Darmowy fragment publikacji:
BIBLIOTEKA MONITORA PRAWA PRACY
Ewa Suknarowska-Drzewiecka • Ochrona wynagrodzenia za prac(cid:266)
– poradnik dla pracodawcy i pracownika
Polecamy nasze publikacje z tego zakresu:
MONITOR PRAWA PRACY
Miesi(cid:266)cznik
Andrzej Marian (cid:285)wi(cid:261)tkowski
KODEKS PRACY. KOMENTARZ, wyd. 2
Komentarze Kodeksowe
Małgorzata Barzycka-Banaszczyk
PRAWO PRACY, wyd. 11
Skrypty Becka
Beata Bury
PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH JAKO OBOWI(cid:260)ZEK PRACOWNIKA
Monograie Prawnicze
Małgorzata Zych
MOBBING W POLSKIM PRAWIE PRACY
Biblioteka Monitora Prawa Pracy
Ludwik Florek
PRAWO PRACY, wyd. 10
Podr(cid:266)czniki Prawnicze
KODEKS PRACY, wyd. 25
Teksty Ustaw Becka
www.sklep.beck.pl
Ewa Suknarowska-Drzewiecka
Ochrona wynagrodzenia za prac(cid:266)
– poradnik dla pracodawcy
i pracownika
Redakcja:
Anna Kami(cid:276)ska
© Wydawnictwo C. H. Beck 2008
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck
Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa
ISBN 978-83-255-0627-8
Spis tre(cid:286)ci
Wykaz skrótów .......................................................................................................
Rozdział 1. Wynagrodzenie za prac(cid:266) ...............................................................
1.1. Wynagrodzenie za prac(cid:266) wykonan(cid:261) i za czas niewykonywania pracy .........
1.1.1. Niewykonywanie pracy z przyczyn dotycz(cid:261)cych pracodawcy ...........
1.1.2. Płatne przerwy w pracy .......................................................................
1.1.3. Choroba pracownika lub odosobnienie ze wzgl(cid:266)du na chorob(cid:266)
zaka(cid:296)n(cid:261) .........................................................................................................
1.1.4. Powstrzymanie si(cid:266) pracownika od pracy lub oddalenie z miejsca
pracy (art. 210 § 1 KP) ..................................................................................
1.1.5. Niewykonywanie pracy ze wzgl(cid:266)du na szkolenie bhp (art. 2373 KP) .........
1.1.6. Niewykonywanie pracy ze wzgl(cid:266)du na badania lekarskie (okresowe,
kontrolne – art. 229 KP, pracownicy w ci(cid:261)(cid:298)y – art. 185 § 2 KP) ..................
1.1.7. Czas nieprzepracowany ponad 8 godzin na dob(cid:266) w rozkładach
czasu pracy przewiduj(cid:261)cych podwy(cid:298)szenie dobowego wymiaru
czasu pracy ....................................................................................................
1.1.8. Dni wolne na poszukiwanie pracy w okresie wypowiedzenia
(art. 37 KP) ....................................................................................................
1.1.9. Wynagrodzenie przysługuj(cid:261)ce pracownikowi z tytułu zaliczenia
niektórych okresów nie(cid:286)wiadczenia pracy do czasu pracy ...........................
1
1
2
4
4
5
7
7
8
8
8
1.2. Wynagrodzenie przy zwolnieniu ze (cid:286)wiadczenia pracy w okresie
wypowiedzenia ....................................................................................................
9
1.3. Minimalne wynagrodzenie za prac(cid:266) ............................................................. 11
1.3.1. Wynagrodzenie minimalne w pierwszym roku zatrudnienia
na podstawie umowy o prac(cid:266) ........................................................................ 13
1.3.2. Wynagrodzenie minimalne dla młodocianego .................................... 14
1.3.3. Wyrównanie ......................................................................................... 14
1.3.4. Najni(cid:298)sze wynagrodzenia a wynagrodzenie minimalne ..................... 15
1.4. Składniki wynagrodzenia ............................................................................. 15
1.5. Inne (cid:286)wiadczenia zwi(cid:261)zane z prac(cid:261) .............................................................. 16
Rozdział 2. Wypłata i ochrona wynagrodzenia ............................................ 19
2.1. Termin i miejsce wypłaty wynagrodzenia .................................................... 19
V
Spis tre(cid:286)ci
2.2. Terminowa wypłata ..................................................................................... 23
2.3. Wynagrodzenie nale(cid:298)ne ................................................................................ 24
2.4. Forma wypłaty .............................................................................................. 26
2.5. Niewypłacenie wynagrodzenia w terminie jako przyczyna rozwi(cid:261)zania
przez pracownika umowy o prac(cid:266) bez wypowiedzenia w trybie art. 55 § 11 KP 29
2.6. Zakaz zrzeczenia si(cid:266) prawa do wynagrodzenia ........................................... 31
2.6.1. Zakaz zrzeczenia si(cid:266) składników wynagrodzenia ............................... 33
2.7. Ochrona dokumentów płacowych ................................................................ 35
2.8. Potr(cid:261)cenia z wynagrodzenia za prac(cid:266) .......................................................... 36
2.8.1. Dopuszczalno(cid:286)ć potr(cid:261)ce(cid:276) .................................................................... 36
2.8.2. Potr(cid:261)cenia ustawowe ........................................................................... 38
2.8.3. Potr(cid:261)cenia dobrowolne ........................................................................ 44
VI
Wykaz skrótów
Wykaz skrótów
1. (cid:295)ródła prawa
KC .....................................
KK .....................................
KP ......................................
KRO ..................................
EmRentyFUSU .................
MinWynagU ......................
ObliczWynagrR .................
RehZawNiep .....................
UsprawiedNieobR .............
ZwZawU ...........................
2. Czasopisma
ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
poz. 93 z pó(cid:296)n. zm.)
ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553
ze zm.)
ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.jedn.: Dz.U.
z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opieku(cid:276)czy
(Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.)
ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpiecze(cid:276) Społecznych (t.jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 39,
poz. 353 ze zm.).
ustawa z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za
prac(cid:266) (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.)
rozporz(cid:261)dzenie MPiPS z 29.5.1996 r. w sprawie sposobu
ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pra-
cy oraz wynagrodzenia stanowi(cid:261)cego podstaw(cid:266) obliczania
odszkodowa(cid:276), odpraw, dodatków wyrównawczych do wy-
nagrodzenia oraz innych nale(cid:298)no(cid:286)ci przewidzianych w Ko-
deksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 298 ze zm.)
ustawa z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.jedn.: Dz.U.
z 2008 r. Nr 14, poz. 92)
rozporz(cid:261)dzenie MPiPS z 15.5.1996 r. w sprawie sposobu
usprawiedliwiania nieobecno(cid:286)ci w pracy oraz udzielania
pracownikom zwolnie(cid:276) od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281
ze zm.)
ustawa z 23.5.1991 r. o zwi(cid:261)zkach zawodowych (t.jedn.:
Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.)
MoP ................................... Monitor Prawniczy
MoPr ................................. Monitor Prawa Pracy
OSA ................................... Orzecznictwo S(cid:261)dów Apelacyjnych
VII
Wykaz skrótów
OSN .................................. Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego
OSNCP .............................. Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego – Izba Cywilna, Admi-
nistracyjna oraz Izba Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych
OSNAPiUS ....................... Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego – Izba Administracyjna
OSNP ................................ Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego – Izba Pracy, Ubezpiecze(cid:276)
Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych
Społecznych i Spraw Publicznych
OSP ................................... Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich
OSPiKA ............................. Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich i Komisji Arbita(cid:298)owych
PiZS ................................... Praca i Zabezpieczenie Społeczne
PP ...................................... Prawo Pracy
3. Organy orzekaj(cid:261)ce
NSA ................................... Naczelny S(cid:261)d Administracyjny
SA ...................................... S(cid:261)d apelacyjny
SN ..................................... S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy
TK ..................................... Trybunał Konstytucyjny
litera
i tym podobny (-a, -e)
artykuł
bezpiecze(cid:276)stwo i higiena pracy
cz(cid:266)(cid:286)ć
4. Inne
art. .....................................
bhp .....................................
cz. ......................................
Dz.U. ................................. Dziennik Ustaw
GUS ................................... Główny Urz(cid:261)d Statystyczny
MPiPS ............................... Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
lit. ......................................
itp. .....................................
m.in. .................................. mi(cid:266)dzy innymi
nast. ...................................
nast(cid:266)pny (-a, -e)
niepublikowany (-a, -e)
niebubl. ..............................
na przykład
np. ......................................
numer
Nr ......................................
op.cit. .................................
opus citatum
PIP ..................................... Pa(cid:276)stwowa Inspekcja Pracy
PIS ..................................... Pa(cid:276)stwowa Inspekcja Sanitarna
pkt .....................................
por. ...................................
r. ........................................
red. ....................................
RM .................................... Rada Ministrów
rozdz. .................................
rozp. ..................................
s. ........................................
rozdział
rozporz(cid:261)dzenie
strona
punkt
porównaj
rok
redakcja
VIII
Wykaz skrótów
tom
t. ........................................
takich jak
tj. .......................................
tekst jednolity
t.jedn. .................................
tzw. ....................................
tak zwany (-a, e-)
UE ..................................... Unia Europejska
ust(cid:266)p
ust. .....................................
w. ....................................... wiek
ww. ................................... wy(cid:298)ej wymieniony (-a, e-)
w zw. ................................. w zwi(cid:261)zku
z. .......................................
zd. ......................................
zł .......................................
zob. ...................................
z pó(cid:296)n. zm. .......................
§ ........................................
......................................
(7) ......................................
zeszyt
zdanie
złotych
zobacz
z pó(cid:296)niejszymi zmianami
paragraf
procent
7 s(cid:266)dziów
IX
Rozdział 1. Wynagrodzenie za prac(cid:266)
1.1. Wynagrodzenie za prac(cid:266) wykonan(cid:261) i za czas
niewykonywania pracy
Wynagrodzenie za prac(cid:266) to (cid:286)wiadczenie obowi(cid:261)zkowe, o charakterze przy-
sparzaj(cid:261)co-maj(cid:261)tkowym, które pracodawca jest obowi(cid:261)zany wypłacać okresowo
pracownikowi w zamian za wykonan(cid:261) prac(cid:266), odpowiednio do jej rodzaju, ilo(cid:286)ci
i jako(cid:286)ci1, (cid:286)wiadczon(cid:261) na skutek wi(cid:261)(cid:298)(cid:261)cego go z pracodawc(cid:261) stosunku pracy.
Wynagrodzenie przysługuje za prac(cid:266) wykonan(cid:261)2. Za czas niewykonywania
pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy
przepisy prawa tak stanowi(cid:261) (art. 80 KP). Przepisy te zawieraj(cid:261): Kodeks pracy,
przepisy szczególne oraz akty wykonawcze. Ponadto pracodawca mo(cid:298)e w re-
gulacjach płacowych zobowi(cid:261)zać si(cid:266) do wypłaty wynagrodzenia w sytuacjach,
w których powszechnie obowi(cid:261)zuj(cid:261)ce przepisy nie przewiduj(cid:261) takiej mo(cid:298)liwo(cid:286)ci.
Wynika to z ogólnej zasady, (cid:298)e przepisy zakładowego prawa pracy mog(cid:261) być dla
pracowników bardziej korzystne ni(cid:298) przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw
i aktów wykonawczych (art. 9 KP).
Za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wyna-
grodzenie nie przysługuje. Je(cid:298)eli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy
pracownika nast(cid:261)piło obni(cid:298)enie jako(cid:286)ci produktu lub usługi, wynagrodzenie ulega
odpowiedniemu zmniejszeniu (art. 82 § 1 KP). Je(cid:298)eli pracownik usun(cid:261)ł wadliwo(cid:286)ć
produktu lub usługi, przysługuje mu wynagrodzenie odpowiednie do jako(cid:286)ci
produktu lub usługi, z tym (cid:298)e za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie
nie przysługuje (art. 82 § 2 KP). Wynika z tego, (cid:298)e usuwanie nast(cid:266)pstw wadliwie
wykonanej pracy, usterek nie nale(cid:298)y do czasu pracy pracownika. Praca tego ro-
dzaju nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych3. Uznanie przez inwestora
przy odbiorze robót, (cid:298)e prac(cid:266) wykonano wadliwie lub niezgodnie z umow(cid:261), nie
1 Zob. uchwał(cid:266) SN (7) z 30.12.1986 r., III PZP 42/86, OSNCP Nr 8/1987, poz. 106.
2 Por. wyrok SN z 7.1.1997 r., I PKN 53/96, OSNAPiUS Nr 13/1997, poz. 233.
3 Zob. wyrok SA Warszawa z 20.11.1997 r., III APa 63/97, OSA w Warszawie Nr 4/1998,
poz. 16.
1
Ochrona wynagrodzenia za prac(cid:266) – poradnik dla pracodawcy i pracownika
powoduje obni(cid:298)enia wynagrodzenia pracowników, je(cid:298)eli uprzednio pracodawca
zaakceptował wykonanie tych robót, jako odpowiadaj(cid:261)ce wymaganym kryte-
riom jako(cid:286)ciowym. Pracownik nie ponosi ryzyka zwi(cid:261)zanego z działalno(cid:286)ci(cid:261)
pracodawcy (art. 117 § 2 KP). Nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem prawa dochodzenie przez pracowników roszcze(cid:276) o nale(cid:298)ne im
wynagrodzenie za prac(cid:266) w sytuacji, gdy nie ponosz(cid:261) winy za nieosi(cid:261)gni(cid:266)cie przez
pracodawc(cid:266) spodziewanych korzy(cid:286)ci z działalno(cid:286)ci gospodarczej4.
1.1.1. Niewykonywanie pracy z przyczyn dotycz(cid:261)cych pracodawcy
a) gotowo(cid:286)ć pracownika do pracy
Pod poj(cid:266)ciem gotowo(cid:286)ci do pracy rozumie si(cid:266) stan, w którym pracownik:
– ma zamiar wykonywania pracy,
– wykazuje wyra(cid:296)ny przejaw woli (cid:286)wiadczenia pracy,
– znajduje si(cid:266) w psychicznej i izycznej zdolno(cid:286)ci do jej wykonywania,
– pozostaje w dyspozycji pracodawcy.
O gotowo(cid:286)ci do pracy mówimy wówczas, gdy ww. 4 elementy s(cid:261) spełnione
ł(cid:261)cznie, a pracodawca np. odmawia dopuszczenia do pracy pracownika, który
uzyskał prawomocne orzeczenie s(cid:261)du o przywróceniu do pracy, czy odmawia
przeniesienia pracownika do innej pracy na podstawie orzeczenia lekarskiego.
Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysoko(cid:286)ci wynikaj(cid:261)cej z oso-
bistego zaszeregowania, okre(cid:286)lonego stawk(cid:261) godzinow(cid:261) lub miesi(cid:266)czn(cid:261). Je(cid:298)eli
taki składnik wynagrodzenia nie został wyodr(cid:266)bniony przy okre(cid:286)laniu wy-
nagradzania – 60 wynagrodzenia. Wynagrodzenie obliczone w jeden z ww.
sposobów nie mo(cid:298)e być ni(cid:298)sze od minimalnego (art. 81 § 1 KP).
Do wynagrodzenia przewidzianego w art. 81 § 1 KP, przysługuj(cid:261)cego pracow-
nikowi wynagradzanemu według jego osobistego zaszeregowania, okre(cid:286)lonego
stawk(cid:261) godzinow(cid:261) lub miesi(cid:266)czn(cid:261), nie maj(cid:261) zastosowania zasady obowi(cid:261)zuj(cid:261)ce
przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop i wobec tego w wynagrodzeniu tym nie
mog(cid:261) być uwzgl(cid:266)dnione inne składniki ni(cid:298) te, które wynikaj(cid:261) z zaszeregowania
pracownika i s(cid:261) okre(cid:286)lone stawk(cid:261) godzinow(cid:261) lub miesi(cid:266)czn(cid:261)5. Pracownik nie
mo(cid:298)e (cid:298)(cid:261)dać zamiast przysługuj(cid:261)cego mu ze stosunku pracy roszczenia o wyna-
grodzenie okre(cid:286)lonego w art. 81 § 1 KP innego (cid:286)wiadczenia, nieprzewidzianego
alternatywnie w tym przepisie6. Zasiłek dla bezrobotnych nie podlega zaliczeniu
4 Zob. wyrok SN z 3.6.1998 r., I PKN 49/98, OSNAPiUS Nr 11/1999, poz. 362.
5 Zob. wyrok SN z 16.11.2000 r., I PKN 455/00, OSNAPiUS Nr 11/2002, poz. 268.
6 Zob. wyrok SN z 3.10.1990 r., I PR 61/90, niepubl.
2
Rozdział 1. Wynagrodzenie za prac(cid:266)
na poczet nale(cid:298)nego pracownikowi na podstawie art. 81 § 1 KP wynagrodzenia
za czas gotowo(cid:286)ci do pracy7.
Przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy jako element gotowo(cid:286)ci do pracy
w rozumieniu art. 81 § 1 KP nale(cid:298)y rozumieć stan, w którym pracownik mo(cid:298)e
niezwłocznie na wezwanie pracodawcy podj(cid:261)ć prac(cid:266). Praca w innym zakładzie
nie przekre(cid:286)la sama przez si(cid:266) gotowo(cid:286)ci do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 KP.
Dotyczy to jednak sytuacji, w której praca taka nie wył(cid:261)cza dyspozycyjno(cid:286)ci
pracownika, tj. nie uniemo(cid:298)liwia niezwłocznego podj(cid:266)cia pracy, któr(cid:261) pracow-
nik zobowi(cid:261)zał si(cid:266) wykonywać na rzecz pracodawcy, ze strony którego doznał
przeszkód w jej wykonywaniu8.
Gotowo(cid:286)ć do pracy w rozumieniu art. 81 § 2 KP wyst(cid:266)puje jedynie podczas
istnienia wi(cid:261)(cid:298)(cid:261)cego strony stosunku pracy, w razie powstania przeszkód z przy-
czyn dotycz(cid:261)cych pracodawcy w okre(cid:286)lonym w umowie czasie i miejscu pracy,
uniemo(cid:298)liwiaj(cid:261)cych pracownikowi jej wykonywanie, gdy jednocze(cid:286)nie pozostaje
on zgodnie z art. 128 § 1 KP do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub
innym umówionym z nim miejscu9.
Oczekiwanie pracownika na wezwanie go przez pracodawc(cid:266) do wykonywania
pracy nie mo(cid:298)e być oceniane jako gotowo(cid:286)ć do pracy w rozumieniu art. 81 § 1
KP, je(cid:298)eli takiego zachowania nie usprawiedliwiaj(cid:261) okoliczno(cid:286)ci sprawy10.
Faktyczna likwidacja spółki i zaprzestanie działalno(cid:286)ci jako zakładu pracy
wyklucza mo(cid:298)liwo(cid:286)ć powoływania si(cid:266) pracownika na jego gotowo(cid:286)ć do pracy
(art. 81 § 2 KP)11. Pracownikowi, który wyraził zgod(cid:266) na cofni(cid:266)cie przez praco-
dawc(cid:266) o(cid:286)wiadczenia woli o rozwi(cid:261)zaniu umowy o prac(cid:266) bez wypowiedzenia, nie
przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (art. 57 KP), lecz
wynagrodzenie przewidziane w art. 81 KP12.
Pracownica, która nie wiedz(cid:261)c, (cid:298)e jest w ci(cid:261)(cid:298)y, zło(cid:298)yła o(cid:286)wiadczenie woli
zmierzaj(cid:261)ce do rozwi(cid:261)zania umowy o prac(cid:266), mo(cid:298)e si(cid:266) uchylić od skutków tego
o(cid:286)wiadczenia niezale(cid:298)nie od tego, czy bł(cid:261)d został wywołany przez pracodawc(cid:266),
czy wiedział on o bł(cid:266)dzie lub mógł go z łatwo(cid:286)ci(cid:261) zauwa(cid:298)yć. Pracownicy, która
uchyliła si(cid:266) od skutków oferty rozwi(cid:261)zania umowy o prac(cid:266) na mocy porozumie-
nia stron zło(cid:298)onej pod wpływem bł(cid:266)du, przysługuje wynagrodzenie za prac(cid:266) na
podstawie art. 81 KP13.
7 Zob. wyrok SN z 7.3.2001 r., I PKN 287/00, OSNAPiUS Nr 23/2002, poz. 569.
8 Zob. wyrok SN z 2.9.2003 r., I PK 345/02, MoPr Nr 4/2004, poz. 1.
9 Zob. wyrok SN z 26.6.1998 r., I PKN 195/98, OSNAPiUS Nr 14/1999, poz. 453.
10 Zob. wyrok SN z 14.5.1999 r., I PKN 60/99, OSNAPiUS Nr 15/2000, poz. 577.
11 Zob. wyrok SN z 24.10.1997 r., I PKN 280/97, OSNAPiUS Nr 15/1998, poz. 453.
12 Zob. postanowienie SN z 28.3.2002 r., I PKN 55/01, OSNAPiUS Nr 16/2002, poz. 9.
13 Zob. wyrok SN z 19.3.2002 r., I PKN 156/01, MoPr Nr 1/2003, s. 11.
3
Ochrona wynagrodzenia za prac(cid:266) – poradnik dla pracodawcy i pracownika
b) niezawiniony przez pracownika przestój
Przestój jest niezawiniony, je(cid:298)eli nast(cid:261)pił w wyniku przeszkód technicznych,
organizacyjnych, atmosferycznych. Nie jest przestojem ograniczenie produkcji
wskutek spadku popytu na towar okre(cid:286)lonego rodzaju14.
Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie jak w przypadku niewykonywania
pracy z przyczyn dotycz(cid:261)cych pracodawcy (art. 81 § 2 KP).
Pracodawca mo(cid:298)e na czas przestoju powierzyć pracownikowi inn(cid:261) odpo-
wiedni(cid:261) prac(cid:266) (art. 81 § 3 KP). Praca odpowiednia to praca odpowiadaj(cid:261)ca
kwaliikacjom pracownika, taka sama lub podobna do dotychczas wykonywanej.
Wówczas pracownik ma prawo do wynagrodzenia przewidzianego za t(cid:266) prac(cid:266), nie
ni(cid:298)szego od wynagrodzenia przestojowego (nie dotyczy to sytuacji, gdy przestój
nast(cid:261)pił z winy pracownika, wówczas przysługuje wył(cid:261)cznie wynagrodzenie
przewidziane za wykonan(cid:261) prac(cid:266)).
1.1.2. Płatne przerwy w pracy
W(cid:286)ród płatnych przerw w pracy wyró(cid:298)niamy:
– urlop wypoczynkowy,
– zwolnienie od pracy na 2 dni w roku dla pracowników wychowuj(cid:261)cych przy-
najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat (art. 188 KP),
– przerwy ze wzgl(cid:266)du na wa(cid:298)ne sprawy osobiste lub rodzinne (UsprawiedNieobR),
– przerwy ze wzgl(cid:266)du na wykonywanie zada(cid:276) publicznych, społecznych, zawo-
dowych (UsprawiedNieobR; udział pracownika b(cid:266)d(cid:261)cego członkiem komisji
pojednawczej w posiedzeniu komisji [art. 23713 § 2 KP]; udział pracownika
w konsultacjach w zakresie bhp (art. 23711a § 3 KP); udział pracownika wcho-
dz(cid:261)cego w skład komisji bhp w jej posiedzeniu (art. 23713 § 2 KP); pełnienie
funkcji w zarz(cid:261)dzie zakładowej (mi(cid:266)dzyzakładowej) organizacji zwi(cid:261)zkowej
[art. 31 ust. 1 ZwZawU], wykonywanie dora(cid:296)nej czynno(cid:286)ci wynikaj(cid:261)cej
z funkcji zwi(cid:261)zkowej, je(cid:298)eli czynno(cid:286)ć ta nie mo(cid:298)e być wykonana w czasie
wolnym od pracy [art. 31 ust. 3 ZwZawU]).
1.1.3. Choroba pracownika lub odosobnienie ze wzgl(cid:266)du na chorob(cid:266) zaka(cid:296)n(cid:261)
Zgodnie z art. 92 KP za czas niezdolno(cid:286)ci do pracy wskutek choroby lub
odosobnienia w zwi(cid:261)zku z chorob(cid:261) zaka(cid:296)n(cid:261), trwaj(cid:261)cej ł(cid:261)cznie do 33 dni w ci(cid:261)gu
roku kalendarzowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, za(cid:286) od 34
dnia niezdolno(cid:286)ci do pracy w roku kalendarzowym przysługuje mu zasiłek choro-
bowy stosownie do zasad okre(cid:286)lonych w ustawie z 25.6.1999 r. o (cid:286)wiadczeniach
14 Zob. uchwał(cid:266) SN z 16.10.1992 r., I PZP 58/92, OSNCP Nr 6/1993, poz. 95.
4
Rozdział 1. Wynagrodzenie za prac(cid:266)
pieni(cid:266)(cid:298)nych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzy(cid:276)stwa15.
Dotyczy to tak(cid:298)e niezdolno(cid:286)ci do pracy wskutek:
– wypadku w drodze do pracy lub z pracy,
– poddania si(cid:266) niezb(cid:266)dnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów
na dawców komórek, tkanek i narz(cid:261)dów oraz poddania si(cid:266) zabiegowi pobrania
komórek, tkanek i narz(cid:261)dów,
– przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu
leczenia uzale(cid:298)nienia alkoholowego albo leczenia uzale(cid:298)nienia od (cid:286)rodków
lub substancji psychotropowych.
W przypadku niezdolno(cid:286)ci do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub
chorob(cid:261) zawodow(cid:261) pracownikowi przysługuje od pierwszego dnia niezdolno(cid:286)ci
zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego (ustawa z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu
społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych16.
1.1.4. Powstrzymanie si(cid:266) pracownika od pracy lub oddalenie z miejsca
pracy (art. 210 § 1 KP)
Pracownik ma prawo powstrzymać si(cid:266) od wykonywania pracy niebezpiecznej
(art. 210 § 1 KP), gdy:
– warunki pracy nie odpowiadaj(cid:261) przepisom bhp i stwarzaj(cid:261) bezpo(cid:286)rednie zagro-
(cid:298)enie dla zdrowia i (cid:298)ycia pracownika (wył(cid:261)czone jest zagro(cid:298)enie mienia),
– wykonywana przez pracownika praca grozi takim niebezpiecze(cid:276)stwem innym
osobom.
Prawo powstrzymania zostało wył(cid:261)czone wobec pracowników, których obo-
wi(cid:261)zkiem jest ratowanie (cid:298)ycia ludzkiego lub mienia (art. 210 § 5 KP). S(cid:261) to prace,
których cech(cid:261) charakterystyczn(cid:261) jest zagro(cid:298)enie dla własnego (cid:298)ycia, jednak(cid:298)e
ryzyko to nie mo(cid:298)e przekraczać „zwykłej miary”. Do tej grupy nale(cid:298)(cid:261): stra(cid:298)acy
zakładowych stra(cid:298)y po(cid:298)arnych, lekarze i inny personel medyczny, pracownicy
ochrony, pracownicy ratownictwa.
Ponadto uprawnienie pracownika do powstrzymania si(cid:266) od wykonywania
pracy nale(cid:298)y rozszerzyć tak(cid:298)e na sytuacje, gdy ma miejsce bezpo(cid:286)rednie zagro-
(cid:298)enie dla zdrowia i (cid:298)ycia pracownika, a warunki pracy odpowiadaj(cid:261) przepisom
bhp (np. zagro(cid:298)enie w wyniku powodzi czy nawałnicy), a tak(cid:298)e wówczas, gdy
zostaj(cid:261) naruszone zasady bhp, a nie konkretne przepisy. W przepisach prawa pracy
nie zdeiniowano bezpo(cid:286)redniego zagro(cid:298)enia, lecz jedynie „zagro(cid:298)enie”. Jest to
stan (cid:286)rodowiska pracy mog(cid:261)cy spowodować wypadek lub chorob(cid:266) (§ 2 pkt 11
i 13 rozp. MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpiecze(cid:276)stwa
15 Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.
16 Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.
5
Ochrona wynagrodzenia za prac(cid:266) – poradnik dla pracodawcy i pracownika
i higieny pracy17). Bezpo(cid:286)rednio(cid:286)ć zagro(cid:298)enia oceniał SN, który nie interpretował
tego okre(cid:286)lenia w(cid:261)sko, ale podkre(cid:286)lał, (cid:298)e pracownik mo(cid:298)e powstrzymać si(cid:266) od
wykonywania pracy, je(cid:298)eli jest to jedyny sposób unikni(cid:266)cia niebezpiecze(cid:276)stwa18.
Je(cid:298)eli powstrzymanie si(cid:266) od wykonywania pracy nie usuwa zagro(cid:298)enia, pracownik
ma prawo oddalić si(cid:266) z miejsca zagro(cid:298)enia, zawiadamiaj(cid:261)c o tym niezwłocznie
przeło(cid:298)onego (art. 210 § 2 KP). Powstrzymanie si(cid:266) od wykonywania pracy i od-
dalenie z miejsca zagro(cid:298)enia mog(cid:261) trwać tak długo, jak długo trwa bezpo(cid:286)rednie
zagro(cid:298)enie. Decyzja w tej sprawie nale(cid:298)y do pracownika.
Za czas powstrzymania si(cid:266) od wykonywania pracy lub oddalenia si(cid:266) z miejsca
zagro(cid:298)enia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia (art. 210 § 3 KP).
W rzepisie nie wprowadzono (cid:298)adnych ogranicze(cid:276) co do wysoko(cid:286)ci wynagrodze-
nia, a zatem nale(cid:298)y przyj(cid:261)ć, (cid:298)e chodzi o wynagrodzenie obliczone na podstawie
§ 5 ObliczWynagrR19.
Pracodawca mo(cid:298)e kwestionować decyzj(cid:266) pracownika o powstrzymaniu si(cid:266)
od wykonywania pracy lub oddaleniu si(cid:266) z miejsca zagro(cid:298)enia. Je(cid:298)eli uzna, (cid:298)e
pracownik w sposób nieuprawniony skorzystał z art. 210 § 1 lub 2 KP, mo(cid:298)e
nało(cid:298)yć na pracownika kar(cid:266) porz(cid:261)dkow(cid:261), a w zale(cid:298)no(cid:286)ci od okoliczno(cid:286)ci – wy-
powiedzieć umow(cid:266) albo rozwi(cid:261)zać j(cid:261) bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1
KP. W razie sporu s(cid:261)dowego pracodawca b(cid:266)dzie musiał wykazać, (cid:298)e pracownik
działał nierozwa(cid:298)nie albo celowo wprowadził pracodawc(cid:266) w bł(cid:261)d.
Pracownik, którego praca wymaga szczególnej sprawno(cid:286)ci psychoizycz-
nej, w przypadku gdy jego stan psychoizyczny nie zapewnia jej bezpiecznego
wykonywania i stwarza zagro(cid:298)enie dla innych osób, ma prawo – po uprzed-
nim zawiadomieniu przeło(cid:298)onego – powstrzymać si(cid:266) od jej podj(cid:266)cia (art. 210
§ 4). Dotyczy to zatrudnionych przy pracach wymienionych w rozp. MPiPS
z 28.5.1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagaj(cid:261)cych szczególnej sprawno(cid:286)ci
psychoizycznej20, np. przy obsłudze suwnic, (cid:298)urawi, prace operatorów ci(cid:266)(cid:298)kich
maszyn budowlanych i drogowych, przy obsłudze materiałów łatwopalnych, prace
pilotów, kaskaderów. W odró(cid:298)nieniu do przedstawionych wy(cid:298)ej sytuacji:
– mamy do czynienia z zagro(cid:298)eniem pochodz(cid:261)cym z wewn(cid:261)trz, a zatem od
samego pracownika,
– zagro(cid:298)enie nie musi być bezpo(cid:286)rednie,
– zagro(cid:298)enie mo(cid:298)e dotyczyć tak(cid:298)e mienia,
– powstrzymanie si(cid:266) od pracy mo(cid:298)e mieć miejsce dopiero po zawiadomieniu
przeło(cid:298)onego (ale jego zgoda nie jest wymagana),
– nie ma gwarancji wynagrodzenia dla pracownika.
17 Dz.U. Nr 129, poz. 844.
18 Por. wyrok SN z 13.4.2000 r., I PKN 584/99, OSNAPiUS Nr 21/2001, poz. 636.
19 Odmiennie A. (cid:285)wi(cid:261)tkowski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2004, t. 2, s. 106.
20 Dz.U. Nr 62, poz. 287.
6
Rozdział 1. Wynagrodzenie za prac(cid:266)
Nale(cid:298)y podkre(cid:286)lić, (cid:298)e pracownik poprzez uzasadnione powstrzymanie si(cid:266)
od wykonywania niebezpiecznej pracy informuje pracodawc(cid:266) o zagro(cid:298)eniach
wyst(cid:266)puj(cid:261)cych w miejscu pracy i wykazuje trosk(cid:266) o dobro innych osób.
1.1.5. Niewykonywanie pracy ze wzgl(cid:266)du na szkolenie bhp (art. 2373 KP)
Obowi(cid:261)zkiem pracodawcy jest przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed
dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie szkole(cid:276) okresowych w zakresie
bhp (art. 2373 § 2 KP). Szkolenia te odbywaj(cid:261) si(cid:266) w czasie pracy i na koszt
pracodawcy (art. 2373 § 3 KP). Do czasu pracy wlicza si(cid:266) zatem czas szkolenia
odbywaj(cid:261)cego si(cid:266) w godzinach pracy. Je(cid:298)eli szkolenie b(cid:266)dzie trwało dłu(cid:298)ej ni(cid:298)
wynosi czas pracy pracownika w danym dniu, dodatkowe godziny wlicza si(cid:266) do
czasu pracy. Jednocze(cid:286)nie nale(cid:298)y zwrócić uwag(cid:266) na wynikaj(cid:261)cy z art. 2373 § 3
KP zakaz organizowania szkole(cid:276) w zakresie bhp po godzinach pracy. W takim
przypadku pracownik ma prawo odmówić udziału w szkoleniu zorganizowanym
po godzinach pracy.
1.1.6. Niewykonywanie pracy ze wzgl(cid:266)du na badania lekarskie (okresowe,
kontrolne – art. 229 KP, pracownicy w ci(cid:261)(cid:298)y – art. 185 § 2 KP)
Pracodawca nie mo(cid:298)e dopu(cid:286)cić do pracy pracownika bez aktualnego orzecze-
nia lekarskiego stwierdzaj(cid:261)cego brak przeciwwskaza(cid:276) do pracy na okre(cid:286)lonym
stanowisku (art. 229 § 4 KP). Ponadto pracownik podlega okresowym badaniom
lekarskim, a w przypadku niezdolno(cid:286)ci do pracy trwaj(cid:261)cej dłu(cid:298)ej ni(cid:298) 30 dni,
spowodowanej chorob(cid:261), powinien być tak(cid:298)e poddany badaniom kontrolnym
w celu ustalenia, czy jest zdolny wykonywać prac(cid:266) na dotychczasowym stano-
wisku (art. 229 § 2 KP). Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza
si(cid:266) w miar(cid:266) mo(cid:298)liwo(cid:286)ci w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy,
w zwi(cid:261)zku z przeprowadzanymi badaniami, pracownik zachowuje prawo do
wynagrodzenia, a w razie przejazdu na nie do innej miejscowo(cid:286)ci przysługuje
mu zwrot kosztów podró(cid:298)y według zasad obowi(cid:261)zuj(cid:261)cych przy podró(cid:298)ach słu(cid:298)-
bowych. Badania przeprowadza si(cid:266) na koszt pracodawcy. Czas bada(cid:276) lekarskich,
które zostały zlecone przez lekarza w zwi(cid:261)zku z ci(cid:261)(cid:298)(cid:261) pracownicy i nie mog(cid:261)
być przeprowadzone poza godzinami pracy, traktuje si(cid:266) jako usprawiedliwion(cid:261)
nieobecno(cid:286)ć w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (art. 185 § 2 KP).
Pracodawca mo(cid:298)e równie(cid:298) zwolnić pracownika w celu wykonania innych bada(cid:276)
lekarskich, jak w innych przypadkach załatwiania wa(cid:298)nych spraw osobistych
(b(cid:266)dzie to wówczas okres usprawiedliwionej nieobecno(cid:286)ci w pracy).
7
Ochrona wynagrodzenia za prac(cid:266) – poradnik dla pracodawcy i pracownika
1.1.7. Czas nieprzepracowany ponad 8 godzin na dob(cid:266) w rozkładach czasu
pracy przewiduj(cid:261)cych podwy(cid:298)szenie dobowego wymiaru czasu pracy
Chodzi tutaj o pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na któ-
rych wyst(cid:266)puj(cid:261) przekroczenia najwy(cid:298)szych dopuszczalnych st(cid:266)(cid:298)e(cid:276) i nat(cid:266)(cid:298)e(cid:276)
czynników szkodliwych dla zdrowia, pracownic w ci(cid:261)(cid:298)y oraz pracowników
wychowuj(cid:261)cych dziecko w wieku do lat 4, je(cid:298)eli nie wyrazili zgody na przedłu-
(cid:298)enie (art. 148 KP).
1.1.8. Dni wolne na poszukiwanie pracy w okresie wypowiedzenia (art. 37 KP)
W okresie co najmniej 2-tygodniowego wypowiedzenia pracownikowi przy-
sługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagro-
dzenia (art. 37 § 1 KP). Wymiar zwolnienia wynosi 2 dni robocze (2-tygodniowe
i miesi(cid:266)czne) albo 3 dni robocze (3-miesi(cid:266)czne, tak(cid:298)e w przypadku jego skrócenia
na podstawie art. 361 § 1 KP). W razie niewykorzystania tych dni pracownikowi
nie przysługuje za nie ekwiwalent. Je(cid:298)eli pracodawca nie udzieli pracownikowi
wolnych dni w dogodnym dla pracownika terminie i pracownik nie zgłosi si(cid:266) do
pracy, jego obecno(cid:286)ć nale(cid:298)y potraktować jako nieusprawiedliwion(cid:261).
1.1.9. Wynagrodzenie przysługuj(cid:261)ce pracownikowi z tytułu zaliczenia
niektórych okresów nie(cid:286)wiadczenia pracy do czasu pracy
Okresy nie(cid:286)wiadczenia pracy, za które pracownik zachowuje prawo do wy-
nagrodzenia, to:
a) tzw. oczekiwanie na przydział pracy – pracownik pozostaje do dyspozycji
pracodawcy, oczekuje na stanowisku pracy na polecenie przeło(cid:298)onych (nie
wykonuje pracy),
b) przerwy w pracy:
– przerwa na posiłek (art. 134 KP),
– przerwa z tytułu pracy w warunkach szczególnie szkodliwych lub uci(cid:261)(cid:298)-
liwych dla zdrowia pracy albo monotonnej lub pracy w ustalonym z góry
tempie (art. 145 KP),
– przerwa na karmienie dziecka piersi(cid:261) (art. 187 KP),
– przerwa po godzinie pracy z komputerem (§ 7 rozp. MPiPS z 1.12.1998 r.
w sprawie bezpiecze(cid:276)stwa i higieny pracy na stanowiskach wyposa(cid:298)onych
w monitory ekranowe21),
– 15-minutowa przerwa na gimnastyk(cid:266) usprawniaj(cid:261)c(cid:261) lub wypoczynek
(art. 17 RehZawNiep),
21 Dz.U. Nr 148, poz. 973.
8
Rozdział 1. Wynagrodzenie za prac(cid:266)
– 30-minutowa przerwa pracownika młodocianego, którego dobowy wymiar
czasu pracy przekracza 4,5 godziny (art. 202 § 31 KP),
c) czas nauki pracownika młodocianego w wymiarze wynikaj(cid:261)cym z obo-
wi(cid:261)zkowego programu zaj(cid:266)ć szkolnych, bez wzgl(cid:266)du na to, czy odbywa si(cid:266)
ona w godzinach pracy (art. 202 § 3 KP). Wliczany czas nauki obejmuje
dokształcanie teoretyczne, gdy(cid:298) tzw. praktyczna nauka zawodu jest zaliczana
do zwykłego czasu pracy młodocianego.
1.2. Wynagrodzenie przy zwolnieniu ze (cid:286)wiadczenia pracy
w okresie wypowiedzenia
Zwolnienie pracownika z obowi(cid:261)zku (cid:286)wiadczenia pracy z zachowaniem
prawa do wynagrodzenia ma najcz(cid:266)(cid:286)ciej miejsce w okresie wypowiedzenia.
Pracownik jest co prawda obowi(cid:261)zany wykorzystać urlop w okresie wypowie-
dzenia (art. 1671 KP), ale cz(cid:266)sto liczba dni tego urlopu jest mniejsza ni(cid:298) liczba
dni okresu wypowiedzenia i wówczas pracodawca zwalnia pracownika za jego
zgod(cid:261) z obowi(cid:261)zku (cid:286)wiadczenia pracy. W przypadku zwolnienia pracownika
z obowi(cid:261)zku (cid:286)wiadczenia pracy pracodawca jest bezwzgl(cid:266)dnie obowi(cid:261)zany
wypłacać pracownikowi wynagrodzenie.
Wyj(cid:261)tkowo dopuszczalne jest zwolnienie pracownika jednostronn(cid:261) decyzj(cid:261)
pracodawcy z obowi(cid:261)zku (cid:286)wiadczenia pracy, z zachowaniem prawa do wynagro-
dzenia, bez jego zgody, ale tylko gdy wymaga tego uzasadniony i istotny interes
pracodawcy, a celem tego zwolnienia nie jest szykanowanie pracownika. Takie
zwolnienie jest w ocenie SN mo(cid:298)liwe ze wzgl(cid:266)du na dobro pracodawcy i z posza-
nowaniem słusznych interesów pracownika oraz przy uznaniu tego za oczywisty
wyj(cid:261)tek od zasady, (cid:298)e wynagrodzenie przysługuje tylko za prac(cid:266) wykonan(cid:261)22. S(cid:261)
to przypadki ci(cid:266)(cid:298)kiego naruszenia podstawowych obowi(cid:261)zków pracowniczych,
uzasadniaj(cid:261)ce rozwi(cid:261)zanie przez pracodawc(cid:266) umowy o prac(cid:266) bez wypowiedzenia
z winy pracownika. W ww. sytuacjach, na czas przeprowadzenia post(cid:266)powania
wyja(cid:286)niaj(cid:261)cego, mo(cid:298)na zwolnić pracownika z obowi(cid:261)zku (cid:286)wiadczenia pracy, ale
z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Konieczno(cid:286)ć zwolnienia pracownika
z obowi(cid:261)zku (cid:286)wiadczenia pracy powstanie tak(cid:298)e w przypadku wypowiedzenia
umowy kadrze zarz(cid:261)dzaj(cid:261)cej (w tym członkom zarz(cid:261)du spółki prawa handlowego),
je(cid:298)eli wypowiedzenie miało zwi(cid:261)zek z odwołaniem pracownika z pełnionej funkcji
w organie zarz(cid:261)dzaj(cid:261)cym. Odwołanie członka zarz(cid:261)du spółki zwykle wi(cid:261)(cid:298)e si(cid:266)
bowiem z niezwłocznym powołaniem na to miejsce innej osoby, której powierza
si(cid:266) dotychczasowe obowi(cid:261)zki odwołanego członka zarz(cid:261)du.
22 Zob. wyrok z 24.9.2003 r., I PK 324/02, OSNP Nr 18/2004, poz. 313.
9
Pobierz darmowy fragment (pdf)