Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00311 005432 20480332 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Niepełnosprawność i osoby z niepełnosprawnością. Od pasywności i wykluczenia do aktywności życiowej i integracji społecznej - ebook/pdf
Niepełnosprawność i osoby z niepełnosprawnością. Od pasywności i wykluczenia do aktywności życiowej i integracji społecznej - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 208
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8142-513-1 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> edukacja >> socjologia
Porównaj ceny (książka, ebook (-22%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

W publikacji przedstawiono ogólną sytuację osób niepełnosprawnych w Polsce z perspektywy zmian o charakterze społecznym, gospodarczym i politycznym. Motywem przyświecającym powstaniu książki był przede wszystkim jej praktyczny i eksplanacyjny charakter. W zamyśle autora ma ona stanowić kompendium wiedzy z zakresu niepełnosprawności i osób z niepełnosprawnością, zwłaszcza w wymiarze podejmowanych przez nie różnorodnych form aktywności.

Publikacja jest skierowana zarówno do przedstawicieli nauki, w tym przede wszystkim studentów i doktorantów, jak i praktyków, zwłaszcza zatrudnionych w jednostkach pomocy społecznej, instytucjach pomocowych, a także organizacjach pozarządowych, których głównym lub jednym z zasadniczych obszarów działania jest aktywizacja oraz społeczna rehabilitacja osób niepełnosprawnych.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Jakub Niedbalski – Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 41/43 RADA REDAKCYJNA SERII AKTYWNI (NIE)PEŁNOSPRAWNI Monika Borowczyk, Jakub Niedbalski, Antonina Ostrowska Elżbieta Zakrzewska-Manterys RECENZENT Tomasz Sahaj REDAKTOR INICJUJĄCY Iwona Gos OPRACOWANIE REDAKCYJNE Bogusława Kwiatkowska SKŁAD I ŁAMANIE Munda – Maciej Torz PROJEKT OKŁADKI Katarzyna Turkowska Zdjęcie wykorzystane na okładce: © Depositphotos.com/ikostudio © Copyright by Jakub Niedbalski, Łódź 2019 © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2019 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.09084.19.0.M Ark. wyd. 9,0; ark. druk. 13,0 ISBN 978-83-8142-512-4 e-ISBN 978-83-8142-513-1 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. (42) 665 58 63 Spis treści Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Rozdział I Niepełnosprawność – definicje, klasyfikacje, rodzaje . . . 1. Kształtowanie się i ewolucja pojęcia niepełnosprawności 2. Współczesne definicje niepełnosprawności . . . . . . . . . . . 3. Modele niepełnosprawności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Rodzaje i przyczyny niepełnosprawności . . . . . . . . . . . . . 5. Niepełnosprawność a choroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział II Niepełnosprawność i  osoby z  niepełnosprawnością w kontekście życia społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Kategoria osób niepełnosprawnych na tle polskiego spo- łeczeństwa – charakterystyka demograficzna . . . . . . . . . 2. Postawy społeczeństwa polskiego wobec osób niepełno- sprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Problem wykluczenia i stygmatyzacji osób niepeł- nosprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Procesy społecznej integracji i normalizacji . . . . . . . 3. Postrzeganie siebie i  otoczenia przez osoby niepełno- sprawne – realizacja idei podmiotowości i autonomii . . 4. Środowisko rodzinne (wobec) osób niepełnosprawnych 13 13 18 24 29 41 49 49 54 57 64 70 77 6 Spis treści Rozdział III Zabezpieczenie prawno-instytucjonalne osób niepełno- sprawnych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Rozdział IV Wymiary i konteksty aktywności osób niepełnosprawnych 101 Rozdział V Trudności i  ograniczenia w  zakresie aktywizacji osób niepełnosprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Bariery w procesie aktywizacji osób niepełnosprawnych 2. Opresyjność życia społecznego osób niepełnosprawnych Rozdział VI Wybrane formy aktywności osób niepełnosprawnych . . 1. Pobieranie nauki i udział w systemie edukacji . . . . . . . . . 2. Wykonywanie pracy i aktywność w sferze zawodowej . 3. Uprawianie sportu i realizowanie się w aktywności fi- zycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Działalność artystyczna oraz udział w  sferze sztuki i kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Działalność obywatelska i społecznikowska . . . . . . . . . . 113 115 118 125 127 137 149 163 171 Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Akty Prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nota o Autorze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 207 Wstęp W naszych czasach o wartości człowieka decydują po- siadane przez niego cechy i przymioty, które są powszech- nie pożądane przez innych ludzi. A  im więcej trudno osiągalnych przymiotów jest w  zasięgu danej osoby, tym wyższy jest jej status oraz pozycja społeczna. Takie war- tości, jak dobra materialne, wykształcenie, dobrze płatna praca, sprawność fizyczna czy piękno itd. leżą u podstaw kryteriów oceny społecznej człowieka. Miejsce jednostki w  życiu zbiorowości wyznacza też poziom szeroko rozu- mianej sprawności. Hołduje się przede wszystkim tendencji wyróżnienia jednostek pełnosprawnych, a w szczególności odznaczających się uzdolnieniami korzystnymi społecznie. W  tym kontekście człowiek, który nie tylko nie posiada owych przymiotów, ale wręcz jest poniżej społecznej „nor- my”, ma nikłe szanse, aby zaistnieć w świadomości innych jako osoba wartościowa. Sytuacja taka dotyczy m.in. ludzi niepełnosprawnych. Osoby te najczęściej z powodu niewła- ściwego traktowania ich potrzeb ze strony ludzi zdrowych nie są w stanie w pełni i w sposób pełnoprawny uczestni- czyć w różnych przestrzeniach życia codziennego (Ostrow- ska 2015). Omawiając funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w społeczeństwie, nie można zapominać, że wykluczenie tej kategorii ludzi wynika zarówno z ich deficytów fizycz- 8 Wstęp nych, zmysłowych i psychicznych, jak i ma swoje źródło w  opresyjnej dla osób niepełnosprawnych organizacji społeczeństwa. W  tym sensie doświadczanie niepełno- sprawności w aspekcie społecznym i biologicznym w życiu osób niepełnosprawnych jest nierozerwalnie połączone. W  związku z  tym zasadniczym celem tej publikacji jest ukazanie niepełnosprawności jako zjawiska konstruowa- nego społecznie, powstającego pod wpływem czynników historycznych, kulturowych oraz politycznych, które po- wodują wykluczenie osób niepełnosprawnych w znacznie większym stopniu niż ich dysfunkcje fizyczne i psychiczne (Oliver 1990: 22). W takim ujęciu niepełnosprawność wy- nika z  organizacji społeczeństwa ograniczającej osobom niepełnosprawnym wypełnianie ról realizowanych przez osoby sprawne o podobnym statusie społecznym (Gąciarz 2014a: 19). W konsekwencji osoby niepełnosprawne pozo- stają wykluczone lub mają ograniczony dostęp do głów- nych instytucji życia społecznego oraz szeregu aktywno- ści publicznych. Sytuują się poza głównym nurtem życia społecznego – poczynając od specjalnych form kształce- nia po instytucje opieki permanentnej (Niedbalski, Ra- cław, Żuchowska-Skiba 2017). Jednocześnie zachodząca od pewnego czasu zmiana w  podejściu do niepełnosprawności, zarówno na gruncie teoretycznym w  naukach społecznych oraz humanistycz- nych, jak i w debatach publicznych, wyznacza nowe tenden- cje w  postrzeganiu tego zjawiska. Przyjęcie perspektywy społecznej promuje podejście aktywizujące, polegające na zwiększeniu znaczenia partycypacji w  miejsce ogranicze- nia transferów socjalnych mających na celu kompensowa- nie na rzecz wsparcia usamodzielnienia tej kategorii spo- łecznej (Rymsza 2013: 78–98). Ma ono swoje ograniczenia (np. niebezpieczeństwo delegitymizacji programów opie- kuńczych), ale wnosi też nadzieje, na pełne wykorzysta- nie potencjału jednostek, środowiska, które tworzą obraz społeczeństwa. Umożliwia to zmianę postrzegania osób Wstęp 9 niepełnosprawnych w  kategoriach moralnych i  medycz- nych (jako tragedii jednostki) i  budowania pozytywnego wizerunku osoby niepełnosprawnej, przedstawiając ją jako zdolną do niezależnego życia (Gąciarz 2014b: 8). Z tego względu niniejsza książka ma ukazywać różno- rodność obszarów aktywności osób niepełnosprawnych oraz płaszczyzn ich działania, nie stroniąc przy tym od pre- zentowania istniejących w tym zakresie systemów wsparcia i instytucjonalnego zaplecza, a z drugiej strony struktural- nych ograniczeń oraz społecznych barier. Publikacja została tak opracowana, aby przedstawić poszczególne zagadnienia w  sposób jak najbardziej holistyczny, obejmujący zróżni- cowane obszary tematyczne, konteksty i wymiary działań oraz podejmowanych aktywności osób niepełnospraw- nych, traktujące tę problematykę w sposób wielowątkowy. Treść książki została ujęta w sześć rozdziałów reprezen- tujących kluczowe dla omawianej problematyki pasywno- ści i wykluczenia versus życiowej aktywności i społecznej integracji kwestie. W rozdziale pierwszym przywołano najważniejsze poję- cia, definicje oraz modele związane z niepełnosprawnością. Znajdziemy tu również informacje dotyczące podziałów, klasyfikacji i rodzajów niepełnosprawności, a także synte- tyczną prezentację ewolucji i kształtowania się tego pojęcia w dyskursie naukowym i społecznej percepcji. Rozdział drugi koncentruje się na kwestiach związanych z pojęciem niepełnosprawności, a także dotyczących osób z niepełnosprawnościami postrzeganych w kontekście sze- roko rozumianego życia społecznego. Główną uwagę zwró- cono tutaj na postawy społeczeństwa polskiego dotyczące osób niepełnosprawnych, w  tym w  szczególności na pro- blem wykluczenia i stygmatyzacji. Przeciwwagą dla powyż- szych zjawisk jest omówienie procesów normalizacji oraz integracji społecznej, a  także zagadnienia realizacji idei podmiotowości i autonomii prezentowanych z perspekty- wy osób niepełnosprawnych i ich rodzin. 10 Wstęp Trzeci rozdział zawiera informacje odnoszące się do kwestii zabezpieczenia prawno-instytucjonalnego osób niepełnosprawnych w  Polsce. Przedstawiono w  nim naj- ważniejsze informacje z  zakresu norm prawnych regulu- jących prawa i  obowiązki tej kategorii obywateli naszego kraju w różnych obszarach życia społecznego, jak również w skrócie scharakteryzowano główne instytucje i podmio- ty zaangażowane w realizację działań na rzecz bądź w imie- niu tychże osób. Kolejny, czwarty rozdział dedykowany został przedsta- wieniu najważniejszych kwestii związanych z podejmowa- nymi przez osoby niepełnosprawne aktywnościami. Głów- ny akcent położono na wskazaniu wymiarów i kontekstów, w jakich podejmowane są i realizowane różne rodzaje oraz formy aktywności osób niepełnosprawnych. Zagadnienia podjęte w rozdziale piątym stanowią swego rodzaju przeciwwagę dla kwestii omówionych w rozdzia- le czwartym. Został on poświęcony wskazaniu trudności i ograniczeń, z jakimi zmagają się osoby niepełnosprawne, przede wszystkim zaś zwrócono w nim uwagę na istniejące bariery utrudniające realizację różnych form aktywności podejmowanych przez osoby niepełnosprawne, a także na opresyjność życia społecznego kreowanego i konstruowa- nego przez osoby pełnosprawne i podporządkowanego ich potrzebom. Rozdział szósty, a zarazem ostatni, zawiera omówienie wybranych form aktywności podejmowanych przez osoby niepełnosprawne. Całość książki wieńczy syntetyczne zakończenie, w któ- rym podsumowano podejmowane w  pracy zagadnienia oraz wskazano na najważniejsze wnioski płynące z omó- wionych w poszczególnych rozdziałach kwestii. Motywem przyświecającym powstaniu książki był przede wszystkim jej praktyczny i eksplanacyjny charakter. W  zamyśle autora publikacja stanowić ma kompendium wiedzy z  zakresu niepełnosprawności i  osób z  niepełno- Wstęp 11 sprawnością, zwłaszcza w wymiarze podejmowanych przez nich różnorodnych form aktywności. Z tego względu książ- ka skierowana jest zarówno do studentów i  doktorantów nauk społecznych, jak i praktyków, zwłaszcza osób zatrud- nionych w  jednostkach pomocy społecznej, instytucjach pomocowych, a także organizacjach pozarządowych, któ- rych głównym lub jednym z zasadniczych obszarów dzia- łania jest aktywizacja i społeczna rehabilitacja osób niepeł- nosprawnych. Rozdział I Niepełnosprawność – definicje, klasyfikacje, rodzaje 1. KSZTAŁTOWANIE SIĘ I EWOLUCJA POJĘCIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI Definiując pojęcie „niepełnosprawności”, należy wziąć pod uwagę podstawowe rozróżnienia terminologiczne, związane z  ewolucją i  zmianami w  sposobie postrzegania osób niepełnosprawnych. Nim przyjęło się określenie „oso- by z  niepełnosprawnością”, w  powszechnym użyciu było określenie „inwalida” i „inwalidztwo”, które etymologicznie wiązało się z łacińskim invalidus i oznaczało człowieka bez- silnego, słabego, schorowanego. Termin „inwalida” używany był zamiennie z określeniami, takimi jak „osoba z odchyle- niami od normy”, „osoba trwale poszkodowana na zdrowiu”, „sprawny inaczej” czy „osoba upośledzona”. Z czasem jed- nak zrezygnowano z tego terminu ze względu na jego jed- noznacznie negatywne konotacje (Balcerzak-Paradowska 2002). Ewolucja ta polega na odchodzeniu od przekonania, że osoba z niepełnosprawnościami nie potrafi zapewnić so- bie samodzielnie odpowiedniej jakości życia. Eliminowane są więc nie tylko słowa mogące kojarzyć się pejoratywnie, ale także te, które mogłyby wskazywać na niepełnosprawnych jako biernych, słabych i potrzebujących pomocy, np. „bezrad- ność”, „bezsilność”, „dysfunkcjonalność”, „niewydolność”. 14 Niepełnosprawność – definicje, klasyfikacje, rodzaje Postuluje się natomiast używanie słów neutralnych, np. „perspektywa”, „wizerunek”, „kontekst”, które akcentują od- mienność osób niepełnosprawnych, nie sugerując jednocze- śnie ich niższej pozycji (Niedbalski 2017: 25). W Polsce słowo „niepełnosprawny” w oficjalnej nomen- klaturze pojawiło się w latach siedemdziesiątych XX w. (Za- krzewska-Manterys 2010: 46). Wcześniej posługiwano się pojęciami „kaleka”, „inwalida” na oznaczenie osób ułom- nych fizycznie. Natomiast upośledzonych umysłowo okre- ślano jako debili, głuptaków bądź idiotów (Zakrzewska- -Manterys 2003: 108). Sama zaś niepełnosprawność zawsze była określana jako coś nienaturalnego, odbiegającego od przyjętych standardów, a ludziom niepełnosprawnym zwy- kle przypisywano różne negatywne cechy. Ludzi niepełno- sprawnych nadal opatruje się rozmaitymi etykietami (zob. Becker 1973), które są nacechowane negatywnymi ocenami moralnymi i wyrażają lęk, pogardę, obrzydzenie lub litość (Szarfenberg 2008: 5). W ten sposób wytwarza się dość wy- razisty społeczny obraz osób, u których dostrzegalne są pew- ne niedyspozycje, przybierające ucieleśnioną postać. Wynika to z faktu, iż wielką wagę przywiązuje się do oznak „normal- ności” ujawniających się w zachowaniach i wyglądzie ludzi. Z tego względu niepełnosprawność, zwłaszcza w przypad- kach jej bezpośredniej i  niedającej się ukryć widoczności, bardzo silnie oddziałuje na życie danej osoby, kształtując relacje pomiędzy nią a członkami zbiorowości, do której na- leży (Niedbalski 2017: 202). W  tym kontekście interesująco przedstawia się sytu- acja osób z tak zwaną „niepełnosprawnością sensoryczną”, a więc dotycząca uszczerbku w sferze wzroku bądź słuchu. Wzrok i  słuch dostarczają wszelkich informacji, dotyczą- cych środowiska zewnętrznego, a  zatem są zmysłami do- świadczeń sensorycznych i motorycznych oraz wspomagają między innymi funkcję aktywności człowieka. Przy czym utrata wzroku bądź mniejsza sprawność widzenia prowadzi najczęściej do zaburzeń w rozwoju fizycznym, utrudnia pro- 1. Kształtowanie się i ewolucja pojęcia niepełnosprawności 15 cesy poznawcze, a więc zmniejsza szanse na pozyskiwanie wiedzy, co prowadzić może do ograniczenia w  procesach kształcenia i zatrudnienia osób z tą dysfunkcją. Co więcej, jest zazwyczaj bezpośrednio widoczna i tym samym może stanowić element odróżniający daną osobę od otoczenia. Z  odmienną sytuacją mamy do czynienia w  przypad- ku osób z  uszczerbkiem słuchu (zarówno niesłyszących, jak i niedosłyszących). Obie grupy nie posiadają żadnych charakterystycznych cech zewnętrznych wyróżniających je spośród innych osób. Identyfikacja osoby z niepełnospraw- nością słuchu następuje zwykle dopiero przy próbie nawią- zania kontaktu językowego (np. brak reakcji na mowę oraz inne sygnały dźwiękowe, szczątkowa lub słaba umiejętność mówienia, posługiwanie się językiem gestów). Ponadto oso- by, które nie słyszą, zwykle w sposób szczególny obserwują twarz rozmówcy. Zauważenie aparatu słuchowego może pomóc nam w  rozpoznaniu osoby głuchej lub słabosły- szącej, często jednak jest on niewidoczny (np. ukryty pod włosami). Warto przy tym zaznaczyć, że określenie „osoby głuche” (zamiast „niesłyszące”) jest zgodne z terminologią stosowaną w środowisku głuchych. Osoby całkowicie po- zbawione słuchu traktują swoją głuchotę jako element iden- tyfikacji społeczno-kulturowej, nie zaś jako rodzaj upośle- dzenia. Same nie uważają się więc za niepełnosprawne czy upośledzone (zob. Wiącek, Czech 2014). Szczególnie długą historię posiada pojęcie niepełno- sprawności intelektualnej, które w różnych historycznych i  społecznych kontekstach miało różne znaczenia (Za- krzewska-Manterys 2003: 7). Aby lepiej zrozumieć specy- fikę definiowania i podnoszenia kwestii związanych z nie- pełnosprawnością intelektualną, warto sięgnąć do bogatej historii i genezy kształtowania się poglądów badaczy w tym zakresie. Ewolucja pojęciowa niepełnosprawności intelek- tualnej, związana jest bowiem ze stopniowym poszerza- niem zakresu znaczeniowego pojęć opisujących niepełno- sprawność intelektualną (Niedbalski 2013: 36).
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Niepełnosprawność i osoby z niepełnosprawnością. Od pasywności i wykluczenia do aktywności życiowej i integracji społecznej
Autor:
Sklep
Format
Cena
Ebookpoint.pl Ebookpoint.pl
ebook/pdf
15,59 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: