Opracowanie obejmuje zagadnienia o dpowiedzialności odszkodowawczej, wynikającej z faktu wyrządzenia szkody niezgodnymi z prawem działaniami lub zaniechaniami, związanymi z wykonywaniem władzy publicznej , przypisanej określonym podmiotom stosunków cywilnoprawnych (Skarbowi Państwa, jednostkom samorządu terytorialnego lub innym osobom prawnym, wykonującym tę władzę z mocy prawa ). Temat został opracowany kompleksowo – Autor wyszedł poza ramy tradycyjnych źródeł prawa cywilnego i poddał analizie wszelkie przepisy, odnoszące się do tej problematyki. Publikacja zawiera rozbudowane uwagi historyczne, prześledzono wprowadzenie i rozwój instytucji w polskim prawie. Szczególną uwagę zwrócono na kolejne nowelizacje w obrębie tego reżimu, uwarunkowania i przyczyny ich wprowadzania. Kolejne części opracowania są poświęcone: • deliktom legislacyjnym, • deliktom orzeczniczym, • odpowiedzialności za szkody wyrządzone zgodnym z prawem wykonywaniem władzy publicznej – zagadnienia te odpowiadają treści art. 417 i n. KC. Omówiono również pozakodeksowe przypadki tej odpowiedzialności. Autor poruszył również kwestię odpowiedzialności za naruszenie prawa unijnego , a także omówił rozstrzyganie sporów w zakresie omawianej odpowiedzialności. W opracowaniu pomieszczono uwagi prawnoporównawcze. Omawiając poszczególne zagadnienia, Autor odwoływał się bardzo szeroko do orzecznictwa SN, jak również do poglądów doktryny. Nie mogło zabraknąć szczegółowych uwag de lege ferenda. Opracowanie stanowi całościowe i wyczerpujące omówienie prezentowanej problematyki. Pozycja skierowana jest w sposób szczególny do organów administracji państwowej, sądów oraz radców prawnych, a także wszystkich poszkodowanych wykonywaniem władzy publicznej oraz ich pełnomocników
Darmowy fragment publikacji:
Instytucje
Prawa Prywatnego
Zbigniew Banaszczyk
Odpowiedzialność
za szkody wyrządzone
przy wykonywaniu
władzy publicznej
C . H . BECK
Instytucje Prawa Prywatnego
Odpowiedzialność za szkody wyrządzone
przy wykonywaniu władzy publicznej
Polecamy nasze publikacje z tego zakresu:
M. Kaliński
SZKODA NA MIENIU I JEJ NAPRAWIENIE
Instytucje Prawa Prywatnego
E. Gniewek (red.)
KODEKS CYWILNY, wyd. 4
Komentarze Kodeksowe
A. Olejniczak (red.)
PRAWO ZOBOWIĄZAŃ – CZĘŚĆ OGÓLNA. TOM 6
System Prawa Prywatnego
W. Katner (red.)
PRAWO ZOBOWIĄZAŃ – UMOWY NIENAZWANE. TOM 9
System Prawa Prywatnego
Z. Radwański (red.)
PRAWO CYWILNE – CZĘŚĆ OGÓLNA. TOM 2, wyd. 2
System Prawa Prywatnego
K. Pietrzykowski (red.)
KODEKS CYWILNY. TOM I–II, wyd. 5
Duże Komentarze Becka
www.sklep.beck.pl
Instytucje Prawa Prywatnego
Odpowiedzialność
za szkody wyrządzone
przy wykonywaniu
władzy publicznej
Zbigniew Banaszczyk
Wydawnictwo C.H. BECK
Warszawa 2012
Z. Banaszczyk, Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu
władzy publicznej, Warszawa 2012
Propozycja cytowania:
Redakcja: Ewa Sadowska
Wydawca: Dagna Kordyasz
© Wydawnictwo C.H. Beck 2012
Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Marta Świerk
Druk i oprawa: Totem, Inowrocław
ISBN 978-83-255-3489-9
ISBN e-book 978-83-255-3490-5
Spis treści
Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
Wykaz skrótów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .XXIII
Wykaz literatury .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ...XXXI
Rozdział I. O odpowiedzialności odszkodowawczej w ogólności . . . . . . .
.
§.1 ..Odpowiedzialność.cywilnoprawna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§.2 ..Odpowiedzialność.odszkodowawcza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
I .. Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
II .. Rodzaje.(reżimy).odpowiedzialności.odszkodowawczej. . . . . . . .
.
III .. Zasady.odpowiedzialności.odszkodowawczej. . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
IV .. Zakres.kompensacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V .. Kryterium.sprawstwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
VI .. Przesłanki.odpowiedzialności.odszkodowawczej. . . . . . . . . . . . .
.
1 .. Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .. Szkoda.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 .. Zdarzenie,.z.którym.ustawa.łączy.obowiązek..
odszkodowawczy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 .. Związek.przyczynowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział II. Uwagi historyczne dotyczące odpowiedzialności
za szkody wyrządzone wykonywaniem władzy publicznej. . . . . . . . . . . .
§.1 ..Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
§.2 ..Uwagi.dotyczące.odpowiedzialności.za.szkody.wyrządzone..
1
1
10
10
14
21
27
28
29
29
30
37
40
47
47
56
56
58
61
65
68
71
72
77
V
.
.
.
.
.
.
.
.
przez.funkcjonariuszy.państwowych.(i.samorządowych).w.KC. . . .
I .. Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II .. Odpowiedzialność.na.podstawie.d ..art ..417.KC. . . . . . . . . . . . . . .
III .. Odpowiedzialność.na.podstawie.art ..418.KC. . . . . . . . . . . . . . . . .
IV .. Odpowiedzialność.na.podstawie.art ..419.KC. . . . . . . . . . . . . . . . .
V .. Odpowiedzialność.na.podstawie.art ..4201.KC. . . . . . . . . . . . . . . .
VI .. Odpowiedzialność.na.podstawie.art ..4202.KC. . . . . . . . . . . . . . . .
§.3 ..Uwagi.dotyczące.odpowiedzialności.za.szkody.wyrządzone..
przez.funkcjonariuszy.państwowych.i.samorządowych..
po.wejściu.w.życie.Konstytucji.RP. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§.4 ..Uwagi.dotyczące.odpowiedzialności.za.szkody.wyrządzone..
przez.funkcjonariuszy.państwowych.i.samorządowych..
w.związku.z.wyrokiem.TK.z.4 .12 .2001.r ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spis treści
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Rozdział III. Uwagi ogólne dotyczące zmiany kształtu
odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy
wykonywaniu władzy publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
§.1 ..Tło,.generalne.założenia.i.kierunki.dokonywanych.zmian..
w.regulacji.odpowiedzialności.za.szkody.wyrządzone..
wykonywaniem.funkcji.władczych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§.2 ..Zagadnienia.międzyczasowe.związane.z.nowelizacją.przepisów.
dotyczących.odpowiedzialności.odszkodowawczej.władzy..
publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§.3 ..Odpowiedzialność.majątkowa.funkcjonariuszy.wobec.podmiotów.
władzy.publicznej,.które.wykonały.ciążący.na.nich.obowiązek.
naprawienia.szkody.(wzmianka). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział IV. Ogólna formuła odpowiedzialności za szkody
wyrządzone niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem
przy wykonywaniu władzy publicznej w aktualnie obowiązującym
stanie prawnym (art. 417 KC). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
§.1 ..Przesłanki.odpowiedzialności.odszkodowawczej.według..
79
79
86
93
99
art ..417.KC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
I .. Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
II .. Szkoda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
III .. Niezgodne.z.prawem.działanie.lub.zaniechanie.przy..
wykonywaniu.władzy.publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
1 .. Pojęcie.wykonywania.władzy.publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2 .. Pojęcie.niezgodnego.z.prawem.działania.lub.zaniechania. . . . 115
IV .. Adekwatny.związek.przyczynowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
§.2 ..Podmiotowy.zakres.odpowiedzialności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
I .. Zagadnienia.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
II .. Treść.i.znaczenie.przepisu.art ..417.§.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
§.3 ..Podmioty.uprawnione.do.występowania.z.roszczeniem..
o.naprawienie.szkody.przeciwko.władzy.publicznej..
(legitymacja.czynna). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
§.4 ..Zasada.odpowiedzialności.za.szkody.wyrządzone.niezgodnym.
z.prawem.działaniem.lub.zaniechaniem.przy.wykonywaniu..
władzy.publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
§.5 ..Wzajemna.relacja.przepisów.art ..417.i.4171.KC. . . . . . . . . . . . . . . . . 150
I .. Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
II .. Wzajemna.relacja.między.art ..417.a.art ..4171.KC
(analiza.treści.przepisów). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Rozdział V. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone deliktami
legislacyjnymi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
.
§.1 ..Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
§.2 ..Odpowiedzialność.za.wydanie.niezgodnego.z.prawem.aktu.
.
normatywnego.(art ..4171.§.1.KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
§.3 .. Odpowiedzialność.za.zaniechanie.legislacyjne (art ..4171.§.4.KC). . . . 179
.
VI
Spis treści
Rozdział VI. Odpowiedzialność władzy publicznej za szkody
wyrządzone deliktami orzeczniczymi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
.
§.1 ..Odpowiedzialność.za.szkodę.wyrządzoną.niezgodnym.z.prawem.
prawomocnym.orzeczeniem.lub.ostateczną.decyzją..
(art ..4171.§.2.KC). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
I .. Zagadnienia.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
II .. Stwierdzenie.niezgodności.z.prawem.prawomocnego..
orzeczenia.wydanego.w.postępowaniu.cywilnym. . . . . . . . . . . . . 209
III .. Stwierdzenie.niezgodności.z.prawem.prawomocnego..
orzeczenia.sądowoadministracyjnego.lub.ostatecznej..
decyzji.administracyjnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
1 .. Stwierdzenie.niezgodności.z.prawem.prawomocnego..
orzeczenia.sądowoadministracyjnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
2 .. Stwierdzenie.niezgodności.z.prawem.ostatecznej.decyzji.
administracyjnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
IV .. Zagadnienie.odpowiedzialności.za.niezgodne.z.prawem..
nieostateczne.decyzje.administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
V .. Wnioski.dotyczące.niezgodności.z.prawem.prawomocnych..
orzeczeń.sądowych,.prawomocnych.orzeczeń.
sądowoadministracyjnych.i.ostatecznych.decyzji..
administracyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
§.2 ..Odpowiedzialność.za.szkodę.wyrządzoną.niewydaniem..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
orzeczenia.lub.decyzji.(art ..4171.§.3.KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
I .. Zagadnienia.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
II .. Odpowiedzialność.za.szkodę.wyrządzoną.niewydaniem..
orzeczenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
III .. Odpowiedzialność.za.szkodę.wyrządzoną.niewydaniem..
ostatecznej.decyzji.administracyjnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
1 .. Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
2 .. Zażalenie.na.niezałatwienie.sprawy.w.terminie.lub.na..
przewlekłe.prowadzenie.postępowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
3 .. Skarga.na.bezczynność.lub.przewlekłe.prowadzenie..
postępowania.przez.organy.administracji.publicznej. . . . . . . . 267
Rozdział VII. Szczególne, uregulowane poza Kodeksem cywilnym,
przypadki odpowiedzialności za szkody wyrządzone niezgodnym
z prawem działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu
władzy publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
§.1 ..Uwagi.ogólne.dotyczące.treści.i.znaczenia.art ..421.KC. . . . . . . . . . . 271
.
.
§.2 ..Odpowiedzialność.za.szkody.wyrządzone.przez.komornika..
niezgodnym.z.prawem.działaniem.lub.zaniechaniem.przy..
wykonywaniu.czynności.egzekucyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
.
§.3 ..Odpowiedzialność.Skarbu.Państwa.za.szkody.wyrządzone..
niesłusznym.skazaniem.i.wykonaniem.kary,.niesłusznym.
zastosowaniem..środka.zabezpieczającego,.a.także.niewątpliwie.
niesłusznym.tymczasowym.aresztowaniem.lub.zatrzymaniem..
(art ..552.i.n ..KPK). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
VII
Spis treści
§.4 ..Odpowiedzialność.Skarbu.Państwa.na.podstawie.ustawy..
z.23 .2 .1991.r ..o.uznaniu.za.nieważne.orzeczeń.wydanych.wobec..
osób.represjonowanych.za.działalność.na.rzecz.niepodległego..
bytu.Państwa.Polskiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
§.5 ..Odpowiedzialność.Skarbu.Państwa.za.szkody.wyrządzone..
osobom.trzecim.przez.funkcjonariuszy.państwowych.przy.
wykonywaniu.obowiązków.służbowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
§.6 ..Odpowiedzialność.Skarbu.Państwa.za.szkody.poniesione..
przez.przedsiębiorcę.na.skutek.przeprowadzenia.czynności..
kontrolnych.z.naruszeniem.prawa.w.zakresie.kontroli..
działalności.gospodarczej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
§.7 ..Odpowiedzialność.władzy.publicznej.za.szkody.wyrządzone.
niewykonaniem.wyroku.sądu.administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . 284
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Rozdział VIII. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone legalnym
wykonywaniem władzy publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
§.1 ..Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
.
.
§.2 ..Odpowiedzialność.za.szkody.wyrządzone.zgodnym.z.prawem.
wykonywaniem.władzy.publicznej.w.KC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
I .. Oparta.na.zasadzie.słuszności.odpowiedzialność.za.szkody.
wyrządzone.zgodnym.z.prawem.wykonywaniem.władzy..
publicznej.(art ..4172.KC). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
II .. Inne.przewidziane.w.KC.przypadki.odpowiedzialności..
za.szkody.wyrządzone.zgodnym.z.prawem.wykonywaniem..
władzy.publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
§.3 ..Pozakodeksowe.przypadki.odpowiedzialności.za.szkody..
wyrządzone.zgodnym.z.prawem.wykonywaniem.władzy..
publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
§.4 ..Odpowiedzialność.Skarbu.Państwa.za.szkody.wyrządzone..
wskutek.niemożności.zwrotu.rzeczy.objętych.przepadkiem..
w.razie.uchylenia.orzeczenia.o.przepadku.lub.darowania.tej.kary..
(art ..192.KKW) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
§.5 ..Odpowiedzialność.Skarbu.Państwa.za.straty.majątkowe..
poniesione.wskutek.ograniczenia.wolności.i.praw.człowieka..
i.obywatela.w.czasie.stanu.nadzwyczajnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
Rozdział IX. Odpowiedzialność władzy publicznej za naruszenie
prawa unijnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
.
§.1 ..Odpowiedzialność.państwa.członkowskiego.(polskich..
podmiotów.prawa).za.naruszenie.prawa.unijnego. . . . . . . . . . . . . . . 312
.
§.2 ..Odpowiedzialność.Unii.Europejskiej.i.jej.pracowników.
(funkcjonariuszy).za.naruszenie.prawa.unijnego. . . . . . . . . . . . . . . . 356
Rozdział X. Szczegółowe zagadnienia materialnoprawne i procesowe
związane z rozstrzyganiem sporów dotyczących odpowiedzialności
za szkody wyrządzone wykonywaniem władzy publicznej. . . . . . . . . . . . 369
.
§.1 ..Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
VIII
Spis treści
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
§.2 ..Sposoby.naprawienia.szkody. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
§.3 ..Ustalenie.wysokości.odszkodowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
I .. Zakres.szkód.podlegających.naprawieniu.–.zasada.pełnego.
odszkodowania.i.wyjątki.od.niej.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
II .. Czynniki.wpływające.na.ustalenie.odszkodowania.. . . . . . . . . . . 381
1 .. Przyczynienie.się.poszkodowanego.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
2 . Compensatio lucri cum damno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
§.4 ..Ciężar.dowodu.przesłanek.odpowiedzialności.odszkodowawczej..
władzy.publicznej.oraz.specyficzne.sposoby.jego.realizacji. . . . . . . 386
I .. Fakty.notoryjne.–.domniemania.faktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
II .. Dowód.prima facie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
III .. Opinia.biegłego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
IV .. Szacowanie.wysokości.szkody. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
§.5 ..Przedawnienie.roszczeń.odszkodowawczych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
§.6 ..Zagadnienia.procesowej.reprezentacji.Skarbu.Państwa..
w.postępowaniu.sądowym.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
I .. Uwagi.ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
II .. Zastępstwo.procesowe.Prokuratorii.Generalnej.. . . . . . . . . . . . . . 412
III .. Szczegółowe.zasady.reprezentacji.Skarbu.Państwa. . . . . . . . . . . . 413
1 .. Reprezentacja.Skarbu.Państwa.w.postępowaniach..
o.naprawienie.szkody.wyrządzonej.niezgodnym.z.prawem.
wydaniem.(niewydaniem).aktu.normatywnego . . . . . . . . . . . . 413
2 .. Reprezentacja.Skarbu.Państwa.w.postępowaniach..
o.naprawienie.szkody.wyrządzone.deliktami..
orzeczniczymi.(orzeczeniem.sądowym.lub.ostateczną..
decyzją).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
Rozdział XI. Zagadnienia prawnoporównawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
.
§.1 ..Odpowiedzialność.władzy.publicznej.we.Francji.. . . . . . . . . . . . . . . 423
§.2 ..Odpowiedzialność.władzy.publicznej.w.Niemczech.. . . . . . . . . . . . . 435
.
.
§.3 ..Odpowiedzialność.władzy.publicznej.w.Wielkiej.Brytanii. . . . . . . . 449
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
IX
Contents
Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
Abbreviations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .XXIII
Bibliography. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .XXXI
Chapter I. Liability for damages in general . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
§.1 ..Civil.liability.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§.2 ..Liability.for.damages.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
I .. General.remarks.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
II .. Kinds.(regimes).of.liability.for.damages.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
III .. Principles.of.liability.for.damages.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
IV .. Scope.of.compensation.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V .. The.perpetration.criterion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
VI .. Prerequisites.of.liability.for.damages. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
1 .. General.remarks. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 .. Damage.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 .. Event.to.which.the.law.links.liability . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 .. Causation.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chapter II. Historical remarks on liability for damages inflicted
in exercise of public authority . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§.1 ..General.remarks.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
§.2 ..Remarks.on.liability.for.damages.inflicted.by.state.and.local..
government.officials.in.the.Polish.Civil.Code.. . . . . . . . . . . . . . . . . .
I .. General.remarks.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II .. Liability.based.on.former.article.417.of.the.Polish.Civil..
Code.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III .. Liability.based.on.article.418.of.the.Polish.Civil.Code.. . . . . . . . .
IV .. Liability.based.on.article.419.of.the.Polish.Civil.Code.. . . . . . . . .
V .. Liability.based.on.article.4201.of.the.Polish.Civil.Code. . . . . . . . .
VI .. Liability.based.on.article.4202.of.the.Polish.Civil.Code.. . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
§.3 ..Remarks.on.liability.for.damages.inflicted.by.state.and.local..
government.officials.under.the.Constitution.of.the.Republic..
of.Poland.in.force. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§.4 ..Remarks.on.liability.for.damages.inflicted.by.state.and.local..
government.officials.with.regard.to.the.Constitutional.Tribunal’s.
judgment.of.4.December.2001.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
1
10
10
14
21
27
28
29
29
30
37
40
47
47
56
56
58
61
65
68
71
72
77
XI
Contents
Chapter III. General remarks on changes in civil liability
for damages inflicted in exercise of public authority.. . . . . . . . . . . . . . . . .
§.1 ..Background,.general.ideas.and.trends.of.changes.in.civil.law. . . . . .
.
.
§.2 ..Interim.legislation.issues.related.to.the.amendments..
of.provisions.concerning.liability.of.public.authorities . . . . . . . . . . .
.
§.3 ..Material.liability.of.officials.against.public.authorities.which..
fulfilled.their.obligation.to.redress.the.damage.(reference). . . . . . . .
Chapter IV. General formula of liability for damages inflicted
by unlawful action and/or omission in exercise of public authority
under the law in force (article 417 of the Polish Civil Code).. . . . . . . . . . .
.
§.1 ..Prerequisites.of.liability.for.damages.under.article.417..
79
79
86
93
99
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
99
of.the.Polish.Civil.Code.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I .. General.remarks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99
II .. Damage. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
III .. Unlawful.action.and/or.omission.in.exercise.of.public..
authority. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
1 .. The.notion.of.exercise.of.public.authority. . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2 .. The.notion.of.unlawful.action.and/or.omission.. . . . . . . . . . . . 115
IV .. Adequate.causation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
§.2 ..Subjective.scope.of.liability. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
I .. General.issues.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
II .. Content.and.meaning.of.article.417.§.2.of.the.Polish.Civil..
Code. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
§.3 ..Subjects.entitled.to.demand.remedy.against.public.authority..
(passive.legitimation).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
§.4 ..Principle.of.liability.for.damages.inflicted.by.unlawful.action..
and/or.omission.in.exercise.of.public.authority . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
§.5 ..Relationship.between.article.417.and.article.4171.of.the.Polish.
Civil.Code.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
I .. General.remarks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
II .. Relationship.between.article.417.and.article.4171.of.the.Polish.
Civil.Code.(content.analysis).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Chapter V. Tort liability for damages inflicted by legislative acts . . . . . . 155
§.1 ..General.remarks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
.
§.2 ..Liability.for.the.issue.of.legislative.act.(art ..4171.§.1.of.the.Polish.
.
Civil.Code). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
.
§.3 ..Liability.for.the.failure.to.issue.a.legislative.act.(art ..4171.§.4.
of.the.Polish.Civil.Code).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Chapter VI. Tort liability of public authority for damages inflicted
by court decision or final decision.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
.
§.1 ..Liability.for.damages.inflicted.by.unlawful.non-revisable.court..
decision.or.other.final.decision.(article.4171.§.2.of.the.Polish.
Civil.Code). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
I .. General.remarks.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
.
XII
Contents
II .. Declaration.of.non-compliance.concerning.non-revisable..
court.decision.in.civil.proceedings. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
III .. Declaration.of.non-compliance.concerning.administrative..
court.decision.and/or.administrative.decision. . . . . . . . . . . . . . . . 236
1 .. Declaration.of.non-compliance.concerning.administrative..
court.decision. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
2 .. Declaration.of.non-compliance.concerning.final..
administrative.decision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
IV .. Problem.of.liability.for.unlawful.non-final.administrative..
decision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
V .. Unlawful.non-revisable.court.decision,.non-revisable..
administrative.court.decision.and.final.administrative..
decision.–.conclusions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
§.2 ..Liability.for.damages.inflicted.by.the.failure.to.issue.a.court..
decision.or.other.decision.(article.4171.§.3.of.the.Polish.Civil.
Code).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
I .. General.remarks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
II .. Liability.for.damage.inflicted.by.the.failure.to.issue.a.court..
decision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
III .. Liability.for.damage.inflicted.by.the.failure.to.issue.a.final.
administrative.decision. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
1 .. General.remarks. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
2 .. Complaint.for.failure.to.examine.a.case.without.undue..
delay.and/or.prolixity.in.proceedings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
3 .. Action.for.failure.to.act.and/or.prolixity.in.proceedings..
conducted.by.public.administration.authority. . . . . . . . . . . . . . 267
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Chapter VII. Specific issues of liability for damages inflicted
by unlawful action and/or omission in exercise of public authority
regulated beyond the Polish Civil Code . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
.
§.1 ..General.remarks.on.content.and.meaning.of.article.421..
of.the.Polish.Civil.Code. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
§.2 ..The.State.Treasury.liability.for.damages.inflicted.by.unlawful..
bailiff’s.action.and/or.omission.in.exercise.of.its.actions. . . . . . . . . . 273
§.3 ..The.State.Treasury.liability.for.damages.inflicted..
by.unjustifiable.sentencing.and.enforcement.of.a.sentence,..
unjustifiable.imposition.of.a.preventive.measure,.as.well..
as.manifestly.unjustifiable.preliminary.detention.and/or.arrest..
(article.552.and.further.provisions.of.the.Polish.Criminal..
Procedure.Code).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
§.4 ..The.State.Treasury.liability.under.the.Act.of.23.February.1991..
on.the.Acknowledgement.as.Null.and.Void.Decisions.Delivered..
on.Persons.Repressed.for.Activities.for.the.Benefit..
of.the.Independent.Polish.State. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
§.5 ..The.State.Treasury.liability.for.third.parties’.damages.inflicted..
by.state.officials.in.exercise.of.official.duties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
XIII
Contents
§.6 ..The.State.Treasury.liability.for.entrepreneur’s.damages.inflicted..
by.unlawful.controlling.actions.under.the.law.on.economic..
activity.controlling.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
§.7 ..Liability.of.public.authority.for.damages.inflicted..
by.non-enforcement.of.administrative.court.decision . . . . . . . . . . . . 284
Chapter VIII. Liability for damages inflicted by lawful exercise
of public authority.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
§.1 ..General.remarks.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
.
.
§.2 ..Liability.for.damages.inflicted.by.lawful.exercise.of.public..
authority.under.the.Polish.Civil.Code. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
I .. Liability.for.damages.inflicted.by.lawful.exercise.of.public..
authority.based.on.the.equitable.principle.(article.4172.
of.the.Polish.Civil.Code). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
II .. Other.examples.of.liability.for.damages.inflicted.by.lawful..
exercise.of.public.authority.under.the.Polish.Civil.Code. . . . . . . . 291
§.3 ..Issues.of.liability.for.damages.inflicted.by.lawful.exercise..
of.public.authority.regulated.beyond.the.Polish.Civil.Code. . . . . . . . 292
§.4 ..The.State.Treasury.liability.for.damages.inflicted.by.the.failure..
to.restitute.objects.whose.forfeiture.has.been.decided.in.case.of.
forfeiture.decision.reversal.and/or.absolution.of.such.punishment..
(art ..192.of.the.Polish.Penal.Execution.Code). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
§.5 ..The.State.Treasury.liability.for.material.losses.caused..
by.limitations.on.rights.and.freedoms.of.man.and.citizen.during..
a.period.of.introduction.of.extraordinary.measures. . . . . . . . . . . . . . 308
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Chapter IX. Liability of public authority for infringement
of European Union law.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
.
§.1 .. The.Member.State.(Polish.legal.entities).liability.for.infringement..
of.EU.law. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
§.2 ..Liability.of.the.European.Union.and.its.workers.(officials).for.
infringement.of.EU.law. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Chapter X. Specific issues of material and procedural law
regarding settlement of disputes concerning liability
for damages inflicted in exercise of public authority.. . . . . . . . . . . . . 369
§.1 ..General.remarks.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
§.2 ..Damage.repair.methods. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
§.3 ..Compensation.size.assessment. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
I .. Scope.of.damage.to.be.repaired.–.full.compensation.principle..
and.its.modifications. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
II .. Factors.influencing.compensation.size.assessment . . . . . . . . . . . . 381
1 .. Claimant’s.contribution.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
2 .. Compensatio lucri cum damno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
§.4 ..Burden.of.proof.of.prerequisites.in.public.authority.liability..
for.damages.and.specific.methods.of.its.application.. . . . . . . . . . . . . 386
I .. Notorious.facts.–.presumption.of.facts. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
II .. Prima facie.evidence. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
XIV
Contents
.
.
.
.
.
.
.
III .. Expert’s.opinion.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
IV .. Weighing.of.damage.size . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
§.5 ..Limitation.of.actions.for.damages. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
§.6 ..Representation.of.the.State.Treasury.in.court.proceedings. . . . . . . . 404
I .. General.remarks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
II .. Legal.representation.by.the.State.Treasury.Solicitors’.Office.. . . . . 412
III .. Specific.rules.of.the.State.Treasury.representation . . . . . . . . . . . . 413
1 .. The.State.Treasury.representation.in.proceedings..
concerning.repair.of.damage.inflicted.by.unlawful.issue..
(failure.to.issue).a.legislative.act.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
2 .. The.State.Treasury.representation.in.proceedings..
concerning.repair.of.damage.inflicted.by.judicial.tort..
(court.decision.or.other.final.decision).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
Chapter XI. Comparative law issues.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
.
§.1 ..Liability.of.public.authority.in.France.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
§.2 ..Liability.of.public.authority.in.German.law. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
.
.
§.3 ..Liability.of.public.authority.in.Great.Britain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
Conclusion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
XV
Wstęp
1 ..Zakres.niniejszego.opracowania.obejmuje.zagadnienia.odpowiedzialności.
odszkodowawczej.wynikającej.z.faktu.wyrządzenia.szkody.niezgodnymi.z.pra-
wem. działaniami. lub. zaniechaniami. związanymi. z. wykonywaniem. władzy. pu-
blicznej,. przypisanej. przez. przepisy. prawa. określonym. podmiotom. stosunków.
cywilnoprawnych.(Skarbowi.Państwa,.jednostkom.samorządu.terytorialnego.lub.
innym.osobom.prawnym,.wykonującym.tę.władzę.z.mocy.prawa.–.art ..417.§.1.
KC) .
2 ..W.świetle.powyższego.założenia.normatywne.ramy.prezentowanej.wypo-
wiedzi.nie.są.ograniczone.jedynie.do.przepisów.KC.i.ustaw.szczególnych,.zali-
czanych.tradycyjnie.do.źródeł.prawa.cywilnego,.ale.wykraczają.poza.te.unormo-
wania,.obejmując.analizą.wszelkie.przepisy.regulujące.omawianą.problematykę,.
bez.względu.na.ich.formalne.umiejscowienie.w.systemie.prawa ..Kryterium.wy-
różniającym.będzie.w.tym.przypadku.uznanie.stosowanej.normy.za.normę.prawa.
cywilnego,.a.więc.taką.wypowiedź.normatywną,.która.reguluje.stosunki.cywil-
noprawne.w.sferze.odpowiedzialności.za.szkody.wyrządzone.aktami.władzy.pu-
blicznej ..
3 .. Przedmiotem. opracowania. będzie. analiza. odpowiedzialności. za. szkody.
wyrządzone. wykonywaniem. imperium w. świetle. obowiązujących. przepisów.
polskiego.prawa.cywilnego,.której.konstrukcyjnego.początku.należy.upatrywać.
w.art ..77.ust ..1.Konstytucji.RP.z.2 .4 .1997.r ..i.wyrażonej.nim.zasady,.iż.„każdy.
ma. prawo. do. wynagrodzenia. szkody,. jaka. została. mu. wyrządzona. przez. nie-
zgodne. z. prawem. działanie. organu. władzy. publicznej” ..Wskazane. rozwiązanie.
konstytucyjne.„wymusiło”.stosowne.zmiany.przepisów.KC.wprowadzone.ZmKC.
z.2004.r ..Takie.ujęcie.nie.oznacza.wcale,.że.poza.zakresem.opracowania.znajdą.
się.zagadnienia.o.charakterze.historycznym.i.prawnoporównawczym ..O.ile.uwagi.
o.charakterze.historycznym.mają.–.w.przekonaniu.autora.–.istotne.znaczenie.dla.
wykładni.obowiązujących.obecnie.przepisów,.o.tyle.uwagi.prawnoporównawcze.
będą.głównie.stanowić.podstawę.oceny.jakości.i.znaczenia.przyjętych.w.prawie.
polskim. rozwiązań,. co. uzasadnia. ich. umieszczenie. w. porządku. prezentowanej.
wypowiedzi.po.analizie.prawa.polskiego .
4 ..Wyrażona. w. art .. 77. ust .. 1. Konstytucji. RP. zasada. odpowiedzialności. or-
ganów.władzy.publicznej.za.szkodę.wyrządzoną.niezgodnym.z.prawem.jej.wy-
konywaniem.zapewnia.realizację.wielu.praw.i.wolności.obywateli,.m .in ..takich.
jak.życie,.zdrowie,.wolność.czy.też.własność ..Przybiera.ona.postać.konstytucyj-
nego.prawa.do.naprawienia.szkody.wyrządzonej.wadliwym.działaniem.władzy.
publicznej1,.stanowiącego.punkt.wyjścia.do.wszelkich.rozważań.dotyczących.cy-
wilnoprawnych.aspektów.odpowiedzialności.za.szkodę.wyrządzoną.wykonywa-
1.Por ..np ..wyr ..TK.z.23 .9 .2003.r .,.K.20/02,.OTK-A.2003,.Nr.7,.poz ..76 ..
XVII
Wstęp
niem.władzy.publicznej ..Dzieje.się.tak.chociażby.dlatego,.że.owo.prawo.konsty-
tucyjne,.z.uwagi.na.jego.fundamentalne.znaczenie,.uzyskuje.swą.konkretyzację.
w.przepisach.ustaw.należących.do.różnych.dziedzin.prawa,.w.tym.także.w.prze-
pisach.formalnie.zaliczanych.do.prawa.cywilnego ..Dopiero.w.obszarze.regulacji.
cywilnoprawnej.przybiera.ono.postać.prawa.podmiotowego.w.podanym.powy-
żej.znaczeniu ..W.takim.ujęciu.prace.badawcze.odnoszące.się.do.cywilnopraw-
nych.aspektów.odpowiedzialności.za.szkody.wyrządzone.wykonywaniem.władzy.
publicznej,. polegające. na. analizie. stosunków. cywilnoprawnych. wynikających.
z.norm.prawa.cywilnego,.muszą.być.rozpatrywane.z.uwzględnieniem.perspek-
tywy.konstytucyjnej .
5 ..Cywilnoprawny.przedmiot.opracowania.wyjaśnia.także.konieczność.zwró-
cenia.uwagi.na.fakt,.że.wykonywanie.władzy.publicznej.jest.przejawem.realiza-
cji.norm.prawa.publicznego,.regulującego.stosunki.prawne.między.państwem.lub.
innymi.podmiotami.wykonującymi.tę.władzę.a.obywatelami.i.tworzonymi.przez.
nich.różnorodnymi.jednostkami.organizacyjnymi ..Ukształtowane.jest.ono.w.taki.
sposób,.że.adresaci.tych.norm.podporządkowani.są.„zwierzchności”.państwa.lub.
samorządu ..Prawo.publiczne.posługuje.się.zatem.metodą.regulacji,.która.w.za-
sadniczy.sposób.odbiega.od.regulacji.cywilnoprawnej.opartej.na.zasadzie.rów-
norzędności. podmiotów .. Powyższe. prowadzi. do. konieczności. zdefiniowania.
podstawowych.pojęć.należących.do.innej.dziedziny.prawa.niż.ta,.która.jest.przed-
miotem. prezentowanej. analizy .. Owa. odmienność. metody. regulacji. publiczno-
prawnej.usprawiedliwia.posłużenie.się.w.niniejszym.opracowaniu.podstawowymi.
definicjami. pojęć. „władza. publiczna”. i. „wykonywanie. władzy. publicznej”,. za-
czerpniętymi.z.literatury.prawa.konstytucyjnego ..Tak.więc.przez.pojęcie.„władza.
publiczna”.będę.w.niniejszej.pracy.rozumiał.nie.tylko.wszystkie.władze.w.sen-
sie.konstytucyjnym,.a.więc.ustawodawcze,.wykonawcze.i.sądownicze,.ale.także.
wszelkie.instytucje.wykonujące.funkcje.władcze.realizowane.w.wyniku.ich.po-
wierzenia.lub.przekazania.przez.organy.władzy.zarówno.państwowej,.jak.i.samo-
rządowej2 .. Natomiast. odnosząc. się. do. procesu. „wykonywania. władzy. publicz-
nej”,.w.zakresie.objętym.normą.art ..77.ust ..1.Konstytucji.RP,.będę.miał.na.myśli.
takie. działanie. lub. zaniechanie. władzy. publicznej. (organu. władzy. publicznej),.
które.na.podstawie.przyznanych.jej.kompetencji.władczo.kształtuje.pozycję.jed-
nostki.w.obszarze.praw.i.wolności.obywatelskich3 .
6 ..Jednocześnie.już.na.obecnym,.wstępnym.etapie.prezentacji.warte.podkre-
ślenia.jest.także.to,.że.podmioty.wykonujące.władzę.publiczną.uczestniczą.w.ob-
rocie.cywilnoprawnym,.w.którym.zajmują.pozycję.równorzędną.z.innymi.uczest-
nikami ..Daje.to.możliwość.posłużenia.się.metodą.cywilnoprawną.w.celu.ustalenia.
obowiązku.naprawienia.szkód.wyrządzonych.przy.realizacji.ich.uprawnień.wład-
czych.z.przepisów.prawa.publicznego ..Konstatacja.ta.jest.istotna.dlatego,.że.w.hi-
storycznym.rozwoju.prawa.posłużenie.się.metodą.prywatnoprawną.dla.naprawie-
nia.szkód.wyrządzonych.przy.wykonywaniu.imperium.ma.dopiero.około.200.lat.
i.może.być.ocenione.jako.jeden.z.przejawów.demokratyzacji.prawa,.nie.zawsze.
2. Por .. np .. M. Haczkowska,. Odpowiedzialność. odszkodowawcza. państwa. według.
Konstytucji.RP,.Warszawa.2007,.s ..118.i.n .,.oraz.B. Banaszak,.Konstytucja.Rzeczypospolitej.
Polskiej ..Komentarz,.Warszawa.2009,.s ..391 .
3.Tak.np ..wyr ..SN.z.5 .9 .2008.r .,.I.CSK.41/08,.OSNC.2009,.Nr.4,.poz ..89 .
XVIII
Wstęp
stosowanego.przez.państwa.uznawane.tradycyjnie.za.organizacje.o.takim.charak-
terze.(vide:.Francja) ..
7 ..Stosowanie.cywilnoprawnej.metody.wyrównywania.uszczerbków.wyrzą-
dzonych. wykonywaniem. władzy. publicznej. wynika. nierozerwalnie. z. takiego.
ukształtowania.prawa,.które.jest.źródłem.stosunków.cywilnoprawnych ..Spory.zeń.
wynikające.–.jako.sprawy.cywilne.–.są.rozpoznawane.przez.sądy.powszechne ..
Wykonywanie.przez.sąd.funkcji.orzeczniczej.w.sporze.między.państwem.a.oby-
watelem.nie.jest.niczym.nowym,.bowiem.jawi.się.jako.zjawisko.o.wielowiekowej.
tradycji.w.sferze.rozstrzygania.sporów.w.stosunkach.prawnych,.w.których.pań-
stwo.realizuje.przynależne.mu.kompetencje.dominialne ..Kompetencja.dominialna.
państwa.(samorządu).wynika.jednak.zawsze.ze.stosunku.cywilnoprawnego.i.ro-
dzi.odpowiedzialność.o.takim.samym.charakterze ..
W. przypadku. odpowiedzialności. za. szkody. wyrządzone. wykonywaniem.
władzy.publicznej.sytuacja.przedstawia.się.odmiennie ..Stosunek.prawa.publicz-
nego,. charakteryzujący. się. nadrzędnością. państwa,. rodzi. –. wobec. treści. okreś-
lonej.normy.prawnej.prawa.prywatnego.–.relację.opartą.na.zasadzie.równorzęd-
ności.stron,.którą.sąd.cywilny.powinien.ustalić.i.nadać.jej.określoną.treść.dopiero.
w.procesie.orzekania ..Powyższe.zjawisko.uzasadnia.potrzebę.stworzenia.nowych.
lub.dostosowania.istniejących.już.instrumentów.procesowych.do.realizacji.zada-
nia.polegającego.na.zabezpieczeniu.zasady.niezawisłości.sędziowskiej.przez.za-
pobieżenie. „pokusie”. orzekania. w. sposób. zabezpieczający. tzw .. cel. czy. interes.
publiczny ..Wskazując,.iż.zagadnieniom.tym.poświęcony.zostanie.fragment.doty-
czący.aspektów.związanych.z.postępowaniem.w.sprawach.o.naprawienie.szkody.
wyrządzonej.wykonywaniem.władzy.publicznej,.w.tym.miejscu.należy.zasygna-
lizować.fakt,.że.takiemu.kierunkowi.rozwoju.prawa.w.jego.praktycznym.(orzecz-
niczym).zastosowaniu.służy.niewątpliwie.realizowana.silnie.w.znowelizowanych.
przepisach.KPC.zasada.kontradyktoryjności4 ..
8 ..Temat.niniejszej.pracy.został.celowo.zakreślony.w.taki.sposób,.aby.prezen-
towała.ona.całość.regulacji.prawnej.dotyczącej.odpowiedzialności.za.szkody.wy-
rządzone.przez.władzę.publiczną.i.obejmowała.zarówno.przypadki.zgodnego,.jak.
i.niezgodnego.z.prawem.jej.wykonywania ..Warto.jednak.podkreślić,.że.podział.na.
przypadki.legalnego.i.nielegalnego.realizowania.funkcji.władczych.ma.charakter.
względny ..Już.bowiem.powierzchowna.obserwacja.możliwych.w.praktyce.sytu-
acji.połączona.z.analizą.–.przewidzianych.przede.wszystkim.w.art ..4171.§.2.i.3.
KC.–.mechanizmów.prawnej.ochrony.poszkodowanych,.wskazuje.na.to,.iż.ocena.
wykonywania.imperium może.być.płynna ..Odsyłając.w.tym.miejscu.do.szczegó-
łowych.rozważań.zawartych.w.dalszych.fragmentach.pracy,.należy.wskazać,.że.
pewne.przypadki.wykonywania.władzy.publicznej.oceniane.generalnie.jako.le-
galne.–.chociażby.wobec.objęcia.ich.domniemaniem.zgodności.z.prawem.(wy-
dawanie.orzeczeń.sądowych.i.aktów.normatywnych).–.mogą.być,.na.skutek.dzia-
łań.podjętych.przez.poszkodowanych.lub.w.ich.interesie,.uznane.ostatecznie.za.
niezgodne.z.prawem ..Znajduje.to.swoje.konstytucyjne.umocowanie.i.ma.miejsce.
wówczas,.gdy.dozwolony.ustawowo.przejaw.działania.władzy.publicznej.zosta-
4.Chodzi.tu.o.te.zmiany.przepisów.KPC,.które.zostały.dokonane.jeszcze.przed.uchwa-
leniem.ustawy.nowelizującej.KPC.z.16 .9 .2011.r ..(Dz .U ..Nr.233,.poz ..1381),.która.wejdzie.
w.życie.3 .5 .2012.r .
XIX
Pobierz darmowy fragment (pdf)