Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00410 005953 20472499 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Literatura francuska - ebook/pdf
Literatura francuska - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8088-772-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> literaturoznawstwo, językoznawstwo
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

> KRÓTKIE WPROWADZENIE

- książki, które zmieniają sposób myślenia!

 

Książka stanowi czytelny przegląd zagadnień związanych z literaturą francuską od jej początków do czasów współczesnych. Autor koncentruje się na tych dziełach, które reprezentują zmiany w literackiej i społecznej praktyce.

Co odróżnia literaturę francuską od piśmiennictwa innych krajów? Jak ewoluowały konwencje i style literackie w poszczególnych okresach oraz w obrębie różnych gatunków? Dlaczego literaturę francuską można nazwać literaturą idei?

*

Interdyscyplinarna seria KRÓTKIE WPROWADZENIE piórem uznanych ekspertów skupionych wokół Uniwersytetu Oksfordzkiego przybliża aktualną wiedzę na temat współczesnego świata i pomaga go zrozumieć. W atrakcyjny sposób prezentuje najważniejsze zagadnienia XXI w. - od kultury, religii, historii przez nauki przyrodnicze po technikę. To publikacje popularnonaukowe, które w formule przystępnej, dalekiej od akademickiego wykładu, prezentują wybrane kwestie.

Książki idealne zarówno jako wprowadzenie do nowych tematów, jak i uzupełnienie wiedzy o tym, co nas pasjonuje. Najnowsze fakty, analizy ekspertów, błyskotliwe interpretacje.

 

Opiekę merytoryczną nad polską edycją serii sprawują naukowcy z Uniwersytetu Łódzkiego: prof. Krystyna Kujawińska Courtney, prof. Ewa Gajewska, prof. Aneta Pawłowska, prof. Jerzy Gajdka, prof. Piotr Stalmaszczyk.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Tytuł oryginału: French Literature: A Very Short Introduction Rada Naukowa serii Krótkie Wprowadzenie Jerzy Gajdka, Ewa Gajewska, Krystyna Kujawińska Courtney Aneta Pawłowska, Piotr Stalmaszczyk Redaktorzy inicjujący serii Krótkie Wprowadzenie Urszula Dzieciątkowska, Agnieszka Kałowska Tłumaczenie Agnieszka Kałowska Redakcja naukowa Anita Staroń Opracowanie redakcyjne Paweł M. Sobczak Skład i łamanie AGENT PR Projekt typograficzny serii Tomasz Przybył French Literature: A Very Short Introduction was originally published in English in 2010. This translation is published by arrangement with Oxford University Press. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego is solely responsible for this translation from the original work and Oxford University Press shall have no liability for any errors, omissions or inaccuracies or ambiguities in such translation or for any losses caused by reliance thereon © Copyright by John D. Lyons 2010 © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2018 © Copyright for Polish translation by Agnieszka Kałowska, Łódź 2018 Publikacja sfinansowana ze środków Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.08119.17.0.M Ark. wyd. 6,0; ark. druk. Paperback ISBN Oxford University Press: 978-0-19-956872-7 ISBN 978-83-8088-771-8 e-ISBN 978-83-8088-772-5 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. (42) 665 58 63 Spis treści Spis ilustracji Wprowadzenie: spotkanie z literaturą francuską 1. Święci, wilkołaki, rycerze i poeta wyklęty: bohater i wierność w średniowieczu 2. Ostatni Rzymianin, „ludożercy”, olbrzymy i bohaterki współczesności: starożytność i odrodzenie 3. Społeczeństwo i jego wymogi 4. Natura i jej możliwości 5. Wokół rewolucji 6. Garbus, gospodyni i flâneur 7. Od Marcela do Rrose Sélavy 8. Egocentryczna świadomość 9. Francuskojęzyczni bohaterowie bez granic? Polecane lektury Indeks 7 9 13 25 39 53 65 79 95 111 125 137 141 Spis ilustracji 1. Król Karol znajduje ciało Rolanda po bitwie o Roncevaux. Wielkie kroniki Francji, ok. 1460 © Bibliothèque Nationale, Paris/Giraudon/The Bridgeman Art Library 2. Ilustracja Gustave’a Dorégo (1854) do Gargantui Rabelais’go (1534) © akg-images 3. Zamek Vaux-le-Vicomte, zaprojektowany przez Louisa Le Vau. Rycina Pérelle’a (1660) © akg-images 4. Rycina François Chauveau (1668) do bajki La Fontaine’a Wilk i pies 5. Scena z powieści Bernardina de Saint-Pierre Paweł i Wirginia (1787) na grafice François Gérarda z 1805 r. © Bibliothèque Nationale, Paris/Archives Charmet/The Bridgeman Art Library 6. Napoleon Bonaparte wrzucający książkę Markiza de Sade’a do ognia. Rysunek przypisywany P. Cousturierowi (1885) © Bibliothèque Nationale, Paris 7. Przeniesienie szczątków Voltaire’a do Panteonu, rycina Lagrenée’a (1791) © Roger-Viollet/TopFoto 8. Jean-Baptiste Carpeaux, Dlaczego urodziłam się niewolnicą?, popiersie (1868) Dzięki uprzejmości Image of the Black in Western Art Project and Photo Archive, W. E. B. Du Bois Institute Spis ilustracji 7 9. Rycina Luc-Oliviera Mersona (1881) inspirowana powieścią Victora Hugo pt. Katedra Marii Panny w Paryżu (1831) © Roger-Viollet/TopFoto 10. Maxime Lalanne (1827–86), Rozbiórka poprzedzająca konstrukcję bulwaru Saint-Germain. Obraz z renowacji Paryża Haussmanna © Musée Carnavalet/Roger-Viollet/ TopFoto 11. Claude Monet, Dworzec Saint-Lazare (1877) © The Granger Collection/TopFoto 12. Strona poematu Stéphane’a Mallarmégo Rzut kośćmi nigdy nie zniesie przypadku (1897) © Roger-Viollet/TopFoto 13. „Oczy paprociopodobne”, ilustracja-fotomontaż do Nadji Andrégo Bretona (1928) © ADAGP, Paris, and DACS, London, 2009 14. Marcel Duchamp jako Rrose Sélavy, ok. 1920–21. Fotografia Man Raya © Man Ray Trust/ADAGP, Paris, and DACS, London, 2009. Photo © The Philadelphia Museum of Art/Art Resource/Scala, Florence 15. Lucien Raimbourg i Pierre Latour w Czekając na Godota Samuela Becketta. Fotografia z 1956 r., z przedstawienia w Paryżu, reż. Roger Blin © Roger-Viollet/TopFoto 16. Scena z filmu Hiroszima, moja miłość, reż. Alain Resnais (1959) © Argos/Como/Pathé Overseas/DAIEI Motion Pictures/Album/ akg-images Wprowadzenie: spotkanie z literaturą francuską Dziedzictwo literatury języka francuskiego jest bogate, róż- norodne, rozległe w czasie i przestrzeni. Przemawia zarówno do odbiorców bezpośrednich – czytelników francuskich, jak i – za pośrednictwem tłumaczeń i adaptacji filmowych – do publicz- ności na całym świecie. Pierwsze dzieła zaliczane do tego prze- pastnego repertuaru powstały w XI w. na północy Francji, a dziś, na początku wieku XXI, do twórców literatury francuskiej zali- cza się autorów tworzących w różnych częściach świata: od Ka- raibów do Afryki Zachodniej. Ich utwory dostępne są w księgar- niach i bibliotekach we Francji i w innych francuskojęzycznych krajach. Przez wiele stuleci francuski był językiem arystokracji i elit intelektualnych Europy. „Literatura francuska” – co to takiego? Zarówno „francuska”, jak i „literatura” to pojęcia kłopotliwe. Gdzie leżą granice tego, co „francuskie”? Z historycznego punk- tu widzenia, dominacja języka „francuskiego” wśród ludności żyjącej w  granicach dzisiejszej „Francji” datuje się dopiero na koniec XIX w., kiedy szkolnictwo powszechne narzuciło język Paryża i elit tym, którzy do tego czasu posługiwali się bretoń- skim (Brezhoneg, używany na Półwyspie Bretońskim), baskij- skim (Euskara, na południowo-zachodnim wybrzeżu), warian- tami oksytańskiego (Lenga d’òc): gaskońskim i  prowansalskim 9 Wprowadzenie: spotkanie z literaturą francuską (na południu), a także alzackim (Elsässerditsch, na północnym wschodzie). Co więcej, wielu ważnych autorów piszących po francusku nie mieszka w  granicach europejskiego terytorium znanego jako „Francja”, choć często są jej obywatelami (np. mieszkańcy Martyniki, Gwadelupy, Nowej Kaledonii itd.) albo obywatelami dawnych kolonii, np. Quebecu lub Senegalu. Pew- ni pisarze, których pierwszym językiem nie był francuski – np. Samuel Beckett – postanowili istotną część swojego dorobku na- pisać właśnie w tym języku. Inni, urodzeni we Francji obywatele tego kraju, postanowili po „francusku” nie pisać: Frédéric Mi- stral – podobnie jak Beckett, laureat Literackiej Nagrody Nobla – tworzył po prowansalsku. Jeśli zaś chodzi o „literaturę”, współ- czesne znaczenie tego terminu datuje się na wiek XIX. To, co dawniej zwane było „poezją” lub „literaturą piękną” (belles lettres) połączono wówczas z  innymi rodzajami pisarstwa, takimi jak wspomnienia czy eseje, tworząc podstawę dla uniwersyteckiego literaturoznawstwa. Być może zabrzmi to nieco nonszalancko, ale literaturą chyba najlepiej nazywać wszystko to, co czytamy, nawet gdy nie musimy – po prostu, bez powodu. Bohater jako punkt wyjścia Aby odnaleźć się w bogactwie literatury francuskiej, trzeba mieć przynajmniej wyobrażenie o najważniejszych tekstach po- wstałych w obrębie tej wciąż rozwijającej się tradycji, o relacjach między nimi, o tym, jak się do siebie odnoszą. Kiedy wkracza się w krąg tej tradycji, można na początku być nieco zdezorien- towanym. Na szczęście, sytuacja, w której trzeba nawiązać re- lacje z nieprzyjazną społecznością lub określić własne miejsce, obserwując innych ludzi, to główny temat wielu dzieł francuskiej kultury. Bohaterowie licznych francuskich tekstów, z wyboru lub w wyniku zewnętrznych okoliczności, znajdują się w opozycji do grupy lub wręcz w izolacji. Autorzy niejednokrotnie prezentu- ją podejście krytyczne, polemiczne lub dydaktyczne (literaturę francuską bez wątpienia można nazwać literaturą idei), ale takie 10 Literatura francuska ujęcie może być również źródłem emocjonalnych napięć, które dają czytelnikowi nie tylko czysto intelektualny ogląd, ale rów- nież możliwość doświadczenia empatii. Jest zatem uzasadnione, by przyglądać się dziełom literackim pod kątem ich głównych bohaterów. Niejednokrotnie przecież tytułami eposów, tragedii, opowiadań i wierszy stawały się imiona protagonistów, jak choć- by Beowulf czy Hamlet w literaturze angielskiej, a we francuskiej Lancelot, Gargantua, Mizantrop, Chatterton, Consuelo, Pani Bo- vary, Zły szklarz (Le Mauvais Vitrier), Cyrano de Bergerac, Nad- ja, Historia O. Nawet w utworach, które nie eksponują w tytule imienia głównego bohatera, koncentracja na jego charakterysty- ce, myślach i podejmowanych działaniach sprawia, że staje się on oczywistym punktem wyjścia do poznawania dzieła. Dodaj- my, że termin „bohater literacki” odnosi się również do wierszy i tekstów autobiograficznych, w których główna postać ma wiele wspólnego z autorem, jest wykreowanym podmiotem mówiącym w pierwszej osobie (np. kiedy Ronsard idealizuje lub mityzuje „Ronsarda” w poezji miłosnej lub gdy Rousseau pisze o samym sobie w Wyznaniach). Skoro większość utworów składających się na tradycję literacką ma głównych bohaterów, poznając ich, zys- kujemy możliwość porównywania tekstów pochodzących z tej samej epoki, lub przeciwnie – z różnych. Bohaterowie muszą napotykać trudności. Gdyby nie to, nie byłoby historii, poszukiwania, przeszkód do przezwyciężenia, tajemnic do odkrycia, pragnień do zaspokojenia, wrogów do po- konania. Co więcej, bohaterowie utworów francuskiej tradycji literackiej doświadczają tak szczególnych kłopotów, że trzeba nazywać ich „bohaterami problematycznymi” – gdy ich miejsce w społeczeństwie jest niejasne – lub nawet antybohaterami (we- dług definicji Oxford English Dictionary są to protagoniści, którzy nie mają nic wspólnego z typowymi bohaterami). To, jaka postać staje się centralnym elementem fabuły i jakie relacje nawiązuje ze społeczeństwem, czy bohater jest przedstawiony jako speł- niający normy społeczne czy też jako nietypowy w negatywnym sensie mówi wiele o utworze i jego epoce. Na przykład tytułowa postać Emila, czyli o wychowaniu Rousseau (1792) nie jest ani 11 Wprowadzenie: spotkanie z literaturą francuską najbardziej złożonym, ani najbardziej wiarygodnym bohaterem swojej epoki, ale prezentuje rewolucyjny model ludzkiej natury i konsekwencji wychowania. Na kolejnych stronach tej książki spotkamy wiele postaci, które niegdyś – kiedy ich historie zostały po raz pierwszy opubli- kowane lub opowiedziane – postrzegane były jako kontrowersyj- ne, lecz dziś są ważne nie tylko dla francuskiej tradycji literackiej, ale i dla naszej wizji epok, z których pochodzą. Przyjrzymy się również, dla porównania, tym bohaterom, od których czytelnicy chcieli się odróżnić, w opozycji do których się sytuowali. W każ- dym z rozdziałów, mówiących o kolejnych epokach w historii li- teratury francuskiej, zostaną dogłębnie omówione trzy lub cztery utwory. Wiele innych przywołamy dla porównania lub polecimy do dalszej lektury. Rozdział 1 Święci, wilkołaki, rycerze i poeta wyklęty: bohater i wierność w średniowieczu Przyglądając się bohaterom tekstów średniowiecznych, może- my dowiedzieć się wiele o światopoglądzie epoki. Kiedy w XI w. narodziła się literatura języka starofrancuskiego, odmiennego od łaciny, obszar, który nazywamy Francją mieścił się w innych granicach niż dziś. Trudno również mówić o tożsamości narodo- wej czy państwowości, jakie znamy dzisiaj. Moglibyśmy nazwać ten obszar dalece zdecentralizowanym, zarówno w  znaczeniu geograficznym, jak i politycznym (choć pojęcie „de-centraliza- cji” zawiera założenie, które rzutujemy na przeszłość, że Fran- cja powinna mieć „centrum”), posiadającym zhierarchizowaną strukturę społeczną. W systemie feudalnym władza, tożsamość, posiadanie lub uprawianie ziemi, a nawet poczucie przemijania, zależało od tego, kto w danym miejscu i czasie dzierżył władzę. Lojalność, władza i bogactwo w rodzinach panujących zmienia- ły się z pokolenia na pokolenie, w zależności od umiejętności i szczęścia jednostek. Sztywne struktury społeczne były sank- cjonowane przez Kościół, który kreował rodzaj nadtożsamości wyznaczającej południowe i wschodnie granice Europy. W ta- kim kontekście nie dziwi, że bohaterowie utworów literackich, niemal zawsze wierszowanych, byli charakteryzowani głównie w kategoriach wierności, najważniejszej wartości społeczeństwa feudalnego. 13 Święci, wilkołaki, rycerze i poeta wyklęty... Żywoty świętych Utwór, który zwykle wskazywany jest jako jedno z pierw- szych ważnych dzieł języka starofrancuskiego, opowiada o bo- haterze wybierającym władcę, któremu będzie wierny. Legenda o świętym Aleksym (ok. 1050)1 to rozgrywająca się w V w. historia syna rzymskiego szlachcica, który ożenił się, lecz uciekł w noc poślubną, mówiąc małżonce „Na tym świecie nie ma idealnej mi- łości” (En icest siecle nen at parfite amour). Dotarł do Syrii, gdzie przez siedemnaście lat wiódł żywot bezimiennego ascety. Po- nieważ zaczęto oddawać mu cześć, wyjechał i wbrew woli trafił do Rzymu. Wrócił, by jako święty żebrak, nierozpoznany przez nikogo, przez siedemnaście lat żyć pod schodami domu własne- go ojca. Jego tożsamość odkryto dopiero po tym, jak umarł, na podstawie relacji z życia napisanej na łożu śmierci. Jednak znana nam Legenda o świętym Aleksym musi być czymś całkiem różnym od tekstu pisanego z perspektywy bohatera. Narracja Legendy… prowadzona jest po śmierci Aleksego, zawiera lamenty matki, ojca, wdowy-dziewicy i prowadzi przez złożoność świętego bo- haterstwa i świętości. Jego matka wybucha płaczem, mówiąc do martwego syna: „Synu, jakże mnie nienawidziłeś!” (E filz… cum m’ous enhadithe!). To niejednoznaczne: można zapytać, czy Alek- sego zraniło, że matka nie rozpoznała go po powrocie. Dla czy- telnika, lecz nie dla rodziny bohatera, oczywiste jest, że Aleksy nie mógł zostać rozpoznany za życia. Można również przypusz- czać, że według matki to właśnie nienawiść skłoniła Aleksego do opuszczenia rodziny. Utwór pokazuje jasno: heroizm wymaga poświęceń. Jednak większy koszt emocjonalny ponoszą ci, którzy kochają święte- go dla niego samego, zwłaszcza po tym, gdy wybrał swoją dro- gę. Podczas kiedy rodzina cierpi, społeczność czerpie korzyści z  obecności świętego, którego dusza trafiła wprost do nieba: „Dusza oddzielona od ciała świętego Aleksego/poszła prosto 1 Wersję starofrancuską datuje się na trzecią tercję XI w. Przekład polski, nieznanego autora, który korzystał z wzorca pochodzącego z Włoch lub Francji, datuje się na ok. 1454 r. [Wszystkie przypisy pochodzą od tłumaczki]. 14 Literatura francuska do nieba” (Deseivret l’aneme del cors sainz Alexis; / Tut dreitement en vait en paradis). Mieszkańcy Rzymu, cesarz i papież, wszyscy czczą ciało ascety, który odtąd będzie ich adwokatem przed Bo- giem. Legendę o świętym Aleksym, tak jak i wiele tekstów z róż- nych epok, można interpretować na rozmaite sposoby, znajdować argumenty na poparcie wartości prezentowanych przez bohatera i przeciwko nim. Nie oznacza to jednak, że postawę autora Le- gendy… można nazwać ambiwalentną. To jasne, że dla pisarza i większości jedenastowiecznych czytelników Aleksy reprezento- wał triumf chrześcijaństwa i wartości transcendentnych. Związ- ki rodzinne i miłość erotyczna znaczą mniej niż organizacje czy instytucje, takie jak Kościół, miasto, cesarstwo. Z drugiej strony, taka umoralniająca lektura nie chroni nas przed dostrzeganiem podobnych konfliktów wartości w tekstach późniejszych, któ- rych protagoniści, np. bohater Horacjuszy Corneille’a (1640) czy bohaterka Pani Bovary Flauberta (1856), poświęcają swoje ro- dziny dla tego, co staje się ich powołaniem. Wilkołak – bezimienny bohater źródeł celtyckich Wilkołaki, tak jak i święci, sprawiają swoim małżonkom kło- poty, dlatego głównym tematem zbioru powstałego niecałe sto lat po Legendzie o świętym Aleksym staje się dochowanie wierności. Opowieści Marie de France (ok. 1160–80) odwołują się do dwóch literackich tradycji, które złożyły się na to, czym jest dzisiejsza Francja: prowansalskiej poezji trubadurów i celtyckich ustnych narracji Bretanii. Powstały prawdopodobnie na angielskim dwo- rze królewskim dla francuskojęzycznej normandzkiej publiczno- ści. Wiele spośród Opowieści mówi o kobietach nieszczęśliwych w małżeństwie (wysublimowane dyskusje na temat miłości były prowadzone na dworze Eleonory Akwitańskiej, królowej Francji i Anglii). Jeden z tekstów wyróżnia niezwykły tytułowy bohater, wilkołak, oraz to, że mąż współczuje niewiernej żonie. 15 Święci, wilkołaki, rycerze i poeta wyklęty...
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Literatura francuska
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: