Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00097 006713 20284760 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Między białym a czerwonym imperium. Rzecz o narodach w Rosji 1917-1922. - ebook/pdf
Między białym a czerwonym imperium. Rzecz o narodach w Rosji 1917-1922. - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 457
Wydawca: Oficyna Wydawnicza „Humanitas" Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-66165-37-3 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Praca poświęcona jest historii narodów w Rosji od czasów rewolucji lutowej, po rewolucję październikową aż do 1922 roku.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Adam LiTynskiMiedzy„bialym”a „czerwOnym”imperium.Adam Lityński – ur. 2 stycznia 1940 r. we Lwowie; profesor zw. dr hab. w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu, emerytowany profesor w Katedrze Historii Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego oraz w Katedrze Nauk Historycznoprawnych na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku; były prorektor UŚ 1992-1993; członek komitetów redakcyjnych czasopism naukowych, m.in. „Czasopisma Prawno-Historycznego”, „Journal on European History of Law”i in.; członek Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności Stacja Naukowa w Katowicach; promotor jedenastu doktoratów. W okresie PRL-u związany ze środowiskiem solidarnościowym, przez co wstrzymano mu nadanie tytułu naukowego profesora, który otrzymał dopiero w 1989 r.; członek Śląsko-Dąbrowskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” (1989). Po 1990 r. odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Autor ponad 300 publikacji z historii parlamentaryzmu Rzeczypospolitej szlacheckiej, z historii prawa Polski Ludowej oraz ZSRR. Oficyna WydawniczaHumanitasul. Kilińskiego 43, 41-200 SosnowiecREDAKCJA:e-mail: wydawnictwo@humanitas.edu.pltel. (32) 3631225DZIAŁ SPRZEDAŻY:e-mail: dystrybucja@humanitas.edu.pltel. (32) 3631219www.humanitas.edu.pl/pl/wydawnictwo MIĘDZY „BIAŁYM” A „CZERWONYM” IMPERIUM RZECZ O NARODACH W ROSJI 1917–1922 ADAM LITYŃSKI MIĘDZY „BIAŁYM” A „CZERWONYM” IMPERIUM RZECZ O NARODACH W ROSJI 1917–1922 Y DW A W N I C Z A ” S A T A N Y C I F O “ H U M IA N W Y Ż S Z A S Z K O Ł A H U M A N I TA S Sosnowiec 2018 Recenzent dr hab. Piotr Fiedorczyk, prof. UwB Redaktor Oficyny Wydawniczej „Humanitas” Danuta Dziewięcka Projekt okładki Bartłomiej Dudek Copyright by Oficyna Wydawnicza „Humanitas” ul. Kilińskiego 43 41-200 Sosnowiec tel.: 32 363 12 25 e-mail: wydawnictwo@humanitas.edu.pl dystrybucja@humanitas.edu.pl ISBN 978-83-66165-37-3 Sfinansowano z dotacji podmiotowej na utrzymanie potencjału badawczego w 2017 roku Wydziału Administracji i Zarządzania Wyższej Szkoły Humanitas Sosnowiec 2018 SPIS TREŚCI Od autora .............................................................................................. 7 1. Wprowadzenie ................................................................................. 9 2. Ukraina ............................................................................................43 3. Białoruś ............................................................................................97 4. Finlandia ....................................................................................... 112 5. Estonia .......................................................................................... 133 6. Łotwa............................................................................................. 152 7. Litwa .............................................................................................. 170 8. Kaukaz Północny ......................................................................... 191 9. Azerbejdżan ................................................................................. 222 10. Armenia ...................................................................................... 251 11. Gruzja ......................................................................................... 300 12. Kozacy ......................................................................................... 328 13. Kolonie Rosji – Azja Centralna (Środkowa) ......................... 349 14. Kolonie Rosji – Syberia i Republika Dalekiego Wschodu ........ 368 15. Rok 1922. ZSRR .......................................................................... 397 Krótkie kalendarium ........................................................................ 423 Bibliografia ....................................................................................... 425 Spis map oraz ilustracji .................................................................... 451 Spis wcześniejszych publikacji autora dotyczących tematu ........ 452 OD AUTORA Ponad sto lat minęło od czasu, gdy dwie rewolucje – lutowa (w marcu) i październikowa (w listopadzie) 1917 r. zmieniły bieg dziejów świata. Narody upadłego Imperium Rosyjskiego usiłowały wykorzystać chwilę dziejową, by wybić się na niepodległość. Nie- którym się to udało, jak na przykład Polakom i narodom krajów bałtyckich, innym nie, i mimo ich heroicznych nieraz wysiłków za- garnęło je imperium czerwone, powstające w miejsce białego. Ludy niemające jeszcze wyrobionego głębokiego poczucia narodowego, nie podejmowały prób stworzenia własnej państwowości. Należy im się pamięć, gdyż również przeszły przez gehennę wojny na ob- szarach byłego imperium carów. Polacy, którzy sto lat temu odegra- li rolę najbardziej pierwszorzędną dla dziejów świata, zatrzymując imperialny marsz „czerwonej” Rosji ku zrewoltowanym Niemcom, ukazani są w książce zaledwie incydentalnie, na styku z innymi na- rodami. Polska, ówcześni Polacy i ich dzieło zasługują bowiem na coś znacznie więcej niż około dwudziestostronicowe informacje, co ma odbicie w istniejącej literaturze naukowej. O tym jest ten szkic. Jego celem było skonceptualizowanie te- matów i problemów już podejmowanych, ale nadal otwartych na historyczne interpretacje. Mógłbym powtórzyć za Johnem Lewi- sem Gaddisem, znanym profesorem Yale University: „Historycy […] z  łatwością rozpoznają większość poruszanych przeze mnie kwestii, po części dlatego, że w  dużej mierze skorzystałem z  ich pracy, a po części dlatego, że powtarzam pewne rzeczy, które sam powiedziałem wcześniej”1. Nie jest to praca o rewolucji w Rosji. Li- teratura naukowa na temat samej rewolucji oraz wojny domowej w Rosji jest ogromna, ale tylko niewielka jej część poświęcona jest narodom w Rosji owych czasów. Ogrom literatury w języku pol- skim oraz w wielu innych językach zmusza każdego autora do jej 1 J.L. Gaddis, Zimna wojna. Historia podzielonego świata, tłum. B. Pietrzyk, Kraków 2007, s. 10. 8 selekcji i w szczególności wymusza pozostawienie na uboczu tek- stów nietraktujących o narodach2. Autor wyraża wdzięczność wszystkim, którzy przyczynili się do powstania niniejszego tekstu. Sosnowiec, listopad 2018, w  umowną setną rocznicę odzyskania niepodległości 2 Dla autora katalizatorem przygotowania niniejszego tekstu było ukazanie się w  języku polskim książki Richarda Pipesa Czerwone imperium. Powstanie Związku Sowieckiego (tłum. W. Jeżewski, Warszawa 2015), w związku z którą napisał artykuł recenzyjny: A. Lityński, Na- rody w Rosji 1917 r. Skutki rewolucji. Uwagi na kanwie książki Richarda Pipesa „Czerwone im- perium. Powstanie Związku Sowieckiego”, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2006, t. LXVIII, zeszyt 1. Adam Lityński 1. WPROWADZENIE Na drodze do rewolucji Wiek XIX, a zwłaszcza jego druga połowa, niósł ze sobą nowe wiel- kie zjawiska: nacjonalizm i  socjalizm. Postępowało kształtowanie się nowoczesnej świadomości narodowej tam, gdzie jej jeszcze nie było, do pojawienia się nacjonalizmów włącznie3. Wśród narodów żyjących pod obcym panowaniem nacjonalizm pełnił z reguły funkcje obronne przed wynarodowieniem. Wobec pojawienia się kwestii robotniczej miały miejsce narodziny społecznie wrażliwych kierunków socjalnych (m.in. w prawie cywilnym; narodziny prawa pracy; papieska encyklika Rerum novarum(1891), aż do tworzenia koncepcji sprawiedliwego porządku w świecie, co przybrało postać ideologii socjalistycznej oraz komuni- stycznej (Manifest komunistyczny 1848). W imperium rosyjskim ruch socjalistyczny pojawił się już pół wieku przed I wojną światową w kształ- cie narodnickim (Narodna Wola), a z narodników ukształtowali się so- cjaliści-rewolucjoniści, którzy odegrają ważną rolę w  nadciągających nad Rosję burzach rewolucyjnych. Odrodzenie narodowe, świadomość narodowa, nacjonalizm, rasizm, prądy religijne, socjalne poprzeplatały- się ze sobą, wiążąc się i wspomagając, albo też przeciwnie – były antago- nistyczne. W Imperium Rosyjskim nacjonalizm wielkoruski przyniósł już wcześniej likwidację autonomicznych praw Królestwa Polskiego i ograniczenie autonomii Finlandii, a także konfiskatę (1903) majątków Kościoła ormiańskiego, lojalnych wobec Rosji Ormian. Car Mikołaj II unifikował państwo, nie bacząc na nie-Rosjan4. 3 Zob. m.in. A.D. Smith, Nacjonalizm, tłum. E. Chomicka, Warszawa 2007, s. 116 i  n.; C. Calhoun, Nacjonalizm, tłum. B. Piasecki, red. naukowa i wprowadzenie J. Kurczewska, Warszawa 2007, s. 60, 81; S. Fenton, Etniczność, tłum. E. Chomicka, Warszawa 2007, s. 186; R. Jackson, Suwerenność. Ewolucja idei, tłum. J. Majmurek, Warszawa 2011, s. 112 i n. 4 Historią idei, zwłaszcza w Imperium Rosyjskim, jak też zagadnieniem ciągłości historycz- nej między Rosją carską a komunistyczną zajął się był wkrótce po I wojnie światowej Jan Ku- charzewski. Jego siedmiotomowe dzieło Od białego caratu do czerwonego zostało w wolnej Polsce ponownie wydane przez Wydawnictwo Naukowe PWN. Żałować należy, że dzieło jest 10 Wojna rosyjsko-japońska to wydarzenie ważniejsze, aniżeli nam – z perspektywy nadwiślańskiej – się niekiedy wydaje. Była to bo- wiem klęska poniesiona z  ręki dopiero wschodzącego imperium azjatyckiego. Dla ludów żyjących gdzieś na kresach Imperium Ro- syjskiego był to sygnał, że imperium nie jest niepokonane, a nawet że pokonać je może daleki i nieznany kraj z Azji. Wewnątrz Imperium Rosyjskiego klęska w wojnie z Japonią skutkowała rewolucją, pierw- szą wielką rewolucją rosyjską, i to rewolucją ludową; to nie elitarne powstanie dekabrystów. To pierwsze takie wydarzenie w Imperium Rosyjskim, które nim zatrzęsło, chociaż go nie zburzyło. Jeszcze nigdy carat nie doznał takich wstrząsów społecznych i ni- gdy w dziejach Rosji nie był zmuszony do reform ustrojowo-politycz- nych. Ponadto wydarzenia rewolucyjne 1905-1907 przyniosły dwa niespotykane wcześniej zjawiska: rady oraz bunty żołnierzy, w  tym marynarzy. I jedno, i drugie odżyje w dziesięć lat później, a bez niepo- słuszeństwa żołnierskiego nie byłoby w Rosji zwycięstwa rewolucji ani w lutym, ani w październiku i historia świata potoczyłaby się inaczej. Zmiany ustrojowe, jakie rewolucja przyniosła w postaci powo- łania Dumy Państwowej, bynajmniej nie przekształciły Rosji w mo- narchię konstytucyjną; to był pseudoparlamentaryzm (Andrzej Aj- nenkiel). Nadal władza cara była samodzierżawna. „Ciągle rządzone na sposób autokratyczny, Imperium Rosyjskie nie miało bowiem ani konstytucji, ani wyborów, ani instytucji przedstawicielskich, ani le- galnych partii politycznych, ani wolnej prasy. Stąd spóźniona o sześć- dziesiąt lat Wiosna Ludów […]; pomogła jej straszliwa klęska, jaką Rosji zadała Japonia”5. Nawet po reformach z 1905 r. i następnych ustawowa definicja rosyjskiego samodzierżawia brzmiała: „Impera- tor Wszechrosyjski sprawuje Najwyższą Władzę Samodzierżawną. Podporządkowanie się Jego woli wynika nie tylko z groźby strachu, w tym sensie nieukończone, że trzy kolejne tomy napisane przez autora i niewydane spłonęły w czasie II wojny światowej. 5 K. Pomian, Europa i jej narody, tłum. M. Szpakowska, Gdańsk 2009, s. 158. Adam Lityński 11 ale ze względu na sumienie, które nakazuje sam Bóg”6. Były to też lata (1904-1907), kiedy w Rosji ostatecznie ukształtował się nacjonalizm7. Rzuca się w oczy, że zwycięzcy w I wojnie światowej w rozmaity sposób zyskali w jej wyniku, natomiast rozpadły się aż cztery impe- ria, przy czym w co najmniej trzech z nich wybuchły rewolucje (Rosja, Rzesza Niemiecka, Imperium Osmańskie, a  tylko w  pewnym stop- niu rewolucja dotknęła imperium Habsburgów). Rozpad wszystkich wymienionych imperiów wywołany był we wszystkich przypadkach przegraną wojną światową, co oczywiście dotyczy także Rosji, która na kolanach zawarła traktat brzeski (3 III 1918), najbardziej upokarzający ją od setek lat. Trzy z czterech imperiów – Rosyjskie, Austro-Węgier- skie i Osmańskie – jeszcze przed 11 listopada 1918 r. stanęły w obliczu drastycznego rozbioru każdego z tych krajów. Jedynie w monarchii Habsburgów przebiegło to względnie spokojnie. Niemcy wstrząsane były komunistycznymi próbami przejęcia władzy i tylko sprawny oraz karny aparat administracyjny, zwłaszcza policja i wojsko, pozwoliły zli- kwidować te poczynania. To była zasadnicza różnica wobec sytuacji w Rosji, gdzie zwłaszcza wojsko było w rozpadzie i zrewoltowane. Rewolucja lutowa 1917 r., która zmiotła panującą od trzystu lat dy- nastię Romanowów i była jednocześnie upadkiem Imperium Rosyj- skiego, wywołana była oczywiście wojną światową, a ściślej rosyjskimi klęskami w wojnie. A klęski rosyjskie na froncie europejskim były nie- wyobrażalne. Władimir Dmitrijewicz Nabokow, ojciec znanego pisa- 6 Zwód Praw, wydanie z 1906 r., cyt. za: G. Smyk, Rosyjski model administracji publicznej u kresu Imperium, [w:] Nil nisi veritas.Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskie- mu, red. M. Głuszak i D. Wiśniewska-Jóźwiak, Łódź 2016, s. 451. Warto przy okazji przypo- mnieć za Jerzym Holzerem, że I Duma (V 1906) zostła rozwiązana za nieposłuszeństwo już po dwóch miesiącach; II istniała trzy miesiące i dopiero po zmianie ordynacji wyborczej na pozwalającą zdobyć przewagę siłom konserwatywnym związanym z caratem III Duma prze- trwała całą pięcioletnią kadencję. J. Holzer, Europa wojen 1914-1945,Warszawa 2008, s. 61. 7 J. Holzer, Europa wojen…, s. 60-61; zob. też interesujące interpretacje Mikołaja Bierdia- jewa: M. Bierdiajew, Źródła i  sens komunizmu rosyjskiego, tłum. H. Paprocki, Kęty 2005, s. 106. Przy okazji: Bierdiajewowie to stary (od XVI w.) rosyjski ród szlachecki pochodzenia tatarsko-bułgarskiego; w języku tureckim „berdi” znaczy „podarowany” – W. Zajączkowski, Rosja i narody. Ósmy kontynent. Szkic dziejów Eurazji, Warszawa 2009, s. 85. Między „białym” a „czerwonym” imperium 12 rza rosyjsko-amerykańskiego, zapisał we wspomnieniach: „Wykształ- cona część rosyjskiej opinii publicznej, która dawno już straciła zaufa- nie do Mikołaja II, stopniowo zdała sobie sprawę […], że niemożliwe jest by jednocześnie zachować i cara, i Rosję, ponieważ opowiedzieć się za carem znaczyło być przeciwko Rosji”8. Jak wiadomo, rewolucja lutowa 1917 r. stała się sama i zaskoczyła wszystkich mimo że wewnętrzny ferment od dłuższego już czasu nasilał się wyraźnie. Zauważmy, że wszystko działo się bardzo szybko, a przecież rewolucja zmiotła wszystko, co do tego czasu było w Rosji z urządzeń ustrojowych: cara nie było, ale czy monarchia została? Był Rząd Tymcza- sowy i była Piotrogrodzka Rada, ale kto władał rewolucją? „Czy ktokol- wiek mógłby próbować rządzić Rosją w 1917 roku bez wiary w cuda?”9 Lenin w Szwajcarii dowiedział się o wydarzeniach i skorzystał z niemiec- kiej pomocy, by dotrzeć do Rosji. „Lenin został wysłany do Rosji w taki sam sposób, jak wysyła się fiolkę zawierającą bakterie tyfusu lub cholery” – miał powiedzieć w dwa lata później w Izbie Gmin Winston Churchill10. „Rola zawodowych rewolucjonistów nie polega zazwyczaj na robieniu rewolucji, lecz na dążeniu do objęcia władzy wtedy, gdy rewolucja już wybuchła”11 – uogólni Hannah Arendt. Rząd Tymczasowy, kontrolowa- ny przez Radę Piotrogrodzką12, a składający się głównie z socjalistów-re- 8 Cyt. za: W.C. Fuller, Prawdziwy koniec carskiej Rosji. Szpiegomania i zmierzch imperium, tłum. M. Kittel, Warszawa 2008, s. 304-305. 9 To podobno idea księcia Lwowa. O. Figes, Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891-1924, tłum. B. Hrycak, Wrocław 2009, s. 377. 10 W.H. Carrol, Narodziny i upadek rewolucji komunistycznej, tłum. A. Żabokrzycki, Kąty Wrocławskie 2008, s. 77. 11 H. Arendt, O rewolucji, tłum. M. Godyń, Kraków 1991, s. 263. 12 Między Komitetem Wykonawczym Rady Piotrogrodzkiej a Komitetem Tymczasowym Dumy, przekształcającym się właśnie w Rząd Tymczasowy, zawarte zostało porozumienie. W nocy z 1 na 2 marca 1917 r. strony wynegocjowały ośmiopunktowy program, który miał być realizowany przez rząd do chwili zwołania Zgromadzenia Ustawodawczego: 1) amnestia dla więźniów politycznych; 2) wolność słowa, zrzeszeń i zgromadzeń oraz prawo do strajku; 3) likwidacja różnic prawnych z uwagi na narodowość, religię, pochodzenie społeczne; 4) zwołanie Zgromadzenia Konstytucyjne- go wybranego w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym; 5) roz- wiązanie wszelkich instytucji policyjnych i zastąpienie ich milicją nadzorowaną przez samorządy; 6) powołanie nowych samorządów lokalnych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, Adam Lityński 13 wolucjonistów (eserowcy13) oraz kadetów14, najważniejsze decyzje ustro- jowe zostawiał przyszłemu Zgromadzeniu Konstytucyjnemu, ale jednak na bieżąco nie mógł uniknąć bardzo wielu zmian w strukturach władzy, w głosowaniu tajnym; 7-8) […]. Tekst polski deklaracji Rządu Tymczasowego o jego składzie i zada- niach z 3 marca 1917 r. zob. m.in. w: Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, red. B. Le- siński, Poznań 1995, s. 258-259; zob. też R. Pipes, Czerwone imperium…, s. 237; И.А. Исаев, История государства и права России. 4-е издание, Москва 2016, s. 538; История отечественнoго государства и права, ч. 1. Pед. О.И. Чистяков, Москва 2006, s. 440. 13 Socjaliści-Rewolucjoniści (SR – eserowcy) – radykalna, lewicowa partia powstała w 1901 z połączenia środowisk narodnickich (Narodnej Woli – Woli Ludu); czołowymi ideologami wówczas byli Wiktor Czernow, Borys Sawinkow, Mikolaj Awksientiew, Katarzyna Breszko- -Breszkowska; główną siłę rewolucji widzieli w chłopach, toteż dążyli do poprawy ich sytu- acji ekonomicznej (uspołecznienie ziemi) oraz politycznej (prawa wyborcze); w końcu 1901 powstała Organizacja Bojowa Partii S-R, na czele której stanął Grzegorz Gerszuni, a potem przez pewien czas agent ochrany Jewno Azef; program zakładał walkę rewolucyjną z caratem i utworzenie republiki demokratycznej oraz przekształcenie Rosji w republikę federacyjną; od- rzucali dyktaturę proletariatu; stosowali terror indywidualny (liczne udane zamachy, m.in. na min. spraw wewn. W. Plehwego 1904 i wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza 1905); od 1905 wśród czołowych przywódców byli Aleksander Kiereński i B. Sawinkow; eserowcy odegrali istotną rolę w rewolucji 1905 r., po czym ich działalność osłabła, po rewolucji lutowej 1917 zaktywizowali się i stali się najliczniejszą partią polityczną Rosji, ale byli wewnętrznie niejednolici, podzieleni na prawicę i lewicę, przy czym po XI 1917 frakcja lewicowa s-r usa- modzielniła się; wchodzili w skład rosyjskiego Rządu Tymczasowego; do VIII 1917 wspólnie z mienszewikami mieli większość w radach delegatów robotniczych, chłopskich i żołnierskich; w wyborach XI 1917 do Konstytuanty zdobyli ponad 50 głosów i mandatów; prawica s-r wystąpiła przeciwko bolszewickiemu zamachowi i organizowała centra oporu, m.in. na Powoł- żu, Dalekim Wschodzie i Syberii, uczestniczyli w powstaniach chłopskich, także w powstaniu marynarzy Kronsztadu; lewica s-r zaś współpracowała z bolszewikami i do marca 1918 (do traktatu brzeskiego) współtworzyła rząd (Radę Komisarzy Ludowych); VII 1918 podjęli próbę zbrojnego obalenia władzy bolszewików, po czym zostali zlikwidowani przez Czekę; na Ukra- inie zaś odrębną Ukraińską Partię Socjalistów-Rewolucjonistów oficjalnie założono w IV 1917, a jednym z jej liderów stał się M. Hruszewski (zob. niżej). Zob. m.in. Leksykon historii świata, red. A. Bartnicki, Warszawa 1998, s. 413; Leksykon historii świata: Rosja, pod red. W. Sienkie- wicza, Warszawa 2001, s. 238-239; Słownik historii XX wieku, B. Bankowicz, M. Bankowicz, A. Dudek, wyd. 2 rozszerzone, Kraków 1993, s. 120-121; passim. 14 Kadeci – konstytucyjni demokraci [KD]; Partia Konstytucyjno-Demokratyczna, od 1906 r. Partia Wolności Ludu; utworzona w X 1905, zwana partią liberałów rosyjskich; skupiała głów- nie inteligencję i liberalną szlachtę; program przewidywał wprowadzenie w Rosji monarchii konstytucyjnej; po rewolucji lutowej opowiedzieli się za ustrojem republikańskim; mieli w pro- gramie dokonanie ograniczonej reformy rolnej; posłowie konstytucyjnych demokratów wcho- dzili do wszystkich czterech Dum Państwowych (1905-1907); w czasie I wojny głosili hasło walki aż do zwycięstwa; po bolszewickim zamachu stanu opowiedzieli się przeciwko bolszewi- kom, a ci ogłosili ich wrogami ludu i represjonowali. Leksykon historii świata: Rosja…, s. 139. Między „białym” a „czerwonym” imperium
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Między białym a czerwonym imperium. Rzecz o narodach w Rosji 1917-1922.
Autor:
Sklep
Format
Cena
Nexto.pl Nexto.pl
ebook/pdf
36,00 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: