na napędzie taśmowym.
Odtwarza partycję zapisaną programem FWOR.
Odczytuje i zapisuje archiwa z taśm.
EFTGEQTF Nagrywa płyty CD-R.
TU[PE
Na innym dysku lub komputerze tworzy lustrzaną
kopię pewnego zbioru plików.
System Linux udostępnia kilka sposobów na utworzenie kopii
bezpieczeństwa swoich cennych plików:
•
skopiowanie ich na napęd taśmowy,
•
zapisanie ich na płycie CD-R,
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie
138
•
wykonanie lustrzanej kopii na innym komputerze.
Urządzenie do wykonywania kopii bezpieczeństwa reprezento-
wane jest najczęściej przez plik /dev/ht0 (podłączone do magistrali
IDE) lub /dev/st0 (urządzenie podłączone do magistrali SCSI lub
podłączone do magistrali IDE, ale korzystające z emulacji IDE-
SCSI). Bardzo często tworzone jest dowiązanie o nazwie /dev/tape,
wskazujące na rzeczywisty plik urządzenia:
NPUFGXJVFGXVCRG
Nie zaprezentujemy tutaj wszystkich poleceń, pozwalających na
tworzenie kopii bezpieczeństwa. Niektórzy użytkownicy prefe-
rują stosowanie polecenia ERKQ zamiast VCT, a do wykonywania
niskopoziomowych kopii dysków niezbędne jest zastosowanie
polecenia FF. Osoby zainteresowane tymi poleceniami odsyłamy
do ich stron podręcznika man.
mt [-f urządzenie] polecenie
/bin
stdin
stdout
- file
-- opt
--help
mt-st
--version
Polecenie OV (magnetic tape — taśma magnetyczna) wykonuje
podstawowe operacje napędu taśmowego, takie jak przewwijanie,
przejście do przodu lub do tyłu, a także ponowne naprężenie
taśmy. Oto kilka najczęściej wykonywanych operacji:
UVCVWU
Wypisuje status napędu.
TGYKPF
Przewija taśmę do początku.
TGVGPUKQP Ponowne naprężenie taśmy.
GTCUG
Usuwanie zawartości taśmy.
QHHNKPG Wyłączenie napędu taśmowego.
GQF
Przewinięcie taśmy do pozycji końca danych.
Na przykład:
OVHFGXVCRGTGYKPF
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie
139
Wśród danych na taśmie można poruszać się, przeskakując plik
za plikiem lub rekord za rekordem, ale i tak najczęściej stosowane
są programy odczytujące i zapisujące dane, takie jak VCT lub TGUVQTG.
dump [opcje] partycja_lub_pliki
/sbin
stdin
stdout
- file
-- opt
--help
dump
--version
Polecenie FWOR zapisuje na nośnik kopii bezpieczeństwa całą party-
cję lub wybrane pliki. Polecenie to jest w stanie wykonać pełne
lub przyrostowe kopie partycji, automatycznie wykrywając, które
pliki wymagają wykonania kopii (na przykład, które zostały
zmienione od czasu wykonania ostatniej kopii). Odtworzenie kopii
z nośnika umożliwia polecenie TGUVQTG.
Aby wykonać na napędzie taśmowym (na przykład /dev/tape)
pełną kopię danego systemu plików (na przykład /usr), należy
użyć opcji (zero) i W:
FWORWHFGXVCRGWUT
Taka kopia nazywana jest „zrzutem poziomu zero”. Opcja W
powoduje zapisanie do pliku /etc/dumpdates informacji o wyko-
naniu kopii.
Kopie przyrostowe mogą być wykonywane na poziomach 1 do
9: kopia bezpieczeństwa poziomu i zapisuje na taśmę wszystkie
pliki zmienione od czasu wykonania kopii poziomu i-1.
FWORWHFGXVCRGWUT
Nie należy uruchamiać polecenia FWOR na „żywym” systemie pli-
ków; jeżeli to możliwe, przed przystąpieniem do wykonywania
kopii bezpieczeństwa należy odmontować system plików.w
restore [opcje] [pliki]
/sbin
stdin
stdout
- file
-- opt
--help
dump
--version
Polecenie TGUVQTG odczytuje kopie bezpieczeństwa utworzone
poleceniem FWOR, porównuje je z plikami istniejącymi na dysku,
140
Linux. Leksykon kieszonkowy
a także wykonuje inne operacje. Najprzyjemniejszym sposobem
stosowania polecenia TGUVQTG jest wywołanie go z opcją K, która
włącza tryb interaktywny, pozwalający na przeglądanie zawartości
taśmy tak, jakby była ona systemem plików, wybieranie plików
i katalogów, a w końcu odtwarzanie ich na dysk.
TGUVQTGKHFGXVCRG
Po takim uruchomieniu polecenie TGUVQTG prosi o podanie poleceń
z poniższej listy.
JGNR
SWKV
Wypisuje informacje o pomocy.
Wyjście z programu bez odtwarzania plików.
EFMCVCNQI Działa podobnie jak polecenie powłoki, ustawiając
NU
RYF
CFF
aktualny katalog roboczy wewnątrz kopii
bezpieczeństwa.
Działa podobnie jak polecenie powłoki, wypisując
zawartość aktualnego katalogu roboczego wewnątrz
kopii bezpieczeństwa.
Działa podobnie jak polecenie powłoki, wypisując
nazwę aktualnego katalogu roboczego wewnątrz
kopii bezpieczeństwa.
Dodaje pliki lub katalogi do „listy odtwarzania”,
czyli listy plików, które mają zostać odtworzone
z kopii bezpieczeństwa. Wywołane bez żadnych
argumentów do listy dodaje aktualny katalog
razem z wszystkimi jego plikami.
CFFPCYCRNKMW Dodaje do listy odtwarzania plik o podanej
nazwie.
CFFMCVCNQI Dodaje do listy odtwarzania katalog o podanej
nazwie.
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie
141
FGNGVG
Odwrotność polecenia CFF — usuwa z listy
odtwarzania dodane do niej wcześniej pliki.
Wywołane bez żadnych argumentów, usuwa
z listy aktualny katalog razem z wszystkimi
jego plikami.
FGNGVGPCYCRNKMW Usuwa plik PCYCRNKMW z listy odtwarzania.
FGNGVGMCVCNQI
Usuwa katalog MCVCNQI z listy odtwarzania.
GZVTCEV
Odtwarza wszystkie pliki dodane wcześniej
do listy odtwarzania (Wskazówka: Jeżeli kopia
bezpieczeństwa znajduje się na kilku taśmach,
odtwarzanie należy rozpocząć od ostatniej taśmy).
Polecenie TGUVQTG może działać także w trybie nieinteraktywnym:
TGUVQTGZ Odtwarza całą zawartość kopii bezpieczeństwa
na istniejący system plików (najpierw należy
poleceniem EF przejść do katalogu podstawowego
docelowego systemu plików).
TGUVQTGT Odtwarza całą zawartość kopii bezpieczeństwa
na świeżo sformatowaną partycję (najpierw należy
poleceniem EF przejść do katalogu podstawowego
docelowego systemu plików).
TGUVQTGV Wypisuje zawartość kopii bezpieczeństwa.
TGUVQTG Porównuje zawartość kopii bezpieczeństwa
z oryginalnym systemem plików.
tar [opcje] [pliki]
/bin
stdin
stdout
- file
-- opt
--help
tar
--version
Polecenie VCT ma nieco większe możliwości niż tylko zapisywanie
i odczytywanie plików z i na napędzie taśmowym:
VCTEHFGXVCRGOQLRNKMOQLRNKM
142
Linux. Leksykon kieszonkowy
Pozwala też na tworzenie i wydobywanie danych z plików tar, które
w systemach Linux i Unix są podstawowym sposobem pakowa-
nia plików:
VCTEXHOQLGCTEJKYWOVCTIOQLMCVCNQITworzenie
VCTVXHOQLGCTEJKYWOVCTIOQLMCVCNQIWypisanie zawartości
VCTZXHOQLGCTEJKYWOVCTIOQLMCVCNQIWydobycie plików
Jeżeli w wierszu poleceń podane zostają jakieś pliki, wtedy pole-
cenie VCT będzie przetwarzało jedynie te podane pliki:
VCTZXHFGXVCRGRNKMRNKMRNKM
W przeciwnym wypadku polecenie będzie działać na całym ar-
chiwum.
Przydatne opcje
E
T
W
#
V
Z
Tworzenie archiwum. Ta opcja wymaga podania
w wierszu poleceń plików lub katalogów, które mają
zostać dodane do archiwum.
Dodanie plików do istniejącego archiwum.
Dodanie nowych lub zmienionych plików
do istniejącego archiwum.
Połączenie archiwów (czyli plików tar) poprzez
dopisanie jednego z nich na końcu drugiego.
Na przykład VCT#HFGXVCRGOQLRNKMVCT.
Wypisanie zawartości archiwum.
Wydobycie plików z archiwum.
HRNKM Umożliwia odczytywanie z i zapisywanie do podanego
archiwum. Może być ono urządzeniem (na przykład
/dev/tape), a także zwykłym plikiem, dzięki czemu
możliwe jest tworzenie tradycyjnych linuksowych
archiwów tar.
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie
143
F
L
D0
X
J
N
R
Porównuje zawartość archiwum z istniejącym
systemem plików.
Kompresuje (w czasie zapisywania) i dekompresuje
(w czasie doczytywania) dane programem IKR.
Kompresuje (w czasie zapisywania) i dekompresuje
(w czasie doczytywania) dane programem DKR.
Kompresuje (w czasie zapisywania) i dekompresuje
(w czasie doczytywania) dane uniksowym programem
EQORTGUU.
Stosuje bloki danych o wielkości 0 bajtów.
Tryb „gadatliwy”: w czasie działania wypisuje
dodatkowe informacje.
Odczytuje dowiązania symboliczne.
Nie wykracza poza ramy systemu plików.
W czasie wydobywania plików z archiwum
odtwarzane są również ich oryginalne zezwolenia
i informacja o właścicielu.
cdrecord [opcje] ścieżki
stdin
/usr/bin
stdout
- file
-- opt
--help
cdrecord
--version
Polecenie EFTGEQTF „wypala” płytki CD-R za pomocą nagrywarki
podłączonej do magistrali SCSI lub IDE (w tym drugim przypadku
trzeba zastosować emulację IDE-SCSI). Aby zapisać na płycie
CD zwartość całego katalogu, tak aby płyta była odczytywana
w systemach Linux, Windows i Macintosh, należy wykonać na-
stępujące operacje1:
1 Mowa o formacie ISO9660 z rozszerzeniami Rock Ridgei. Program OMKUQHU
może tworzyć również inne formaty płyt do zapisania priogramem
EFTGEQTF. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stroniie
podręcznika man: OCPOMKUQHU.
144
Linux. Leksykon kieszonkowy
1. Odnaleźć napęd CD-ROM, uruchamiając polecenie:
EFTGEQTFUECPDWU
;#/#*# 495 F 4GOQXCDNG 41/
W tym przypadku napęd ma oznaczenie .
2. Sprawdzić, z jaką prędkością napęd może nagrywać płyty
CD-R i CD-RW (w zależności od tego, który rodzaj płyty
ma być użyty). Załóżmy, że jest to napęd o prędkości 6×, czyli
prędkość należy ustalić na wartość 6.
3. Skopiować wszystkie pliki, jakie mają zostać zapisane na
płycie do jednego katalogu (na przykład MCVCNQI). Należy uło-
żyć je dokładnie w taki sposób, w jaki mają być poukładane
na płycie CD. Na płytę nie zostanie skopiowany sam kata-
log, ale jego zawartość.
4. Zapisać płytę CD:
8+
52
OMKUQHU4NMCVCNQI OQLF[UMKUQ
EFTGEQTFXFGX ] 8+ _URGGF ]52 _OQLF[UMKUQ
a jeżeli system jest wystarczająco szybki, można wykonać
te same operacje w jednym potoku:
OMKUQHU4NMCVCNQI
^EFTGEQTFXFGX ] 8+ _URGGF ]52 _
Programem EFTGEQTF można tworzyć też płyty CD-Audio, ale do
tego celu lepiej użyć przyjaźniejszego dla użytkownika, graficz-
nego programu, takiego jak ZEFTQCUV (zobacz podrozdział „Audio
i wideo” na stronie 229.), który swoje działanie opiera na programie
EFTGEQTF.
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie
145
rsync [opcje] źródło cel
stdin
/usr/bin
stdout
- file
-- opt
--help
rsync
--version
Polecenie TU[PE wykonuje kopię podanego zbioru plików. Ko-
piowanie może obejmować same dane, ale może też obejmować
zezwolenia i inne atrybuty plików (taka operacja nazywa się two-
rzeniem lustra). Operacja ta może odbywać się na jednym kom-
puterze, jak również między dwoma komputerami w sieci. Pole-
cenia TU[PE można używać na wiele sposobów, a sam program ma
ponad 50 opcji; tutaj przedstawimy zaledwie kilka najczęściej
używanych sposobów wykonywania kopii bezpieczeństwa.
Aby w katalogu K2 utworzyć lustrzaną kopię katalogu K1, zakła-
dając, że oba katalogi znajdują się na jednym komputerze:
TU[PEC--
Aby kopię katalogu K1 utworzyć na innym komputerze w sieci
(serwer.przyklad.com), na którym mamy konto z nazwą użytkowni-
ka kowalski, jednocześnie zabezpieczając przed podsłuchem przesył
danych za pomocą protokołu SSH:
TU[PECGUUJ-MQYCNUMK UGTYGTRT[MNCFEQO
Przydatne opcje
Q
I
R
V
T
Kopiuje informacje o właścicielu pliku. Prawdopodobniwe
na komputerze docelowym będziemy musieli posiadać
uprawnienia superużytkownika.
Kopiuje informacje o grupie właściciela pliku.
Prawdopodobnie na komputerze docelowym będziemy
musieli posiadać uprawnienia superużytkownika.
Kopiuje informacje o uprawnieniach pliku.
Kopiuje znaczniki czasu pliku.
Rekursywnie kopiuje katalogi (razem z ich zawartościąw).
N Umożliwia kopiowanie dowiązań symbolicznych (a nie
plików wskazywanych przez te dowiązania).
146
Linux. Leksykon kieszonkowy
Umożliwia kopiowanie urządzeń (wymaga uprawnień
superużytkownika).
C Wykonywanie lustra: kopiowane są wszystkie atrybuty
plików oryginalnych. Ta opcja oznacza to samo, co
włączenie wszystkich opcji INQRTV.
X
Tryb „gadatliwy”: wypisuje informacje opisujące operacwje
wykonywane w czasie kopiowania. Dodatkowo opcja
RTQITGUU powoduje wyświetlenie miernika postępu
operacji kopiowania.
GRQNGEGPKG
Pozwala określić program uruchamiany na
zdalnym komputerze w czasie kopiowania, na przykład
UUJ zwiększający bezpieczeństwo transmisji.
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie
147
Pobierz darmowy fragment (pdf)
