Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00029 001001 24504699 na godz. na dobę w sumie
Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski – Wybrane aspekty - ebook/pdf
Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski – Wybrane aspekty - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron:
Wydawca: Naukowe Wydawnictwo IVG Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-62062-87-4 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> nauki społeczne
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).

 

Monografia naukowa pt.: „Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski – Wybrane aspekty” jest to praca zbiorowa, autorstwa 6 osób, składająca z 7 głównych tematów, będąca owocem konferencji naukowej pt.: „Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski” zorganizowanej w dniu 23-24 listopada 2017 roku. Ambitnym celem naszego projektu badawczego była próba zastanowienia się: w jakim stopniu we współczesnym świecie, przez który przetaczają się kolejne fale globalizacji, a w szczególności w kontekście coraz bardziej zaawansowanego procesu integracji międzynarodowej, można aktywnie sterować procesami wzrostu i rozwoju gospodarczego, a w tym społecznego kraju, tak aby sprzyjać w miarę bezpiecznemu, zrównoważonemu i trwałemu wzrostu kraju. Z punktu widzenia realizacji z definicji zrównoważonego rozwoju zapisanej w Ustawie Prawo Ochrony Środowiska oraz z zasady Konstytucyjnej wynika, że wszelkie działania o charakterze społeczno-gospodarczym prowadzone w oparciu o cele nakreślone w strategiach, politykach i programach sektorowych oraz innych dokumentach dotyczących rozwoju społecznego i gospodarczego, czy ochrony środowiska i jego zasobów powinny być wzajemnie powiązane i realizowane zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Istotną rolę w kreowaniu celów i priorytetów związanych z długookresowym rozwojem kraju zgodnych z zasadą zrównoważonego rozwoju pełni „Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015”. Jest to dokument planistyczny, określający uwarunkowania, główne cele i kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju. W Strategii określono wizję Polski w 2015 roku, zgodnie z którą będzie to kraj o wysokim poziomie i jakości życia mieszkańców oraz silnej i konkurencyjnej gospodarce, zdolnej do tworzenia nowych miejsc pracy. Państwo zobowiązało się do realizacji polityki zrównoważonego rozwoju przez integrowanie działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej w interesie przyszłych pokoleń.

Za główny cel strategii przyjęto podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. Osiągnięcie powyższego celu możliwe jest tylko w warunkach realizacji zasad zrównoważonego rozwoju oraz pielęgnowania i zachowania dziedzictwa kulturowego Polski. Strategia jako nadrzędny, wieloletni dokument strategiczny rozwoju społeczno-gospodarczego kraju stanowi wytyczną dla innych strategii i programów. Niniejsza praca prezentuje tylko wstęp do powyższego zagadnienia na podstawie zebranych materiałów z szeroko dostępnych danych źródłowych oraz oryginalnych prac naukowych poszczególnych autorów. W związku, iż tematyka książki jest bardzo głęboka oraz szeroka, gdyż dotyczy niemal wszystkich aspektów z dyscyplin naukowych, takich jak: nauki społeczne, rolnicze, to w jednym wydaniu nie ma możliwości na pełne przedstawienie wszystkich niezbędnych materiałów, opracowanie analiz i zaprezentowanie końcowych ogólnych wniosków. Liczymy, iż przy następnej okazji, podczas spotkania naukowego, będziemy mogli przygotować kolejną część wydania książki. Wobec tego serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych do wspólnej dyskusji i rozważań nad tym tematem podczas kolejnej konferencji. Prosimy również o odwiedzanie strony konferencyjnej naszego organizatora, na której znajdują się bieżące informacje dotyczące organizowanych konferencji w najbliższym czasie www.groupivg.com/konferencja.

 

 

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski 1 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski - Wybrane aspekty Szczecin 2017 2 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Tytuł: Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski – Wybrane aspekty Część I Autorzy: Aleksandra Fudali, Ireneusz Miciuła, Anna Krug-Żarnowska, Waldemar Kunz, Monika Spychalska-Wojtkiewicz, Monika Tomczyk Redaktor naukowy: Prof. dr hab. Jerzy Olszewski prof. nadzw. Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Wydawca: Naukowe Wydawnictwo IVG www.wydawnictwoivg.pl email: biuro@wydawnictwoivg.pl Miejsce i data wydania: Szczecin 2017 ISBN 978-83-62062-88-1 druk ISBN 978-83-62062-87-4 ebook Oficjalny sklep online NewStore Księgarnia, OPEN ACCESS www.groupivg.com/newstore Konferencje naukowe www.groupivg.com/konferencja © Copyright by Groupivg.com www.groupivg.com email: biuro@groupivg.com 3 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Spis treści Wprowadzenie ........................................................................................................ 7 1. Przegląd danych źródłowych od zarysu historii rozwoju gospodarki polskiej do aktualnych wskaźników makroekonomicznych Polski ...... 9 1.1. Zarys rozwoju gospodarki polskiej od roku 1918-2017 ................................. 9 1.2. Raport o wyprzedaży majątku narodowego .................................................. 18 1.3. Przejmowanie całej gospodarki jakiegoś kraju ............................................. 30 1.4. Rothschildowie rządzą Polską, doradzają MSZ, wykupują polskie spółki i przejmują gazociągi ..................................................................................... 35 1.5. Komisja Europejska (KE) optymistyczna w ocenie sytuacji gospodarczej w Polsce ......................................................................................................... 43 1.5.1. Mocne fundamenty gospodarki ............................................................. 44 1.5.2. Stabilna sytuacja finansów publicznych ................................................ 45 1.6. PKB w czwartym kwartale 2017 roku – komentarz MPiT w sprawie wstępnego szacunku GUS.............................................................................. 46 1.7. Zrównoważony rozwój kraju, uznany za Zasadę Konstytucyjną Rzeczypospolitej Polskiej .............................................................................. 48 1.7.1. Strategia Zrównoważonego Rozwoju UE ............................................. 53 1.7.2. System wskaźników zrównoważonego rozwoju UE ............................. 55 1.7.3. Zrównoważony rozwój w Konstytucji RP i ustawach ........................... 56 1.7.4. Długookresowe strategie i programy ..................................................... 59 1.8. Wyzwania polskiej gospodarki do właściwego funkcjonowania ................. 62 1.9. Postępy w realizacji programów 2014-2020 ................................................ 70 1.10. Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Polska - grudzień 2017 ......... 72 Bibliografia .......................................................................................................... 77 Informacja o autorze ............................................................................................ 80 2. Rynek pracy i jego wpływ na kształtowanie gospodarki ........................ 81 Wprowadzenie ..................................................................................................... 81 2.1. Teoretyczne pojęcie rynku pracy i jego rodzaje ........................................... 83 2.2. Polityka rynku pracy i jej instrumenty .......................................................... 91 2.3. Zjawisko Histereza na rynku pracy i jego skutki dla polityki gospodarczej .................................................................................................. 99 Zakończenie....................................................................................................... 103 Bibliografia ........................................................................................................ 104 Informacja o autorze .......................................................................................... 104 4 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski 3. Dialog inwestorski w zakresie raportowania społecznej odpowiedzialności ......................................................................................... 105 Streszczenie ....................................................................................................... 105 Wprowadzenie ................................................................................................... 106 3.1. Relacje inwestorskie a społeczna odpowiedzialność i inwestowanie społecznie odpowiedzialne .......................................................................... 107 3.2. Dialog inwestorski w kontekście raportowania społecznego ..................... 119 3.3. Podsumowanie - wyzwania wobec polskich relacji inwestorskich w zakresie raportowania społecznej odpowiedzialności .............................. 126 Investor dialogue on corporate social responsibility ......................................... 131 Summary ....................................................................................................... 131 Bibliografia ........................................................................................................ 132 Informacja o autorze .......................................................................................... 133 4. Horyzonty innowacji w polskich gminach ........................................... 134 Streszczenie ....................................................................................................... 134 Wprowadzenie ................................................................................................... 135 4.1. Ujęcie innowacyjności gmin ...................................................................... 136 4.2. Przykłady dobrej praktyki innowacyjnej polskich gmin ............................ 139 4.3. Horyzonty innowacyjności polskich gmin ................................................. 150 Zakończenie....................................................................................................... 153 Horizon of innovation in polish municipalities ................................................. 154 Summary ....................................................................................................... 154 Bibliografia ........................................................................................................ 155 Informacja o autorze .......................................................................................... 157 5. Economic overview of West Pomerania region - socio-economic profile, population (density, growth and age, economy, education, infrastructure ................................................................................................ 158 5.1. Overview of West Pomerania region .......................................................... 158 5.2. Socio-economic profile............................................................................... 165 5.2.1. Population (density, growth and age) .................................................. 165 5.2.2. Economy .............................................................................................. 169 5.2.3. Education ............................................................................................. 177 5.2.4. Infrastructure ....................................................................................... 184 Summary ........................................................................................................... 192 Information about authors ................................................................................. 192 5 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski 6. Entrepreneurial portrait of the region based on West Pomerania .... 193 6.1. Entrepreneurial competence and mind-set activation ................................. 193 6.2. Startup and acceleration support ................................................................. 196 6.3. Pathways for young entrepreneurs in outlying areas .................................. 198 6.4. RIS3 implementation for young entrepreneurs ........................................... 200 Summary ........................................................................................................... 202 Information about authors ................................................................................. 202 7. Policy framework supporting young entrepreneurs and start-ups ... 203 7.1. Regional policies and strategies.................................................................. 203 7.2. Structural funds .......................................................................................... 206 7.3. Smart specialisations .................................................................................. 209 Summary ........................................................................................................... 215 Information about authors ................................................................................. 216 6 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Wprowadzenie Monografia naukowa pt.: „Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski – Wybrane aspekty” jest to praca zbiorowa, autorstwa 6 osób, składająca z 7 głównych tematów, będąca owocem konferencji naukowej pt.: „Perspek- tywy rozwoju gospodarczego Polski” zorganizowanej w dniu 23-24 listopada 2017 roku. Ambitnym celem naszego projektu badawczego była próba zastanowie- nia się: w jakim stopniu we współczesnym świecie, przez który przetaczają się kolejne fale globalizacji, a w szczególności w kontekście coraz bardziej zaawansowanego procesu integracji międzynarodowej, można aktywnie ste- rować procesami wzrostu i rozwoju gospodarczego, a w tym społecznego kraju, tak aby sprzyjać w miarę bezpiecznemu, zrównoważonemu i trwałemu wzrostu kraju. Z punktu widzenia realizacji z definicji zrównoważonego rozwoju za- pisanej w Ustawie Prawo Ochrony Środowiska oraz z zasady Konstytucyjnej wynika, że wszelkie działania o charakterze społeczno-gospodarczym prowa- dzone w oparciu o cele nakreślone w strategiach, politykach i programach sektorowych oraz innych dokumentach dotyczących rozwoju społecznego i gospodarczego, czy ochrony środowiska i jego zasobów powinny być wza- jemnie powiązane i realizowane zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Istotną rolę w kreowaniu celów i priorytetów związanych z długookre- sowym rozwojem kraju zgodnych z zasadą zrównoważonego rozwoju pełni „Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015”. Jest to dokument planistyczny, okre- ślający uwarunkowania, główne cele i kierunki rozwoju społeczno-gospodar- czego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju z uwzględ- nieniem zasady zrównoważonego rozwoju. W Strategii określono wizję Polski w 2015 roku, zgodnie z którą będzie to kraj o wysokim poziomie i jakości życia mieszkańców oraz silnej i konku- rencyjnej gospodarce, zdolnej do tworzenia nowych miejsc pracy. Państwo zobowiązało się do realizacji polityki zrównoważonego rozwoju przez inte- growanie działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej w inte- resie przyszłych pokoleń. 7 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Za główny cel strategii przyjęto podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. Osiągnięcie powyż- szego celu możliwe jest tylko w warunkach realizacji zasad zrównoważonego rozwoju oraz pielęgnowania i zachowania dziedzictwa kulturowego Polski. Strategia jako nadrzędny, wieloletni dokument strategiczny rozwoju spo- łeczno-gospodarczego kraju stanowi wytyczną dla innych strategii i progra- mów. Niniejsza praca prezentuje tylko wstęp do powyższego zagadnienia na podstawie zebranych materiałów z szeroko dostępnych danych źródłowych oraz oryginalnych prac naukowych poszczególnych autorów. W związku, iż tematyka książki jest bardzo głęboka oraz szeroka, gdyż dotyczy niemal wszystkich aspektów z dyscyplin naukowych, takich jak: na- uki społeczne, rolnicze, to w jednym wydaniu nie ma możliwości na pełne przedstawienie wszystkich niezbędnych materiałów, opracowanie analiz i za- prezentowanie końcowych ogólnych wniosków. Liczymy, iż przy następnej okazji, podczas spotkania naukowego, bę- dziemy mogli przygotować kolejną część wydania książki. Wobec tego serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych do wspólnej dyskusji i rozważań nad tym tematem podczas kolejnej konferencji. Prosimy również o odwiedzanie strony konferencyjnej naszego organizatora, na której znajdują się bieżące informacje dotyczące organizowanych konfe- rencji w najbliższym czasie www.groupivg.com/konferencja. 8 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski 1. Przegląd danych źródłowych od zarysu historii rozwoju gospodarki polskiej do aktualnych wskaźników makroekonomicznych Polski 1.1. Zarys rozwoju gospodarki polskiej od roku 1918-2017 Gospodarka Polski jest gospodarką mieszaną. W latach 90 XX wieku przeszła transformację z gospodarki centralnie kierowanej (socjalistycznej) w gospodarkę rynkową (kapitalistyczną). Sytuację gospodarki Polski w latach 1918–1939 określano przede wszystkim jako decydujący udział rolnictwa w tworzeniu dochodu narodo- wego i zatrudnienia. Poziom przemysłu był niski, a rozwój gospodarki za- leżny był od kapitału zagranicznego. Występowało duże przeludnienie wsi i stałe bezrobocie. Przy ogólnym zacofaniu występował niski poziom życia, gospodarkę charakteryzowała stagnacja. Próbą wyjścia z tego impasu była w 1934 roku polityka rządu, która przyczyniła się w głównej mierze do oży- wienia produkcji przemysłowej i zwiększenia liczby zatrudnionych, głównie przez budowę Portu Gdynia i Centralnego Okręgu Przemysłowego. Dochody rzeczywiste budżetu państwa w roku budżetowym 1937– 1938 wyniosły: z danin publicznych i monopolów 2049 mln (głównie podatki bezpośrednie 723 mln w tym dochodowy 280 mln a przemysłowy 262 mln, monopole 664 mln, podatki pośrednie 192 mln w tym od cukru 141 mln, po- datek od wynagrodzeń wypłacanych z funduszy publicznych 180 mln, cło 168 mln, opłaty stemplowe 89), podatki i opłaty celowe na rzecz funduszy 117 mln (głównie Fundusz Pracy 80 mln i podatek od lokali 21 mln) [Mały Rocz- nik Statystyczny 1938, s. 366]. 9 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Przeciętne zarobki tygodniowe robotników objętych ubezpieczeniem emerytalnym w 1935 to dla mężczyzn średnio 23,9 zł, a dla kobiet 12,4 zł [Mały Rocznik Statystyczny 1938, s. 252]. W drugiej Rzeczpospolitej problemy związane ze zwalczaniem inflacji markowej, a następnie skutkami wielkiego kryzysu światowego sprawiły, że wzrost gospodarczy odnotowano tylko w latach 1919-1923, 1926-1929 oraz 1936-1939. Na tle ożywienia gospodarczego zazwyczaj miała miejsce po- prawa koniunktury w gospodarce światowej, która z opóźnieniem docierała do naszego kraju. Wpływ miały także inne czynniki, w równej mierze ze- wnętrzne, jak i wewnętrzne. W pierwszym z wymienionych okresów na ko- niunkturę oddziaływały: zamówienia wojskowe obejmujące walki o granicę, zaangażowanie państwa w odbudowę państwa oraz narastająca inflacja. W końcu omawianego okresu dzięki odbudowie rolnictwa pojawiły się nad- wyżki płodów rolnych w stosunku do zapotrzebowania wewnętrznego [Lusz- kiewicz 2010]. Koniunkturę przerwał kryzys poinflacyjny, który był nieza- mierzoną konsekwencją reform skarbowych i walutowych premiera Włady- sława Grabskiego [Kalińki 2017]. W latach 1926-1928 szczególne znaczenie miał strajk górników angiel- skich w 1925 roku, który umożliwił skierowanie polskiego węgla na rynki skandynawskie oraz korzystny dla eksportu spadek kursu złotego w rezultacie tzw. drugiej inflacji. Pojawiły się także możliwości wywozu żywności na rynki Anglii i Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie na uwagę zasługują skutki stabilizowania i porządkowania gospodarki, które zaowocowały wzro- stem wydajności pracy. Istotne znaczenie miał napływ pożyczek i kapitału zagranicznego, wywołany pozytywną oceną sytuacji politycznej w Polsce po przewrocie majowym. W 1927 roku rząd uzyskał od Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii pożyczkę stabilizacyjną w wysokości 62 mln dolarów i 2 mln funtów [Kalińki 2017]. Dynamiczny rozwój polskiej gospodarki w drugiej połowie lat dwu- dziestych przerwał kryzys światowy. W Polsce był on odczuwany znaczniej dłużej niż w państwach wysoko uprzemysłowionych i objął okres od końca 1929 do 1935 roku. Ponowne ożywienie naszej gospodarki miało swoje miej- sce w poprawie koniunktury światowej i narastającym interwencjonizmie państwowym. W 1936 roku wzrosły światowe ceny produktów rolnych, co pozytywnie wpłynęło na rolnictwo polskie. Wzrost dochodów wsi przełożył się na większe możliwości zbytu produktów przemysłowych, zwłaszcza na- 10 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski rzędzi rolniczych i nawozów sztucznych. Dalsze ożywienie w przemyśle po- wodował wzrost inwestycji państwowych i budownictwa mieszkalnego [Lan- dau, Tomaszewski 1999]. Inwestycje państwowe były podstawą, przedstawionego w sejmie przez wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego, w połowie 1936 roku czterolet- niego planu inwestycyjnego (od 1 lipca 1936 roku do 30 czerwca 1940 roku). W planie przeznaczono 1,8 mld zł środków publicznych na inwestycje: komu- nikacyjne, elektryfikacyjne i w gospodarce żywnościowej, które miały dopro- wadzić do ograniczenia bezrobocia. Oddzielne środki skierowano na inwesty- cje zbrojeniowe w ramach sześcioletniego planu rozbudowy sił zbrojnych, przygotowanego przez Sztab Główny Wojska Polskiego [Kalińki 2017]. System gospodarczy w PRL związany był ściśle z ustrojem panującym w Polsce Ludowej w latach 1945–1989, wzorowanym na rozwiązaniach so- wieckich. Główną jego cechą było podporządkowanie gospodarki celom po- litycznym [Encyklopedia.pwn.pl]. Rozwój gospodarczy opierał się na dokonanych zasadniczych refor- mach społecznych. Zasadniczym narzędziem sprawowania kontroli nad go- spodarką był system planów gospodarczych [Encyklopedia.pwn.pl]. Szcze- gólne znaczenie miał przy tym plan 3-letni (1947–1949) – reforma rolna, na- cjonalizacja przemysłu i zasiedlanie tzw. Ziem Odzyskanych. Gospodarka w tym okresie charakteryzowała się znacznymi dyspropor- cjami w rozwoju poszczególnych działów gospodarki – szczególnie wyraźny był wysoki udział inwestycji w PKB i niedorozwój sfery usług i budownictwa mieszkaniowego, a nadmierna emisja pieniądza powodowała nawis inflacyj- ny. Gospodarkę cechował wysoki poziom marnotrawstwa, energochłonności, nieefektywności i szkodliwości dla środowiska [Encyklopedia.pwn.pl]. Komunistyczne władze Polski trzykrotnie podejmowały politykę przy- spieszonego wzrostu gospodarczego, która sprowadzała się do forsowania uprzemysłowienia. Pierwszy raz pod rządami Bolesława Bieruta, kiedy przy- stąpiono do realizacji planu sześcioletniego na lata 1950-1955, drugi za sprawą decyzji Władysława Gomółki z 1959 roku i trzeci po objęciu rządów przez Edwarda Gierka w 1970 roku [Kalińki 2017]. W ostatnim roku planu sześcioletniego produkcja przemysłu uspołecz- nionego osiągnęła poziom o 185 wyższy od stanu w 1949 roku. Przyrost wytwórczości środków produkcji wyniósł 196 , zaś przedmiotów konsump- cji 171 [Kaliński 1987]. 11 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski O strukturze produkcji w znacznym stopniu zadecydowała dynamika produkcji przemysłu zbrojeniowego, który w zasadzie budowany był od pod- staw. Militaryzacja gospodarki wyznaczyła specyfikę procesu industrializacji w powojennej Polsce. Na dalszym planie znalazły się potrzeby konsumpcyjne społeczeństwa i rozwój cywilnych gałęzi gospodarki narodowej. Niskie płace i złe zaopatrzenie w przemysłowe artykuły konsumpcyjne i żywność stały się głównymi motywami robotniczego buntu w Poznaniu, w czerwcu 1956 roku [Kaliński 1987]. Rezultatem planu sześcioletniego było rozbudowanie podstaw przemy- słowych gospodarki narodowej, które obejmowały tradycyjne gałęzie prze- mysłu ciężkiego i chemicznego [Kaliński 1987]. W latach 1956-1958, pod wpływem powierzchniowych zmian politycz- nych wywołanych presją społeczną, przejściowo odstąpiono od forsownego uprzemysłowienia kraju. Początkowo w polityce gospodarczej Władysława Gomółki szczególnie akcentowano na wzrost stopy życiowej ludności i po- prawę proporcji ekonomicznych, zdeformowanych w okresie forsowanej in- dustrializacji. Jednak już na początku 1958 roku nastąpił radykalny odwrót związany ze strategią ponownego przyspieszenia wzrostu przemysłowego [Szyr 1959]. Sytuacja w przemyśle konsumpcyjnym, w powiązaniu z trudnościami w rolnictwie i handlu zagranicznym, przyczyniała się do stagnacji stopy ży- ciowej społeczeństwa, głównego powodu ekonomicznego kryzysu społeczno- politycznego w 1970 roku. Wydarzenia na wybrzeżu, które przyniosły dzie- siątki ofiar śmiertelnych i wstrząsnęły społeczeństwem, były przesłanką zmian personalnych w komunistycznym kierownictwie kraju [Kaliński 1987]. Trzykrotnie podejmowane przez władze komunistyczne wysiłki na rzecz uprzemysłowienia kraju przyniosły ponad trzydziestoletni okres wzro- stu gospodarczego i imponujący statystycznie, blisko siedmiokrotny, wzrost dochodu narodowego [GUS 1991]. Mimo to, za każdym razem kończyły się one pogorszeniem sytuacji gospodarczej kraju, a przede wszystkim położenia materialnego ludności [Kaliński 1987]. W połowie 1980 roku pojawiły się zwiastuny kolejnego przesilenia po- litycznego w PRL, tym razem w formie natychmiastowej i zdecydowanej re- akcji robotników dużych zakładów przemysłowych na urzędową podwyżkę cen mięsa. Władze, przeciwnym rozwiązaniom siłowym, 31 sierpnia zgodziły się na podpisanie porozumień ze strajkującymi. Efektem porozumień było uznanie niezależnych związków zawodowych, które zorganizowały się we 12 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski wrześniu 1980 roku pod nazwą „Niezależnego Samorządowego Związku Za- wodowego Solidarność”. Dalszy przebieg wydarzeń, z których decydujące było wprowadzenie w 1981 roku stanu wojennego, wskazywał, że elity ko- munistyczne kurczowo trzymały się władzy i broniły skompromitowanego systemu ekonomicznego. W rezultacie przez kilka lat kolejnych lat trwał, za- początkowany w 1979 roku, spadek dochodu narodowego, a w całej dekadzie lat osiemdziesiątych jego średnioroczny wzrost wyniósł zaledwie 0,5 [Ka- liński 1987]. Komunistyczne władze Polski, zdesperowane klęską ekonomiczną, przystąpiły do rozmów z opozycją zgrupowaną wokół zdelegalizowanego NSZZ „Solidarność”. Obrady Okrągłego Stołu umożliwiły przeprowadzenie w 1989 roku częściowo wolnych wyborów do Sejmu i Senatu. Klęska wy- borca komunistów otworzyła w powojennej Polsce drogę do powstania pierw- szego demokratycznego rządu, na którego czele stanął Tadeusz Mazowiecki. Sprawy gospodarcze znalazły się w kompetencji wicepremiera i ministra fi- nansów Leszka Balcerowicza [Kaliński 1987]. Przemiany ustrojowe dogłębnie przeobraziły polską gospodarką, two- rząc solidne podstawy systemu rynkowego. Od 1992 roku pozytywnym tendencjom w sferze koniunktury gospo- darczej towarzyszyły w różnym stopniu zaawansowane procesy restruktury- zacyjne. W wyniku prywatyzacji został złamany monopol wielkich organiza- cji państwowych, chluby gospodarki centralnie kierowanej. Tylko w latach 2005-2014 powstało ponad 0,5 mln głównie drobnych przedsiębiorstw, a ich ogólna liczba przekroczyła 5 mln [GUS 2015]. W 2004 Polska została członkiem Unii Europejskiej, a tym samym unii celnej i jednolitego rynku. W 2015 r. Polska była 6 gospodarką UE pod względem wielkości PKB w parytecie siły nabywczej i 24 gospodarką świata, a pod względem wielko- ści PKB nominalnego - 8 gospodarką UE i 25 gospodarką świata. W 2015 r. PKB per capita w parytecie siły nabywczej Polski wyniósł 19 700 PPS (68,6 średniej UE), a PKB per capita nominalny – 11 123 euro (38,7 śred- niej UE). Według danych MFW [Imf.org] w latach 2004-2015 Polska była na drugim miejscu w UE pod względem tempa wzrostu PKB per capita. Skumu- lowany wzrost PKB per capita Polski wyniósł w tym okresie 59,4 , a Litwy, której PKB per capita rósł najszybciej - 70,8 . Według danych The Confe- rence Board [www.conference-board.org] także w latach 1990-2015 Polska 13 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski była drugim najszybciej rozwijającym się krajem wśród obecnych członków UE, osiągając w ciągu 27 lat skumulowany wzrost PKB per capita - 117,3 i ustępując pod tym względem miejsca jedynie Irlandii, która osiągnęła wzrost PKB per capita - 150,7 . Na to relatywnie wysokie tempo wzrostu Polski znaczny wpływ miał fakt, że w 1989 r. miała ona najniższy PKB per capita w parytecie siły nabywczej wśród wszystkich obecnych członków UE. W latach 1990-2015 bezrobocie w Polsce według GUS na ogół nie spa- dało poniżej 10 [Stat.gov.pl], a w szczytowym pod tym względem 2003 roku przekroczyło 20 . Od 2013 r. w Polsce utrzymuje się stały spadek bezrobocia osiągając w 4 kwartale 2016 r. wartość 8,2 , co było najniższym poziomem od 1990 r. Według metodologii Eurostatu bezrobocie w Polsce w 4 kwartale 2016 r. spadło do 5,7 i było niższe od średniej w UE (8,2 ) [Eurostat]. W 2015 r. wydatki 6,5 mieszkańców Polski nie przekroczyły tzw. mi- nimum egzystencji szacowanego wówczas na około 550 zł netto dla gospo- darstwa jednoosobowego. W ciągu ostatnich 20 lat największy odsetek osób o wydatkach poniżej granicy minimum egzystencji przypadł na rok 2005 (12,3 ). Głównymi partnerami handlowymi Polski są kraje Unii Europejskiej, Chiny i Rosja. Najważniejszym partnerem handlowym Polski są Niemcy, na które w 2015 r. przypadło 27,1 [GUS] polskiego eksportu, a 2 i 3 w kolej- ności są Wielka Brytania i Czechy, na które przypadło odpowiednio: 6,7 i 6,6 eksportu. Polska uznawana jest przez ONZ za kraj „bardzo wysoko rozwinięty” pod względem wskaźnika rozwoju społecznego (HDI), który bierze pod uwagę takie czynniki jak długość życia, średnią długość edukacji odbytej przez 25-latków i oczekiwany czas edukacji dzieci w wieku szkolnym, jak również realny PKB per capita tj. z uwzględnieniem siły nabywczej [Euro- stat]. Wskaźnik HDI dla Polski za 2015 r. wyniósł 0,855, dając jej 36. miejsce na świecie na 188 uwzględnionych państw lub terytoriów zależnych, mię- dzy Katarem i Litwą [Human Development Reports]. Dług publiczny Polski w 2015 r. wyniósł około 51 PKB [Eurostat], co było poziomem niższym od średniej UE, który wyniósł 85 . W 2015 roku według Eurostatu współczynnik Giniego dla ekwiwalent- nych dochodów do dyspozycji, mierzący równomierność rozkładu dochodów, osiągnął dla Polski poziom (30,6) [Ec.europa.eu] nieco niższy od średniej UE 14 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski (30,8). Najniższy poziom nierówności w UE w 2015 r. odnotowano w Słowa- cji (23,7), a najwyższy w Litwie - 38. Od 2005 r. obserwuje się w Polsce suk- cesywny spadek wartości współczynnika Giniego, co interpretuje się jako zmniejszanie nierówności dochodowych. Podatki z ubezpieczeniami społecznymi stanowią 34 polskiego PKB, tyle samo co w Brazylii, Rosji i Wielkiej Brytanii (Szwecja 46 , Niemcy 37 , USA 24 , Chiny i Meksyk 18 ) [Index of Economic Freedom]. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych to 18 i 32 , od osób prawnych (przedsiębiorstw) występuje jedna stawka 19 , podstawowa staw- ka podatku od towarów i usług wynosi 23 (na określone przez ustawy pro- dukty i usługi obowiązują niższe stawki: 8 i 5 ), mniej wpływów dla budżetu generują inne podatki. Polska gospodarka jest gospodarką mieszaną. Udział sektora publicz- nego w wartości dodanej brutto w 2015 r. wyniósł 19,8 , a prywatnego - 80,2 (w tym zagranicznego - 16,6 ) [GUS]. W rękach państwa pozostają m.in.: PKP, część akcji KGHM, PKN Orlen, PGNiG, PKO BP i wiele mniej- szych przedsiębiorstw). Pomiędzy regionami Polski występuje znaczne zróżnicowanie pod względem rozwoju gospodarczego. Według Eurostatu najbogatszym woje- wództwem kraju jest województwo mazowieckie, które w 2014 r. osiągnęło PKB per capita w parytecie siły nabywczej na poziomie 108 UE [Eurostat], a najbiedniejsze województwo lubelskie - 47 UE. Najbliżej ogólnopolskiej średniej (68 UE w 2014 r.) sytuują się województwa: śląskie (70 UE) i po- morskie (64 UE), które pod względem dochodu per capita porównywalne są z najuboższymi regionami Hiszpanii czy Włoch. 15 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Rys. 1. PKB per capita wg PSN przy podstawie Stany Zjednoczone = 100 . Źródło: Wykres na podstawie danych The Conference Board. 16 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Tab. 1. Wzrost gospodarczy w Polsce (w procentach, w porównaniu z odpowiednim kwartałem roku poprzedniego). Rok Q1 Q2 Q3 Q4 Ogółem 2017 4,0 3,9 4,7 5,1 2016 3,0 3,1 2,5 2,5 2015 3,6 3,3 3,5 3,9 2014 3,5 3,6 3,3 3,3 2013 0,5 0,8 2,4 3,0 2012 3,7 2,2 1,3 0,2 2011 4,4 4,3 4,2 4,3 2010 3,0 3,5 4,2 4,4 2009 0,8 1,2 1,8 3,3 2008 6,1 6,0 5,0 3,0 2007 7,4 6,5 6,5 6,5 2006 5,4 6,3 6,6 6,6 2005 2,1 2,8 3,7 4,3 2004 7,0 6,1 4,8 4,9 2003 2,2 3,8 4,7 4,7 Źródło: Business Portal of Economy, 4,4 2,7 3,6 3,4 1,6 1,9 4,3 3,8 1,8 5,0 6,7 6,2 3,3 5,1 3,7 http://www.polishmarket.com/Poland_Basic_Data.shtml. Największymi problemami polskiej gospodarki są trudności w prowa- dzeniu działalności gospodarczej wynikające z nadmiernej biurokracji i nieja- snego prawa [Ministerstwo Gospodarki], a również wysokie koszty admini- stracyjne nakładane na obywateli [Ministerstwo Gospodarki] czy niewystar- czająco rozwinięta infrastruktura (w tym np. sieć dróg oraz dostępność inter- netu) [Ministerstwo Gospodarki]. Istotną rolę w stymulowaniu rozwoju gospodarczego i przyciąga- niu bezpośrednich inwestycji zagranicznych odgrywa 14 specjalnych stref ekonomicznych. 17 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski 1.2. Raport o wyprzedaży majątku narodowego Transformacja ustrojowa ruszyła szybko, tyle, że równie szybko doszło do katastrofy, najpierw w formie gwałtownej recesji, a potem półdarmowej wyprzedaży majątku na rzecz obcych inwestorów [Poznański 2001]. Minęło raptem nieco więcej niż dziesięć lat od chwili, gdy uwolniona od komunizmu Polska wpadła w obłęd reform, których zadaniem miało być stworzenie kapitalizmu. Tylko w obłędzie możliwe było, żeby budując wyż- szy kapitalizm, wdrożyć system, który nie dorównuje temu, co zostawił niż- szy komunizm. Wsparte żarliwą propagandą, nieudane pomysły reform tra- fiają do realizacji bez żadnych prób zastanawia się nad ich katastrofalnymi konsekwencjami dla gospodarki. Istotę tych przemian ustrojowych najlepiej oddaje określenie „wielki przekręt , gdyż w trakcie próby budowy kapitali- zmu po komunizmie doszło do półdarmowej wyprzedaży większości narodo- wego majątku obcym inwestorom. Ten konkretny aspekt zmian ustrojowych, które toczą się wieloma torami naraz, jest najważniejszy przy ocenie dziesię- ciolecia po upadku komunizmu. Dziesięciolecia, w którym nastąpiło bezpre- cedensowe ogołocenie narodu z jego majątku. Popularna wśród kręgów, które określają się jako liberalne, opinia, że kapitał sprzedano bardzo tanio i do tego w obce ręce, bo waliła się w gruzy pozostawiona przez komunizm gospo- darka, jest niepoważna. Polska znalazła się bowiem w głębokiej recesji nie przed reformami, ale dopiero, gdy te reformy zostały podjęte, czyli po 1990 roku. Co więcej, gospodarka weszła w zapaść dokładnie, dlatego, że państwo porzuciło potrzeby produkcji na rzecz wyprzedaży majątku. Do sprzedaży po- zostającego w gestii państwa majątku narodowego prawie za darmo doszło, dlatego, że zagrożeni utratą swych posad decydenci mieli mało czasu na ukar- towanie przetargów. W tym pośpiechu, najbardziej przydatni okazali się obcy nabywcy, bardziej dyskretni w działaniu i zasobni finansowo niż ich krajowi konkurenci. Spośród obcych inwestorów wybrano z kolei tych, którzy byli skłonni do zaoferowania najwyższych tzw. prowizji w zamian za zaniżone ceny. Wiem, że „przekręt to określenie z ulicy, także może razić, ale mamy tutaj do czynienia z działaniami, które nie zasługują na bardziej wyszukany język. Zresztą, słowo to weszło do powszechnego użytku, kiedy zaczęły się obecne reformy ustrojowe, między innymi pod hasłem wyplenienia afer ery komunistycznej. Ówczesne afery gospodarcze, nawet potraktowane łącznie, 18 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski nie umywają się jednak swoją skalą do „przekrętu związanego z dokonaną prywatyzacją majątku państwa. Nie byle jaki to przekręt, w którym majątek banków i przemysłu jest upłynniany przez aparat państwa za około dziesięć procent jego aktualnej wartości. Pozostałe dziewięćdziesiąt procent wycieka oczywiście do nabywców za granicę, zamiast zasilić mocno wygłodzoną go- spodarkę, którą zostawił po sobie stagnacyjny komunizm. Na taką to ogromną stratę narażono społeczeństwo, żeby zainkasować prowizje, stanowiące tylko mały ułamek wartości sprywatyzowanego kapitału. Również te dziesięć pro- cent, które po wielkim przekręcić trafia do budżetu państwa, nie jest zuży- wane na pomnażanie produkcyjnego majątku. W sferze budżetowej ma miej- sce mały przekręt, w wyniku, którego znaczna część przychodu przechwyty- wana jest na użytek prywatny (np. na niebotyczne pensje zarządów w ciągle jeszcze licznych państwowych spółkach, jak również w niedawno zreformo- wanych lokalnych samorządach czy też w nowo powołanych kasach chorych). Przyszłość gospodarki wydaje się nawet bardziej przygnębiająca niż smutna teraźniejszość tej panicznej wyprzedaży. Polska skazuje się bowiem na co- roczny wyciek zysków z kapitału, które, obok płac za pracę, stanowią główny składnik dochodu narodowego. Ponieważ zagraniczni właściciele przejęli ko- munistyczne monopole, mają warunki do dyktowania płac i wypompowywa- nia zawyżonych w ten sposób zysków na skalę nawet dziesięciu procent do- chodu narodowego rocznie. Łącznie, jednorazowe straty wynikłe z niedosza- cowania sprzedawanego majątku oraz ciągłe straty z tytułu wyprowadzanych zysków, wielokrotnie przerastają znikome prowizje zarobione przez decyden- tów na pośrednictwie. Chodzi, więc tutaj o wielki przekręt nie tyle ze względu na skalę osobistych korzyści odniesionych przez mniejszość decydu- jącą o sprzedaży majątku, ile ze względu na rozmiary strat dla wyłączonej z procesu decyzyjnego większości społeczeństwa [Poznański 2001]. Poniższy raport zawiera bilans wyprzedaży majątku narodowego w ostatnim ćwierćwieczu [Siergiejczyk 2015]: Sektor finansowy W 1992 r. rozpoczęła się prywatyzacja polskich banków. Jako pierwszy sprzedano BRE Bank, który trafił w ręce niemieckiego Commerzbanku. Po- tem był Bank Śląski, przejęty przez holenderski ING. Irlandzki AIB kupił Wielkopolski Bank Kredytowy, a następnie Bank Zachodni i połączył je 19 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski w jeden Bank Zachodni WBK. Jednak w 2011 r. z powodu kryzysu Irland- czycy sprzedali BZ WBK hiszpańskiemu bankowi Santander. Bank Gdański najpierw został kupiony przez prywatny Bank Inicjatyw Gospodarczych, który powstał w 1989 r. w środowisku komunistycznej nomenklatury, a na- stępnie już jednolity BIG Bank Gdański przejęli Portugalczycy z banku Mil- lenium, nadając mu swoją nazwę. Inwestorem strategicznym w Banku Prze- mysłowo-Handlowym został niemiecki Bayerische Hypo- und Vereinsbank, zaś w Powszechnym Banku Kredytowym – austriacki Bank Austria Creditan- stalt. Później obaj zagraniczni właściciele połączyli się, a ich polskie filie przyjęły wspólną nazwę BPH, którego większość oddziałów z czasem została włączona do Pekao SA, zaś reszta – do amerykańskiego GE Money Banku. Sam Pekao SA od wielu lat jest własnością włoskiej grupy UniCredit, podob- nie jak Bank Handlowy – amerykańskiego Citibanku. Ostatnim sprywatyzo- wanym podmiotem z tej branży był Bank Gospodarki Żywnościowej, kon- trolowany dziś przez holenderski Rabobank. W posiadaniu skarbu państwa pozostaje już tylko 31 proc. udziałów w PKO BP oraz całkowicie pań- stwowy Bank Gospodarstwa Krajowego. Obcy kapitał dominował też w prywatyzacji branży ubezpieczeniowej. Największa firma, Powszechny Zakład Ubezpieczeń, przeżywał przy tym wieloletnie zawirowania: najpierw rząd Buzka zawarł umowę o sprzedaży 20 proc. akcji portugalsko-holenderskiemu konsorcjum Eureko i 10 proc. Ban- kowi Gdańskiemu (które z czasem także przejęło Eureko), a później podpisał aneks do tej umowy, gwarantujący Eureko zakup dalszych 21 proc. Ponieważ jednak aneks nie został zrealizowany, sprawa trafiła do międzynarodowego arbitrażu i wreszcie za rządów Tuska doszło do zawarcia ugody, na mocy któ- rej Holendrzy sprzedali większość swoich akcji na giełdzie. Także skarb pań- stwa pozbył się w ten sposób części swoich udziałów i dziś posiada ich już tylko 35 proc. Najbardziej wymowną ilustracją prywatyzacyjnego szaleństwa jest wy- przedaż akcji Giełdy Papierów Wartościowych, poprzez którą realizuje się największe transakcje prywatyzacyjne. Obecnie skarb państwa posiada zaled- wie 35 proc. udziałów w GPW, choć nadal ma zagwarantowany ponad 50- proc. udział głosów na walnym zgromadzeniu. 20 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Sektor górniczy i energetyczny Tak hołubiona w PRL branża węglowa nie miała w III RP szczęścia. Najpierw rząd Buzka w ramach realizacji „programu naprawy górnictwa” zli- kwidował lub połączył 26 kopalń węgla kamiennego, zmniejszając zatrudnie- nie o ok. 150 tys. osób. Natomiast rząd Tuska rozpoczął prywatyzację tej branży: całkowicie sprzedano kopalnię „Bogdanka” leżącą niedaleko Lu- blina, a także 31 proc. Akcji Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Natomiast w KGHM Polska Miedź, który prywatyzowano w kilku etapach, skarb pań- stwa posiada dziś niespełna 32 proc. udziałów. A w PKN Orlen, który jest największą firmą paliwową w Polsce, państwo ma już tylko 27,5 proc. akcji. W latach 2006-2007 powstały w tej branży cztery duże koncerny. Jak dotąd w większości sprywatyzowany został śląski Tauron (skarb państwa za- chował tylko 30 proc. udziałów plus wpływ na 10 proc. udziałów w rękach KGHM), a częściowo – gdańska Energa (51,5 proc. udziałów skarbu państwa w kapitale zakładowym, choć 64 proc. głosów na walnym zgromadzeniu ak- cjonariuszy), poznańska Enea (51,5 proc. udziałów skarbu państwa) i war- szawska Polska Grupa Energetyczna (ponad 58 proc. udziałów skarbu pań- stwa). Trzeba jednak pamiętać, że na tych czterech koncernach polska ener- getyka się nie kończy. Zanim one powstały, przystąpiono do wyprzedaży wielu lokalnych elektrowni i elektrociepłowni, czego najgłośniejszym przy- kładem był warszawski Stoen, przejęty przez niemiecką firmę RWE. Ten sam właściciel kontroluje zresztą także Elektrociepłownię Będzin. Warto zwrócić uwagę, że największymi inwestorami w branży energe- tycznej okazały się zagraniczne koncerny państwowe, co sprawia, że trudno te transakcje określić mianem prywatyzacji. Francuski koncern Électricité de France kupił elektrociepłownie Kraków, Zielona Góra, Rybnik, Wy- brzeże, a także Toruńską Energetykę Cergia, Zespół Elektrociepłowni Wrocławskich „Kogeneracja” i Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Tarnobrzegu. Z kolei szwedzki koncern Vattenfall nabył Elektrociepłow- nie Warszawskie (7 przedsiębiorstw ogrzewających stolicę) oraz Górnoślą- ski Zakład Energetyczny. 10 lat po tym zakupie Szwedzi odsprzedali obie firmy kontrolowanym przez skarb państwa spółkom PGNiG i Tauron, przy czym – zdaniem ekspertów – nabywcy znacznie przepłacili. Naszą energetykę przejmują nawet Czesi. Tamtejsza firma CEZ ku- piła Elektrownię Skawina i Elektrociepłownię Chorzów. Z kolei francuski koncern GdF Suez stał się właścicielem Elektrowni Połaniec, zaś Stołeczne 21 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej przeszło w ręce francuskiej firmy Dalkia, która wcześniej kupiła już Zespół Elektrociepłowni w Łodzi, Zespół Elektrociepłowni Poznańskich, Poznańską Energetykę Cieplną oraz infra- strukturę ciepłowniczą w kilkudziesięciu mniejszych miastach. W tej branży zaznaczył swoją obecność również jeden z najbogatszych polskich biznesmenów, Zygmunt Solorz-Żak. Poprzez spółkę Elektrim został on właścicielem niemal połowy udziałów w Zespole Elektrowni Pątnów- Adamów-Konin i po wieloletnim sporze ze skarbem państwa, za rządów Tu- ska przejął kontrolę nad całym koncernem, do którego dołączono jeszcze ko- palnie węgla brunatnego Adamów i Konin. Warto dodać, że ten sam Solorz- Żak kupił również spółkę Polkomtel, operatora sieci komórkowej Plus, nale- żącego wcześniej do kilku firm kontrolowanych przez skarb państwa. Sektor hutniczy Już w 1992 r. Hutę Warszawa sprzedano włoskiemu koncernowi Luc- chini, który po kilkunastu latach odsprzedał ją firmie ArcelorMittal Poland. Ta ostatnia wchodzi w skład największego koncernu hutniczego świata, hin- dusko-amerykańskiego Mittal Steel Company, któremu rząd Millera sprzedał Polskie Huty Stali. W skład PHS wchodzą 4 przedsiębiorstwa stanowiące łącznie 70 proc. branży stalowej w Polsce: Huta Katowice w Dąbrowie Gór- niczej, Huta im. T. Sendzimira w Krakowie, Huta Florian w Świętochło- wicach, Huta Cedler w Sosnowcu. Później ArcelorMittal Poland doku- piła Hutę Królewska w Chorzowie i Koksownię Zdzieszowice. Spośród innych firm z tej branży zwraca uwagę los Huty Stalowa Wola, której cywilna część została sprzedana chińskiemu koncernowi Guan- gxi LiuGong Machinery. Natomiast Hutę Ostrowiec nabyła hiszpańska grupa Celsa, zaś Hutę Zawiercie – amerykańska firma Commercial Metals Company. Pozostałe huty metali zostały zlikwidowane lub znajdują się w sta- nie upadłości. Całkowicie sprywatyzowane zostało hutnictwo szkła, i to już w pierw- szych latach III RP. Właścicielami poszczególnych zakładów zostali Niemcy (Huta Szkła „Biaglass” w Białymstoku, Huta Szkła Okiennego „Kunice” w Żarach, Huta Szkła „Ujście”), Austriacy (Częstochowska Huta Szkła), Amerykanie (Huta Szkła „Jarosław”, Huta Szkła „Antoninek” w Pozna- niu). Natomiast Krośnieńskie Huty Szkła, które były jedną z pierwszych 22 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski pięciu spółek notowanych na warszawskiej giełdzie w 1991 r., od kilku lat znajdują się w upadłości, a ich majątek jest likwidowany. Sektor stoczniowy Stocznie, które w każdym nadmorskim kraju są podstawą gospodarki morskiej, w III RP padły ofiarą nieudolnej polityki kolejnych rządów. Naj- sławniejsza z nich, Stocznia Gdańska, najpierw została postawiona w stan upadłości, potem połączona ze Stocznią Gdynia, a w końcu sprzedana ukraiń- skiemu Związkowi Przemysłowemu Donbasu (który wcześniej kupił też Hutę Częstochowa), przejętemu po pewnym czasie przez dwa rosyjskie koncerny. Natomiast stocznie w Gdyni i Szczecinie również przeszły postępowania upadłościowe, by w końcu otrzymać pomoc państwa, którą jednak Komisja Europejska uznała za nielegalną. Rząd Tuska przez wiele miesięcy mamił opi- nie publiczną wizją inwestora z Kataru, który miałby uratować obie firmy, a gdy okazało się to fikcją, przystąpiono do całkowitej wyprzedaży majątku tych stoczni (oraz zwalniania pracowników), by spłacić wierzycieli. Telekomunikacja i Ruch Największą prywatyzacją w dziejach III RP była sprzedaż Telekomu- nikacji Polskiej SA, która wówczas posiadała monopol na rynku telefonii stacjonarnej. Rząd Buzka sprzedał niemal połowę udziałów w TP SA konsor- cjum francuskiej państwowej firmy France Télécom i Kulczyk Holding. W następnych latach Francuzi odkupili akcje należące do Kulczyka i dziś sami kontrolują Telekomunikację, zmieniając jej nazwę na Orange Polska. Inną bardzo znaczącą firmą, która przeszła w obce ręce, jest Ruch SA – największy kolporter prasy na polskim rynku. Pomysły na jego prywatyzację snuto od dawna, lecz dopiero w 2010 r. sprzedano zarejestrowanej w Holandii spółce Lurena Investments, za której pośrednictwem swoje inwestycje prowa- dzą dwa amerykańskie fundusze inwestycyjne. Sektor farmaceutyczny Niezwykle intratna – także ze względu na politykę refundacyjną pań- stwa – jest w Polsce produkcja leków. Nic dziwnego, że prywatyzowane za- kłady farmaceutyczne zawsze miały znaczących nabywców. Za rządów Buz- 23 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski ka amerykański koncern ICN przejął Polfę Rzeszów, a brytyjski Glaxo Well- come Found – Polfę Poznań. Polfy w Kutnie i Krakowie należą dziś do izra- elskiej grupy Teva (choć zakład krakowski pierwotnie sprzedano chorwackiej firmie Pliva), Polfa Grodzisk Mazowiecki – do węgierskiej spółki Gedeon Richter, Polfa Bolesławiec – do niemieckiej firmy Gerresheimer, Polfa Łódź – do słoweńsko-polskiej spółki Sensilab, jeleniogórska Jelfa – do li- tewskiej grupy Sanitas (sprzedanej kilka lat temu kanadyjskiej firmie Valeant Pharmaceuticals). Jedynym krajowym potentatem w tej branży jest znany biz- nesmen Jerzy Starak, który przejął Polfy w Starogardzie Gdańskim (obec- nie Polpharma), Lublinie i Warszawie. Uzdrowiska Pierwszym sprywatyzowanym uzdrowiskiem był Nałęczów, sprzedany w 2001 r. holenderskiej firmie East Springs International. Ale dopiero rząd Tuska na masową skalę przystąpił do pozbywania się firm z tej – jakże ważnej społecznie – branży. W ostatnich latach pod młotek poszły uzdrowiska: Ustka, Kraków-Swoszowice, Ustroń, „Solanki” Inowrocław, Połczyn, Cieplice, Wieniec, Przerzeczyn, Świeradów Czerniawa, Kamień Pomor- ski, Konstancin-Zdrój, Iwonicz oraz Zespół Uzdrowisk Kłodzkich. Sektor chemiczny Większość przedsiębiorstw z branży chemicznej została sprzedana jesz- cze w latach 90. Firmy z marką Pollena kupili głównie Niemcy („Pollena- Nowy Dwór Mazowiecki”, „Pollena-Racibórz”, „Pollena-Lechia” w Po- znaniu), Brytyjczycy („Pollena-Wrocław”, „Pollena-Uroda” w Warsza- wie) i Holendrzy („Pollena-Bydgoszcz”). Z kolei branżę oponiarską zdomi- nowali Amerykanie (Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil Sa- nok”, Firma Oponiarska „Dębica”) i Francuzi („Stomil-Olsztyn”). Polską celulozę wykupili również Amerykanie (Zakłady Celulozowo- Papiernicze w Kwidzynie, Przedsiębiorstwo Opakowań „Pakpol” w Bia- łymstoku), ale także Szwedzi (Kostrzyńskie Zakłady Papiernicze), Brytyj- czycy (Kieleckie Zakłady Wyrobów Papierowych) czy Francuzi (Śląskie Zakłady Papiernicze „Silesianpap” w Tychach). Wielu chętnych z zachodniej Europy znalazło się do przejęcia branży cementowej: przede wszystkim Niemcy (Cementownia „Odra” w Opolu, 24 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Kombinat Cementowo-Wapienniczy „Warta” w Działoszynie, Cemen- townia „Nowiny”, Cementownia „Warszawa”, Cementownia „Wejhe- rowo”), lecz także Belgowie (Cementownia „Strzelce Opolskie”, Zakłady Cementowo-Wapiennicze „Górażdże” w Opolu), Francuzi (Kombinat Ce- mentowo-Wapienniczy „Kujawy” w Piechcinie, Cementownia „Mało- goszcz”), Irlandczycy (Cementownia „Ożarów”, Cementownia „Rejo- wiec”). Sektor spożywczy Wśród pierwszych firm prywatyzowanych w III RP znalazła się naj- sławniejsza polska fabryka czekolady E. Wedel SA. Najpierw kupił ją ame- rykański koncern PepsiCo., następnie brytyjska firma Cadbury, później ko- lejny amerykański koncern Kraft Foods, który jednak na żądanie Komisji Eu- ropejskiej musiał się pozbyć warszawskich zakładów, więc sprzedał je japoń- skiemu koncernowi Lotte Group. Losy Wedla stanowią dobrą ilustrację tego, jak potraktowano polski przemysł spożywczy, nawet ten z ogromnymi trady- cjami. Szczególnie aktywni okazali się tu Amerykanie, którzy już na początku lat 90. kupili m.in. Zakłady Przemysłu Cukierniczego „Olza” w Cieszynie, Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego „Pudliszki”, rzeszowską „Alimę”, poznańskie zakłady „Amino”. Zainteresowali się także branżą tłuszczową (Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego w Brzegu), podobnie jak Holendrzy (Zakłady Tłuszczowe „Olmex” w Katowicach, Za- kłady Tłuszczowe „Kruszwica”). Natomiast w branży cukrowniczej domi- nują dziś trzy niemieckie koncerny: Südzucker jest właścicielem cukrowni Cerekiew, Ropczyce, Strzelin, Strzyżów, Świdnica, Pfeifer Langen – cu- krowni w Gostyniu, Miejskiej Górce, Środzie Wielkopolskiej i Glino- jecku, zaś Nordzucker – cukrowni w Chełmży i Opalenicy. Należąca wciąż do państwa Krajowa Spółka Cukrowa kontroluje tylko 7 zakładów. Sprywatyzowano również branżę spirytusową. I tu mocno zaznaczyli swoją obecność zagraniczni inwestorzy kupujący poszczególne Polmosy: Francuzi (w Poznaniu), Szwedzi (w Zielonej Górze), Brytyjczycy (w Łań- cucie). Choć znaleźli się też krajowi biznesmeni, tacy jak Janusz Palikot, który jeszcze od rządu Buzka kupił Polmos w Lublinie, czy Aleksander Gudzo- waty, któremu rząd Millera sprzedał Polmos we Wrocławiu. 25 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Podobnie było z zakładami tytoniowymi, które zostały przejęte przez wielkie międzynarodowe koncerny: British American Tobacco (Przedsię- biorstwo Wyrobów Tytoniowych w Augustowie), Philip Morris (Zakłady Przemysłu Tytoniowego w Krakowie), Imperial Tobacco (Zakłady Prze- mysłu Tytoniowego w Radomiu, Wytwórnia Wyrobów Tytoniowych w Poznaniu). Kto sprzedał i za ile? Prywatyzację majątku państwowego rozpoczął w 1991 r. rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego, w którym ministrem przekształceń własnościowych był Janusz Lewandowski. Funkcję tę pełnił on także w rządzie Hanny Su- chockiej w latach 1992-1993. W sumie jednak dochody z prywatyzacji w pierwszym okresie rządów postsolidarnościowych wyniosły niespełna 1,5 mld zł. Ekipa SLD-PSL, w której za przekształcenia własnościowe odpowia- dał Wiesław Kaczmarek, przekroczyła tę kwotę już w pierwszym roku swego urzędowania. W następnych latach prywatyzacja znacznie przyspie- szyła: w 1995 r. dochody z niej wyniosły 2,6 mld zł, w 1996 r. – 3,7 mld zł, a w 1997 r. – 6,5 mld zł. Rekordowa okazała się jednak kolejna kadencja, w której rządził Pol- ską Jerzy Buzek. Jego ministrowie z koalicji AWS-UW, zwłaszcza Emil Wąsacz i Aldona Kamela-Sowińska, już w 1998 r. sprzedali majątek za 7 mld zł, w 1999 r. – za ponad 13 mld zł, w rekordowym roku 2000 – za 27 mld zł, zaś w 2001 r. – za 6,8 mld zł. Dochody z prywatyzacji znacznie zma- lały za rządów Leszka Millera (2,8 mld zł w 2002 r. i 4,1 mld zł w 2003 r.), by znów wzrosnąć pod rządami Marka Belki, gdy ministrem skarbu państwa był Jacek Socha (ponad 10 mld zł w 2004 r. i 3,8 mld zł w 2005 r.). Na wstrzymanie masowej wyprzedaży mienia państwowego zdecydował się tylko rząd Prawa i Sprawiedliwości, dlatego był to okres najmniejszych wpły- wów z prywatyzacji (zaledwie 622 mln zł w 2006 r. i 1,9 mld zł w 2007 r.). Powrót do forsownej prywatyzacji nastąpił pod rządami Donalda Tu- ska, szczególnie w jego pierwszej kadencji, gdy resortem skarbu zarzą- dzał Aleksander Grad. Za sprzedany majątek w 2008 r. udało mu się uzyskać kwotę niespełna 2,4 mld zł, w 2009 r. – 6,6 mld zł, a rekordowy okazał się rok 2010, gdy przychody resortu skarbu sięgnęły 22 mld zł. W 2011 r. było to 13 mld zł, a rok później, gdy Grada zastąpił Mikołaj Budzanowski – ponad 9 mld zł. Ostatnie lata, gdy ministrem skarbu jest Włodzimierz Karpiński, 26 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski nie przyniosły już tak dużych dochodów: w 2013 r. – 4,4 mld zł, a w 2014 r. – tylko 1 mld zł. Czy to oznacza powolne odejście od wyprzedaży majątku narodowego? Nie, po prostu tego majątku jest coraz mniej i nie należy już liczyć na takie kwoty, jak uzyskiwali Wąsacz czy Grad. W sumie za rządów PO-PSL uzyskano z prywatyzacji ok. 58,6 mld zł. To więcej niż w okresie rządów Buzka, który był dotąd rekordowy pod tym względem (ok. 54,3 mld zł). Natomiast od roku 1991 do 2014 sprzedano ma- jątek państwowy za łączną kwotę ok. 152,5 mld zł. To mniej więcej połowa rocznego budżetu państwa! Czy za te pieniądze Polska się rozwinęła? Czy zbudowano autostrady, nowe linie kolejowe, szkoły, szpitale? A może zaoszczędzono te miliardy na jakimś funduszu rezerwowym, by służyły emerytom, którzy przecież budo- wali sprzedawane zakłady pracy? Niestety nie. Całe dochody z prywatyzacji – i tak przecież znacznie zaniżone w stosunku do wartości sprzedanego ma- jątku – zostały po prostu „przejedzone” przez kolejne rządy, traktujące je jako dodatkowe źródło dochodów budżetowych. W ten sposób my, Polacy, nie mamy już ani majątku wypracowanego przez kilka pokoleń, ani pieniędzy, za które ten majątek został sprzedany [Siergiejczyk 2015]. Minister skarbu Włodzimierz Karpiński pochwalił się, że w ciągu ostat- nich 25 lat z 8,5 tys. państwowych przedsiębiorstw przeznaczonych do pry- watyzacji do sprzedania pozostało zaledwie 3 proc. Dodał, że dzięki temu do budżetu państwa trafiło 152 mld zł. Czy to powód do dumy? Raczej nie, zwa- żywszy, że pieniądze te nie zostały zainwestowane w rozwój kraju, nie odło- żono ich też na jakimś funduszu, by w przyszłości służyły emerytom. Po pro- stu zostały przejedzone, bo traktowano je jako dodatkowe źródło dochodów dla coraz bardziej dziurawego budżetu [niezalezna.pl]. Wdrażana w Polsce pod dyktando Międzynarodowego Funduszu Wa- lutowego i Banku Światowego szokowa terapia finansowa i wyprzedaż pań- stwowego majątku doprowadziły do upadku całych gałęzi przemysłu i likwi- dacji setek tysięcy miejsc pracy. Przed skutkami takiej polityki przestrzegał prof. Milton Friedman, laureat ekonomicznego Nobla. Apelował, byśmy nie prywatyzowali państwowych przedsiębiorstw, bo sprzedamy je cudzoziem- com za grosze i nic na tym nie zyskamy.– „Cudzoziemcy nie będą inwestowali w Polsce po to, by pomóc Polsce, ale po to, by pomóc sobie”– ostrzegał. Miał rację. Dziś zamiast tysięcy dobrze prosperujących zakładów mamy w kraju dwa miliony bezrobotnych i drugie tyle zmuszonych do szukania pracy za granicą. 27 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski – „Trzeba bronić dorobku 25 lat naszej wolności, być z niego dumnym i czer- pać inspirację na przyszłość”– przekonywał ubiegający się o reelekcję prezy- dent Bronisław Komorowski. Trudno się z nim zgodzić, skoro wskutek skan- dalicznie przeprowadzonej prywatyzacji nie mamy już ani majątku wypraco- wanego przez kilka pokoleń Polaków, ani pieniędzy, za które ten majątek sprzedano. Trudno być dumnym z tego, że po 25 latach III RP nie mamy już prawie nic [niezalezna.pl]. Złudzeń co do prawdziwych skutków dokonanej w Polsce prywatyzacji nie miał Andrzej Duda, przed jego prezydenturą. Jego zdaniem dziś trzeba naprawić naszą gospodarkę, odtworzyć przemysł i zbudować jego nowe, in- nowacyjne gałęzie. Dlatego państwowe władze powinny w pierwszej kolej- ności realizować polskie interesy, dbać o rodzimych przedsiębiorców nieza- leżnie od tego, czy to się komuś podoba, czy nie. – „To polskie firmy, dające zatrudnienie naszym rodakom, powinny wygrywać największe przetargi. Po- winny mieć preferencje i wsparcie, nawet gdyby taka pomoc była kwestiono- wana przez Komisję Europejską” – mówi Duda. Musimy też walczyć o inte- resy polskich rolników, o wyrównanie dopłat bezpośrednich oraz odpowied- nie rekompensaty. – „Ale przede wszystkim należy powstrzymać wyprzedaż polskiej ziemi, bo bez niej Polska już nie będzie naszym państwem” – ostrzega Duda [niezalezna.pl]. Poczta Polska, PKP i PERN dołączą do listy wielkich państwowych spółek, których akcje nie będą mogły być zbyte przez Skarb Państwa. Takie jest założenie zgłoszonego przez ministra Henryka Kowalczyka projektu no- welizacji ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Według eko- nomisty Aleksandra Łaszka szykowane zmiany są niebezpieczne i mogą szkodzić konsumentom [Money.pl]. Treści projektu nowelizacji ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym oraz niektórych innych ustaw nie ma na stronie Rządowego Centrum Legislacji, choć sam projekt jest na nią wpisany. Jego opis widnieje jedynie w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Wy- nika z niego, że wnioskodawcą projektu jest przewodniczący Komitetu Sta- łego Rady Ministrów Henryk Kowalczyk. Treść projektu opublikowano nato- miast na stronach internetowych NSZZ Solidarność , która, jako jedna z ośmiu organizacji, otrzymała go do zaopiniowania. Ma na to czas do 26 paź- dziernika 2017 roku. 28 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski Forsowany przez ministra Kowalczyka projekt nowelizacji ustawy o zarządzaniu mieniem państwowym zakłada, że do listy spółek, których ak- cje należące do Skarbu Państwa nie mogą być zbyte, dołączy Poczta Polska, Polskie Koleje Państwowe oraz PERN. Wszystkie powyższe spółki są jednoosobowymi spółkami Skarbu Pań- stwa, które z uwagi na ich doniosłość dla gospodarki krajowej, realizowanie istotnych zadań publicznych oraz interes Skarbu Państwa powinny pozostać jednoosobowymi spółkami Skarbu Państwa - czytamy w uzasadnieniu pro- jektu. Wprowadzono dodatkowy zapis mający na celu umożliwienie, w ściśle określonych i wyjątkowych przypadkach, zbycie akcji albo udziałów spółek umieszczonych na liście. Takie zbycie będzie możliwe jedynie po uprzednim wyrażeniu zgody przez Radę Ministrów. „Proponowane zmiany są szczególnie niebezpieczne w przypadku ta- kich spółek jak Poczta Polska czy PKP” - mówi money.pl Aleksander Łaszek, główny ekonomista FOR. Jak wyjaśnia, rezygnując całkowicie z prywatyza- cji, „ustawa cementuje układ, w którym państwo jest zarówno regulatorem, jak i właścicielem . „W tej sytuacji jaki interes będzie miało państwo, jako regulator, by np. wpuścić nowe firmy na rynek kolejowy i wprowadzić więcej konkurencji, na której zyskaliby konsumenci, ale straciła państwowa firma?” - pyta ekspert. „Tak samo w przypadku Poczty, państwo będzie miało silny interes umacniać monopolistyczną pozycję własnej spółki, kosztem konkurencji oraz konsumentów” - ostrzega Aleksander Łaszek. Status „nie do sprzedaży przez Skarb Państwa mają obecnie 24 spółki. Między innymi są to: Enea, Energa, GPW, Grupa Azoty, Grupa Lotos, KGHM, PKP PLK, PKP Cargo, PKO BP i PZU [Money.pl]. 29 Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski 1.3. Przejmowanie całej gospodarki jakiegoś kraju Przejmowanie fabryk czy banków przez zagranicznych właścicieli jest dzisiaj w świecie czymś normalnym, ale nie sposób uznać za normalne przej- mowanie całej gospodarki jakiegoś kraju, a tym bardziej za półdarmo. Tak się niestety stało w Polsce, gdzie zamiast uratować dla przyszłych pokoleń to co zostało z komunizmu – zmarnowano ten spadek. W zamian za niewygóro- wane prowizje, właściwie napiwki, decydenci upłynnili kapitał za ułamek jego prawdziwej wartości. W ten sposób słaba gospodarczo Polska, cierpiąca na brak kapitału, została w zasadzie pozbawiona własnego kapitału. Nikt oczywiście nie zdemontuje fabryk i banków by wywieźć je za granicę. Dla co poniektórych stanowi to wystarczający powód, żeby nie martwić się o prze- bieg polskiej prywatyzacji. Chyba nie zdają sobie sprawy, że przez wyprzedaż tego majątku w obce ręce nastąpił masowy wywóz legalnych tytułów do przy- należnej im własności. Tym samym wywieziono prawa do przejmowania zy- sków, które przynosi sprzedany przez państwo kapitał. Można by się ciągle pocieszać, że przez taką wyprzedaż ściągnięto bardziej doświadczonych kapi- talistów z zagranicy. Ale można było ich zdobyć w inny sposób, taki, który nie wykluczyłby jednoczesnego stworzenia silnej własnej klasy kapitalistycz- nej. Gdyby obcy kapitał napłynął w formie budowy nowych fabryk czy zakła- dania nowych banków zagranicznych, Polska też uzyskałaby dostęp do więk- szego doświadczenia, jakie reprezentują zagraniczni właściciele. Co więcej, zamiast wyprzedawać zastany kapitał obcym inwestorom uzyskano by dodat- kowy kapitał, należy przypuszczać, że z techniką doskonalszą niż krajowa. Państwowy kapitał można by wtedy sprzedać rodzącej się lokalnej klasie ka- pitalistycznej, żeby ona zadbała o jego niezbędną
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Perspektywy rozwoju gospodarczego Polski – Wybrane aspekty
Autor:
, ,

Opinie na temat publikacji:


Inne popularne pozycje z tej kategorii:


Czytaj również:


Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: