Darmowy fragment publikacji:
BIBLIOTEKA MONITORA PRAWA PRACY
Tomasz Niedzi(cid:276)ski • Nadzór i kontrola Pa(cid:276)stwowej Inspekcji Pracy
warunków pracy u pracodawcy
Polecamy nasze publikacje z tego zakresu:
MONITOR PRAWA PRACY
Miesi(cid:266)cznik
Andrzej Marian (cid:285)wi(cid:261)tkowski
KODEKS PRACY. KOMENTARZ, wyd. 2
Komentarze Kodeksowe
Małgorzata Barzycka-Banaszczyk
PRAWO PRACY, wyd. 11
Skrypty Becka
Beata Bury
PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH JAKO OBOWI(cid:260)ZEK PRACOWNIKA
Monografi e Prawnicze
Małgorzata Zych
MOBBING W POLSKIM PRAWIE PRACY
Biblioteka Monitora Prawa Pracy
Ludwik Florek
PRAWO PRACY, wyd. 10
Podr(cid:266)czniki Prawnicze
KODEKS PRACY, wyd. 25
Teksty Ustaw Becka
www.sklep.beck.pl
Tomasz Niedzi(cid:276)ski
Nadzór i kontrola
Pa(cid:276)stwowej Inspekcji Pracy
warunków pracy u pracodawcy
Redakcja:
Anna Kami(cid:276)ska
© Wydawnictwo C. H. Beck 2008
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: DTP Service
Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa
ISBN 978-83-255-0542-4
Spis tre(cid:286)ci
Obja(cid:286)nienie skrótów ............................................................................................ VII
Wst(cid:266)p ....................................................................................................................... IX
Rozdział I. Post(cid:266)powanie kontrolne i nadzorcze PIP ..................................
1.1. Prawne ograniczenia podj(cid:266)cia kontroli przedsi(cid:266)biorców .............................
1.2. Utrudnianie kontroli inspektorowi pracy ......................................................
1.3. Akty nadzoru stanowi(cid:261)ce wynik działa(cid:276) kontrolnych PIP ...........................
1.4. Obowi(cid:261)zek przestrzegania przepisów prawa pracy i przepisów
bhp jako przesłanka obj(cid:266)cia nadzorem oraz kontrol(cid:261) PIP ...................................
9
1.5. Nakaz inspektora pracy z zakresu bhp ......................................................... 10
1.6. Struktura nakazu inspektora pracy i czynno(cid:286)ci z tym zwi(cid:261)zane ................... 14
1.7. Nakaz płatniczy inspektora pracy ................................................................. 15
1.8. Nietypowe formy interwencji inspektorów pracy a zakres swobody
pracodawcy w wykonaniu wniosków i zalece(cid:276) inspektorów pracy .................... 18
1.9. Wyst(cid:261)pienia pokontrolne organów PIP ......................................................... 19
1
3
7
1
Rozdział II. Weryfikacja rozstrzygni(cid:266)ć PIP w administracyjnym toku
instancji (odwołanie) ...................................................................................... 23
2.1. Odwołanie od nakazów organów PIP ........................................................... 23
2.2. Terminy do wniesienia odwołania od nakazów inspektorów pracy .............. 26
2.3. Mo(cid:298)liwo(cid:286)ć usprawiedliwienia opó(cid:296)nienia i przywrócenia terminu
do wniesienia odwołania ..................................................................................... 27
2.4. Rodzaje decyzji organu odwoławczego PIP ................................................. 30
2.5. Wstrzymanie natychmiastowego wykonania decyzji w przypadku
wniesienia odwołania .......................................................................................... 32
2.6. Rozpatrywanie odwoła(cid:276) od decyzji inspektorów pracy ............................... 33
Rozdział III. Mo(cid:298)liwo(cid:286)ć wzruszenia rozstrzygni(cid:266)ć ostatecznych
organów PIP w drodze nadzwyczajnych (cid:286)rodków weryfikacji
aktów administracyjnych ............................................................................. 35
3.1. Zakres stosowania przepisów post(cid:266)powania administracyjnego
przed organami PIP w stosunku do pracowników ............................................... 35
3.2. Zasada trwało(cid:286)ci decyzji organów PIP ......................................................... 37
V
Spis tre(cid:286)ci
3.3. Uchylenie, zmiana ostatecznych decyzji organów PIP z powodu
wad prawnych decyzji ......................................................................................... 39
3.4. Wyga(cid:286)ni(cid:266)cie decyzji organów PIP ................................................................ 41
3.5. Stwierdzenie niewa(cid:298)no(cid:286)ci rozstrzygni(cid:266)ć PIP z powodu wad
decyzji organów PIP ............................................................................................ 44
3.6. Wzruszenie decyzji organów PIP przez Głównego Inspektora Pracy
w trybie nadzoru lub stanu nagłej konieczno(cid:286)ci .................................................. 49
3.7. Wstrzymanie wykonalno(cid:286)ci decyzji organów PIP – w toku
weryfikacji decyzji PIP wzmocnienie ochrony interesu pracodawcy ................ 51
3.8. Wznowienie post(cid:266)powania kontrolnego organów PIP na wniosek ............... 54
Rozdział IV. S(cid:261)dowa kontrola legalno(cid:286)ci rozstrzygni(cid:266)ć organów PIP ... 63
4.1. Prawo wniesienia skargi do s(cid:261)du administracyjnego ................................... 63
4.2. Skarga kasacyjna do NSA ............................................................................. 66
4.3. Skarga na przewlekło(cid:286)ć post(cid:266)powania s(cid:261)du administracyjnego .................. 67
4.4. Post(cid:266)powanie mediacyjne przed s(cid:261)dem administracyjnym
w sprawach rozstrzyganych przez PIP ................................................................. 69
Rozdział V. Przymusowe wykonanie nakazów i decyzji organów PIP.
Post(cid:266)powanie egzekucyjne ........................................................................... 76
5.1. Prawne podstawy egzekucji administracyjnej aktów
administracyjnych PIP ......................................................................................... 76
5.2. Rodzaje rozstrzygni(cid:266)ć organów PIP podlegaj(cid:261)cych egzekucji
administracyjnej ................................................................................................... 77
5.3. Podmioty post(cid:266)powania egzekucyjnego w PIP ............................................ 78
5.4. Status prawny pracowników zatrudnionych u dłu(cid:298)nika ............................... 80
5.5. Czynno(cid:286)ci wyja(cid:286)niaj(cid:261)ce PIP poprzedzaj(cid:261)ce wszcz(cid:266)cie
post(cid:266)powania egzekucyjnego (upomnienie) ........................................................ 81
5.6. Prowadzenie egzekucji administracyjnej obowi(cid:261)zków nało(cid:298)onych
w drodze nakazu inspektora pracy ....................................................................... 84
5.7. (cid:285)rodki dyscyplinuj(cid:261)ce wykonanie obowi(cid:261)zków o charakterze
niepieni(cid:266)(cid:298)nym wynikaj(cid:261)cych z decyzji organów PIP .......................................... 86
5.8. Kontrola s(cid:261)dowoadministracyjna post(cid:266)powania egzekucyjnego ................. 88
VI
Obja(cid:286)nienie skrótów
1. (cid:295)ródła prawa
KC .....................................
KK .....................................
KP ......................................
KPA ...................................
KPC ...................................
PIPU ..................................
PostEgzekAdm ....................
PrBud ................................
PrPostS(cid:261)dAdm ..................
RehZawNiep .....................
SwobodaGospU .............
2. Czasopisma
ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
poz. 93 z pó(cid:296)n. zm.)
ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553
ze zm.)
ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.jedn.: Dz.U.
z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks post(cid:266)powania administra-
cyjnego (t.jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, 1071 ze zm.).
ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks post(cid:266)powania cywilnego
(Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
ustawa z 13.4.2007 r. o Pa(cid:276)stwowej Inspekcji Pracy (Dz.U.
Nr 89, poz. 589)
ustawa z 17.6.1966 r. o post(cid:266)powaniu egzekucyjnym w admi-
nistracji (t. jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.)
ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.jedn.: Dz.U.
z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.).
ustawy z 30.3.2002 r. – Prawo o post(cid:266)powaniu przed s(cid:261)dami
administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270)
ustawa z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.jedn.: Dz.U.
z 2008 r. Nr 14, poz. 92)
ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalno(cid:286)ci gospodar-
czej (Dz.U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.)
MoP ................................... Monitor Prawniczy
ONSA ................................ Orzecznictwo Naczelnego S(cid:261)du Administracyjnego
OSN ................................... Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego
OSNAPiUS ....................... Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego – Izba Administracyjna
Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych
OSP ................................... Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich
OSPiKA ............................. Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich i Komisji Arbitra(cid:298)owych
PiP ..................................... Pa(cid:276)stwo i Prawo
PiZS ................................... Praca i Zabezpieczenie Społeczne
VII
Obja(cid:286)nienie skrótów
PP ...................................... Prawo Pracy
Sł. Prac. ............................. Słu(cid:298)ba Pracownicza
3. Organy orzekaj(cid:261)ce
NSA ................................... Naczelny S(cid:261)d Administracyjny
SN ..................................... S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy
TK ..................................... Trybunał Konstytucyjny
TS ...................................... Trybunał Sprawiedliwo(cid:286)ci
4. Inne
artykuł
bezpiecze(cid:276)stwo i higiena pracy
cz(cid:266)(cid:286)ć
litera
i tym podobny (-a, -e)
art. .....................................
bhp .....................................
cz. ......................................
Dz.U. ................................. Dziennik Ustaw
lit. ......................................
itp. .....................................
m.in. .................................. mi(cid:266)dzy innymi
nast(cid:266)pny (-a, -e)
nast. ...................................
niepublikowany (-a, -e)
niebubl. ..............................
na przykład
np. ......................................
numer
nr, Nr .................................
op.cit. .................................
opus citatum
PIP ..................................... Pa(cid:276)stwowa Inspekcja Pracy
PIS ..................................... Pa(cid:276)stwowa Inspekcja Sanitarna
pkt .....................................
por. ....................................
r. ........................................
red. ....................................
rozdz. .................................
s. ........................................
t. ........................................
tj. .......................................
t.jedn. .................................
tzn. .....................................
UE ..................................... Unia Europejska
ust(cid:266)p
ust. .....................................
w. ....................................... wiek
ww. .................................... wy(cid:298)ej wymieniony (-a)
z. ........................................
zd. ......................................
zł ........................................
zob. ....................................
z pó(cid:296)n. zm. ........................
punkt
porównaj
rok
redakcja
rozdział
strona
tom
takich jak
tekst jednolity
tak zwany (-a)
zeszyt
zdanie
złotych
zobacz
z pó(cid:296)niejszymi zmianami
VIII
Wst(cid:266)p
Z dniem 1.7.2007 r. weszła w (cid:298)ycie nowa PIPU. Ustanowiła ona PIP jako organ
pa(cid:276)stwowy do sprawowania nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem przepisów
prawa pracy, a w szczególno(cid:286)ci przepisów i zasad bhp oraz przepisów dotycz(cid:261)cych
zatrudnienia i innej pracy zarobkowej. Wszystkie podmioty b(cid:266)d(cid:261)ce pracodawcami
podlegaj(cid:261) kontroli PIP w zakresie przestrzegania prawa pracy. W przedmiocie
bhp oraz kontroli legalno(cid:286)ci zatrudnienia PIP podlegaj(cid:261) tak(cid:298)e przedsi(cid:266)biorcy za-
trudniaj(cid:261)cy pracowników na innej podstawie ni(cid:298) stosunek pracy, w tym równie(cid:298)
przedsi(cid:266)biorcy wykonuj(cid:261)cy na własny rachunek działalno(cid:286)ć gospodarcz(cid:261). Na tle
innych inspekcji pa(cid:276)stwowych i organów kontroli pa(cid:276)stwowej PIP – w swym
obecnym kształcie – wyró(cid:298)nia si(cid:266) szerokim zakresem kompetencji kontrolnych
i nadzorczych, a ponadto z mocy PIPU zajmuje si(cid:266) cał(cid:261) problematyk(cid:261) kontroli
prawa pracy.
Przepisy PIPU reguluj(cid:261) problematyk(cid:266) o zasadniczym znaczeniu dla funkcjono-
wania stosunków zatrudnieniowych w Polsce – dotycz(cid:261) (cid:298)ywotnych spraw społe-
cze(cid:276)stwa, tj. prawnej ochrony pracy. Działalno(cid:286)ć PIP słu(cid:298)y zapewnieniu respekto-
wania przepisów i zakresu prawa pracy i zasad bhp przez podmioty zatrudniaj(cid:261)ce
pracowników, w tym prowadz(cid:261)ce działalno(cid:286)ć gospodarcz(cid:261). Ustawa wprowadza
wiele nowych rozwi(cid:261)za(cid:276) prawnych, zwi(cid:261)zanych z kontrol(cid:261) i nadzorem inspekcji
pracy. Poszerzeniu uległy zwłaszcza procedury kontrolne i decyzyjne tych organów.
Celem postawionym przez autora jest wskazanie prawnych instytucji umo(cid:298)liwia-
j(cid:261)cych władcze wkraczanie inspekcji pracy w swobodn(cid:261) działalno(cid:286)ć gospodarcz(cid:261)
pracodawcy oraz w funkcjonowanie innych kontrolnych podmiotów, mo(cid:298)liwo(cid:286)ć
ochrony uprawnie(cid:276) tych podmiotów przed nadmiern(cid:261) ingerencj(cid:261) inspekcji pra-
cy. Pa(cid:276)stwowa Inspekcja Pracy jako organ pa(cid:276)stwowy specjalistycznej kontroli
i nadzoru warunków pracy w Polsce działa w formach administracyjnoprawnych
i w zwi(cid:261)zku z tym musi korzystać z rozwi(cid:261)za(cid:276), jakie w tym zakresie zostały wy-
pracowane przez ustawodawstwo i doktryn(cid:266) prawa administracyjnego.
Z uwagi na krótki okres obowi(cid:261)zywania nowej ustawy stosowanie jej prze-
pisów w niektórych przypadkach mo(cid:298)e być utrudnione. Niniejsza publikacja ma
na celu wyja(cid:286)nienie mog(cid:261)cych powstać w(cid:261)tpliwo(cid:286)ci. Opracowanie ma stanowić
praktyczny poradnik dla pracodawców, słu(cid:298)b kadrowych, członków zakładowych
słu(cid:298)b i komisji bhp, radców prawnych, maj(cid:261)cych ustawowy obowi(cid:261)zek nadzoru
i kontroli warunków pracy w zakładzie.
IX
Wst(cid:266)p
Publikacja zawiera bogaty zestaw informacji o funkcjonowaniu PIP wraz
z praktycznymi obja(cid:286)nieniami dotycz(cid:261)cymi procedur kontrolnych i decyzyjnych
tej instytucji, uwzgl(cid:266)dniono tak(cid:298)e s(cid:261)dowoadministracyjn(cid:261) kontrol(cid:266) legalno(cid:286)ci
decyzji organów PIP.
Warszawa, 14.10.2008 r.
Rozdział I. Post(cid:266)powanie kontrolne
i nadzorcze PIP
1.1. Prawne ograniczenia podj(cid:266)cia kontroli przedsi(cid:266)biorców
Na organy administracji publicznej wykonuj(cid:261)ce zadania kontrolne Swoboda-
GospU w art. 9 nało(cid:298)yła ogólny obowi(cid:261)zek działania z poszanowaniem uzasad-
nionych interesów przedsi(cid:266)biorców. Dotyczy to zwłaszcza wykonywania przez
organy administracji nadzoru i kontroli u przedsi(cid:266)biorców. Ustawa ta okre(cid:286)la
ogólne reguły przeprowadzania kontroli. Wprowadza szczególne gwarancje,
które znacz(cid:261)co zmieniły sytuacj(cid:266) prawn(cid:261) przedsi(cid:266)biorcy jako kontrolowanego
podmiotu. Chodzi tu mianowicie o obowi(cid:261)zek dor(cid:266)czenia przez organy kon-
trolne upowa(cid:298)nienia, ograniczenia liczby kontroli oraz czasu ich trwania.
W PIPU wskazano minimum wymaga(cid:276) formalnych informacji, które musi
zawierać upowa(cid:298)nienie do przeprowadzenia kontroli u podmiotu b(cid:266)d(cid:261)cego przed-
si(cid:266)biorc(cid:261). Istotne jest to, (cid:298)e zgodnie z art. 24 ust. 4 PIPU w upowa(cid:298)nieniu inspek-
tora pracy do kontroli przedsi(cid:266)biorcy musi znale(cid:296)ć si(cid:266) m.in. okre(cid:286)lenie zakresu
kontroli, pouczenie o prawach i obowi(cid:261)zkach kontrolowanego przedsi(cid:266)biorcy,
a tak(cid:298)e data rozpocz(cid:266)cia i przewidziany termin zako(cid:276)czenia kontroli. Jedno-
cze(cid:286)nie w PIPU wskazano osoby uprawnione do wystawiania upowa(cid:298)nie(cid:276) do kon-
troli. S(cid:261) nimi Główny Inspektor Pracy i jego zast(cid:266)pcy, okr(cid:266)gowy inspektor pracy
i jego zast(cid:266)pcy, czyli osoby pełni(cid:261)ce kierownicze funkcje w organach PIP. Prze-
pisy PIPU przewiduj(cid:261) dla okr(cid:266)gowych inspektorów pracy mo(cid:298)liwo(cid:286)ć udzielania
upowa(cid:298)nienia innym pracownikom PIP. Przedsi(cid:266)biorca mo(cid:298)e zatem protestować,
je(cid:298)eli upowa(cid:298)nienie nie zawiera wymienionych elementów, i (cid:298)(cid:261)dać dor(cid:266)czenia
prawidłowo wystawionego upowa(cid:298)nienia. Natomiast nie mo(cid:298)e to prowadzić do
wydłu(cid:298)enia ustalonego wcze(cid:286)niej okresu, w którym kontrola inspekcji pracy
u przedsi(cid:266)biorcy ma si(cid:266) zako(cid:276)czyć. Zakres kontroli nie mo(cid:298)e te(cid:298) wykraczać
poza upowa(cid:298)nienie. Od tej zasady nie przewiduje si(cid:266) wyj(cid:261)tków. Przedłu(cid:298)enie
czasu kontroli wcze(cid:286)niej okre(cid:286)lonego w upowa(cid:298)nieniu wymaga uzasadnienia na
pi(cid:286)mie (art. 24 ust. 4 pkt 6 PIPU). Nie jest to zatem pozostawione swobodnemu
uznaniu organu kontroluj(cid:261)cego – inspektorów pracy. Ze SwobodaGospU wynika,
1
Nadzór i kontrola Pa(cid:276)stwowej Inspekcji Pracy warunków pracy u pracodawcy
(cid:298)e upowa(cid:298)nienie inspektora pracy do kontroli powinno być okazane przedsi(cid:266)biorcy
i wpisane do ksi(cid:261)(cid:298)ki kontroli przed podj(cid:266)ciem dalszych czynno(cid:286)ci kontrolnych.
Wa(cid:298)nym zagadnieniem maj(cid:261)cym znaczenie dla przedsi(cid:266)biorcy jest okre(cid:286)lenie
w upowa(cid:298)nieniu zakresu przedmiotowego kontroli PIP i stopnia szczegółowo(cid:286)ci
materii prawa pracy, która ma być poddana kontroli.
W PIPU okre(cid:286)lono przykładowo te zagadnienia prawa pracy, które powinny
być w szczególno(cid:286)ci kontrolowane. Wymieniono w(cid:286)ród nich przepisy dotycz(cid:261)-
ce stosunku pracy, wynagrodze(cid:276) za prac(cid:266) i innych (cid:286)wiadcze(cid:276) wynikaj(cid:261)cych ze
stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, młodocianych i osób niepełnosprawnych.
Zarysowany zakres kontroli PIP nie jest zupełny, mo(cid:298)e być w ró(cid:298)nym czasie
w(cid:266)(cid:298)szy lub szerszy w zale(cid:298)no(cid:286)ci od konkretnej sytuacji, np. rozpocz(cid:266)cia dzia-
łalno(cid:286)ci pracodawcy, rodzaju wyst(cid:266)puj(cid:261)cych zagro(cid:298)e(cid:276) i narusze(cid:276) prawa pracy.
W (cid:286)wietle obecnego stanu prawnego reguluj(cid:261)cego działalno(cid:286)ć PIP i obserwowanej
w ustawodawstwie tendencji zakres kontroli PIP nie jest zamkni(cid:266)ty i ulega ci(cid:261)-
głym rozszerzeniom na podstawie ustaw szczególnych. Dlatego te(cid:298) szczegółowe
okre(cid:286)lenie w upowa(cid:298)nieniu zagadnie(cid:276) przedmiotu kontroli PIP mo(cid:298)e okazać si(cid:266)
formalnie trudne, a nawet niemo(cid:298)liwe w realizacji. Z uwagi na szeroki zakres
prawa pracy i podstawowy cel kontroli PIP, jakim jest zapewnienie praworz(cid:261)dno-
(cid:286)ci w stosunkach pracy, upowa(cid:298)nienie do kontroli inspekcji pracy ze swej natury
musi być okre(cid:286)lone ogólnie. Wskazane jest jednak, aby w upowa(cid:298)nieniu rozdzielić
zagadnienia prawa pracy od zagadnie(cid:276) technicznego bezpiecze(cid:276)stwa pracy.
Z porównania recypowanych rozwi(cid:261)za(cid:276) z obydwu ustaw wynika „zasada
pierwsze(cid:276)stwa” PIPU, poniewa(cid:298) normy szczególne tej ustawy dotycz(cid:261)ce kon-
troli przedsi(cid:266)biorcy przewiduj(cid:261) mo(cid:298)liwo(cid:286)ć przeprowadzenia kontroli w sposób
niezwłoczny, po okazaniu legitymacji słu(cid:298)bowej upowa(cid:298)niaj(cid:261)cej do wykony-
wania takich czynno(cid:286)ci, a upowa(cid:298)nienie mo(cid:298)na doł(cid:261)czyć pó(cid:296)niej – w terminie
7 dni od ich podj(cid:266)cia.
Ustawa do wszcz(cid:266)cia post(cid:266)powania kontrolnego u przedsi(cid:266)biorcy bez upo-
wa(cid:298)nienia wymaga, aby zaistniały okoliczno(cid:286)ci faktyczne uzasadniaj(cid:261)ce jego
niezwłoczne podj(cid:266)cie. Niezwłoczno(cid:286)ć w prawie jest najcz(cid:266)(cid:286)ciej uto(cid:298)samiana
z działaniem bez zb(cid:266)dnej zwłoki (opó(cid:296)nienia). Przede wszystkim kontrola inspekcji
pracy w tym trybie mo(cid:298)e nast(cid:261)pić wówczas, gdy istnieje ryzyko utraty materiału
dowodowego stwierdzaj(cid:261)cego popełnienie nieprawidłowo(cid:286)ci z zakresu prawa
pracy albo zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przest(cid:266)pstwa przeciwko
prawom osób wykonuj(cid:261)cych prac(cid:266) zarobkow(cid:261) lub popełnienia wykroczenia prze-
ciwko prawom pracowników. Niemniej jednak przedsi(cid:266)biorca b(cid:261)d(cid:296) pracodawca
mo(cid:298)e zakwestionować kontrol(cid:266) przeprowadzon(cid:261) tylko na podstawie okazania
samej legitymacji słu(cid:298)bowej i odmówić poddania si(cid:266) kontroli w tym trybie.
2
Rozdział I. Post(cid:266)powanie kontrolne i nadzorcze PIP
1.2. Utrudnianie kontroli inspektorowi pracy
Uniemo(cid:298)liwienie inspektorowi pracy kontroli zakładu pracy, nieudost(cid:266)pnienie
mu pomieszcze(cid:276), nieudzielenie niezb(cid:266)dnych informacji nara(cid:298)aj(cid:261) pracodawc(cid:266)
b(cid:261)d(cid:296) inny podmiot poddany kontroli na odpowiedzialno(cid:286)ć karn(cid:261) z art. 225 § 2
KK. Przest(cid:266)pstwem okre(cid:286)lonym w komentowanym przepisie jest utrudnienie
lub udaremnienie wykonania czynno(cid:286)ci słu(cid:298)bowej osobie uprawnionej do
kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie do pomocy jej przybranej.
Przez udaremnienie nale(cid:298)y rozumieć całkowite uniemo(cid:298)liwienie przeprowadzenia
czynno(cid:286)ci kontrolnych (niewpuszczenie inspektora pracy na teren lub do obiektu,
który ma być skontrolowany, uniemo(cid:298)liwienie dost(cid:266)pu do urz(cid:261)dze(cid:276), nieudost(cid:266)p-
nienie dokumentacji itp.). Natomiast przez utrudnienie nale(cid:298)y rozumieć zakłócenie
realizacji czynno(cid:286)ci kontrolnych, w tym działania zmierzaj(cid:261)ce do jej ograniczenia
(mo(cid:298)e to np. polegać na udzieleniu dost(cid:266)pu tylko do niektórych dokumentów)1.
Nie b(cid:266)dzie zatem odpowiadał za utrudnienie przeprowadzenia kontroli pracodawca
lub osoba działaj(cid:261)ca w jego imieniu, która swoim zachowaniem nie naruszyła
reguł post(cid:266)powania obowi(cid:261)zuj(cid:261)cych w danej sytuacji.
Nie b(cid:266)dzie utrudnieniem zakłócenie, które wprawdzie wpływa na przebieg
kontroli inspektora pracy, ale nie ogranicza mo(cid:298)liwo(cid:286)ci realizowania celów
kontroli prawa pracy (np. pracodawca odmówił obecno(cid:286)ci przy poszczególnych
czynno(cid:286)ciach kontrolnych, dla przeprowadzenia których jego obecno(cid:286)ć nie była
konieczna, i nie wyznaczył innej osoby do jego reprezentowania). Przest(cid:266)p-
stwo z art. 225 § 2 KK mog(cid:261) popełnić, oprócz pracodawcy, tak(cid:298)e inne osoby
upowa(cid:298)nione do działania w jego imieniu. Natomiast podmiotem przest(cid:266)pstwa
z art. 225 § 2 KK mo(cid:298)e być ka(cid:298)dy pracownik zakładu pracy. Zdaniem A. Zolla,
aby poci(cid:261)gn(cid:261)ć do odpowiedzialno(cid:286)ci za utrudnianie inspektorowi realizacji jego
działa(cid:276) kontrolnych, wpływ na przebieg kontroli inspekcji pracy musi być istotny
(konieczno(cid:286)ć u(cid:298)ycia (cid:286)rodków nadzwyczajnych, np. pomocy policji lub istotnego
wydłu(cid:298)enia przeprowadzonej kontroli). Utrudnianie działalno(cid:286)ci organów PIP
w szczególno(cid:286)ci uniemo(cid:298)liwienie prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub
nieudzielenie informacji niezb(cid:266)dnych do wykonywania jej zada(cid:276) wyczerpuje
jednocze(cid:286)nie znamiona wykroczenia przeciwko prawom pracownika z art. 283
§ 2 pkt 8 KP. Jednak(cid:298)e rozwa(cid:298)aj(cid:261)c stosunek art. 225 § 2 KK do art. 283 § 2 pkt 8
KP i ich zbiegu, nale(cid:298)y doj(cid:286)ć do wniosku, (cid:298)e wraz z wej(cid:286)ciem w (cid:298)ycie Kodeksu
karnego z 1997 r. wykroczenie pracodawcy polegaj(cid:261)ce na utrudnianiu działal-
no(cid:286)ci organu PIP zostało jednak wchłoni(cid:266)te przez przest(cid:266)pstwo z art. 225 § 2
KK2. Przyj(cid:266)cie tej koncepcji oznacza zaostrzenie odpowiedzialno(cid:286)ci pracodawcy,
1 A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Kraków 2006, s. 235.
2 A. Zoll, Kodeks karny. Komentarz, Kraków 2006, s. 771.
3
Nadzór i kontrola Pa(cid:276)stwowej Inspekcji Pracy warunków pracy u pracodawcy
poniewa(cid:298) czyny maj(cid:261)ce dot(cid:261)d znamiona wykroczenia stały si(cid:266) przest(cid:266)pstwem
zagro(cid:298)onym kar(cid:261) pozbawienia wolno(cid:286)ci w wysoko(cid:286)ci do 3 lat. Nale(cid:298)y zwrócić
uwag(cid:266), (cid:298)e mimo nowelizacji Kodeksu pracy wykroczenie wymienione w art. 283
§ 2 pkt 8 KP nadal pozostało. Z uwagi na znaczenie Kodeksu pracy w systemie
prawa pracy, reguluj(cid:261)cego m.in. odpowiedzialno(cid:286)ć pracodawcy za wykroczenia
przeciwko prawom pracownika, konieczne wydaje si(cid:266) wyra(cid:296)ne uregulowanie tej
cz(cid:266)(cid:286)ci przepisów i ewentualne ich usuni(cid:266)cie.
Zasada, (cid:298)e nie mo(cid:298)na równocze(cid:286)nie podejmować i prowadzić wi(cid:266)cej ni(cid:298)
jednej kontroli działalno(cid:286)ci przedsi(cid:266)biorcy, któr(cid:261) wprowadziła do naszego
prawa SwobodaGospU, nie dotyczy inspekcji pracy. Ta mo(cid:298)e bowiem wkro-
czyć do ka(cid:298)dego zakładu w toku kontroli prowadzonej przez inny organ. Zapisy
SwobodaGospU dotycz(cid:261)ce kontroli przedsi(cid:266)biorcy przez organy PIP umo(cid:298)liwiaj(cid:261)
istnienie w jednym czasie kontroli inspekcji pracy i innych organów kontroli,
gdy przeprowadzenie tej kontroli jest niezb(cid:266)dne do prowadzonego przeciwko
przedsi(cid:266)biorcy (cid:286)ledztwa lub dochodzenia b(cid:261)d(cid:296) jest uzasadnione zagro(cid:298)eniem (cid:298)ycia
lub zdrowia. Tak szeroko zakrojony zakres wyj(cid:261)tków oznacza, (cid:298)e w praktyce ta
wa(cid:298)na, z punktu widzenia gwarantowania swobody gospodarczej w stosunku do
kontroli organów PIP, dla przedsi(cid:266)biorców zasada b(cid:266)dzie iluzoryczna. Równie(cid:298)
druga zasada ograniczenia czasu trwania wszystkich kontroli przedsi(cid:266)biorcy
w skali roku kalendarzowego (4–8 tygodni) w okre(cid:286)lonych wy(cid:298)ej sytuacjach
nie dotyczy kontroli organów PIP. Niemniej jednak kontrolowanemu przedsi(cid:266)-
biorcy przysługuje prawo oceny czasu trwania kontroli inspekcji pracy w aspek-
cie przekroczenia limitów czasowych wynikaj(cid:261)cych ze SwobodaGospU. Je(cid:298)eli
przedsi(cid:266)biorca stwierdzi, (cid:298)e kontrola przebiega za wolno i jest przewlekła, mo(cid:298)e
zło(cid:298)yć ponaglenie do okr(cid:266)gowego inspektoratu pracy. Okr(cid:266)gowy inspektor pracy
mo(cid:298)e wówczas wyznaczyć termin zako(cid:276)czenia kontroli, zarz(cid:261)dzić wyja(cid:286)nienie
przyczyn jej przedłu(cid:298)ania, a w razie potrzeby podj(cid:261)ć (cid:286)rodki zapobiegaj(cid:261)ce naru-
szaniu limitów czasu kontroli w przyszło(cid:286)ci. Zarzut nadmiernego przedłu(cid:298)ania
kontroli inspekcji pacy, ponad limit ustalony w upowa(cid:298)nieniu, mo(cid:298)e tak(cid:298)e zgło-
sić pracodawca nieb(cid:266)d(cid:261)cy przedsi(cid:266)biorc(cid:261). Przepisy PIPU nie okre(cid:286)laj(cid:261) jednak
maksymalnych terminów trwania kontroli u tej kategorii pracodawców. Wydaje
si(cid:266), (cid:298)e mimo to mo(cid:298)na przyj(cid:261)ć, i(cid:298) mog(cid:261) oni kwestionować przedłu(cid:298)enie czasu
kontroli, je(cid:298)eli ta wykracza poza limit okre(cid:286)lony w upowa(cid:298)nieniu.
Ponadto o czasie trwania kontroli w skali roku w stosunku do przedsi(cid:266)biorcy
mo(cid:298)e decydować jej rezultat, a zwłaszcza rodzaj stwierdzonych przez inspektora
pracy nieprawidłowo(cid:286)ci w zakresie prawa pracy. Ze SwobodaGospU z art. 83
ust. 4 wynika, (cid:298)e je(cid:298)eli wyniki kontroli wyka(cid:298)(cid:261) „ra(cid:298)(cid:261)ce” naruszenie przepisów
prawa pracy przez przedsi(cid:266)biorc(cid:266), wówczas mo(cid:298)na przeprowadzić powtórn(cid:261)
kontrol(cid:266) w tym samym zakresie przedmiotowym w danym roku kalendarzowym,
a co istotne – czasu jej trwania nie wlicza si(cid:266) do limitu czasu rocznego, który
4
Rozdział I. Post(cid:266)powanie kontrolne i nadzorcze PIP
ustawowo jest przewidziany dla czynno(cid:286)ci kontrolnych prowadzonych u przed-
si(cid:266)biorców. Naruszenia przepisów prawa pracy mog(cid:261) wyst(cid:266)pować w ró(cid:298)nym
zakresie. Poj(cid:266)cie ra(cid:298)(cid:261)cego naruszenia przepisów prawa pracy niew(cid:261)tpliwie nale(cid:298)y
do kategorii poj(cid:266)ć ocennych. Ustawodawca nie precyzuje, o które konkretnie
przepisy prawa pracy tutaj chodzi. Nie ka(cid:298)de naruszenie przepisów prawa pracy
ma charakter ra(cid:298)(cid:261)cy. Mo(cid:298)na ogólnie powiedzieć, (cid:298)e ra(cid:298)(cid:261)ce naruszenie prawa to
takie, które charakteryzuje si(cid:266) wysokim stopniem winy u sprawcy czynu, jest
dla ka(cid:298)dego oczywiste i wywołuje społeczn(cid:261) dezaprobat(cid:266)1. Za ra(cid:298)(cid:261)ce zdaniem
W. Muszalskiego nale(cid:298)ałoby uznać naruszenie prawa powa(cid:298)ne, widoczne i nega-
tywnie oceniane przez osoby trzecie2. Wydaje si(cid:266), (cid:298)e powtórne przeprowadzenie
kontroli u danego przedsi(cid:266)biorcy w tym samym zakresie przedmiotowym w danym
roku kalendarzowym przez inspektora pracy musi być spowodowane naruszeniem
przepisów prawa pracy w rozumieniu art. 9 KP, które ma cechy ra(cid:298)(cid:261)ce. Je(cid:298)eli
chodzi o wymóg proceduralny, od którego zale(cid:298)y druga kontrola inspektora pracy,
wydaje si(cid:266), (cid:298)e musz(cid:261) istnieć ustalenia z poprzedniej kontroli uj(cid:266)te w protokole,
zawieraj(cid:261)ce opis stwierdzonych narusze(cid:276) prawa pracy. W upowa(cid:298)nieniu do
ponownej kontroli powinien znale(cid:296)ć si(cid:266) zapis, (cid:298)e naruszenie przepisów prawa
pracy przez przedsi(cid:266)biorc(cid:266) stwierdzonych przy poprzedniej kontroli nast(cid:261)piło
„w sposób ra(cid:298)(cid:261)cy”. Zdaje si(cid:266) te(cid:298) nie budzić w(cid:261)tpliwo(cid:286)ci, (cid:298)e ta druga kontrola
mo(cid:298)e być przeprowadzona w dowolnym czasie w skali roku kalendarzowego,
jednak musi dotyczyć narusze(cid:276) przez pracodawc(cid:266) przepisów prawa pracy, co nie
wyklucza, (cid:298)e strona przedmiotowa narusze(cid:276) tych przepisów mo(cid:298)e być inna.
Na tle tych rozwa(cid:298)a(cid:276) nale(cid:298)y zauwa(cid:298)yć, (cid:298)e tryb i procedura wszczynania kon-
troli, w stosunku do innych ni(cid:298) przedsi(cid:266)biorców podmiotów, przez organy PIP
mimo nowelizacji PIPU nie s(cid:261) w pełni jednolite, chocia(cid:298) pod wzgl(cid:266)dem prawnym
s(cid:261) to przecie(cid:298) te same czynno(cid:286)ci kontrolne. Ustawodawca nie do ko(cid:276)ca wykazał
si(cid:266) konsekwencj(cid:261) w reformowaniu procedury kontrolnej PIP, gdy(cid:298) upowa(cid:298)nienie
inspektora pracy do kontroli jest tylko okazywane przedsi(cid:266)biorcy (art. 24 ust. 3
PIPU), nie za(cid:286) dor(cid:266)czane, jak to ma miejsce w przypadku innych organów kon-
troli i wymogów SwobodaGospU. Upowa(cid:298)nienie okre(cid:286)la przecie(cid:298) m.in. zakres
przedmiotowy kontroli, jak równie(cid:298) przewidywany termin jej zako(cid:276)czenia. Jest
to o tyle niezrozumiałe, (cid:298)e inne organy kontroli pa(cid:276)stwowej wg SwobodaGospU
obowi(cid:261)zane s(cid:261) zostawić przedsi(cid:266)biorcy upowa(cid:298)nienie do przeprowadzenia kon-
troli. Czynno(cid:286)ci kontrolne, co jest zastrze(cid:298)one w art. 79 ust. 1 SwobodaGospU,
mog(cid:261) być wykonywane przez te organy dopiero po dor(cid:266)czeniu takiego upowa(cid:298)-
nienia. Skoro na etapie podejmowania kontroli u przedsi(cid:266)biorcy przez inne organy
pa(cid:276)stwowe wymóg dor(cid:266)czenia upowa(cid:298)nienia kontrolera jest rygorystyczny i jest
1 J. Wratny, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2003, s. 632.
2 W. Muszalski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2003, s. 1065.
5
Nadzór i kontrola Pa(cid:276)stwowej Inspekcji Pracy warunków pracy u pracodawcy
warunkiem rozpocz(cid:266)cia kontroli, to trudno zrozumieć brak takiej regulacji prawnej
w PIPU. Ujmuj(cid:261)c zagadnienie kontroli przedsi(cid:266)biorcy od strony proceduralnej,
zwi(cid:261)zanie pisemnym upowa(cid:298)nieniem inspektora pracy dokonuj(cid:261)cego kontrol(cid:266)
mo(cid:298)e mieć realne znaczenie dla interesu podmiotu gospodarczego. Z tego te(cid:298)
punktu widzenia zakres przedmiotowy wystawionego upowa(cid:298)nienia organu PIP
powinien być okre(cid:286)lony w miar(cid:266) precyzyjnie, tym bardziej (cid:298)e podmiot kontro-
lowany – przedsi(cid:266)biorca mo(cid:298)e ponie(cid:286)ć koszty, przygotowuj(cid:261)c si(cid:266) do kontroli,
a nast(cid:266)pnie mo(cid:298)e okazać si(cid:266), i(cid:298) musi spełnić dalsze wymagania stawiane przez
organ kontroluj(cid:261)cy. Problem ten dostrzegaj(cid:261) te(cid:298) organy PIP i dlatego w praktyce
dor(cid:266)czaj(cid:261) upowa(cid:298)nienie do kontroli wszystkim kontrolowanym podmiotom.
Pracodawca – przedsi(cid:266)biorca, podobnie jak inny podmiot gospodarczy, ma
jednak prawo domagać si(cid:266) dor(cid:266)czenia upowa(cid:298)nienia organów PIP do kontroli,
za(cid:286) organ PIP zobowi(cid:261)zany jest to niezwłocznie uczynić. Organy PIP obliguje
bowiem do tego art. 79 ust. 1 SwobodaGospU, natomiast w stosunku do wszystkich
podmiotów t(cid:266) zasad(cid:266) mo(cid:298)na wywie(cid:286)ć z art. 32 Konstytucji RP (równe traktowanie
wszystkich podmiotów).
Formaln(cid:261) kontrol(cid:266) nad przestrzeganiem standardów kontroli i ochron(cid:266) upraw-
nie(cid:276) przedsi(cid:266)biorcy zapewnia ksi(cid:261)(cid:298)ka kontroli, która stanowi dokumentacj(cid:266)
przebiegu procesu kontrolnego. Ustawowy obowi(cid:261)zek jej prowadzenia został
nało(cid:298)ony na przedsi(cid:266)biorców w art. 81 SwobodaGospU. W ksi(cid:261)(cid:298)ce kontroli or-
gan kontroluj(cid:261)cy PIP obowi(cid:261)zany jest wpisać podstawowe informacje dotycz(cid:261)ce
kontroli i zalecenia pokontrolne oraz (cid:286)rodki zastosowane wobec przedsi(cid:266)biorcy.
Przedsi(cid:266)biorca obowi(cid:261)zany jest natomiast przechowywać upowa(cid:298)nienie, protokoły
kontroli, a tak(cid:298)e udost(cid:266)pniać je na (cid:298)(cid:261)danie organu kontroli. W ksi(cid:261)(cid:298)ce kontroli
przedsi(cid:266)biorca musi wpisać informacje o wykonaniu zalece(cid:276) pokontrolnych PIP
b(cid:261)d(cid:296) zamie(cid:286)cić wpisy o ich uchyleniu przez inspektora pracy lub jego organ nad-
rz(cid:266)dny (np. okr(cid:266)gowego inspektora pracy lub głównego inspektora pracy) albo s(cid:261)d
administracyjny. Notatka w ksi(cid:261)(cid:298)ce kontroli nie zwalnia jednak przedsi(cid:266)biorcy
od zło(cid:298)enia informacji organowi PIP o realizacji decyzji b(cid:261)d(cid:296) wyst(cid:261)pienia, je(cid:298)eli
takie (cid:286)rodki zostały skierowane (art. 36 ust. 2 PIPU).
Nale(cid:298)y stwierdzić, (cid:298)e odmowa udost(cid:266)pniania przedsi(cid:266)biorcy przez organ kon-
troli PIP upowa(cid:298)nienia mo(cid:298)e oznaczać, (cid:298)e zabrany materiał pokontrolny nie b(cid:266)dzie
stanowić podstawy merytorycznych rozstrzygni(cid:266)ć inspektora pracy w sprawie.
Szczególny charakter upowa(cid:298)nienia i jego brak, w razie skargi przedsi(cid:266)biorcy,
mo(cid:298)e prowadzić do uchylenia lub uniewa(cid:298)nienia przez s(cid:261)d administracyjny de-
cyzji wydanych przez organ PIP, gdy(cid:298) niespełnione zostały wymagane prawem
warunki podj(cid:266)cia kontroli.
6
Rozdział I. Post(cid:266)powanie kontrolne i nadzorcze PIP
1.3. Akty nadzoru stanowi(cid:261)ce wynik działa(cid:276) kontrolnych PIP
Przepisy PIPU czyni(cid:261) z inspektorów pracy podstawowy organ kontroli i nad-
zoru. Wyposa(cid:298)aj(cid:261) ich w atrybuty niezb(cid:266)dne do wykonywania zada(cid:276) i obowi(cid:261)zków
oraz daj(cid:261) im daleko id(cid:261)c(cid:261) samodzielno(cid:286)ć i swobod(cid:266) działania. W przypadku
stwierdzenia powa(cid:298)niejszych uchybie(cid:276) z zakresu prawa pracy inspektor pracy
mo(cid:298)e skorzystać z mo(cid:298)liwo(cid:286)ci nało(cid:298)enia na podmiot kontrolowany decyzji po-
woduj(cid:261)cych dla niego powa(cid:298)ne skutki prawne.
Sfera zagadnie(cid:276), w obr(cid:266)bie których mo(cid:298)e oddziaływać inspektor pracy przez
zastosowanie instytucji nakazu lub decyzji jako (cid:286)rodków oddziaływania nadzor-
czego o charakterze stanowi(cid:261)cym, została okre(cid:286)lona w art. 11 PIPU. W (cid:286)wietle
wspomnianego przepisu obejmuje ona zarówno przestrzeganie przez pracodawców
przepisów dotycz(cid:261)cych bhp, jak i innych przepisów z zakresu prawa pracy.
Przepis ten jest dyrektyw(cid:261) prawn(cid:261) i zarazem instrumentem kształtowania
prawidłowego układu wzajemnych stosunków pomi(cid:266)dzy inspekcj(cid:261) pracy a pra-
codawc(cid:261) lub innym kontrolowanym podmiotem. Natomiast je(cid:298)eli chodzi o me-
rytoryczny zakres zagadnie(cid:276), w obr(cid:266)bie których inspektor pracy mo(cid:298)e stosować
nakaz jako (cid:286)rodek nadzorczy, to jest on zró(cid:298)nicowany w zale(cid:298)no(cid:286)ci od statusu
podmiotu kontrolowanego.
Zgodnie z art. 11 pkt 1–4 PIPU, inspektor pracy mo(cid:298)e wydawać nakaz w spra-
wach wszelkich uchybie(cid:276) podmiotów kontrolowanych pod k(cid:261)tem bhp oraz
prawa pracy w zakresie okre(cid:286)lonym ustaw(cid:261)1. Na uwag(cid:266) zasługuje równie(cid:298) to,
(cid:298)e przepisy przyznały inspektorowi pracy kwalifi kowane uprawnienia w zakresie
stosowania nakazu jako formy oddziaływania nadzorczego w sprawach, w których
wyst(cid:266)puje bezpo(cid:286)rednie zagro(cid:298)enie zdrowia i (cid:298)ycia ludzkiego. W tych wypadkach
inspektor pracy mo(cid:298)e skutecznie ingerować w sfer(cid:266) działania kontrolowanego
pracodawcy.
Nakaz inspektora pracy jest form(cid:261) ingerencji nadzorczej inspektora stosowa-
n(cid:261) w wypadku nieprzestrzegania przepisów prawa pracy przez podmiot b(cid:266)d(cid:261)cy
pracodawc(cid:261) w bezpo(cid:286)rednich stosunkach z pracownikiem b(cid:261)d(cid:296) z pracownikami
zatrudnionymi u tego pracodawcy na podstawie stosunku pracy2.
Przepisy art. 34 ust. 1 pkt 3 PIPU uprawniaj(cid:261) równie(cid:298) inspektora pracy do
wydania nakazu w formie ustnej decyzji. W obowi(cid:261)zuj(cid:261)cym stanie prawnym
mo(cid:298)liwo(cid:286)ć odst(cid:261)pienia przez inspektora pracy od zasady wydania decyzji pi-
semnej stanowi wyj(cid:261)tek3.
1 M. Liwo, Wydawanie decyzji administracyjnych przez Pa(cid:276)stwow(cid:261) Inspekcj(cid:266) Pracy, Rzeszowskie
Zeszyty Naukowe Filii UMCS w Rzeszowie tom XXIII 1998 r., s. 44–56.
2 Por. J. Oniszczuk, Nakaz inspektora pracy, Warszawa 1987, s. 42 i nast.
3 Zob. art. 9 pkt 1, 2 i 2a PIPU.
7
Nadzór i kontrola Pa(cid:276)stwowej Inspekcji Pracy warunków pracy u pracodawcy
Interpretacja wymienionych przepisów wskazuje, (cid:298)e zakres przedmiotowy
decyzji ustnych inspektora pracy dotyczy zakresu bhp oraz warunków pracy.
W stosunku do wydanej decyzji ustnej, termin jej realizacji oraz tre(cid:286)ć inspek-
tor pracy powinien wpisać do protokołu oraz uzupełnić informacj(cid:261) o sposobie
zamierzonej realizacji przez pracodawc(cid:266)1. Nale(cid:298)y podkre(cid:286)lić, (cid:298)e konieczne jest
jednak wcze(cid:286)niejsze uzyskanie zgody pracodawcy na wydanie przez inspekto-
ra pracy decyzji ustnej. Zgoda ta musi być jednoznaczna, a nie dorozumiana.
W razie rozbie(cid:298)no(cid:286)ci stanowisk inspektor pracy jest obowi(cid:261)zany przeprowadzić
post(cid:266)powanie w cało(cid:286)ci i wydać decyzj(cid:266) pisemn(cid:261), zgodnie z wymogami z art. 34
ust. 2 PIPU2.
Wydanie decyzji ustnej jest wyj(cid:261)tkiem od ogólnej zasady przyj(cid:266)tej w Kodek-
sie post(cid:266)powania administracyjnego, tj. załatwiania spraw w formie pisemnej.
Warunkiem wydania takiej decyzji s(cid:261) dwie przesłanki. Po pierwsze, decyzja
ustna inspektora pracy nie jest kwestionowana przez pracodawc(cid:266), czyli jest
jego zgoda na takie załatwienie sprawy. Po drugie, (cid:298)aden przepis prawa nie stoi
temu na przeszkodzie. Tre(cid:286)ć decyzji ustnej, istotne motywy takiego sposobu
załatwienia sprawy przez inspektora pracy oraz informacja o jej realizacji musi
być udokumentowana w protokole z kontroli3. Tylko w przypadku niewydania
decyzji przez inspektora pracy ustalenia z kontroli nie s(cid:261) dokumentowane w for-
mie protokołu.
Decyzja ustna inspektora pracy co do swoich skutków materialnoprawnych
ma tak(cid:261) sam(cid:261) prawn(cid:261) moc jak nakazy pisemne inspektora pracy. Równie(cid:298) skutek
prawny materialny i procesowy co do biegu terminów i innych czynno(cid:286)ci proce-
sowych jest taki sam4. Ogłoszenia ustnej decyzji inspektora pracy otwiera drog(cid:266)
do korzystania przez pracodawc(cid:266) z uprawnie(cid:276) procesowych strony. Problemem
pozostaje natomiast pó(cid:296)niejsze udokumentowanie przez pracodawc(cid:266) ponoszenia
i wykonania obowi(cid:261)zków okre(cid:286)lonych ustnym nakazem inspektora pracy. Nale(cid:298)y
zwrócić uwag(cid:266), (cid:298)e cech(cid:261) charakterystyczn(cid:261) decyzji ustnej inspektora pracy jest
niezb(cid:266)dno(cid:286)ć jej niezwłocznego wdro(cid:298)enia w (cid:298)ycie, w wyniku dobrowolnych
działa(cid:276) pracodawcy.
Pracodawcy przysługuje prawo zgłoszenia przed podpisaniem protokołu
z kontroli umotywowanych zastrze(cid:298)e(cid:276) do ustale(cid:276) w nim zawartych. Termin na
wniesienie takich zastrze(cid:298)e(cid:276) jest do(cid:286)ć krótki, poniewa(cid:298) wynosi 7 dni. W zwi(cid:261)z-
1 W protokole b(cid:266)dzie stanowić dowód tre(cid:286)ci rozstrzygni(cid:266)cia, co ma znaczenie dla pracodawcy.
Inspektor pracy zwi(cid:261)zany jest wydan(cid:261) przez siebie decyzj(cid:261) ustn(cid:261) i nie mo(cid:298)e dowolnie zmienić jej
tre(cid:286)ci.
2 B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks post(cid:266)powania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2003,
s. 94.
3 Por. art. 19i ust. 2 pkt 10 PIPU.
4 B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks post(cid:266)powania…, s. 505.
8
Rozdział I. Post(cid:266)powanie kontrolne i nadzorcze PIP
ku z tym, w przypadku decyzji ustnej, znajd(cid:261) tu zastosowanie odpowiednie
przepisy PIPU dotycz(cid:261)ce rozpatrywania zastrze(cid:298)e(cid:276) do protokołu, jak równie(cid:298)
zasady post(cid:266)powania administracyjnego normuj(cid:261)ce weryfi kacj(cid:266) rozstrzygni(cid:266)ć
organów PIP1.
1.4. Obowi(cid:261)zek przestrzegania przepisów prawa pracy
i przepisów bhp jako przesłanka obj(cid:266)cia nadzorem
oraz kontrol(cid:261) PIP
W art. 1 PIPU ustawodawca usytuował PIP jako organ powołany do nadzoru
i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególno(cid:286)ci przepisów i zasad bhp,
przy czym w art. 10 szczegółowo okre(cid:286)lono zarówno zakres działania PIP, jak
i uprawnienia kontrolne jej pracowników. W (cid:286)wietle powy(cid:298)szych rozwa(cid:298)a(cid:276),
bior(cid:261)c pod uwag(cid:266) dorobek doktryny prawa administracyjnego oraz prawa pracy,
nadzorem PIP mo(cid:298)na nazwać opart(cid:261) na przepisach PIPU potencjaln(cid:261) mo(cid:298)liwo(cid:286)ć
władczej ingerencji tego organu w działalno(cid:286)ć gospodarcz(cid:261), inwestycyjn(cid:261), fi nan-
sow(cid:261) pracodawcy w celu zapewnienia respektowania przepisów prawa pracy
i przepisów bhp2.
Termin „prawo pracy” pojmowany jest w ustawodawstwie pracy szeroko.
Zrezygnowano z rozró(cid:298)nienia dawnego podziału przedmiotu prawa pracy na
ochronne i umowne zapocz(cid:261)tkowanego w prawie niemieckim3. Poj(cid:266)cie prawa
pracy odnosi si(cid:266) do całego porz(cid:261)dku prawnego w tym obszarze. Rozró(cid:298)nić mo(cid:298)e-
my, w (cid:286)lad za W. Szubertem, i wyodr(cid:266)bnić normy prawne składaj(cid:261)ce si(cid:266) na system
ochrony pracy dotycz(cid:261)ce bhp (techniczne bezpiecze(cid:276)stwo pracy i profi laktyk(cid:266)
ochrony zdrowia), w odró(cid:298)nieniu od innych przepisów prawa pracy (instytucji
prawa pracy). Obiektywnie prawo pracy uznane jest powszechnie za niezb(cid:266)dny
1 Por. art. 19i ust. 6 PIPU.
2 Zadania i kompetencje pa(cid:276)stwowego inspektora pracy, w tym prawo wydawania decyzji wska-
zuj(cid:261), (cid:298)e wykonuje on czynno(cid:286)ci i wydaje akty z zakresu administracji publicznej. Zarówno nakazy,
jak i wyst(cid:261)pienia inspektora pracy nie s(cid:261) aktami stosowania prawa pracy. Relacje prawne: inspektor
pracy – podmiot nadzorowany nie nale(cid:298)(cid:261) do sfery prawa pracy. Akty i czynno(cid:286)ci nadzorcze inspektora
pracy jedynie po(cid:286)rednio dotycz(cid:261) stosunków zatrudnienia regulowanych prawem pracy. Przestrzeganie
przepisów prawa pracy stanowi przedmiot kontroli inspektora pracy, a stwierdzone w tym zakresie
uchybienia daj(cid:261) mu podstaw(cid:266) do skorzystania z kompetencji nadzorczych. Skutkiem jego działa(cid:276)
nadzorczych jest powstanie po stronie pracodawcy lub innego adresata publicznoprawnego obowi(cid:261)zku
okre(cid:286)lonego zachowania wzgl(cid:266)dem pracownika lub innego podmiotu. Na tej podstawie działaniom
nadzorczym inspektora pracy mo(cid:298)na z pełnym przekonaniem przypisać funkcj(cid:266) administrowania
w imieniu pa(cid:276)stwa. A. Kisielewicz, Glosa krytyczna do wyroku z 5.6.2002 r., SA/Sz 1138/01, OSP
Nr 4/2003, poz. 48.
3 W. Szubert, Ochrona pracy, Warszawa 1966, s. 12–13.
9
Pobierz darmowy fragment (pdf)
