Darmowy fragment publikacji:
ZARYS PRAWA
Ochrona praw podstawowych
w Unii Europejskiej
Polecamy nasze publikacje z zakresu prawa europejskiego:
A. Nowak-Far (red.)
PRAWO WIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU A UNIA
EUROPEJSKA
Akademia Prawa
A. £azowski (red.)
PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ. TESTY. KAZUSY. TABLICE,
wyd. 4
Podrêczniki Prawnicze
B. Kuniak
ORGANIZACJE MIÊDZYNARODOWE. PYTANIA. TABLICE
Æwiczenia Becka
M. Fedorowicz, K. Nizio³
PRAWO FINANSOWE POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ
Wyk³ady i Æwiczenia
M. M. Kenig-Witkowska (red.)
PRAWO INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ, wyd. 4
Podrêczniki Prawnicze
A. £azowski, A. Zawidzka
PRAWO MIÊDZYNARODOWE PUBLICZNE
Podrêczniki Prawnicze
E. Skibiñska
PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z WPROWADZENIEM
Teksty Ustaw Becka
PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 10
Twoje Prawo
www.sklep.beck.pl
OCHRONA PRAW
PODSTAWOWYCH
W UNII EUROPEJSKIEJ
Pod redakcj¹
JANA BARCZA
Autorzy:
JAN BARCZ, ADAM BODNAR, ANASTAZJA GAJDA,
GÁBOR HALMAI, FILIP JASIÑSKI, ZDZIS£AW KÊDZIA,
DAGMARA KORNOBIS-ROMANOWSKA, ZDENEK KÜHN,
ADAM £AZOWSKI, HANNA MACHIÑSKA, CEZARY MIK,
ESZTER POLGÁRI, RADOSLAV PROCHÁZKA,
BALÁZS D. TÓTH, ROMAN WIERUSZEWSKI,
ANDRZEJ WRÓBEL, ANNA WYROZUMSKA,
MIROS£AW WYRZYKOWSKI
J. Barcz (red.), Ochrona praw podstawowych, Warszawa 2008
Propozycja cytowania:
Redakcja: Aleksandra Dró¿d¿
Ksi¹¿ka wydana w ramach projektu wspieranego przez
T³umaczenie raportów krajowych Wêgier, Czech i S³owacji
na jêzyk polski dr Agnieszka Grzelak
Niezale¿ny Instytut
Prawa Miêdzynarodowego
i Europejskiego
Kolegium Prawa Akademii Leona KoŸmiñskiego
© Wydawnictwo C. H. Beck 2008
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Druk i oprawa: Bia³ostockie Zak³ady Graficzne S.A., Bia³ystok
Sk³ad i ³amanie: DTP Art
ISBN 978-83-255-0350-5
Autorzy
Prof. dr hab. JAN BARCZ
kierownik Katedry Prawa Mi(cid:266)dzynarodo-
wego i Prawa UE w Kolegium Prawa Aka-
demii Leona Ko(cid:296)mi(cid:276)skiego w Warszawie,
do(cid:286)wiadczony dyplomata – m.in. ambasador
RP w Wiedniu
Dr ADAM BODNAR
adiunkt w Zakładzie Praw Człowieka Wy-
działu Prawa i Administracji UW, sekre-
tarz Zarz(cid:261)du Helsi(cid:276)skiej Fundacji Praw
Człowieka odpowiedzialny za nadzór nad
działem prawnym Fundacji
Dr ANASTAZJA GAJDA
adiunkt w Katedrze Prawa Europejskiego
Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH
Prof. dr GÁBOR HALMAI
dyrektor Instytutu Studiów Politycznych
i Mi(cid:266)dzynarodowych oraz Hungarian Human
Rights Information and Documentation
Centre (INDOK) w Budapeszcie, pracuje na
Eötvös Lóránd University w Budapeszcie;
wydawca w(cid:266)gierskiego kwartalnika praw
człowieka (Fundamentum); członek Exe-
cutive Committee of the European Masters
Program in Human Rights and Democra-
tization w Wenecji, wiceprzewodnicz(cid:261)cy
w(cid:266)gierskiej Pa(cid:276)stwowej Komisji Wyborczej
oraz członek zarz(cid:261)du Agencji Praw Podsta-
wowych UE
Dr FILIP JASI(cid:275)SKI
I Sekretarz w Stałym Przedstawicielstwie
RP przy UE w Brukseli; ekspert w dzie-
dzinie Przestrzeni Wolno(cid:286)ci, Bezpiecze(cid:276)stwa
i Sprawiedliwo(cid:286)ci UE
Prof. dr hab. ZDZISŁAW K(cid:265)DZIA
kierownik Katedry Prawa Konstytucyjnego
na Wydziale Prawa i Administracji UAM;
uprzednio dyrektor Departamentu Bada(cid:276)
i Prawa do Rozwoju Urz(cid:266)du Wysokiego Ko-
misarza ds. Praw Człowieka ONZ; ostatnio
wybrany do Komitetu Praw Ekonomicznych,
Socjalnych i Kulturalnych ONZ
Dr hab. DAGMARA
KORNOBIS-ROMANOWSKA
adiunkt w Katedrze Prawa Mi(cid:266)dzynarodo-
wego i Europejskiego Wydziału Prawa i Ad-
ministracji Uniwersytetu Wrocławskiego
Prof. (Associate Professor) ZDEN(cid:414)K KüHN
Wydział Prawa Uniwersytetu Karola; s(cid:266)dzia
w Najwy(cid:298)szym S(cid:261)dzie Administracyjnym
Republiki Czeskiej; s(cid:266)dzia ad hoc w Euro-
pejskim Trybunale Praw Człowieka
Dr ADAM ŁAZOWSKI
starszy wykładowca w School of Law, Uni-
versity of Westminster w Londynie
Dr HANNA MACHI(cid:275)SKA
dyrektor Biura Informacyjnego Rady Europy
w Warszawie, pracownik naukowy Wydziału
Prawa i Administracji Uniwersytetu War-
szawskiego
Prof. dr hab. CEZARy MIK
Dyrektor Instytutu Prawa Mi(cid:266)dzynarodo-
wego, Prawa UE i Stosunków Mi(cid:266)dzynaro-
dowych oraz kierownik Katedry Prawa Mi(cid:266)-
dzynarodowego i Europejskiego Wydziału
Prawa i Administracji UKSW
Dr ESZTER POLGÁRI
pracuje w Katedrze Studiów Prawnych na
Uniwersytecie (cid:285)rodkowej Europy w Buda-
peszcie; wykładowca w Eötvös Lóránd Uni-
versity oraz działa w Open Society Justice
Initiative‘s Fellowship Program
V
Autorzy
Prof. RADOSLAV PROCHáZKA
Katedra Teorii Prawa Wydziału Prawa na
Uniwersytecie w Trnavie, doradca w S(cid:261)dzie
Konstytucyjnym Republiki Słowacji
Dr BALÁZS D. TÓTH
doradca w w(cid:266)gierskim S(cid:261)dzie Konstytu-
cyjnym, wydawca w(cid:266)gierskiego kwartalnika
praw człowieka (Fundamentum)
Prof. dr hab. ROMAN WIERUSZEWSKI
kierownik Pozna(cid:276)skiego Centrum Praw
Człowieka Instytutu Nauk Prawnych PAN,
były członek i wiceprzewodnicz(cid:261)cy Komi-
tetu Praw Człowieka ONZ, s(cid:266)dzia ad hoc
w Europejskim Trybunale Praw Człowieka
Prof. dr hab. ANDRZEJ WRóBEL
kierownik Zespołu Prawa Mi(cid:266)dzynarodo-
wego i Prawa Europejskiego Instytutu Nauk
Prawnych PAN, s(cid:266)dzia S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego,
redaktor naczelny Europejskiego Przegl(cid:261)du
S(cid:261)dowego
Prof. dr hab. ANNA WyROZUMSKA
kierownik Katedry Prawa Europejskiego
Instytucjonalnego Wydziału Prawa i Admi-
nistracji UŁ
Prof. dr hab. MIROSŁAW WyRZyKOWSKI
profesor Wydziału Prawa i Administracji
UW, s(cid:266)dzia Trybunału Konstytucyjnego
VI
Spis tre(cid:286)ci
Autorzy ......................................................................................................... V
Wykaz skrótów ............................................................................................ XV
Wst(cid:266)p (Jan Barcz) ........................................................................................
I. Uwarunkowania polityczno-prawne ..................................................
II. Punkt wyj(cid:286)cia – postanowienia TUE i TFUE ....................................
III. Karta Praw Podstawowych w toku dyskusji nad ratyfikacj(cid:261)
1
1
4
Traktatu z Lizbony .............................................................................
IV. Struktura i główne problemy badawcze .............................................
Zał(cid:261)czniki ...........................................................................................
Cz(cid:266)(cid:286)ć I. Karta Praw Podstawowych.
Znaczenie dla umocnienia ochrony jednostki w UE
Rozdział I. Wprowadzenie: granice władzy i granice
interpretacji (Mirosław Wyrzykowski) .........................................................
§ 1. Mandat parlamentarny ......................................................................
§ 2. Typologia argumentacji uzasadniaj(cid:261)cej negacj(cid:266)
postanowie(cid:276) Karty Praw Podstawowych i przyst(cid:261)pienie
do Protokołu Nr 7 w sprawie stosowania Karty do Polski ...............
§ 3. Próba obja(cid:286)nienia istoty i funkcji Protokołu
polsko-brytyjskiego w (cid:286)wietle Deklaracji Nr 62 ..............................
§ 4. Cele przeciwników Karty w (cid:286)wietle Konstytucji RP ........................
Rozdział II. Karta Praw Podstawowych: struktura, zakres
regulacyjny i dotychczasowe znaczenie w praktyce (Filip Jasi(cid:276)ski) .......
§ 5. Uwagi wst(cid:266)pne ..................................................................................
§ 6. Przebieg prac nad koncepcj(cid:261) i tre(cid:286)ci(cid:261) KPP .......................................
I. Pocz(cid:261)tki .....................................................................................
II. Pierwsze próby skatalogowania praw podstawowych ...............
III. Efekty prac I Konwentu Europejskiego .....................................
IV. Od Traktatu konstytucyjnego do Traktatu z Lizbony ................
§ 7. Struktura i zakres regulacyjny KPP ..................................................
I. Adresaci KPP .............................................................................
II. Relacja KPP z EKPCz w (cid:286)wietle art. 52 ust. 3 KPP ..................
III. Kategoria specyficzna: prawa nowoczesne ...............................
§ 8. Znaczenie KPP w praktyce ...............................................................
I. Znaczenie legislacyjne i interpretacyjne ....................................
II. Znaczenie dyplomatyczne i instytucjonalne ...............................
§ 9. Podsumowanie ..................................................................................
8
10
12
25
25
28
33
36
38
38
38
38
40
41
42
44
46
48
48
49
54
56
59
VII
Spis tre(cid:286)ci
Rozdział III. Karta Praw Podstawowych: wyznaczniki
standardów ochronnych (Cezary Mik) .......................................................
§ 10. Wst(cid:266)p ..............................................................................................
§ 11. Karta Praw Podstawowych UE z 2007 r. – uwagi ogólne ..............
§ 12. Normatywne postaci praw podstawowych .....................................
I. Uwagi wprowadzaj(cid:261)ce .............................................................
II. Prawa, wolno(cid:286)ci i zasady – znaczenie rozró(cid:298)nienia ................
III. Struktura normatywna praw .....................................................
IV. Struktura normatywna zasad ....................................................
§ 13. Prawa podstawowe z KPP a prawa podstawowe jako zasady
ogólne prawa ...................................................................................
§ 14. Zasady korzystania z praw podstawowych i ich ochrony ..............
I. Korzystanie z praw podstawowych ............................................
II. Zasady ochrony praw podstawowych .......................................
§ 15. Zobowi(cid:261)zania wynikaj(cid:261)ce dla Polski z KPP w (cid:286)wietle
wyznaczników standardów ochronnych .........................................
Rozdział IV. Inkorporacja Karty Praw Podstawowych do
prawa UE: status Karty w prawie UE, zakres obowi(cid:261)zywania
i stosowania, główne problemy interpretacyjne
z uwzgl(cid:266)dnieniem stanowiska polskiego (Anna Wyrozumska) ..................
§ 16. Status Karty Praw Podstawowych w prawie UE ............................
§ 17. Zakres zastosowania Karty Praw Podstawowych ...........................
§ 18. Protokół w sprawie stosowania Karty Praw
Podstawowych Unii Europejskiej w stosunku do Polski
i Zjednoczonego Królestwa ............................................................
§ 19. Polskie deklaracje w sprawie Karty Praw Podstawowych
i Protokołu polsko-brytyjskiego .....................................................
§ 20. Deklaracja czeska ............................................................................
§ 21. Przyczyny zwi(cid:261)zania Polski Protokołem w sprawie
61
61
62
65
65
66
68
72
73
74
74
75
77
80
80
84
88
97
99
stosowania Karty oraz niektóre dalsze jego skutki ......................... 100
I. Kwestie moralno(cid:286)ci i obyczajno(cid:286)ci ......................................... 100
II. Standardy socjalne ................................................................... 106
III. Roszczenia maj(cid:261)tkowe zwi(cid:261)zane z drug(cid:261) wojn(cid:261)
(cid:286)wiatow(cid:261) i cezur(cid:261) temporaln(cid:261) .................................................. 109
§ 22. Podsumowanie ................................................................................ 111
Rozdział V. Postanowienia Karty Praw Podstawowych
w (cid:286)wietle wi(cid:261)(cid:298)(cid:261)cych Polsk(cid:266) umów mi(cid:266)dzynarodowych
i postanowie(cid:276) Konstytucji RP z 1997 r. (Roman Wieruszewski) ............... 113
§ 23. Wst(cid:266)p .............................................................................................. 113
§ 24. Tytuł I KPP – Godno(cid:286)ć człowieka .................................................. 114
I. Godno(cid:286)ć człowieka ................................................................. 114
II. Prawo do (cid:298)ycia ........................................................................ 115
III. Prawo człowieka do integralno(cid:286)ci ........................................... 116
IV. Zakaz tortur i nieludzkiego lub poni(cid:298)aj(cid:261)cego karania
albo traktowania ...................................................................... 117
V. Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej ............................... 117
VIII
Spis tre(cid:286)ci
§ 25. Tytuł II KPP – Wolno(cid:286)ci ................................................................. 118
I. Prawo do wolno(cid:286)ci i bezpiecze(cid:276)stwa osobistego ................ 118
II. Poszanowanie (cid:298)ycia prywatnego i rodzinnego .................... 119
III. Ochrona danych osobowych ................................................ 120
IV. Prawo do zawarcia mał(cid:298)e(cid:276)stwa i zało(cid:298)enia rodziny ............ 120
V. Wolno(cid:286)ć my(cid:286)li, sumienia i religii ........................................ 121
VI. Wolno(cid:286)ć wypowiedzi i informacji ........................................ 122
VII. Wolno(cid:286)ć zgromadzania si(cid:266) i stowarzyszania si(cid:266) ................. 122
VIII. Wolno(cid:286)ć sztuki i nauki ........................................................ 123
IX. Prawo do nauki .................................................................... 123
X. Wolno(cid:286)ć wyboru zawodu i prawo do podejmowania
pracy .................................................................................... 124
XI. Wolno(cid:286)ć prowadzenia działalno(cid:286)ci gospodarczej ............... 125
XII. Prawo własno(cid:286)ci .................................................................. 126
XIII. Prawo do azylu .................................................................... 127
XIV. Ochrona w przypadku usuni(cid:266)cia z terytorium
pa(cid:276)stwa, wydalenia lub ekstradycji ..................................... 127
§ 26. Tytuł III KPP – Równo(cid:286)ć ................................................................ 128
I. Równo(cid:286)ć wobec prawa ......................................................... 128
