W pracy podjęto problematykę z zakresu polityk publicznych, w tym przede wszystkim polityki społecznej. Ponadto analizie poddano kwestie związane z teoretycznym i praktycznym wymiarem demokracji, myślą społeczno-polityczną, stosunkami międzynarodowymi oraz funkcjonowaniem mediów i systemów medialnych.
Autorzy poszczególnych rozdziałów podjęli studia nad wybranymi kwestiami i problemami społecznymi. Szczególna uwaga poświęcona została zagadnieniom uprzemysłowienia, rynku pracy oraz tematyce osób starszych i demografii, które to stanowią przedmiot zainteresowań naukowych Jubilata. W pracy prowadzono również rozważania związane z różnorodnymi aspektami funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego oraz procesów demokratyzacji. Na szczególną uwagę zasługują zamieszczone w pracy refleksje natury filozoficznej. Z kolei studia o charakterze praktycznym zostały m.in. zamieszczone w tych częściach pracy, które dotyczą międzynarodowych kontekstów polityki.
Publikacja adresowana jest do osób zainteresowanych materią polityk publicznych, decydentów politycznych, w tym szczególności przedstawicieli władz samorządowych, a także instytucji II i III sektora.
Darmowy fragment publikacji:
Pod redakcją
Pawła Grzywny, Joanny Lustig,
Natalii Stępień-Lampy, Bożeny Zasępy
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego • Katowice 2017
Redaktor serii: Nauki Polityczne
Mariusz Kolczyński
Recenzent
Jacek Wojnicki
Szanowny Jubilacie,
dziękujemy, że tak znaczną część życia poświęcił Pan Uniwersytetowi
Śląskiemu w Katowicach.
Dziękujemy za doniosły wkład w rozwój nauki.
Dziękujemy za entuzjazm w kształceniu i wychowaniu młodzieży.
Dziękujemy za umiejętność twórczej i zgodnej współpracy.
Dziękujemy za pogodę ducha, serdeczność oraz życzliwość dla ludzi.
Dziękujemy za umiłowanie górnictwa.
Życzymy dalszych sukcesów naukowych i rozwijania życiowych pasji.
Współpracownicy i uczniowie
Słowo o Jubilacie
Świętowanie jubileuszu jest pięknym obyczajem, który na stałe wpisał się
w życie środowiska akademickiego. Jest niezwykłym wydarzeniem, pozwa-
lającym wyrazić uznanie dla pracy naukowej, dydaktycznej i wychowawczej
Jubilata.
W 2017 roku przypada jubileusz szczególny – 65. urodzin kierownika Zakła-
du Polityki Społecznej dr. hab. Mariana Mitręgi, ekonomisty, politologa i poli-
tyka społecznego. Człowieka nietuzinkowego i niezwykle życzliwego ludziom.
Z tej okazji, my – Jego uczniowie – pragniemy wyrazić szacunek i wdzięcz-
ność naszemu Mistrzowi.
Żywimy nadzieję, że księga pamiątkowa, na którą złożyły się artykuły ofia-
rowane przez współpracowników i przyjaciół Jubilata, będzie dla Niego nie tyl-
ko przedmiotem miłej lektury, lecz również symbolem naszego podzięko wania.
Wielki to dla nas zaszczyt i honor przedstawić Czytelnikowi sylwetkę Ju-
bilata, choć mamy świadomość, że zaprezentowanie wszystkich Jego dokonań
na niwie naukowej i dydaktycznej jest zadaniem niewykonalnym. Z poczu-
ciem niezwykle ważnego zadania zaakcentujemy zatem najważniejsze fakty
z bogatego życiorysu naszego Mistrza.
Marian Karol Mitręga urodził się 20 lipca 1952 roku w Michałkowicach,
dzisiejszej dzielnicy Siemianowic Śląskich. Jest synem Jana Mitręgi, który w la-
tach 1959–1974 pełnił funkcję ministra górnictwa i energetyki, w latach 1971–
1975 wiceprezesa Rady Ministrów, a w okresie 1976–1980 ambasadora Polski
w Czechosłowacji. Miejsce urodzenia i rodzina w dużym stopniu wpłynęły na
późniejsze zainteresowania badawcze Jubilata.
Po pomyślnym zdaniu egzaminu maturalnego w katowickim II Liceum
Ogólnokształcącym im. Marii Konopnickiej studiował w latach 1971–1975 na
8
Słowo o Jubilacie
Wydziale Handlu Wewnętrznego i Ekonomiki Żywienia Akademii Ekono-
micznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach. Studia z zakresu ekonomii
ze specjalnością handel wewnętrzny ukończył w trybie indywidualnego pro-
gramu studiowania z wynikiem bardzo dobrym z wyróżnieniem. Jego pra-
ca magisterska Wpływ środowiska wielkoprzemysłowego na ekonomiczne aspekty
gospodarki leśnej na przykładzie Leśnego Pasa Ochronnego Górnośląskiego Okręgu
Przemysłowego uzyskała wyróżnienie w konkursie na najużyteczniejszą pracę
dyplomową, ogłoszonym przez Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego
i Techniki, Polską Akademię Nauk, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne oraz
Zrzeszenie Studentów Polskich. W 1978 roku obronił na Wydziale Nauk Spo-
łecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach pracę doktorską Konsekwen-
cje migracji jako przesłanki regionalnego programu polityki społecznej (na przykładzie
Rybnickiego Okręgu Węglowego). W 1979 roku uchwałą Rady Wydziału Nauk
Społecznych uzyskał stopień naukowy doktora nauk politycznych. W tym sa-
mym roku ukończył prowadzone na Wydziale Nauk Społecznych dwuletnie
podyplomowe Studium Pedagogiczne. W latach 1987–1988 odbył staż w Uni-
wersytecie Warszawskim. W 2002 roku, na podstawie ogólnego dorobku na-
ukowego i przedstawionej rozprawy habilitacyjnej Restrukturyzacja umiejsco-
wiona. Socjalne i regionalne aspekty przemian w górnictwie węgla kamiennego, Rada
Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach podjęła
uchwałę o nadaniu Marianowi Mitrędze stopnia naukowego doktora habili-
towanego nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, specjalność po-
lityka społeczna.
Życie zawodowe Jubilata nierozerwalnie związane jest z Uniwersytetem
Śląskim w Katowicach. Już w trakcie ostatniego roku studiów podjął pracę
w charakterze stażysty w ówczesnym Instytucie Filozofii, Socjologii i Nauk
Politycznych Wydziału Nauk Społecznych tej Uczelni. Z dniem 1 paździer-
nika 1975 roku w ramach powstałego wówczas Instytutu Nauk Politycznych
(wyodrębnionego z Instytutu Filozofii, Socjologii i Nauk Politycznych) został
utworzony Zakład Polityki Społecznej. Marian Mitręga był jednym z pierw-
szych jego pracowników. W latach 1975–1977 zatrudniony był na stanowisku
asystenta, od 1978 roku na stanowisku adiunkta, od 1997 roku na stanowisku
starszego wykładowcy, od 2003 roku na stanowisku adiunkta ze stopniem na-
ukowym doktora habilitowanego, od 2010 roku na stanowisku profesora nad-
zwyczajnego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a od 2015 roku ponow-
nie na stanowisku adiunkta ze stopniem naukowym doktora habilitowanego.
Od początku swego zatrudnienia w Zakładzie Polityki Społecznej Jubilat
wchodził w skład wielu zespołów badawczych, kierowanych przez prof. dr
hab. Lucynę Frąckiewicz, prof. dr. hab. Jana Kantykę, prof. dr hab. Józefę Kra-
mer. W latach 1984–1988 uczestniczył w Rządowym Programie Badań Podsta-
wowych (III 5.05) pn. Procesy urbanizacyjne w PRL w nowych i starych aglomera-
cjach przemysłowych Śląska i ich wpływ na przeobrażenia struktur społecznych miast
Słowo o Jubilacie
9
śląskich. W okresie 1986–1990 brał udział w Centralnym Programie Badań Pod-
stawowych (09.09) pn. Polityka społeczna państwa oraz w Resortowym Progra-
mie Badań Podstawowych (39.3) pn. Zmiany w strukturze konsumpcji w latach
1986–1990. W okresie tym został także włączony do realizacji Centralnego Pro-
gramu Badań Podstawowych (11.08), poświęconego badaniom nad metodami
zapobiegania skutkom alkoholizmu i narkomanii, a następnie do programu
badawczego Poziom życia mieszkańców województwa katowickiego, realizowane-
go przez Instytut Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji w Katowicach. W la-
tach 1993–1994 brał udział w badaniach dotyczących integracyjnego systemu
zachowania aktywności zawodowej osób potencjalnie bezrobotnych jako in-
strumentu aktywnej polityki zatrudnienia w województwie bielskim (Projekt
Badawczy Zamawiany 007-01), a także współuczestniczył w badaniach nad
niepełnosprawnością w Polsce w ramach tematu realizowanego przez Insty-
tut Filozofii i Socjologii PAN na zlecenie Państwowego Funduszu Rehabilita-
cji Osób Niepełnosprawnych. W 1994 roku wziął udział w badaniu pt. Sytuacja
psychospołeczna pracowników kopalń Jastrzębskiej Spółki Węglowej i jej związek z wy-
stępującymi w kopalniach konfliktami. Efektem Jego pracy było autorskie opraco-
wanie Stosunek górników do infrastruktury socjalnej kopalń. W latach 1998–1999
był członkiem zespołu badawczego realizującego projekt pt. Ubóstwo i margi-
nalizacja. W poszukiwaniu aktywnych form i metod przeciwdziałania ubóstwu (Pro-
gram UNDP POL/651/A/99). W latach 2005–2007 brał udział w zespołowych ba-
daniach nad problemem bezrobocia w Siemianowicach Śląskich. Efektem tych
badań było wypracowanie strategii przeciwdziałania bezrobociu oraz publi-
kacja monograficzna Strategia przeciwdziałania bezrobociu w Siemianowicach Ślą-
skich. Diagnoza i kierunki działań, której współautorami byli Marek Barański,
Małgorzata Kuś oraz Maria Zrałek.
Współuczestniczył także w realizacji m.in. takich tematów badawczych,
jak: Społeczno-gospodarcze i polityczne konsekwencje restrukturyzacji Górnego Ślą-
ska; Problemy edukacyjne i zdrowotne regionu uprzemysłowionego; Dzieci i młodzież
w procesie transformacji ustrojowej; Strefy ubóstwa w mieście wielkoprzemysłowym;
Bezdomność i ubóstwo; Uwarunkowania życia i pracy zawodowej pielęgniarek; Poli-
tyka społeczna wobec wyzwań XXI wieku. Ponowoczesny model polityki społecznej.
Obecnie jest kierownikiem tematu badawczego pt. Usługi społeczne w lokalnych
politykach publicznych.
Indywidualne zainteresowania badawcze Jubilata koncentrują się głów-
nie wokół społecznych konsekwencji restrukturyzacji przemysłu na Górnym
Śląsku, ze szczególnym uwzględnieniem przekształceń zachodzących w prze-
myśle górnictwa węgla kamiennego. W 1995 roku opublikował książkę Po-
lityka socjalna wobec górników węgla kamiennego. Diagnoza stanu obecnego oraz
społeczne skutki restrukturyzacji, w której w sposób krytyczny przedstawił na-
stępstwa prowadzonej przez resort górnictwa w okresie PRL polityki socjalnej
oraz zarysował program niezbędnych zmian wobec nadchodzących wyzwań
10
Słowo o Jubilacie
restrukturyzacyjnych. Efektem prac badawczych nad przebiegiem wdrażania
zmian w zasadach funkcjonowania przemysłu węgla kamiennego było rów-
nież opublikowanie książki Restrukturyzacja umiejscowiona. Socjalne i regional-
ne aspekty przemian w górnictwie węgla kamiennego. Z kolei rezultatem zaintere-
sowań badawczych dotyczących problemów demograficznych było wydanie
w 1995 roku książki Demografia społeczna. Marian Mitręga jest także współau-
torem monografii Wybrane problemy polityki społecznej, opublikowanej w 2016
roku oraz Polityka społeczna. Rozważania o teorii i praktyce, wydanej w 2017 roku.
Równie ważna jest pozostała część Jego dorobku publikacyjnego, obejmu-
jąca ponad 100 pozycji o różnym charakterze (artykuły naukowe, rozdziały
w pracach zbiorowych o charakterze monograficznym, ekspertyzy). Dotyczą
one przede wszystkim ogólnie rozumianej polityki społecznej oraz społecz-
nych implikacji transformacji ustrojowej i restrukturyzacji gospodarki.
Szanowny Jubilat jest niezwykle cenionym dydaktykiem. Z zamiłowaniem
prowadzi zajęcia na różnych kierunkach studiów. Nie sposób w tym miejscu
wymienić wszystkich wykładanych przez Niego przedmiotów. Wśród profi-
lowanych zajęć z obszaru polityki społecznej warto jednak wspomnieć m.in. o:
Polityce zatrudnienia i rynku pracy, Polityce zdrowotnej, Państwie welfare state i jego
przeobrażeniach, Modelach polityki społecznej czy Międzynarodowej porównawczej
polityce społecznej. Wśród przedmiotów prowadzonych w ramach specjalności
„usługi społeczne w politykach publicznych” wymienić należy m.in.: Teorię
usług społecznych, Determinanty rozwoju gospodarczego oraz Demograficzne wy-
zwania Europy. Marian Mitręga wykształcił tysiące studentów, zyskując sobie
opinię wybornego wykładowcy.
Jako opiekun naukowy wypromował setki prac licencjackich i magister-
skich. Pod Jego kierunkiem powstało do tej pory 11 dysertacji doktorskich. Jest
także szanowanym recenzentem w licznych przewodach doktorskich i habi-
litacyjnych.
Poza pracą naukową i dydaktyczną Marian Mitręga pełni różnego rodza-
ju funkcje oraz angażuje się w rozmaite przedsięwzięcia, wykazując się tym
samym operatywnością i wysokimi kompetencjami. W latach 1978–1980 peł-
nił funkcję Pełnomocnika Rektora do spraw Studenckiego Ruchu Naukowe-
go w zakresie studiów humanistycznych. Do jego obowiązków należała m.in.
koordynacja studenckich zebrań i sesji naukowych, nadzór nad studencki-
mi obozami naukowymi, pomoc w logistycznym i finansowym zabezpiecze-
niu planowanych przedsięwzięć oraz ocena opiekunów studenckiego ruchu
naukowego. W latach 1978–1990 był ankieterem, a później także kontrolerem
sieci katowickiej, która wykonywała badania na zlecenie Instytutu Filozofii
i Socjologii PAN. W 1994 roku ukończył przygotowany przez Naczelną Or-
ganizację Techniczną w Katowicach kurs wyceny majątku, uzyskując tym sa-
mym uprawnienia specjalisty do spraw wyceny majątku pozaprodukcyjnego
przedsiębiorstw państwowych.
Słowo o Jubilacie
11
W latach 1994–1997 był członkiem Rady Ekonomicznej powołanej przy
wojewodzie katowickim. W ramach prac podejmowanych w Zespole Polity-
ki Socjalnej i Społecznej wykonał szereg ekspertyz, w których wskazywał na
społeczne skutki prowadzonej na obszarze Górnego Śląska restrukturyzacji.
Ponadto w latach 1996–1998 był członkiem Rady Rozwoju Społecznego po-
wołanej również przy wojewodzie katowickim. W toku jej prac zajmował się
kwestiami dotyczącymi zrównoważonego rozwoju regionu. Współuczestniczył
także w redagowaniu raportów powstających pod patronatem Programu Roz-
woju Organizacji Narodów Zjednoczonych (Program Zrównoważonego Roz-
woju Społecznego Województwa Katowickiego UNDP). W 1996 roku wspólnie
z prof. dr hab. Lucyną Frąckiewicz oraz dr Marią Zrałek opracował na potrze-
by Prezydium Rządu RP ekspertyzę pt. Problemy ekonomiczno-społeczne górnic-
twa w procesie restrukturyzacji. W latach 1995–1997 był członkiem Komisji Spraw
Obywatelskich Rady Miejskiej Katowic. Na jej potrzeby wykonał liczne eks-
pertyzy społeczne. W 2004 roku został powołany w skład Komitetu ds. Woje-
wódzkiej Strategii Polityki Społecznej, któremu przewodniczył marszałek wo-
jewództwa śląskiego. Zadaniem Komitetu było wyznaczenie kierunków prac
nad Strategią Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006–2020.
W 2013 roku wszedł w skład Zespołu ds. Aktualizacji Wojewódzkiej Strategii
Polityki Społecznej, a w roku 2014 został członkiem powołanego przy Regio-
nalnym Ośrodku Polityki Społecznej zespołu ekspertów, który opiniował plan
działań pn. Rodzina szansą – Śląska Karta Dużej Rodziny.
W latach 2002–2004 był wicedyrektorem do spraw naukowych Instytutu
Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Wydziału Nauk Społecznych Uniwersy-
tetu Śląskiego w Katowicach.
Od 2005 roku jest ekspertem Polskiej Komisji Akredytacyjnej w dziedzi-
nie nauk społecznych (dyscyplina: nauki o polityce). Pełni także funkcję prze-
wodniczącego Kierunkowego Zespołu Zapewnienia Jakości Kształcenia na
kierunku politologia. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Polityki Społecz-
nej, Towarzystwa Przyjaciół Nauki im. Walentego Roździeńskiego, Towarzy-
stwa Inicjatyw Naukowych oraz członkiem Rady Nadzorczej Wydawnictwa
Naukowego „Śląsk”.
Wyrazem uznania osiągnięć Jubilata są liczne nagrody rektorskie, które
otrzymał za pracę naukową i organizacyjną na rzecz Uniwersytetu Śląskiego
w Katowicach. W roku akademickim 1976/1977 otrzymał nagrodę indywidu-
alną za pracę dydaktyczno-wychowawczą i naukową; w 1979 roku nagrodę in-
dywidualną za aktywne zaangażowanie się w organizację procesu dydaktycz-
nego, a w szczególności za rozwijanie różnych form kształcenia; w 1980 roku
nagrodę indywidualną za osiągnięcia naukowe, dydaktyczne oraz prace or-
ganizacyjne na rzecz uczelni; w 2003 roku nagrodę indywidualną II stopnia za
działalność naukowo-badawczą; w 2006 roku nagrodę indywidualną II stop-
nia za działalność naukową; a w 2009 roku nagrodę indywidualną za osiągnię-
12
Słowo o Jubilacie
cia naukowe, dydaktyczne oraz prace organizacyjne na rzecz uczelni. Jest też
adresatem licznych listów gratulacyjnych od władz uczelni za dotychczaso-
wą działalność i osiągnięcia oraz pracę na rzecz środowiska akademickiego.
Poza Uniwersytetem Śląskim w Katowicach życie zawodowe Jubilata zwią-
zane było także z Wyższą Szkołą Finansów i Prawa w Bielsku-Białej, Wyższą
Szkołą Pedagogiczną Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie, Uni-
wersytetem Ekonomicznym w Katowicach oraz Szkołą Pracowników Socjal-
nych w Katowicach.
Marian Mitręga, pochodzący z tradycyjnej górniczej rodziny, regionalną
tożsamość górnośląskiej „domowiny” stawia zawsze na pierwszym miejscu.
To ona wyznaczyła Jego drogę naukową.
Szanowny Jubilat to wybitny nauczyciel akademicki, naukowiec i praktyk.
Człowiek niezwykle serdeczny, pracowity, dociekliwy i zaangażowany. Czło-
wiek, którego nigdy nie opuszcza pogoda ducha i na którego zawsze możemy
liczyć. Dziękujemy! I prosimy o jeszcze.
Pracownicy Zakładu Polityki Społecznej
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Spis treści
Słowo o Jubilacie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wybrane prace Mariana Mitręgi z lat 1976–2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykaz prac doktorskich napisanych pod kierunkiem Mariana Mitręgi . . . .
Podziękowanie od doktorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podziękowanie od doktorantów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wybrane aspekty polityki społecznej
Krzysztof Szewior
O aktualności kształcenia na temat współczesnych kwestii społecznych w ra-
mach Europejskiego Obszaru Społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MirosŁawa Wielopolska-Szymura
Polityka kulturalna w ujęciu polityki społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Społeczny wymiar strategii wyborczych Prawa i Sprawiedliwości . . . . . . . .
Sprawność funkcjonowania systemu społecznego w świetle współczesnej
polityki instytucji zdrowotnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
O racjonalną politykę senioralną: innowacje – bezpieczeństwo – odpowie-
dzialność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
13
21
23
25
29
43
55
70
85
Mariusz KolczyŃski
Leszek BuliŃski
ElŻbieta TrafiaŁek
Felicjan Bylok
Robert RauziŃski
Aktywność ludzi starszych na rynku dóbr i usług – orientacja prokonsump-
cyjna w zachowaniach seniorów na rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Procesy i struktury demografi czne na Śląsku w latach 1945–2015 (wojewódz-
two dolnośląskie, opolskie, śląskie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
760
Spis treści
Problemy rynku pracy i obszarów poprzemysłowych
MaŁgorzata Baron-Wiaterek
Normatywne podstawy kształtowania zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Olga Kowalczyk
BoŻena Zasępa
WiesŁaw Koczur
25 lat systemu wsparcia zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Polsce . . 170
Kierunki rozwoju górniczych świadczeń emerytalnych w Polsce do 1998
roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Emerytury górnicze po reformie systemu ubezpieczeń społecznych – wy-
brane zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Natalia StępieŃ-Lampa
PaweŁ Grzywna
Restrukturyzacja przemysłu ciężkiego na Górnym Śląsku i jej społeczne skut-
ki. Przykład Siemianowic Śląskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Poprzemysłowy obraz Siemianowic Śląskich – bezpieczeństwo zdrowotne
osób wykluczonych ekonomicznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Społeczeństwo obywatelskie
Marek BaraŃski
LudmiŁa Dziewięcka-Bokun
Agnieszka Turska-Kawa
Partycypacyjny model samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Odpowiedzialny obywatel – fundament społeczeństwa obywatelskiego . . . 295
Wybrane uwarunkowania defi cytu obywatelskości w Polsce . . . . . . . . . . . . . 311
Bernard Grzonka, Patrycja Szostok
O znaczeniu sprawnej komunikacji lokalnej dla budowania społeczeństwa
obywatelskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
Jerzy Mizgalski
Joanna Lustig
Sylwester WrÓbel
Aktywność społeczna środowisk lokalnych jako element partycypacji poli-
tycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
Zarys historii rozwoju stowarzyszeń i fundacji w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
Jednostka pomocnicza jako ogniwo samorządu gminy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
Myśl społeczno-polityczna
Janusz Sztumski
Wpływ wojen na społeczeństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
Tomasz SŁupik, Agnieszka TuroŃ-Kowalska
Sprawiedliwość w doktrynie liberalnej i jej krytyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
Spis treści
761
Jacek Surzyn
Waldemar Wojtasik
MirosŁaw CzerwiŃski
Zbigniew Kantyka
Filozofi a i polityka. Przypadek Martina Heideggera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431
Od Kuznetsa do Pikett y’ego. Polityczne aspekty nierówności ekonomicz-
nych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
Ferdynand Zweig – ekonomista i socjolog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455
Uspołecznienie czy prywatyzacja? Spór o kształt polskiej gospodarki u pro-
gu transformacji demokratycznej (1980–1989) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
Wymiary demokracji
Wielopłaszczyznowy i wieloetapowy charakter procesu demokratyzacji . . 495
MaŁgorzata DomagaŁa, Jan Iwanek
Subcentralne ustroje polityczne państw demokratycznych . . . . . . . . . . . . . . . 509
Sebastian Kubas
RafaŁ Glajcar
Robert Radek
Instytucjonalny wymiar konsolidacji demokracji – wybrane aspekty . . . . . . 529
Demokracja a jakość rządzenia – aspekty teoretyczne i praktyka politycz-
na . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542
MaŁgorzata MyŚliwiec
Europejskie regiony jako przedmiot zainteresowań badawczych . . . . . . . . . 560
Międzynarodowe konteksty polityki
MieczysŁaw Stolarczyk
Katarzyna Czornik
Anna CzyŻ
BoŻena Pietrzko
Tomasz Kubin
BogusŁawa PodsiadŁo
Marcela Gruszczyk
Wzrost mocarstwowej pozycji Niemiec w drugiej dekadzie XXI wieku . . . . 573
Ropa naftowa jako jedna z determinant polityki Stanów Zjednoczonych w re-
gionie Bliskiego Wschodu w okresie funkcjonowania układu bipolarnego . 595
Państwa Grupy Wyszehradzkiej wobec konfl iktu na Ukrainie . . . . . . . . . . . . 621
Arktyka – spór o strefy wpływów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634
Wyzwania i dylematy polityki Polski w Unii Europejskiej w drugiej deka-
dzie XXI wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646
Stosunki polsko-niemieckie w okresie rządu koalicji PO-PSL. Wybrane pro-
blemy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667
Uciemiężeni bracia Słowianie…!. Z działalności Komitetu Wszechsłowiańskie-
go w Moskwie w czasie II wojny światowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690
762
Spis treści
Media a demokracja
Periodyczna komunikacja medialna a demokracja – wprowadzenie do za-
gadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709
Wymiana elit w demokracji w dobie nowych technologii informatyczno-ko-
munikacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 724
Marek Jachimowski
GraŻyna Pawlik
Zbigniew Oniszczuk
Marian Gierula
Zależności łączące elity sfery mediów masowych i polityki. Refl eksje natu-
ry teoretycznej i praktycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737
Media masowe jako narzędzie kreowania obrazu otaczającej rzeczywisto-
ści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 747
Agnieszka Szymala, Biuro Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Fotografia s. 5
Redakcja
Barbara Malska, Michał Noszczyk
Projekt okładki
Emilia Dajnowicz
Projekt typograficzny i łamanie
Hanna Olsza
Korekta
Marzena Marczyk
Copyright © 2017 by
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Wszelkie prawa zastrzeżone
ISSN 0208-6336
ISBN 978-83-226-3192-8
(wersja drukowana)
ISBN 978-83-226-3193-5
(wersja elektroniczna)
Wydawca
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice
www.wydawnictwo.us.edu.pl
e-mail: wydawus@us.edu.pl
Wydanie I. Ark. druk. 47,75. Ark. wyd. 56,5
Papier Alto 100 g, vol. 1.5
Cena 74 zł (+ VAT)
Druk i oprawa:
„TOTEM.COM.PL Sp. z o.o.” Sp. K.
ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław
Pobierz darmowy fragment (pdf)