Darmowy fragment publikacji:
Michai³ Tal
Aleksander Rajecki, Maksym Czetwierik
T³umaczenie: Grzegorz Siwek
Copyright © 2006 by Wydawnictwo RM
Original English title: The Masters: Mikhail Tal Tactical Genius
Copyright © 2004 Alexander Raetsky and Maxim Chetverik
All rights reserved
Copyright © 2006 by Wydawnictwo RM
This edition is published by arrangement with Gloucester Publishers plc,
Northburgh House, 10 Northburgh Street, London, EC1V 0AT
Wydawnictwo RM, 03-808 Warszawa, ul. Miñska 25
00-987 Warszawa 4, skr. poczt. 144
rm@rm.com.pl
www.rm.com.pl
¯adna czêœæ tej pracy nie mo¿e byæ powielana i rozpowszechniana, w jakiejkolwiek formie i w jaki-
kolwiek sposób (elektroniczny, mechaniczny) w³¹cznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na ta-
œmy lub przy u¿yciu innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy.
Wszystkie nazwy handlowe i towarów wystêpuj¹ce w niniejszej publikacji s¹ znakami towarowymi
zastrze¿onymi lub nazwami zastrze¿onymi odpowiednich firm odnoœnych w³aœcicieli.
Wydawnictwo RM do³o¿y³o wszelkich starañ, aby zapewniæ najwy¿sz¹ jakoœæ tej ksi¹¿ce, jednak¿e
nikomu nie udziela ¿adnej rêkojmi ani gwarancji. Wydawnictwo RM nie jest w ¿adnym przypadku
odpowiedzialne za jak¹kolwiek szkodê bêd¹c¹ nastêpstwem korzystania z informacji zawartych
w niniejszej publikacji, nawet jeœli Wydawnictwo RM zosta³o zawiadomione o mo¿liwoœci
wyst¹pienia szkód.
ISBN 978-83-7243-525-5
ISBN 978-83-7773-674-6 (e-Pub)
ISBN 978-83-7773-675-3 (mobi)
ISBN 978-83-7773-789-7 (pdf)
Edytor: Tomasz Zajbt
Redaktor prowadz¹cy: Justyna Mrowiec
Redakcja: Bartosz Dzia³oszyñski
Korekta: Sylwia Baranowska
Projekt graficzny ok³adki: Gra¿yna Jêdrzejec
Koordynator produkcji wersji elektonicznej: Tomasz Zajbt
Sk³ad: Marcin Fabijañski
Druk i oprawa: Oficyna Wydawnicza READ ME – Drukarnia w £odzi,
Olechowska 83, (42) 649-33-91, druk@readme.pl, http://druk.readme.pl
W razie trudnoœci z zakupem tej ksi¹¿ki prosimy o kontakt
z wydawnictwem: rm@rm.com.pl
Spis treœci
Spis treœci
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Rozdzia³ 1
Michai³ Tal: krótka biografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Rozdzia³ 2
Prosto i skutecznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Rozdzia³ 3
O szczebel w górê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Rozdzia³ 4
Prze³amanie obrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Rozdzia³ 5
Magia kombinacji Tala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Rozdzia³ 6
Szachowa maestria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Rozdzia³ 7
Piêkne koñcówki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Rozdzia³ 8
„Kto mieczem wojuje...” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Rozdzia³ 9
Podpowiedzi Tala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Rozdzia³ 10
Rozwi¹zania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Wprowadzenie
Witamy w czarodziejskim œwie-
cie szachowych kombinacji
Michai³a Tala! W niniejszej
ksi¹¿ce znalaz³o siê bardzo wiele przy-
k³adów szachowego artyzmu ósmego
mistrza œwiata. Autorzy postawili so-
bie za cel opracowanie zbioru kombi-
nacji, który zarazem pos³u¿y³by czy-
telnikom do rozwiniêcia umiejêtnoœci
taktycznych i umo¿liwi³by dog³êbne
zapoznanie siê z partiami Michai³a Ta-
la – jednego z najpopularniejszych mi-
strzów œwiata w szachach.
Uwa¿amy, ¿e trudno dorównaæ ta-
kiemu talentowi jak Tal, jednak¿e mo¿-
na siê odeñ wiele nauczyæ, a tak¿e
czerpaæ radoœæ z analizowania jego
partii. Imitowanie nie powinno byæ
celem samym w sobie, ale czasem po-
budza wyobraŸniê – mo¿na nagle
przenieœæ siê w miejscu i w czasie, by
z bliska œledziæ grê dawnych s³aw.
Z myœl¹ o tych, którzy chc¹ dok³ad-
niej poznaæ styl Tala, zamieœciliœmy
pe³ny tekst wielu jego partii. Mo¿na
jednak zrezygnowaæ z ich pocz¹tku
i od razu zaj¹æ siê analiz¹ wybranej,
szczególnie ciekawej pozycji. Autorzy
ochoczo pozostawiaj¹ czytelnikom
swobodê wyboru w tym wzglêdzie.
Kierowaliœmy siê nastêpuj¹c¹ za-
sad¹: w ka¿dym z rozdzia³ów omawia-
my pewien aspekt kombinacyjnej gry
Tala, prezentuj¹c kilka przyk³adów.
Czytelnik ma zatem okazjê do samo-
dzielnego wynajdywania ruchów, za-
granych przez wielkiego szachistê.
Gdyby potrzebna okaza³a siê pomoc,
mo¿na zajrzeæ do „podpowiedzi Ta-
la”, które dyskretnie naprowadz¹ na
w³aœciwy trop.
Oto przyk³ad, który, jak s¹dzimy,
wyjaœni, w czym rzecz:
Czukajew – Tal
Mistrzostwa ZSRR, Tbilisi 1956
! #
$ + +t+l+
$+ + +oVo
$ + O +o+
$+oOp+ +
$oWp+ + +
$R + +b+
$ Pq+ +pP
$+k+ + +
/(((((((()
Ruch czarnych
Po
naturalnych
posuniêciach
26...re1+ 27. ka2 dochodzimy do
punktu kulminacyjnego. Czarne maj¹
kilka kusz¹cych kontynuacji, a niektó-
re z nich wiod¹ do zwyciêstwa. Tal,
rzecz jasna, wybra³ tê, która najszyb-
ciej zmusi³a bia³e do kapitulacji. Jak
wiêc zagra³ „Czarodziej z Rygi”?
PodpowiedŸ Tala
Czarne pionki na skrzydle hetmañ-
skim odgrywaj¹ istotn¹ rolê, co wkrót-
8
Michai³ Tal
ce siê wyjaœni. Warto te¿ zwróciæ uwa-
gê na skutecznoœæ czarnego goñca,
ostrzeliwuj¹cego wielk¹ przek¹tn¹
a1-h8.
Rozwi¹zanie
27...q:a3+!
Z matem w nastêpnym posuniêciu
– 28...ra1. To z pewnoœci¹ najszyb-
sza droga do zwyciêstwa,
jednak-
¿e do wygranej czarnych prowadz¹
inne ruchy (jednym z nich jest
i
27..b:b2!)
Podczas pracy nad t¹ ksi¹¿k¹ auto-
rzy korzystali z technicznej pomocy
Esbena Lunda i Jacoba Aagaarda, za
któr¹ pragn¹ wyraziæ
serdeczn¹
wdziêcznoœæ.
Maksym Czetwierik
i Aleksander Rajecki
Worone¿,
VIII 2004
Rozdzia³ 1
Michai³ Tal: krótka biografia
turnieje
Zanim zaczêto wy³aniaæ champio-
nów w rozgrywkach, przypomi-
naj¹cych
tenisowe
(„przegrany odpada”) – co doprowa-
dzi³o do chaosu i anarchii w œwiecie
szachów – na szachowym tronie zasia-
da³o kolejno trzynastu mistrzów. Mi-
chai³ Tal by³ szachowym królem naj-
krócej spoœród nich: panowa³ zaled-
wie przez rok i piêæ dni – o tydzieñ
krócej od Wasilija Smys³owa. A jednak
na trwa³e zapisa³ siê w historii wiel-
kich szachów. Prezentowa³ niepowta-
rzalny styl gry i trudno o szachowy
podrêcznik, który zdo³a³by wpoiæ
adeptom podobny sposób rozgrywa-
nia partii. W znakomitej ksi¹¿ce au-
torstwa Tala, poœwiêconej jego me-
czowi z Botwinnikiem w 1960 roku,
znalaz³y siê dog³êbne analizy wybra-
nych fragmentów tego pojedynku –
Tal nie podda³ ich jednak systematyza-
cji, nie wysnuwa³ na ich podstawie
ogólnych teorii. Pomimo to nadzwy-
czaj interesuj¹ce komentarze Tala do
jego w³asnych partii stanowi¹ wybor-
ny materia³ dydaktyczny. W ksi¹¿ce
„W ogoñ ataki” dziennikarz Jakow
Damski usi³owa³ na podstawie partii
Tala stworzyæ z³o¿on¹ z okreœlonych
czynników „teoriê ataku”, niemniej
kalkulacje ósmego mistrza œwiata
trudno sprowadziæ do takich katego-
rii jak, „s³aboœæ ósmej (pierwszej) li-
nii” czy „wra¿liwoœæ pola f7”. Cechy
kombinacji Tala wyraŸniej rzuc¹ siê
w oczy, gdy zajmiemy siê analiz¹ ko-
lejnych s³ynnych zwyciêstw Tala. Za-
pewne jeszcze lepsz¹ sposobnoœæ
zrozumienia zagadki Tala mieli ci, któ-
rym poszczêœci³o siê obserwowaæ je-
go grê na w³asne oczy, niejako
przygl¹daj¹c siê procesowi twórcze-
mu. Niestety, dziœ to ju¿ niemo¿liwe –
Tal zmar³ w 1992 roku. Jednak¿e tak
jak po Mozarcie pozosta³ zapis nuto-
wy jego wspania³ej muzyki, tak samo
Michai³ Tal – ów Mozart szachów – po-
zostawi³ potomnym swoje kombina-
cje. Nie warto podejmowaæ prób na-
œladowania tego, co niezrównane. Le-
piej zadowoliæ siê podziwianiem.
Michai³ Tal urodzi³ siê 9 IX 1936 ro-
ku w Rydze w rodzinie lekarza. Od
najm³odszych lat wykazywa³ siê nad-
zwyczajnymi zdolnoœciami matema-
tycznymi, niecodzienn¹ pamiêci¹ i do-
skona³ym s³uchem muzycznym. Nieco
póŸniej zainteresowa³ siê te¿ szacha-
mi. Siedmioletni Misza szybko opano-
wa³ zasady gry i ju¿ wkrótce szachy
przes³oni³y mu wszystko inne. W okre-
sie powojennym ¿ycie szachowe
w Zwi¹zku Radzieckim ponownie na-
biera³o rozmachu, a £otwa nie stano-
wi³a pod tym wzglêdem wyj¹tku.
W wieku 9 lat Misza wst¹pi³ do klubu
szachowego, gdzie roztoczy³ nad nim
10
Michai³ Tal
opiekê znakomity trener Janis Kru¿-
kop. Tal czyni³ b³yskawiczne postêpy:
jako 12-latek zadebiutowa³ w ³otew-
skiej reprezentacji juniorów, w wieku
lat 13 uzyska³ pierwsz¹ kategoriê i za-
debiutowa³ na mistrzostwach Rygi,
a rok póŸniej wyst¹pi³ po raz pierwszy
w mistrzostwach £otwy.
Ukoñczywszy 15 lat, Tal w istocie do-
kona³ wyboru dalszej drogi ¿ycio-
wej. Postanowi³
studiowaæ filolo-
giê, poniewa¿ nauki œcis³e by³y zbyt
czasoch³onne. Pod okiem doœwiad-
czonego trenera Aleksandra Koblenza
16-letni Tal zosta³ mistrzem £otwy. Ja-
ko siedemnastolatek uzyska³ prawo
gry w meczu o tytu³ mistrzowski, któ-
ry to tytu³ zdoby³; od tej pory zacz¹³
pokonywaæ kolejne szczeble elimina-
cyjne na drodze do fina³owego turnie-
ju championatu ZSRR. W turnieju tym
m³ody debiutant podzieli³ V-VII miej-
sca, trac¹c zaledwie punkt do zwy-
ciêzców – by³ to wyborny rezultat
19-letniego juniora!
Dziêki temu sukcesowi w radziec-
kim championacie Tal znalaz³ siê
w sk³adzie reprezentacji na dru¿yno-
we studenckie mistrzostwa œwiata, na
których na III szachownicy uzyska³
6 punktów w 7 partiach. Jedna z jego
„ofiar”, arcymistrz Ivkov, opublikowa³
wtedy artyku³ pod proroczym nag³ów-
kiem: „Tal! Zapamiêtajmy to nazwi-
sko!”
Michai³ Tal istotnie zyskiwa³ coraz
wiêkszy rozg³os. Na pocz¹tku 1957 ro-
ku zosta³ mistrzem ZSRR, zwyciê¿aj¹c
m.in. Bronsteina, Keresa, Tajmanowa
i Petrosjana. Za ten sukces FIDE przy-
zna³a mu tytu³ arcymistrza miêdzyna-
rodowego. Rok póŸniej Tal broni³ zdo-
bytego tytu³u w rodzinnej Rydze. Czte-
rech pierwszych graczy w tym cham-
pionacie kwalifikowa³o siê do turnie-
ju miêdzystrefowego. W po³owie
dystansu Tal mia³ zaledwie 50 punk-
tów, ale nastêpnie efektownie finiszo-
wa³ i przed ostatni¹ rund¹ zapewni³ so-
bie awans. W dramatycznym pojedyn-
ku ze Spasskim szachista z Rygi sta³
w obliczu pora¿ki, ale ostatecznie wy-
gra³, zapewniaj¹c sobie tym samym
zwyciêstwo w drugich z kolei mistrzo-
stwach ZSRR.
Po tym arcytrudnym teœcie w Ry-
dze, turniej miêdzystrefowy w Porto-
ro¿u okaza³ siê dla Tala wzglêdnie
³atw¹ przechadzk¹. Dwukrotny mistrz
Zwi¹zku Radzieckiego nie tylko prze-
szed³ do dalszego etapu rozgrywek
o prymat na œwiecie – turnieju preten-
dentów – ale i wyprzedzi³ wszystkich
konkurentów. Nastêpnie z powodze-
niem zadebiutowa³ na olimpiadzie
szachowej w Monachium, podzieli³
II-III miejsce w kolejnych mistrzo-
stwach ZSRR (Tal najwyraŸniej uwa-
¿a³, ¿e trzecie z rzêdu zwyciêstwo
by³oby
oraz
triumfowa³ w bardzo silnym turnieju
w Zurychu.
„nieprzyzwoitoœci¹”)
W 1959 roku turniej pretendentów
zorganizowano w Jugos³awii – gdzie
Talowi zawsze dobrze siê gra³o.
Oœmiu graczy zmierzy³o siê w cztero-
ko³owych rozgrywkach. Najwa¿niej-
szymi partiami by³y zapewne poje-
dynki Tala ze Smys³owem, który ma-
rzy³ o rozegraniu czwartego meczu
o mistrzowsk¹ koronê z Botwinni-
kiem. Tal uleg³ Smys³owowi w I kole,
Michai³ Tal: krótka biografia
11
w II zaœ, w trudnym po³o¿eniu z³apa³
rywala w pu³apkê. W III kole Smys³ow,
wypracowawszy wygran¹ pozycjê,
w niedoczasie przeoczy³ wieczny
szach, natomiast w ostatniej partii po-
niós³ klêskê. G³ównym rywalem Tala
okaza³ siê Keres. Ostatecznie jednak,
uzyskuj¹c 20 punktów w 28 partiach,
Tal finiszowa³ o pó³tora punktu przed
Estoñczykiem. Droga do tronu stanê³a
otworem.
Zajmijmy siê teraz przyczynami
b³yskawicznego wzlotu Michai³a Tala.
Wykazywa³ siê on niezwyk³¹ intuicj¹,
a ponadto potrafi³ liczyæ warianty da-
lej i precyzyjniej od wiêkszoœci swoich
konkurentów. W istocie jednak wiele
kombinacji Tala nie zas³ugiwa³o na
miano poprawnych! Potrafi³ obliczaæ
skomplikowane, 10-posuniêciowe kon-
tynuacje, nie zauwa¿aj¹c, np. skrytej
obrony w trzecim ruchu. Tal nie przej-
mowa³ siê tym zanadto. W ferworze
walki, ow³adniêty przez jakiœ nie-
zwyk³y zamys³, nie waha³ siê blefo-
waæ. W z³o¿onych pozycjach, doœæ
chaotycznych ze strategicznego punk-
tu widzenia, z oryginalnym rozstawie-
niem figur, przeciwnicy Tala na ogó³
pope³niali b³êdy. Wspó³czesny silny
program komputerowy z pewnoœci¹
przysporzy³by m³odemu Talowi sporo
problemów. W owym okresie jednak
jedynym trudnym rywalem by³ dla nie-
go Korcznoj – twardy gracz, s³yn¹cy ze
œwietnej gry obronnej. Zdarza³o siê,
¿e Michai³ Tal przegrywa³ ze stosun-
kowo s³abszym oponentem,
jednak
dziêki wyj¹tkowej odpornoœci psy-
chicznej
siê za tak¹
„wpadkê” ca³ymi seriami zwyciêstw.
rewan¿owa³
Warto dodaæ, ¿e m³ody Tal znako-
micie radzi³ sobie w koñcówkach.
W pozycjach z niewielk¹ liczb¹ figur
na szachownicy oblicza³ warianty
dok³adnie i daleko. Natomiast mit o
jego psychologicznym wp³ywie na
przeciwników, o zdolnoœciach hipno-
tycznych – to oczywista przesada.
Szachistów o ¿elaznych nerwach nic
nie jest w stanie wyprowadziæ z rów-
nowagi, z kolei ci, których nerwy za-
wodzi³y, pope³niali b³êdy nie tylko
w partiach z Talem. W istocie to Tal
znajdowa³ siê pod pewnym wzglêdem
w gorszej sytuacji ni¿ jego konkuren-
ci, gdy¿ ju¿ od dzieciñstwa mia³ po-
wa¿ne problemy zdrowotne. Jego na-
rzeczonej, Sally Landau, podszepty-
wano nawet, by nie wychodzi³a za
m¹¿ za chorego m³odzieñca, jednak
Sally posz³a za g³osem serca i wkrótce
urodzi³a Talowi syna.
Tal zdoby³ rzesze wielbicieli nie tyl-
ko efektown¹ gr¹, ale tak¿e wielkim
urokiem osobistym. By³ wyzbyty
wszelkiego snobizmu i uwielbia³ kon-
takty z ludŸmi. Dowcipny i rozrywko-
wy, stanowi³ „duszê” ka¿dego towa-
rzystwa. Stara³ siê nie schlebiaæ ra-
dzieckim w³adzom, które jakoœ akcep-
towa³y tego orygina³a i na ogó³ pozo-
stawia³y go w spokoju.
Przeciwnik Tala w meczu o sza-
chow¹ koronê, Michai³ Botwinnik,
trudni³ siê zawodowo prac¹ naukow¹
w dziedzinie in¿ynierii elektrycznej.
W nielicznych wystêpach przed poje-
dynkiem z Talem odnosi³ sukcesy, ale
g³ównie za spraw¹ swojego kolosal-
nego mistrzostwa
strategicznego.
W taktycznych komplikacjach Botwin-
12
Michai³ Tal
nik czu³ siê mniej pewnie i dlatego styl
gry Tala, który potrafi³ umiejêtnie
„m¹ciæ wodê”, wyraŸnie mu nie odpo-
wiada³. W otwarciu Tal nie d¹¿y³ do
uzyskania przewagi za wszelk¹ cenê.
Stara³ siê tylko unikaæ ulubionych sys-
temów debiutowych
przeciwnika
i wypracowywaæ pozycje, które sam
preferowa³ – mo¿e i obiektywnie nie-
co gorsze, ale za to z taktycznymi kon-
trszansami.
Pierwsza partia moskiewskiego
meczu z Botwinnikiem stanowi³a dla
Tala dobry omen. Czêsto bowiem roz-
poczyna³ rozgrywki od pora¿ki, tym
razem jednak odniós³ efektowne zwy-
ciêstwo. Po czterech kolejnych remi-
sach wygra³ tak¿e bardzo skompliko-
wan¹ VI partiê, w której w irracjonal-
nej pozycji Botwinnik nie zdo³a³ udo-
wodniæ niepoprawnoœci poœwiêceñ
Tala. Jednak¿e po IX pojedynku stan
meczu prawie siê wyrówna³. Nastêp-
ne siedem partii przynios³o 6 remisów
i jedn¹ wygran¹ Tala. Pretendent z Ry-
gi straci³ cierpliwoœæ i w XVII partii
bardzo ryzykownie rozegra³ debiut.
Dziêki dok³adnej grze Botwinnik uzy-
ska³ wygran¹ pozycjê, ale w niedocza-
sie przeoczy³ groŸbê mata. Ostatecz-
nie mecz zakoñczy³ siê przed czasem
– przekonuj¹cym zwyciêstwem Tala
(12,5:8,5).
Zgodnie z przyjêtymi przez FIDE
zasadami, Botwinnik mia³ prawo do
rewan¿u. Po wyraŸnym zwyciêstwie
w 1960 roku, Tal nieco zlekcewa¿y³ ru-
tynowanego rywala. Z kolei Botwin-
nik, w trakcie przygotowañ do meczu
rewan¿owego, umiejêtnie po³¹czy³
trening analityczny z gr¹ praktyczn¹.
Na olimpiadzie w Lipsku Tal na I sza-
chownicy uzyska³ 11 punktów z 15,
jednak na II szachownicy Botwinnik,
wyzbywaj¹c siê trapi¹cej go wczeœniej
sk³onnoœci do wpadania w niedoczas,
zdoby³ 10,5 z 13. Tal wola³ nie trudziæ
siê studiowaniem debiutów, a przed
samym meczem powa¿nie zachoro-
wa³. Botwinnik nie chcia³ wyraziæ zgo-
dy na rozegranie pojedynku w póŸ-
niejszym terminie i za¿¹da³, by Tal
podda³ siê oficjalnemu badaniu lekar-
skiemu w Moskwie. W tej sytuacji
m³ody mistrz œwiata uleg³ znanemu
z twardego charakteru ex-champio-
nowi i zgodzi³ siê na grê w wyznaczo-
nym wczeœniej czasie. Botwinnik wy-
gra³ zatem przedmeczow¹ psycholo-
giczn¹ konfrontacjê.
W meczu rewan¿owym Tal wpraw-
dzie w II partii wyrówna³ stan po pora-
¿ce w I, ale potem pojedynek zacz¹³
siê toczyæ pod dyktando starszego ry-
wala. Tal z trudem wybroni³ siê w IV i V
partii, jednak w VII nie by³ w stanie
stawiæ przeciwnikowi skutecznego
oporu. I choæ wygra³ w VIII pojedynku,
to potem nie „poszed³ za ciosem”.
Wskutek b³êdów debiutowych prze-
gra³ trzy partie z rzêdu, co faktycznie
przes¹dzi³o o wyniku meczu, do koñ-
ca którego Tal nie zdo³a³ odrobiæ
znacznych strat. W XX partii Botwin-
nik obroni³ bardzo trudn¹ koñcówkê,
podpisuj¹c remis w 121. (!) ruchu. Na-
zajutrz wygra³ XXI partiê – a wraz
z ni¹ ca³y mecz z wynikiem 13:8. Tal
zosta³
najm³odszym eksmistrzem
œwiata w historii szachów.
Nie rozpacza³ wszak zbyt d³ugo po
stracie tytu³u. Ju¿ jesieni¹ 1961 roku
Michai³ Tal: krótka biografia
13
wygra³ superturniej w Bledzie. Z 14,5
punktami z 21 partii
finiszowa³ o
punkt przed Fischerem i o dwa przed
Gligoriciem, Keresem i Petrosjanem.
Na mistrzostwach ZSRR w Baku po 15
rundach maratoñskiego dystansu mia³
zaledwie 50-procentowy rezultat, ale
dziêki œwietnemu finiszowi
(5 z 6)
uzyska³ ostatecznie niez³e IV-V miej-
sce. Wkrótce jednak nasilaj¹ce siê
bóle nerek zmusi³y go do poddania siê
operacji. Wystêp na turnieju preten-
dentów w 1962 roku na egzotycznej
wyspie Curaçao zakoñczy³ siê dla Tala
katastrofalnie. Przez trzy ko³a Tal
szed³ na przedostatnim miejscu, a
wszystko, co wypracowywa³ w pierw-
szych czterech godzinach gry, traci³
w ostatniej, pi¹tej. W zwi¹zku z bar-
dzo z³ym stanem zdrowia arcymistrz
z Rygi musia³ ostatecznie wycofaæ siê
z tego turnieju.
By³o oczywiste, ¿e Tal nie ma real-
nych szans na odzyskanie korony. Po
pora¿ce Botwinnika w meczu z Petro-
sjanem w 1963 roku, mistrzostwo
œwiata przesz³o w rêce m³odszych, sil-
nych i, co najwa¿niejsze, zdrowych
graczy. A Tal, wci¹¿ jeszcze dosyæ
m³ody, nie troszczy³ siê bynajmniej o
swój kruchy organizm. Na³ogowo pa-
li³ i pi³, a w skutek d³ugotrwa³ego sto-
sowania œrodków farmakologicznych
uzale¿ni³ siê równie¿ od nich. W³aœci-
wie powinno zdumiewaæ, ¿e przez ko-
lejne trzy dziesiêciolecia uzyskiwa³ je-
szcze wspania³e sukcesy turniejowe
i wygra³ mnóstwo piêknych partii.
form¹
Odzyskan¹
ju¿
w 1962 roku na olimpiadzie szacho-
wej w Warnie, gdzie na VI szachowni-
b³ysn¹³
cy uzyska³ najlepszy wynik oraz roze-
gra³ najpiêkniejsz¹ partiê – z niemiec-
kim szachist¹ Hechtem. W 1963 Tal
podzieli³ II-III miejsca na championa-
cie ZSRR i zwyciê¿y³ na turniejach
w Miszkolcu, Hastings i Rejkiawiku.
Na miêdzystrefowym turnieju w Am-
sterdamie (1964) podzieli³ pierwsz¹
nagrodê z Larsenem, Smys³owem
i Spasskim ze znakomitym rezultatem
– 17 z 23. W tym czasie obowi¹zywa³a
zasada o dopuszczaniu do rozgrywek
pretendentów tylko trzech reprezen-
tantów tego samego kraju, wobec
czego Tal musia³ wygraæ ostatni¹ par-
tiê, by o pó³ punktu wyprzedziæ Stei-
na. I Tal zmusi³ do kapitulacji bu³gar-
skiego arcymistrza Tringowa ju¿ w 17.
posuniêciu!
W 1965 roku turniej pretendentów
zast¹piono meczami. Przeciwnik Tala
w æwieræfinale,
solidny pozycyjny
gracz Portisch, czêsto nie by³ w stanie
wytrzymaæ kombinacyjnego naporu
eksmistrza œwiata, który wygra³ przed
czasem pojedynek zaplanowany na 10
partii. Pó³fina³owa konfrontacja z Lar-
senem mia³a bardziej dramatyczny
przebieg. Przy stanie 4:4 do Tala
uœmiechnê³o siê szczêœcie w IX partii:
w od³o¿onej pozycji Larsen wpad³
w prost¹ pu³apkê i przeoczy³ nie-
skomplikowan¹ wygran¹. Z kolei
w ostatniej partii Tal przeprowadzi³
niezbyt poprawne poœwiêcenie figu-
ry
obronê
uda³o siê wskazaæ dopiero z pomoc¹
nowoczesnego programu komputero-
wego. Duñski arcymistrz nie zdo³a³ jej
wyszukaæ i pogubi³ siê w komplika-
cjach.
prawid³ow¹
choæ
–
14
Michai³ Tal
Przez dwie trzecie dystansu fi-
na³owego meczu Tal-Spasski utrzymy-
wa³a siê równowaga, ale potem Tal
przegra³ trzy partie z rzêdu. Pojedy-
nek o prymat na œwiecie w 1966 roku
zademonstrowa³ dominacjê ówczes-
nego championa Petrosjana nad chal-
lengerem Spasskim. Mo¿liwe, ¿e Pe-
trosjan pokona³by tak¿e Tala, nie-
mniej mecz pomiêdzy graczami o tak
skrajnie ró¿nych stylach gry by³by
z pewnoœci¹ pasjonuj¹cy.
Podczas olimpiady w Hawanie
(1966) zdrowie Tala znowu ucierpia³o:
w nocnym klubie zosta³ uderzony
w g³owê butelk¹. Musia³ pauzowaæ
przez pierwsze cztery rundy, potem
jednak uzyska³ 12 punktów w 13 par-
tiach!
W 1968 roku podj¹³ kolejn¹ próbê
odzyskania szachowego tronu. Tym
razem, po przegraniu I partii æwieræfi-
na³owego meczu z Gligoriciem, nie
spieszy³ siê z odrabianiem strat. Jak
sam przyzna³, dwukrotnie przed-
wczeœnie zgodzi³ siê na remis, aby...
móc obejrzeæ pi³karskie mecze. Osta-
tecznie jednak zwyciêstwami w par-
tiach VII i IX zapewni³ sobie awans do
pó³fina³u. Tam jednak uleg³ tradycyj-
nie trudnemu dla siebie przeciwniko-
wi – Korcznojowi (5,5:4,5).
W 1969 roku Tal w ogóle wypad³
z cyklu pretendenckiego. W meczu
z Larsenem o miejsce w ósemce pre-
tendentów poniós³ dotkliw¹ pora¿kê
(2,5:5,5). Z kolei w mistrzostwach
Zwi¹zku Radzieckiego, bêd¹cych jed-
noczeœnie turniejem strefowym, nie
zdoby³ nawet 50 punktów. W koñ-
cu zdecydowa³ siê na usuniêcie cho-
rej nerki. Operacja siê uda³a i ju¿ mie-
si¹c póŸniej eksmistrz œwiata wy-
gra³ silny turniej miêdzynarodowy
w Tbilisi.
Na pocz¹tku lat 70. rozpad³o siê
ma³¿eñstwo Michai³a Tala z Sally Lan-
dau. Tal o¿eni³ siê powtórnie,
lecz
i ten zwi¹zek nie okaza³ siê trwa³y.
Trzeci¹ ¿on¹ Tala zosta³a redaktorka
czasopisma szachowego, Angelina
Pietuchowa. W ZSRR zwracano uwagê
na moralny wizerunek swoich obywa-
teli; dwukrotnie rozwiedzionemu Ta-
lowi coraz rzadziej dawano zgodê na
wyjazdy za granicê.
Rezultaty Tala w latach 70. by³y bar-
dzo nierówne. Na mistrzostwach ZSRR
w 1971 roku podzieli³ II-III miejsca,
lecz na memoriale Alechina w Mo-
skwie – tylko VI-VII. Nastêpnie jednak
zaprezentowa³ seriê 83 partii bez po-
ra¿ki – przy czym wygra³ znacznie wiê-
cej pojedynków ni¿ zremisowa³! Tal
zwyciê¿y³ w piêciu kolejnych turnie-
jach i wyst¹pi³ na IV szachownicy na
olimpiadzie w Skopje, gdzie osi¹gn¹³
rekordowy rezultat – 14 punktów z 16.
Jednak¿e wystêp na miêdzystrefo-
wym turnieju w Leningradzie w 1973
roku okaza³ siê dla Tala zupe³nie nie-
udany – szeœæ pora¿ek i tylko 50-pro-
centowy rezultat. Podczas champio-
natu ZSRR Tal uzyska³ zaledwie „-1”,
po czym przysz³a kolejna seria bez
przegranej w 93 partiach, rozegra-
nych w siedmiu turniejach! Zosta³a
ona przerwana w Nowym Sadzie, lecz
arcymistrz z Rygi wygra³ i tamten tur-
niej. Triumfalny dla siebie rok 1974 Tal
uwieñczy³ zdobyciem tytu³u mistrza
ZSRR.
Michai³ Tal: krótka biografia
15
Na superturnieju w Mediolanie
(1975) Tal nie zadowoli³ siê „trady-
cyjn¹” pora¿k¹ w I rundzie, lecz po-
niós³ drug¹ tak¿e w kolejnej. Po takim
starcie wynik 5,5 z 11 by³ ca³kiem
niez³y. Bardziej uda³ siê start w na-
stêpnym championacie ZSRR – dzielo-
ne II-V miejsce. W porównaniu z lenin-
gradzkim turniejem miêdzystrefo-
wym ten w Biel przyniós³ Talowi pe-
wien sukces – II-IV miejsce – jednak
w dogrywce o dwa premiowane awan-
sem miejsca uleg³ on Portischowi i Pe-
trosjanowi.
Ostatnie pasmo sukcesów Tala
przysz³o w koñcu lat 70. W mistrzo-
stwach Zwi¹zku Radzieckiego w 1978
szachista z Rygi wywalczy³ swój szósty
i ostatni z³oty medal. Z kolei w dwu-
ko³owym „turnieju gwiazd” w Montre-
alu (1979) Tal podzieli³ I miejsce z ów-
czesnym mistrzem œwiata Karpowem.
Uzyska³by kolejn¹ seriê 79 partii bez
przegranej, gdyby nie pora¿ka z outsi-
derem na turnieju w Tallinnie.
Obawy, dotycz¹ce rezultatów na-
stêpnego turnieju miêdzystrefowego
w Rydze, na szczêœcie okaza³y siê
p³onne. W wyniku sztucznego loso-
wania Tal gra³ z innymi sowieckimi ar-
cymistrzami w pierwszych rundach
i pokona³ ich wszystkich! Z fenome-
nalnym rezultatem 14 z 17 finiszowa³
z przewag¹ 2,5 punktu nad drugim
w tabeli – Po³ugajewskim, który jed-
nak rozbi³ Tala w æwieræfina³owym
meczu pretendentów. Marzenia siê
rozwia³y.
W 1981 roku Tal nie dozna³ pora¿ki
w 80 partiach, rozegranych wszak
w niezbyt silnych turniejach. Gra eks-
mistrza œwiata ulega³a stopniowemu
przeobra¿eniu. Nie by³ on w ju¿ stanie
fizycznie znieœæ gry „na pe³nych obro-
tach” w du¿ych zawodach. Tak wiêc
w wiêkszoœci gier zadowala³ siê szyb-
kimi remisami, w nadziei na pokona-
nie outsiderów. W zwi¹zku z tym co-
raz czêœciej zdarza³y siê turnieje, któ-
re koñczy³ bez przegranej, ale i takie,
w których nie wygra³ ani jednej partii.
Pomimo wszystko spisywa³ siê bar-
dzo dobrze w turniejach miêdzystre-
fowych w latach 80. W Moskwie
(1982) by³ trzeci, ale tylko dwóch
pierwszych kwalifikowa³o siê do gro-
na pretendentów. W Suboticy (1987)
finiszowa³ tylko o pó³ punktu za zwy-
ciêzcami. W 1985 roku Tal zakwalifi-
kowa³ siê do turnieju pretendentów,
w którym jednak zawiód³ na finiszu –
uzyskuj¹c
punktu
z dwóch partii. Wprawdzie podzieli³
premiowane awansem miejsce z Tim-
manem i zremisowa³ z nim uzu-
pe³niaj¹cy mecz, ale odpad³ wskutek
gorszej punktacji pomocniczej.
zaledwie
pó³
Otwarte turnieje szwajcarskie, któ-
re sta³y siê wówczas modne, nie odpo-
wiada³y Talowi, gdy¿ wymaga³y wiel-
kiej energii i wytrzyma³oœci. Z drugiej
strony bardzo lubi³ wystêpowaæ
w rozgrywkach b³yskawicznych i tzw.
szachach aktywnych (ze skróconym
czasem do namys³u). W 1988 roku
zwyciê¿y³ nawet w oficjalnych mi-
strzostwach FIDE w blitzu.
Michai³ Tal rozegra³ swoj¹ ostatni¹
partiê turniejow¹ 5 V 1992 roku w Bar-
celonie. Jego przeciwnik, maj¹cy czar-
ne figury arcymistrz Akopian, odrzuci³
w debiucie propozycjê remisu. Tal
16
Michai³ Tal
efektownie wygra³ ten pojedynek. Na-
stêpnie wyst¹pi³ jeszcze w rozgryw-
kach blitzowych w Moskwie, pozwa-
laj¹c siê wyprzedziæ tylko mistrzowi
œwiata Kasparowowi oraz Bariejewo-
wi – przy czym wygra³ z tym pierw-
szym w bezpoœrednim pojedynku!
Wkrótce potem trafi³ do szpitala,
z którego ju¿ nie wyszed³.
Ósmy mistrz œwiata zmar³ 28 VII
1992 roku.
Trzy partie Michai³a Tala
Z niezwyk³ego zbioru partii Tala
wybraliœmy trzy, dobrze ilustruj¹ce je-
go oryginalny i z³o¿ony styl gry.
Tal-Panno
Portoro¿ 1958
Partia hiszpañska
1.e4 e5 2.nf3 nc6 3.bb5 a6 4.ba4
nf6 5.0-0 be7 6.re1 b5 7.bb3 d6
8.c3 0-0 9.h3 nd7 10.d4 nb6 11.be3
ed 12.cd na5 13.bc2 c5 14.e5?!
! #
$t+vW Tl+
$+ + VoOo
$oM O + +
$MoO P +
$ + P + +
$+ + Bn+p
$pPb+ Pp+
$Rn+qR K
/(((((((()
Tal rozegra³ debiut w typowym dla
siebie, ostrym stylu. Lepsze by³o jed-
nak 14.nc3 nac4 15.bc1 i bia³e
mia³y niez³e widoki na przechwycenie
inicjatywy, np.: 15...cd 16.n:d4 bf6
17.a4 ba 18.b:a4 qc7 19.b3 ne5
20.bb2 bb7 21.rc1 qb8 22.nf5
rd8 23.ba3 z lekk¹ przewag¹ (Gli-
goriæ-Olaffson, Bled 1959).
14...de.
Po 14...nac4 15.ed q:d6 16.qd3
qg6 17.dc n:e3 18.q:e3 q:c2
19.q:e7 nd5 20.qe5 q:c5 21.nc3
bia³e wychodzi³y z debiutu z pewn¹
inicjatyw¹.
15.n:e5 nbc4.
15...bf6 16. nc3 nbc4 17.n:c4
n:c4 18.dc pozostawia³o bia³ym nie-
znaczn¹ przewagê.
16.qd3.
Bia³e nie mia³y przewagi po 16.qh5,
np.: 16...f5 (mo¿liwe jest równie¿ 16...g6
i ³atwo zrozumieæ, dlaczego Tal nie zde-
cydowa³ siê na ten wariant; po 17.n:g6
fg 18.b:g6 hg 19.q:g6+ kh8 bia³e
musia³yby zadowoliæ siê wiecznym
szachem) 17.n:c4 n:c4 18.qf3 cd
19.b:d4 q:d4 20.q:a8 bh4 21.qf3
q:b2 22.nd2! q:c2 23.qd5+ kh8
24.qf7! b:f2+ 25.kh2! bc5 26.re8
bd6+! 27.kh1 be6! 28.r:f8+ b:f8
29.q:f8+ bg8 30.n:c4 bc 31.rf1
q:a2 32.r:f5 a5 z prawdopodobnym
remisem (Kasparow).
16...f5.
Mo¿liwe by³o te¿ 16...g6!? 17.bh6
n:e5! 18.r:e5 nc6 19.b:f8 b:f8
20.re1 n:d4 i silny skoczek rekom-
pensuje stratê jakoœci.
17.bb3.
Interesuj¹ce by³o 17.bf4!?, po
czym czarne mia³y do wyboru jedn¹
z dwóch mo¿liwoœci:
18.qc3 q:d4
a) 17...n:b2?!
19.bc1! q:c3
20.n:c3 na4
21.n:a4 ba 22.bd2 i bia³e wywieraj¹
pewien nacisk.
Michai³ Tal: krótka biografia
17
b) 17...cd 18.nd2 bb4!? 19.ne:c4
bc 20.n:c4 b:e1 21.r:e1 n:c4
22.q:c4+ kh8 z chaotyczn¹ pozycj¹
(Dworecki).
17...f4.
Czarne tak¿e graj¹ bardzo ostro.
Mo¿liwe by³o równie¿ 17...be6 18.dc
n:b3 19.q:b3 rc8 20.n:c4 b:c4
21.qc3 albo 17...bf6 18.n:c4 n:b3!
19.q:b3 be6 20.dc b:c4 21.qc2 –
w obu przypadkach powsta³a dosyæ
niejasna pozycja, jednak nie tak skom-
plikowana jak owa, która wynik³a
w partii.
18.bd2 n:b3.
21.n:c3
Goñca trzeba zlikwidowaæ. Po
18...bf5?! 19.b:a5 q:a5 20.qc3
q:c3
bc
23.b:c4+ kh8 24.r:e7 dc 25.bc
bia³e przechodzi³y do koñcówki
z przewag¹ pionka.
cd
22.n:c4
! #
$t+vW Tl+
$+ + V Oo
$o+ + + +
$+oO N +
$ +mP O +
$+m+q+ +p
$pP B Pp+
$Rn+ R K
/(((((((()
19.nc6!?
Niebywa³e! Tal decyduje siê na
„zdobycie” hetmana za cenê ogrom-
nych strat materialnych – przywodzi
to na myœl pyrrusowe zwyciêstwa Ar-
mii Czerwonej! Po 19.q:b3 bf6
20.na3! b:e5
21.r:e5 be6
22.r:e6 n:d2
23.qd3 q:d4
24.q:d4 cd 25.rd1 b4 26.r:d2 ba
27.r:d4 ab 28.rb4 rab8 29.reb6
wynika³a remisowa koñcówka.
19...n:a1 20.n:d8 bf5.
Panno przyjmuje wyzwanie. Ostro-
¿niejsze by³o 20...b:d8 – po 21.b3
n:d2 22.n:d2 bf5 23.ne4 cd!
24.r:a1 bb6 czarne nie sta³y gorzej
(Kasparow).
21.qf3 ra:d8
23.b:f4 r:d4.
22.r:e7 b:b1
Próba uzyskania wolnego pionka –
23...cd?! – nie przynosi³a efektu: 24.b3
bg6 25.bc d3 26.qg3 d2 27.b:d2
r:d2 28.qc3 rd1+ 29.kh2 bf7
30.c5 czarne mia³y k³opoty.
24.qg4.
Po 24.qg3 bg6 25.be5 n:e5
27.q:c5 rd1+
26.q:e5 bf7
28.kh2 b:a2 bia³e mia³y w zanadrzu
29.r:g7+! k:g7 30.qg5+ z wiecz-
nym szachem (Dworecki).
24...bg6 25.qe6+.
! #
$ + + Tl+
$+ + R Oo
$o+ +q+v+
$+oO + +
$ +mT B +
$+ + + +p
$pP + Pp+
$M + + K
/(((((((()
25...bf7!
Prawid³owy wybór. Po 25...kh8?!
26.be5 n:e5 27.q:e5 rg8 28.q:c5
nc2 29.qa7 rd1+ 30.kh2 re1
31.r:e1 n:e1 32.q:a6 b4 33.a4 ba
34.ba nd3 35.f3 bia³e uzyskiwa³y
pewne szanse (Kasparow).
26.qf5 nc2.
18
Michai³ Tal
26...bg6? by³o z³e ze wzglêdu na
27.r:g7+! k:g7 28.bh6+ k:h6
29.q:f8+ kg5 30.q:c5+ z wygran¹
bia³ych (Tal). Bardzo ciekawy by³ jed-
nak ruch 26...rd5!? – 27.qg4 h5
28.qg3 rd1+ 29.kh2 nd2
30.qg5 nf1+ 31.kg1 h4 32.q:h4
ne3+ 33.kh2 nd5 i czarne sta³y
nieco lepiej (Kasparow).
27.b3 bg6.
27...rd1+!?
Byæ mo¿e nale¿a³o zdecydowaæ siê
28.kh2 nd2
na
29.b:d2 r:d2 30.q:c5 nd4 31.qc3
rd1 ze – zdaniem Kasparowa – lekk¹
przewag¹ czarnych.
28.r:g7+! k:g7 29.bg6+ k:h6
30.q:f8+ kg5 31.bc bc 32.g3 be4
33.h4+
Mo¿liwe by³o te¿ 33.f4+ kg6 34.g4
h6 35.qe7, chocia¿ po 35...ne3!
36.qe6+ kg7 37.f5 nd5 38.qg6+
kf8 39.q:h6+ kf7 40.qg6+ ke7
41.qe6+ kf8 42.q:a6 c3 czarne re-
misowa³y (Kasparow).
33...kg4.
Albo 33...kg6 34.f3 bd3 35.h5+
(jeszcze ostrzejsze jest 35.g4!? h5
36.g5 rd7!
37.qh6+ kf7
38.q:h5+ ke6 39.qe8+ kd6 40.g6
nd4 z niejasn¹ pozycj¹) 35...k:h5
36.qf6 ne3! i czarne sta³y nieŸle,
podczas gdy po 37.g4+? n:g4 38.fg+
r:g4+ 39.kf2 rh6 uzyskiwa³y na-
wet wyraŸn¹ przewagê (Kasparow).
34.kh2 bf5.
Na 34...bd5? bia³e mia³y skuteczn¹
ripostê: 35.f3+ b:f3 36.qc8+ kh5
37.qf5+ kh6 38.qg5 mat.
35.qf6.
35.q:c5?! by³o z³e z powodu
35...rd2! 36.q:c4+ nd4 37.kg1
be6 38.q:a6 b:a2 – i szanse na wy-
gran¹ mia³y tylko czarne.
35...h6 36.qe5.
Po 36.q:h6 kf3 37.kf6 czarne dys-
ponowa³y kontynuacj¹ 37...ne3! 38.fe
rd2+ z wiecznym szachem (Vukoviæ).
36...re4.
36...bd3 37.qf6 bf5 38.f3+
k:f3 39.q:f5+ ke3 40.qe6+! da-
wa³o bia³ym szanse na zwyciêstwo.
37.qg7+ kf3 38.qc3+ ne3.
Po 38...k:f2 39.q:c2+ kf3 czar-
ne tak¿e mog³y zremisowaæ (Tal).
39.kg1 bg4 40.fe h5!
S³absze by³o 40...k:g3? 41.qe1+
kh3 42.kf2! z wygran¹ bia³ych, gdy¿
po 42...k:h4 43.qh1+ ginê³a wie-
¿a. Pozycja czarnych rozsypywa³a
siê te¿ po 40...r:e3? 41.qf6+ ke2
42.qf1+! kd2 43.qf4! z dalszym
kf2.
41.qe1.
! #
$ + + + +
$+ + + +
$o+ + + +
$+ O + +o
$ +o+t+vP
$+ + PlP
$p+ + + +
$+ + Q K
/(((((((()
41...r:e3?!
Wziêcie pionka wygl¹da wpraw-
dzie bardzo kusz¹co, ale czarne po-
winny by³y zamiast tego d¹¿yæ do zbu-
dowania twierdzy za pomoc¹ manew-
ru 41...re6! 42.e4 c3 43.q:c3+
k:e4 44.q:c5 kd3 i nie widaæ, jak
bia³e mog³yby zagroziæ czarnym.
Michai³ Tal: krótka biografia
19
42.qf1+ ke4
44.qf1+ ke4 45.q:a6 kd4?
43.q:c4+ kf3
Naciskany od d³u¿szego czasu Pan-
no nie wytrzyma³ napiêcia i nie utrzy-
ma³ równowagi. Móg³ on uratowaæ
partiê po – znalezionym póŸniej –
45...r:g3+ 46.kf2 rf3+! 47.kg2
kd4 48.qd6+ kc4 49.a4 kb4
50.qa6 rb3! 51.a5 c4 52.qb6+
ka4 53.qa7 c3 54.a6 bf3+!
55.kf2! ka3
56.qc5+ kb2
57.qd4 ka2 i bia³e nie mog¹ wygraæ
(Vukoviæ).
46.qd6+ kc4 47.a4 re1+ 48.kf2
re2+ 49.kf1 ra2 50.qa6+ kd4
51.a5 c4 52.qb6+ kd5 53.a6 ra1
54.kf2 c3 55.a7 c2 56.kb3+ kd6
57.qd3+ 1:0.
Tal-Botwinnik
I partia meczu o mistrzostwo œwiata,
Moskwa 1960
Obrona francuska
1.e4 e6 2.d4 d5 3.nc3 bb4 4.e5 c5
5.a3 b:c3+ 6.bc qc7 7.qg4 f5
8.qg3 ne7 9.q:g7 rg8 10.q:h7
cd 11.kd1 bd7 12.qh5+ ng6.
12...kd8 13.nf3 q:c3 14.ra2
nbc6 15.rb2 kc7 16.rb5! da³o
bia³ym (którymi gra³ Tal) atak w XII
partii meczu rewan¿owego, rozegra-
nego przez tych samych przeciwni-
ków w 1961 roku.
13.ne2 d3?!
13...ba4?! 14.nf4 q:c3 15.ra2
kf7 16.bd3 by³o korzystne dla
bia³ych, za to interesuj¹ce wydaje siê
13...dc!? 14.nf4 kf7 15.bd3 q:e5!
(15...nc6? 16.b:f5! ef 17.e6+! b:e6
18.qh7+ rg7 19.q:g7+ k:g7
20.n:e6+ i bia³e wygrywaj¹ – Tal)
16.g4 nc6 17.gf ef 18.rb1 b6
19.rb5 nce7 20.re1 rh8! 21.qg5
rag8 22.n:g6 n:g6 23.r:e5 n:e5
24.qf4 rg1+ 25.ke2 re8 26.be3
n:d3 27.qc7 re7 28.r:d5 be6
29.q:c3 nc1+ 30.b:c1 b:d5+
z wyrównaniem (Kasparow).
! #
$tM +l+t+
$OoWv+ +
$ + +o+m+
$+ +oPo+q
$ + + + +
$P Po+ +
$ +p+nPpP
$R Bk+b+r
/(((((((()
14.cd ba4+.
14...nc6 15.d4 na5 16.rb1 by³o
korzystne dla bia³ych – czarne nie
mia³y wystarczaj¹cej rekompensaty za
oddane pionki.
15.ke1 q:e5.
Po 15...nc6 16.f4 0-0-0 17.bd2
nie wiadomo, jak czarne mia³yby uzy-
skaæ kontrgrê.
16.bg5! nc6.
Bia³e wygrywa³y po 16...f4? 17.d4
qf5 18.n:f4.
17.d4 qc7.
Do wyraŸnej przewagi bia³ych pro-
wadzi³o 17...qh8 18.nf4.
18.h4!
Wie¿a przechodzi na trzeci¹ liniê.
18...e5 19.rh3 qf7.
Po 19...f4? 20.bf6! pozycja czar-
nych siê rozpada.
20.de nc:e5.
Bia³e wywieraj¹ silny nacisk na po-
zycjê przeciwnika. Jeœli 20...rh8?, to
Pobierz darmowy fragment (pdf)