II. Niedyskryminacja ................................................................. 128
III. Ró(cid:298)norodno(cid:286)ć kulturowa, religijna i j(cid:266)zykowa .................... 129
IV. Równo(cid:286)ć kobiet i m(cid:266)(cid:298)czyzn .................................................. 130
V. Prawa dziecka ........................................................................ 130
VI. Prawa osób w podeszłym wieku ........................................... 131
VII. Integracja osób niepełnosprawnych ...................................... 131
§ 27. Tytuł IV KPP – Solidarno(cid:286)ć ............................................................ 131
I. Prawo pracowników do informacji i konsultacji
w ramach przedsi(cid:266)biorstwa .................................................... 132
II. Prawo do rokowa(cid:276) i działa(cid:276) zbiorowych .............................. 132
III. Prawo dost(cid:266)pu do słu(cid:298)b po(cid:286)rednictwa pracy ........................ 132
IV. Ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy ... 133
V. Nale(cid:298)yte i sprawiedliwie warunki pracy ............................... 133
VI. Zakaz pracy dzieci i ochrona młodocianych w pracy .......... 133
VII. (cid:297)ycie rodzinne i zawodowe ................................................ 134
VIII. Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna .................... 134
IX. Ochrona zdrowia ................................................................. 135
X. Dost(cid:266)p do usług (cid:286)wiadczonych w ogólnym interesie
gospodarczym ...................................................................... 135
XI. Ochrona (cid:286)rodowiska ............................................................. 136
XII. Ochrona konsumentów ......................................................... 136
§ 28. Tytuł V KPP – Prawa obywateli .................................................... 136
I. Prawo głosowania i kandydowania w wyborach do
Parlamentu Europejskiego .................................................... 137
II. Prawo głosowania i kandydowania w wyborach
lokalnych .............................................................................. 137
III. Prawo do dobrej administracji .............................................. 137
IV. Prawo dost(cid:266)pu do dokumentów ............................................ 138
IX
Spis tre(cid:286)ci
V. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich ........................... 138
VI. Prawo petycji ........................................................................ 138
VII. Swoboda przemieszczania si(cid:266) i pobytu ................................ 138
VIII. Ochrona dyplomatyczna i konsularna .................................. 139
§ 29. Tytuł VI KPP – Wymiar sprawiedliwo(cid:286)ci ...................................... 139
I. Prawo do skutecznego (cid:286)rodka prawnego i dost(cid:266)pu do
bezstronnego s(cid:261)du ................................................................... 139
II. Domniemanie niewinno(cid:286)ci i prawo do obrony ...................... 140
III. Zasady legalno(cid:286)ci oraz proporcjonalno(cid:286)ci kar
do czynów zabronionych pod gro(cid:296)b(cid:261) kary .............................. 140
IV. Zakaz ponownego s(cid:261)dzenia lub karania
w post(cid:266)powaniu karnym za ten sam czyn zabroniony
pod gro(cid:296)b(cid:261) kary ...................................................................... 141
§ 30. Tytuł VII KPP – Postanowienia ogólne .......................................... 141
I. Zakres zastosowania ................................................................ 141
II. Zakres i wykładnia praw i zasad ............................................. 142
III. Poziom ochrony ...................................................................... 142
IV. Zakaz nadu(cid:298)ywania praw ........................................................ 143
§ 31. Uwagi ko(cid:276)cowe .............................................................................. 143
Rozdział VI. Karta Praw Podstawowych: zró(cid:298)nicowany
charakter prawny postanowie(cid:276) Karty i ich skutki dla
jednostek, s(cid:261)dów oraz ustawodawcy (Adam Bodnar) ............................... 144
§ 32. Wst(cid:266)p – zarys systemu ochrony praw podstawowych w UE ......... 144
§ 33. Klasyfikacja postanowie(cid:276) materialnych KPP pod wzgl(cid:266)dem
ich charakteru normatywnego ......................................................... 147
I. Uwagi ogólne .......................................................................... 147
II. Prawa i wolno(cid:286)ci, które mog(cid:261) być bezpo(cid:286)rednio
stosowane ................................................................................ 148
III. Prawa i wolno(cid:286)ci odwołuj(cid:261)ce si(cid:266) do prawa unijnego
lub prawa krajowego ............................................................... 151
IV. Zasady („Unia uznaje i szanuje”) ............................................ 154
V. Postanowienia programowe lub aspiracyjne („unijne polityki
powinny zapewniać”) .............................................................. 157
VI. Prawa zwi(cid:261)zane z obywatelstwem Unii .................................. 158
§ 34. Znaczenie KPP dla jednostek, s(cid:261)dów i ustawodawcy polskiego .... 159
I. Uwagi ogólne ........................................................................... 159
II. Powoływanie si(cid:266) przez jednostk(cid:266) na bezpo(cid:286)rednio
stosowalne postanowienia KPP przed s(cid:261)dami krajowymi
i wspólnotowymi ..................................................................... 161
III. Uwzgl(cid:266)dnianie postanowie(cid:276) KPP w procesie
stanowienia prawa krajowego ................................................. 164
§ 35. Podsumowanie ................................................................................ 166
Rozdział VII. Rola Agencji Praw Podstawowych jako podmiotu
wspieraj(cid:261)cego stosowanie Karty Praw Podstawowych (Adam Łazowski) .... 167
§ 36. Uwagi wprowadzaj(cid:261)ce .................................................................... 167
X
Spis tre(cid:286)ci
§ 37. Dyskusja nad utworzeniem Agencji Praw Podstawowych ............. 168
§ 38. Rozporz(cid:261)dzenie 168/2007 – ramy prawne dla działalno(cid:286)ci
Agencji Praw Podstawowych ......................................................... 172
I. Uwagi wprowadzaj(cid:261)ce ............................................................ 172
II. Cele i mandat kompetencyjny Agencji Praw
Podstawowych ......................................................................... 174
III. Zakres terytorialny działalno(cid:286)ci Agencji Praw
Podstawowych ......................................................................... 177
IV. Zadania Agencji Praw Podstawowych oraz
mechanizmy ich realizacji ....................................................... 178
§ 39. Wieloletnie ramy prac Agencji Praw Podstawowych
na lata 2007–2012 ........................................................................... 182
§ 40. Podsumowanie ................................................................................ 184
Cz(cid:266)(cid:286)ć II. Konsekwencje przyst(cid:261)pienia UE do EKPCz
dla umocnienia ochrony jednostki w UE i dla umocnienia
europejskiego systemu ochrony praw człowieka
Wprowadzenie (Andrzej Wróbel ) ................................................................ 189
Rozdział VIII. Znaczenie postanowie(cid:276) EKPCz dla ochrony praw
podstawowych jako ogólnych zasad prawa w UE (Cezary Mik) ............. 204
§ 41. Wprowadzenie ................................................................................ 204
§ 42. System ochronny EKPCz – charakterystyka ogólna ...................... 204
§ 43. Ewolucja powi(cid:261)zania praw podstawowych jako zasad
ogólnych prawa z EKPCz ............................................................... 207
§ 44. Czynniki okre(cid:286)laj(cid:261)ce pozycj(cid:266) EKPCz w odniesieniu do
praw podstawowych jako zasad ogólnych prawa UE ..................... 213
§ 45. Zakres, sposoby i cele wykorzystywania EKPCz w sferze
ochrony praw podstawowych jako zasad ogólnych prawa UE ....... 218
§ 46. Zako(cid:276)czenie .................................................................................... 223
Rozdział IX. Relacje mi(cid:266)dzy Europejsk(cid:261) Konwencj(cid:261) Praw Człowieka
a Kart(cid:261) Praw Podstawowych po przyst(cid:261)pieniu Unii Europejskiej
do Konwencji (Zdzisław K(cid:266)dzia) ................................................................. 224
§ 47. Diagnoza obecnej sytuacji .............................................................. 224
§ 48. Komplementarno(cid:286)ć inkorporacji KPP do prawa traktatowego
i akcesji UE do EKPCz ................................................................... 229
§ 49. Relacja mi(cid:266)dzy KPP a EKPCz co do tre(cid:286)ci .................................... 233
§ 50. Relacje mi(cid:266)dzy KPP a EKPCz jako (cid:296)ródłami prawa ...................... 234
I. Perspektywa prawa krajowego ................................................ 234
II. Perspektywa prawa unijnego ................................................... 236
III. Perspektywa EKPCz ................................................................ 238
§ 51. Konsekwencje przyst(cid:261)pienia UE jako organizacji
mi(cid:266)dzynarodowej do EKPCz .......................................................... 238
§ 52. Wpływ przyst(cid:261)pienia UE do EKPCz na ochron(cid:266) praw człowieka
w Europie ........................................................................................ 244
XI
Spis tre(cid:286)ci
Rozdział X. Przyst(cid:261)pienie UE do EKPCz. Relacje
instytucjonalno-prawne Unii Europejskiej i Rady Europy
(Hanna Machi(cid:276)ska) ...................................................................................... 247
§ 53. Wst(cid:266)p .............................................................................................. 247
§ 54. Przebieg debaty dotycz(cid:261)cej przyst(cid:261)pienia WE/UE do EKPCz ....... 248
§ 55. Podstawa traktatowa przyst(cid:261)pienia UE do EKPCz ......................... 254
§ 56. Ku spójno(cid:286)ci ochrony praw człowieka w Europie ......................... 256
§ 57. Instytucjonalne relacje WE/UE z Rad(cid:261) Europy .............................. 258
§ 58. Uwagi ko(cid:276)cowe .............................................................................. 262
Rozdział XI. Przyst(cid:261)pienie UE do EKPCz i inkorporacja Karty Praw
Podstawowych do prawa UE a umocnienie ochrony praw
podstawowych w III filarze UE (Anastazja Gajda) ................................... 264
§ 59. Ochrona praw jednostki w III filarze UE ....................................... 264
§ 60. Wzmocnienie ochrony praw podstawowych we
współpracy policyjnej i s(cid:261)dowej w sprawach karnych na mocy
Traktatu z Lizbony .......................................................................... 275
§ 61. Wpływ KPP oraz przyst(cid:261)pienia UE do EKPCz na prawo karne
UE w (cid:286)wietle Traktatu z Lizbony ................................................... 280
§ 62. Wnioski ........................................................................................... 287
Rozdział XII. Umocnienie statusu jednostek w UE po przyst(cid:261)pieniu
UE do EKPCz. Konsekwencje dla ustawodawcy i s(cid:261)dów krajowych
– nast(cid:266)pstwa praktyczne (Dagmara Kornobis-Romanowska) ................... 290
§ 63. Umocnienie ochrony praw jednostek w Traktacie z Lizbony ........ 290
§ 64. Wykonywanie kompetencji w dziedzinie ochrony praw
podstawowych w Unii Europejskiej ............................................... 294
§ 65. Skuteczna ochrona praw jednostek w UE ...................................... 298
I. Spójno(cid:286)ć uprawnie(cid:276) jednostek w EKPCz i w KPP .................. 299
II. Prawo do efektywnej ochrony s(cid:261)dowej .................................... 300
§ 66. Odpowiedzialno(cid:286)ć za naruszenie EKPCz w wyniku stosowania
prawa UE jako konieczny element ochrony praw podstawowych ... 307
§ 67. Konkluzje ........................................................................................ 312
Cz(cid:266)(cid:286)ć III. Raporty krajowe
Rozdział XIII. Raport krajowy – W(cid:266)gry (Gábor Halmai, Eszter Polgári,
Balázs D. Tóth) ............................................................................................. 319
§ 68. Ocena propozycji inkorporacji KPP do prawa UE ......................... 319
I. Konsensus polityczny ............................................................... 319
II. Dyskusje eksperckie ................................................................. 321
§ 69. Ocena propozycji przyst(cid:261)pienia UE do EKPCz .............................. 323
§ 70. Podstawowe problemy wynikaj(cid:261)ce z inkorporacji KPP
do prawa UE w (cid:286)wietle prawa krajowego ...................................... 324
I. W(cid:266)gierska „klauzula europejska” oraz krajowa kontrola
konstytucyjno(cid:286)ci prawa UE ..................................................... 324
II. Prawa socjalne ......................................................................... 334
III. Nullum crimen sine lege .......................................................... 336
XII
Spis tre(cid:286)ci
IV. Podburzanie do nienawi(cid:286)ci (ang. hate speech) ........................ 341
V. Pozytywna dyskryminacja ....................................................... 346
Rozdział XIV. Raport krajowy – Czechy (Zdenk(cid:415)k K(cid:294)hn) ........................ 349
§ 71. Uwagi wst(cid:266)pne ................................................................................ 349
§ 72. Czy KPP stanie si(cid:266) cz(cid:266)(cid:286)ci(cid:261) czeskiego porz(cid:261)dku
konstytucyjnego? ............................................................................ 350
I. Czeski porz(cid:261)dek konstytucyjny, status umów
mi(cid:266)dzynarodowych dotycz(cid:261)cych praw człowieka w prawie
czeskim oraz orzecznictwo S(cid:261)du Konstytucyjnego ................ 350
II. Europoprawka do Konstytucji i orzecznictwo S(cid:261)du
Konstytucyjnego ..................................................................... 352
III. Status KPP w prawie czeskim ................................................. 356
IV. Czy KPP mo(cid:298)e wywierać wpływ na czeskie krajowe prawo
konstytucyjne? ......................................................................... 358
§ 73. Potencjalne sprzeczno(cid:286)ci mi(cid:266)dzy KPP a konstytucj(cid:261) krajow(cid:261) ....... 360
I. Aktualne stanowisko CSK w sprawie badania zgodno(cid:286)ci
prawa UE z Konstytucj(cid:261) ........................................................... 360
II. Sprzeczno(cid:286)ci mi(cid:266)dzy KPP a krajow(cid:261) Kart(cid:261) Praw
Podstawowych i Wolno(cid:286)ci ........................................................ 362
§ 74. KPP w debacie naukowej ............................................................... 366
§ 75. KPP w dyskusji politycznej ............................................................ 367
§ 76. Skarga Senatu w sprawie Traktatu z Lizbony do S(cid:261)du
Konstytucyjnego ............................................................................. 371
§ 77. Wnioski: KPP jako kozioł ofiarny? ................................................. 373
Rozdział XV. Raport krajowy – Słowacja (Radoslav Procházka) ............. 374
§ 78. Ocena nadania Karcie mocy wi(cid:261)(cid:298)(cid:261)cej ............................................ 374
I. Pogl(cid:261)dy polityczne .................................................................. 374
II. Dyskusja akademicka .............................................................. 375
III. Relacje w mediach .................................................................. 377
§ 79. Ocena przyst(cid:261)pienia do EKPCz ...................................................... 377
I. Forum publiczne ....................................................................... 377
II. Forum akademickie .................................................................. 378
§ 80. Spodziewane trudno(cid:286)ci ................................................................... 379
§ 81. Podsumowanie ................................................................................ 381
Indeks rzeczowy .......................................................................................... 383
XIII
Wykaz skrótów
1. (cid:295)ródła prawa
EKPCz ............................. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolno(cid:286)ci podpisana 4.11.1950 r. (Dz.U.
z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)
JAE .................................. Jednolity Akt Europejski (Single European Act)
podpisany 17.2.1986 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90,
poz. 864/5 ze zm.)
Konstytucja RP ............... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r.
(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
KPP ................................. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej
z 7.12.2000 r. (Dz.Urz. UE 2007 C 303/1)
MPPGSiK ....................... Mi(cid:266)dzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecz-
nych i Kulturalnych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r.
Nr 38, poz. 169)
MPPOP ............................ Mi(cid:266)dzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich
i Politycznych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38,
poz. 167)
PCA ................................. Partnership and Cooperation Agreement (Umowa
o Partnerstwie i Współpracy)
TEWEA ........................... Traktat Ustanawiaj(cid:261)cy Europejsk(cid:261) Wspólnot(cid:266) Energii
Atomowej podpisany 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r.
Nr 90, poz. 864/3 ze zm.)
TEWG ............................. Traktat ustanawiaj(cid:261)cy Europejsk(cid:261) Wspólnot(cid:266) Gospo-
darcz(cid:261) podpisany 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90,
poz. 864/2)
TEWWiS ......................... Traktat ustanawiaj(cid:261)cy Europejsk(cid:261) Wspólnot(cid:266) W(cid:266)gla
TFUE ............................... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 9.5.2008 r.
i Stali podpisany 18.4.1951 r.
(Dz.Urz. UE 2008 C 115/47)
TL ...................................... Traktat z Lizbony zmieniaj(cid:261)cy Traktat o Unii Europej-
skiej i Traktat Ustanawiaj(cid:261)cy Wspólnot(cid:266) Europejsk(cid:261)
podpisany 13.12.2007 r. (Dz.Urz. UE 2007 C 306/1)
TUE ................................. Traktat o Unii Europejskiej podpisany 7.2.1992 r.
TWE ................................ Traktat ustanawiaj(cid:261)cy Wspólnot(cid:266) Europejsk(cid:261) (Dz.U.
(Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30)
UMi(cid:266)dzU ......................... ustawa z 14.4.2000 r. o umowach mi(cid:266)dzynarodowych
z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2)
(Dz.U. Nr 39, poz. 443 ze zm.)
XV
Wykaz skrótów
WKSPPP ......................... Wspólnotowa Karta Socjalnych Praw Podstawowych
Pracowników (Dz.Urz. UE 2007 C 303/2)
2. Organy, organizacje i instytucje
APP ................................. Agencja Praw Podstawowych
COREPER ....................... Comité de Representants Permanents (Komitet Stałych
Przedstawicieli)
CSK ................................. Czeski S(cid:261)d Konstytucyjny
DG ................................... Dyrekcja Generalna
EBC/ (ECB) ....................... Europejski Bank Centralny (European Central Bank)
EBI/(EIB) ........................ Europejski Bank Inwestycyjny (European Investment
EFTA ............................... European Free Trade Association (Europejskie Stowa-
Bank)
rzyszenie Wolnego Handlu)
EMCRX .......................... European Monitoring Centre on Racism and Xenofobia
(Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu i Kse-
nofobii)
ETPCz ............................. Europejski Trybunał Praw Człowieka
ETS ................................ Europejski Trybunał Sprawiedliwo(cid:286)ci (Trybunał
Sprawiedliwo(cid:286)ci WE; po wej(cid:286)ciu w (cid:298)ycie Traktatu
z Lizbony –Trybunał Sprawiedliwo(cid:286)ci Unii Europej-
skiej)
EWEA ............................. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)
EWWiS ........................... Europejska Wspólnota W(cid:266)gla i Stali
GOs ................................. Governemental Organizations (organizacje mi(cid:266)dzyrz(cid:261)-
IGC .................................. Intergovernmental Conference (Konferencja Mi(cid:266)dzy-
KE ................................... Komisja Europejska
KES ................................. Komitet Ekonomiczno-Społeczny
KR ................................... Komitet Regionów
MOP ................................ Mi(cid:266)dzynarodowa Organizacja Pracy
NBP ................................. Narodowy Bank Polski
NGOs .............................. Non-Governmental Organizations (organizacje poza-
dowe)
rz(cid:261)dowa)
rz(cid:261)dowe)
NSA ................................. Najwy(cid:298)szy S(cid:261)d Administracyjny (Czechy)
ODS ................................. Obywatelska Partia Demokratyczna (Czechy)
ONZ ................................ Organizacja Narodów Zjednoczonych
PE .................................... Parlament Europejski
RPO ................................. Rzecznik Praw Obywatelskich
RUE ................................. Rada Unii Europejskiej
SPI ................................... S(cid:261)d Pierwszej Instancji
TK ................................... Trybunał Konstytucyjny
UE ................................... Unia Europejska
UZE ................................. Unia Zachodnioeuropejska
XVI
Wykaz skrótów
WE .................................. Wspólnota Europejska lub Wspólnoty Europejskie
WNP ................................ Wspólnota Niepodległych Pa(cid:276)stw
(w zale(cid:298)no(cid:286)ci od kontekstu)
3. Publikatory i czasopisma
Biul. WE .......................... Biuletyn Wspólnot Europejskich
Dz.Urz. UE ...................... Dziennik Urz(cid:266)dowy Unii Europejskiej (Official Journal
of the European Union)
ELR ................................. European Law Review
EPS .................................. Europejski Przegl(cid:261)d S(cid:261)dowy
GSP ................................. Gda(cid:276)skie Studia Prawnicze
GW .................................. Gazeta Wyborcza
OTK ................................ Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
PiP ................................... Pa(cid:276)stwo i Prawo
Rzeczp. ............................ Rzeczpospolita
Sb. ................................... Sbírka zakon(cid:292) – Dziennik Urz(cid:266)dowy (Czechy)
Sł. Cyw. ........................... Słu(cid:298)ba Cywilna
SM ................................... Sprawy Mi(cid:266)dzynarodowe
Zb. Orz. ........................... Zbiór Orzecznictwa Trybunału Europejskiego
4. Inne
AKP ................................. Pa(cid:276)stwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku
ang. .................................. angielski
art. ................................... artykuł
Benelux ........................... Belgia, Holandia, Luksemburg
CJTF ................................ Combined Joint Task Forces (Poł(cid:261)czone Siły do Zada(cid:276)
EFS .................................. European Social Fund (Europejski Fundusz Spo-
Specjalnych)
łeczny)
S(cid:261)siedztwa)
Area)
ENA ................................. Europejski Nakaz Aresztowania
ENP ................................. European Neighbourhood Policy (Europejska Polityka
EOG ................................ Europejski Obszar Gospodarczy (European Economic
EPS .................................. Europejska Polityka S(cid:261)siedztwa
ESBC ............................... Europejski System Banków Centralnych (European
System of Central Banks)
E(cid:285)iW ............................... Europa (cid:285)rodkowa i Wschodnia
fr. ..................................... francuski
in. .................................... inny (-a, -e)
lit. .................................... litera
m.in. ................................ mi(cid:266)dzy innymi
n. ...................................... nast(cid:266)pny (-a, -e)
pkt ................................... punkt
poz. .................................. pozycja
XVII
Wykaz skrótów
przyp. aut. ........................ przypis autora
PWBiS ............................. Przestrze(cid:276) Wolno(cid:286)ci, Bezpiecze(cid:276)stwa i Sprawiedli-
QMW .............................. Qualified Majority Voting (głosowanie wi(cid:266)kszo(cid:286)ci(cid:261)
wo(cid:286)ci
kwalifikowan(cid:261))
SAA ................................. Stabilisation and Association Agreements (Umowy
o Stabilizacji i Stowarzyszeniu)
SIS ................................... System Informacyjny Schengen
t. ...................................... tom
tj. ..................................... to jest
UGiW .............................. Unia Gospodarcza i Walutowa
WPBiO ............................ Wspólna Polityka Bezpiecze(cid:276)stwa i Obrony
WPH ................................ Wspólna Polityka Handlowa
WPZiB ............................ Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpiecze(cid:276)stwa
zd. .................................... zdanie
zwł. .................................. zwłaszcza
XVIII
Wst(cid:266)p
I. Uwarunkowania polityczno-prawne
Materiały opublikowane w niniejszej ksi(cid:261)(cid:298)ce powstały w ramach
projektu naukowego – „Umocnienie ochrony praw podstawowych na
podstawie Traktatu reformuj(cid:261)cego UE. Wnioski dla Polski oraz innych
pa(cid:276)stw Grupy Wyszehradzkiej”, wspieranego przez Trust for Civil Society
in Central Eastern Europe. Zało(cid:298)enia tego projektu powstawały latem
2007 r., a wi(cid:266)c w czasie, gdy odbywała si(cid:266) Konferencja Mi(cid:266)dzyrz(cid:261)dowa
2007, której agenda została przyj(cid:266)ta podczas spotkania Rady Europejskiej
21–23.6.2007 r. Z tego powodu, (cid:298)e mandat Konferencji ustalony przez
Pa(cid:276)stwa Członkowskie był bardzo szczegółowy,1 wiadome było, (cid:298)e jednym
z zasadniczych, nowych elementów Traktatu Reformuj(cid:261)cego (przyszłego
Traktatu z Lizbony) ma być umocnienie legitymacji demokratycznej
Unii Europejskiej, w tym istotne wzmocnienie i konsolidacja systemu
ochrony praw podstawowych. Wyra(cid:298)ać si(cid:266) to miało przede wszystkim
w przyst(cid:261)pieniu Unii (ju(cid:298) jako jednolitej organizacji mi(cid:266)dzynarodowej)
do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolno(cid:286)ci oraz w nadaniu Karcie Praw Podstawowych – obecnie dokumen-
towi o charakterze politycznym – charakteru wi(cid:261)(cid:298)(cid:261)cego: nie planowano
jednak inkorporowania Karty do tekstu traktatów stanowi(cid:261)cych Uni(cid:266) (jak
to proponował Traktat konstytucyjny, wł(cid:261)czaj(cid:261)c Kart(cid:266) jako cz(cid:266)(cid:286)ć II do
swojej tre(cid:286)ci), lecz – w ramach „dekonstytucjonalizacji” reformy Unii
– Karta Praw Podstawowych miała mieć „tak(cid:261) sam(cid:261) moc prawn(cid:261) jak
Traktaty” (art. 6 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej w brzmieniu nadanym
przez Traktat z Lizbony), a wi(cid:266)c zostać wł(cid:261)czona do prawa pierwotnego
Unii. Jak wiemy, tak si(cid:266) te(cid:298) stało. Podpisany 13.12.2007 r. w Lizbonie
traktat rewizyjny (Traktat z Lizbony)2 wprowadził do nowego Traktatu
o Unii Europejskiej oraz do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
stosowne postanowienia.
Załącznik I do Konkluzji Prezydencji przyjętych podczas spotkania Rady Europej-
skiej 2–23.6.2007 r. Konkluzje – Bruksela, 23.6.2007 r., dokument Nr 77/07 (pkt 9).
Por. Traktat reformujący Unię Europejską. Mandat Konferencji Międzyrządowej: analiza
prawno-polityczna. Wnioski dla Polski, Kozminski Law School Papers 2007, Nr 5; F. C. Mayer,
Die Rückkehr der Europäischen Verfassung? Ein Leitfaden zum Reformvertrag, Zeitschrift
für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht 2007, Nr 4, s. i n.
2 Dz.Urz. UE 2007 C 306/.
Jan Barcz
1
Pobierz darmowy fragment (pdf)