Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00020 002477 22775150 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Pierwiastki chemiczne wokół nas - ebook/pdf
Pierwiastki chemiczne wokół nas - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Promise Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7541-356-4 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> chemia
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Pierwiastki chemiczne tworzą nasze pożywienie, nasze ciała, są obecne w przedmiotach spotykanych w warsztatach, łazienkach, kuchniach. Wiele z nich znajdziemy również tam, gdzie w ogóle byśmy się ich nie spodziewali. Odkrywanie, produkcja i stosowanie pierwiastków wiąże się często z ciekawą historią i współczesnością. W tej książce przedstawiłem ponad czterdzieści z nich. Głównie te, które najczęściej występują w programach kształcenia szkół czeskich. Zapoznajmy się z nimi bliżej...
W książce można znaleźć:
-cytaty i powiedzonka zasłyszane od uczniów na lekcjach chemii
-skorygowane niedokładności, poprawione błędy i objaśnione mity
-zastosowanie pierwiastków i ich związków we współczesnym świecie
-ciekawostki z historii
-zadania praktyczne i teoretyczne
-dowcipne ilustracje
-kolorowe zdjęcia
-okresową tablicę pierwiastków
-sztuczki mnemotechniczne

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Milan Bárta H! Xe! He? Si... Br... Ca Si... Br... Ca APN Promise Warszawa 2013 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Spis treści Antymon 4 Arsen 6 Azot 8 Bar 11 Beryl 13 Bor 15 Brom 18 Chlor 20 Chrom 23 Cyna 25 Cynk 27 Fluor 29 Fosfor 32 German 35 37 Glin Hel 39 Jod 41 Kadm 43 Kobalt 45 Krzem 47 Lit 50 Magnez 52 55 Mangan 57 Miedź Nikiel 60 Ołów 62 Platyna 65 Pluton 67 Potas 70 73 Radon Rtęć 75 Selen 78 Siarka 80 Sód 83 Srebro 86 Tlen 89 Tytan 92 Uran 94 Wanad 96 Wapń 98 Węgiel 101 Wodór 104 Wolfram 107 Złoto 109 Żelazo 111 PIERWIASTKI CHEMICZNE WOKÓŁ NAS Milan Bárta Tytuł oryginału: Chemické prvky kolem nás Przekład: Filip Olbrych Ilustracje: Tomáš Profant Projekt graficzny: Karel Hána Korekta: Ewa Swędrowska Skład i łamanie: MAWART Marek Włodarz Źródła fotografii: Shutterstock.com; str. 2 – Joe Seer / Shutterstock.com; str. 18 – Olga Besnard / Shutterstock.com, str. 24 – Doug James / Shutterstock.com, str. 32 – ID1974 / Shutterstock.com, str. 33 – Igor Golovniov / Shutterstock.com, str. 44 – Maisna / Shutterstock.com, str. 50 dole – Gyuszkofoto / Shutterstock.com, str. 58 – Olga Besnard / Shutterstock. com, str. 65 – Northfoto / Shutterstock.com Autoryzowany przekład z języka czeskiego. © Albatros Media a. s. Wydanie polskie: © APN Promise S.A., Warszawa 2013. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób (elektroniczny, mechaniczny), włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów bez pisemnej zgody wydawcy. APN PROMISE SA, ul. Kryniczna 2, 03-934 Warszawa tel. +48 22 35 51 600, fax +48 22 35 51 699 e-mail: mspress@promise.pl ISBN 978-83-7541-135-5 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Szanowni Czytelnicy Wstęp Jako nauczyciel często ubolewam, że znajomość pierwiastków chemicznych u wielu uczniów ogranicza się do ich symbolu. Na początku nauki nauczyciel chemii zwykle przedstawia uczniom trzydzieści, czterdzieści, pięćdziesiąt czy większą liczbą pierwiastków, a w kolejnych tygodniach i miesiącach sprawdza, czy mechanicznie nauczyli się ich symboli. W trakcie dalszej nauki niektóre z pierwiastków bywają omawiane szerzej. W szczególności chodzi o wo- dór, tlen, węgiel, halogeny, czasem żelazo, rzadkie gazy. O pozostałych wspomina się tylko wtedy, kiedy powtarzane są nazwy halogenków czy tlenków. Niektóre pierwiastki pozostają zaś tylko symbolem, o którym przypominamy sobie tylko przy rozwiązywaniu krzyżówek. W tej książce usiłowałem przybliżyć pierwiastki chemiczne z innej perspektywy. Tworzą one nasze pożywienie, nasze ciała, są obecne w przedmiotach spotykanych w warsztatach, łazienkach, kuchniach. W celu ich odkrycia należy sięgnąć zarówno do przeszłości, jak też do czasów współczesnych. Wybrałem ponad czterdzieści z nich. Głownie te, które najczęściej występują w programach kształcenia szkół czeskich. Próbowałem odkrywać obecność pierwiastków w literaturze specjalistycznej, w encyklopediach, na stronach internetowych producentów oraz na opakowaniach produktów spożywczych czy środków czyszczących, aby potwierdzić, że faktycznie są one wszędzie wokół nas. Również tam, gdzie zazwyczaj nie spodziewamy się ich obecności. Każdy rozdział rozpoczyna się od przytoczenia zasłyszanych wypowiedzi, które wyrwały się moim uczniom, kiedy poprosiłem ich, aby powiedzieli, co im przychodzi do głowy, kiedy usłyszą… Starałem się wyjaśniać niedo- kładności, pomyłki i mity zawarte w tych wypowiedziach czy wyobrażeniach. Dalsza część poświęcona jest historii i współczesności danego pierwiastka i jego związków, łącznie z ciekawostkami z nim związanymi (Wiecie, że…?). Na koniec nie mogłem sobie podarować małego zadania, raz praktycznego, kiedy indziej teoretycznego. Publikacja jest pełna oryginalnych ilustracji i fotografii, które czasem powinny wywołać uśmiech i uczynić chemię bardziej znośną. Ci, którzy są tym przedmiotem zafascynowani, potwierdzą, że zasługuje ona na Wasze zainteresowanie. Książka jest przeznaczona dla zaintrygowanych uczniów, rodziców oraz wszystkich zaintereso- wanych otaczającym nas światem. Życzę wiele radości podczas lektury, doświadczeń, poszukiwań! Autor ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 4 Antymon Sb 51 stały metal H Li Be Na Mg K Ca Sc Rb Sr Y Cs Ba La Fr Ra Ac SZANOWNY KONIU, POŻERAJĄC MOJĄ KULKĘ NIE ZACHOWAŁEŚ SIĘ JAK DŻENTELMEN. V He F Ne Cl Ar Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Xe Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Ti Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te Hf Ta W Re Os Rf Db Sg Bh Hs Mt Uun Uuu Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gb Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr N O P S B Al C Si I ? Stop, z którego wytwarza się sławnego filmowego Oskara, zawiera antymon już od lat 30. zeszłego stulecia. Znów antymon! An, At, Sb… Tak, to chyba ten symbol! Kiedy uczniowie są odpytywani ze znajomości symboli pierwiastków, an- tymon należy do tych najczęstszych. Chyba dlatego, że nauczyciele dobrze wiedzą, ile można w tym przypadku popełnić błędów. Sami chemicy nie są zupełnie pewni tej nazwy. Współczesna Historia czeska (i polska) nazwa pochodzi prawdopodobnie z greki. Antymon można by przetłumaczyć jako „ten, który nigdy nie jest sam” (anti- -monos). Już starożytni Grecy, a przed nimi z pewnością także inne ludy, zauważyli, że w przyrodzie ciężko go odnaleźć jako samotnika. Wprawdzie w odróżnieniu od większości innych pierwiastków sporadycznie występu- je także w czystej postaci, jednakże częściej w towarzystwie innych metali, choćby złota, lecz głównie rud ołowiu i srebra. Okolice miejscowości Příbram w Czechach są jednym z ważniejszych terenów występowania rud antymonu. Oficjalna międzynarodowa nazwa pochodzi, jak u większości pierwiast- ków, z łaciny. Już w średniowieczu na jego najważniejszą rudę – siarczek anty- monu – mówiło się stybium. W Czechach długo określano go jako „surmík”, prawdopodobnie według ruskiego „surma”. Stosowano zaś przystępniejszy symbol Sm. Do czego nadaje się antymon? Jak większość innych występujących w przyrodzie metali czystych służył często do wytwarzania biżuterii. W więk- szości jednak stanowił część składową różnych stopów. Pod względem hi- storycznym najbardziej znany jest stop drukarski, który już w piętnastym wieku zastosował Johannes Gutenberg. Ten niemiecki złotnik i wynalazca jest uważany za ojca druku. Przygotowany przez niego stop zawierał od 10 do 20 procent antymonu. Zaletą stopu drukarskiego była jego wystarczająco niska ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 5 temperatura topienia, która umożliwiała łatwe wytapianie środkami dostępnymi w tamtych czasach, a jednocześnie twardość niezbędna do wytworzenia liter. Nasi przodkowie dobrze znali także różne związki antymonu. Przede wszystkim te, które najczęściej występują w przyrodzie – wspomniany siarczek antymonu, który jest nazywany przez mineralogów „antymonit” lub też „błyszcz antymonowy”. Tak samo jak niektóre inne siarczki służył do zabiegów upiększających – kobiety, a zapewne także mężczyźni, używali go do nanoszenia czarnych cieni nad oczami. Pikanterii sprawie nadaje fakt, że antymon jest toksyczny, a jego związki są rozpuszczalne w wodzie. Zatrucie antymonem było częste właśnie u złotników pracujących przy stopie drukarskim. Dzięki swoim własnościom związki te były stosowane zarówno jako uznane leki, jak też trucizny. W encyklopedii czeskiego wydawcy Jana Otto (wyd. 1888-1908) napisano, że jeszcze w roku 1830 stosowano w medycynie do dwudziestu różnych związków antymonu. Przykładem może być winian antymonu i potasu znany także jako „winny kamień” lub tartarus emeticus, który do tej pory jest używany w małej ilości jako lek homeopa- tyczny przy leczeniu choćby bólu w okolicy szyjnej. Nasi przodkowie za pomocą tej substancji leczyli alkoholików. Szczególnym zastosowaniem było korzystanie z tzw. „wiecznych pigułek” czy „wiecznych kulek”. Antymon ciężko się wchłania i dzięki temu wychodzi z ciała nienaruszony. Panował pogląd, że przynosi ulgę przy problemach z trawieniem. W razie trudności chory połykał kulkę, szedł w ustronne miejsce, następnie wygrzebywał ją ze swoich odchodów, mył i trzymał przygotowaną do następnego użycia.  Antymon najczęściej Współczesność jest wykorzystywany w konstrukcjach akumulatorowych. Wprawdzie w szkole zwykle naucza się, że elektrody w aku- mulatorze samochodu są z ołowiu, jednakże ołów został wzbogacony dodatkiem antymonu (5 – 7 ). Dzięki temu uzyskuje się lepsze własno- ści mechaniczne, a przez to wyższą wytrzymałość akumulatorów samochodowych. Współcześnie producenci deklarują mniejszą ilość antymonu i zastępują go arsenem, selenem, tellurem i in- nymi pierwiastkami. Stopy na bazie ołowiu, cyny i miedzi z do- mieszkami antymonu stosowane są jako tzw. me- tale łożyskowe, z których produkuje się elementy silników, turbin, wiatraczków. Jeżeli spojrzymy na tablicę okresową, stwierdzamy, że antymon ma pięć elektronów walencyjnych i może być pomocny przy kon- struowaniu półprzewodników (typu N). Bez półprzewodników nie obejdzie się praktycznie żadne z urządzeń, które cieszą się teraz takim powodzeniem, od komputera począwszy po te- lefon komórkowy. Antymon jest składnikiem stopu ołowiu używanego w akumulatorach Propozycja dla zainteresowanych Z pewnością korzystacie również z tłumacza Google. Spróbujcie przełożyć słowo „antymon” na różne języki. W ilu językach jego nazwa pochodzi od łacińskiego „stibium”, a ile razy nazwa ta jest podobna do polskiego antymonu? ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 6 Arsen As 33 stały półmetal H Li Be Na Mg K Ca Sc Rb Sr Y Cs Ba La Fr Ra Ac KAWY?! V He F Ne Cl Ar Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Xe Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Ti Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te Hf Ta W Re Os Rf Db Sg Bh Hs Mt Uun Uuu Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gb Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr N O P S B Al C Si I Idź diable szkaradny! Naszykuję ci coś, czegoś w życiu nie żarł i jak szczura cię zaduszę. A potem możesz sobie do woli wrzeszczeć i wygrażać. Chociaż w epoce komputerów i Harrego Pottera mało kto czyta dramaty takie jak „Maryša” braci Mrštíków, to jednak nawet młode pokolenie kojarzy arsen z tą sztuką. Truciz- na, którą w cytowanej scenie przygotowała Maryša w celu ostatecznego pozbycia się swojego znienawidzonego męża, to arszenik. Arszenik, a właściwie trójtlenek arsenu Historia to trucizna ciesząca się chyba największą sławą w historii. Ma idealne cechy, by spełniać swoje truci- cielskie zadanie – oprócz toksyczności dobrze rozpuszcza się w wodzie, nie ma smaku i zapachu, a zatrucie arszenikiem ma podobne objawy jak zachorowanie na cholerę, która dawniej była dość pospolitą chorobą i często kończyła się śmiercią. Dodatkowo łatwo było tę truciznę zdobyć. Była sprzedawana jako trutka na szczury i inne zwierzęta. W średniowieczu za pomocą tego tlenku rozwiązano wiele politycznych sporów. Jak w przypadku wielu innych pierwiastków, również i teraz mówimy raczej o jego związ- kach, niż samym pierwiastku. Choćby dlatego, że, tak jak większość innych pierwiastków, praktycznie nie występuje w przyrodzie w czystej postaci. OH NH2 As As As As As OH NH2 H2N HO H2N HO H2N OH Arsfenamina stosowana do leczenia syfilisu Wiecie, że… … tlenek arsenu był używany do solaryzacji szkła – odbar- wienia szkła w trakcie jego produkcji? ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Prawdopodobnie pierwszą substancją zawierającą arsen, którą ludzie zaczęli stosować, był aurypigment. Obecnie nazywamy go po prostu „siarczek arsenu”. Podobno rzymski cesarz Kaligula chciał z tego żółtego mi- nerału uzyskać złoto. A jak to już często bywa w dziejach ludzkości, ten piękny a zarazem trujący minerał był też stosowany zamiast szminek oraz do usuwania niechcianego zarostu. 7 Wiecie, że… … arsen zawierały również leki stosowa- ne od początku zeszłego wieku do kuracji choroby wenerycznej o nazwie syfilis. Mała ilość arsenu jest obecna także w dymie papierosowym. Zatrucia związkami arsenu towarzyszą ludzkości od początku dziejów. Obecnie metody analityczne po- zwalają na wykrycie nawet minimalnej ilości arsenu w organizmie człowieka. Według pogłosek arszeni- kiem został otruty Napoleon czy sławny amerykański polarnik Charles Francis Hall, który zmarł w trakcie wyprawy za koło podbiegunowe. Prawdopodobnie marynarzom nie chciało się dłużej marznąć. Dopie- ro po wielu latach stwierdzono, że arszenikiem został otruty także jeden z najbardziej znanych koni w histo- rii – australijski koń pełnej krwi angielskiej Phar Lap. Ale ludzie truli się także przez przypadek. Choćby pijąc piwo, do którego produkcji użyto wodę skażoną rudami arsenu. W Manchesterze w roku 1900 kilka tysięcy ludzi zachorowało, a około 70 z nich zmar- ło na tego typu zatrucie. Człowiek nie byłby sobą, gdyby nie zaczął wykorzystywać toksycznego arsenu jako broni. Już w czasie pierwszej wojny światowej powstały gazy bojowe, jak np. Lewisit. Na szczęście w praktyce został użyty prawdopodobnie jedynie przez armię japońską w Chinach w okresie drugiej wojny światowej. Arsen w ostatnich latach wy- Współczesność korzystywany jest głównie do wytwarzania elementów półprzewodnikowych i w zasadzie nie istnieje komputer, który nie zawierał- by małej ilości arsenu. I to jest jeden z powodów, dla którego wszystkie urządzenia elektroniczne powinni zostać poddane recyklingowi. A jak wiemy z poprzed- niego rozdziału, arsen nie jest jedynym toksycznym pierwiastkiem zawartym w komputerach. Największa ilość arsenu znajduje się jednakże w preparatach konserwujących drewno, chroniących tytoń (dlatego dym papierosowy zawiera śladowe ilo- ści arsenu), bawełnę, a nawet także owoce i warzywa przed szkodnikami. Propozycja dla zainteresowanych Śmiertelna dawka arszeniku u człowieka to 1-4 mg na kilogram żywej wagi. Przekonajcie się korzystając ze szkolnej wagi przy użyciu zwykłego cukru, jak mała ilość potrafiłaby zabić dorosłego człowieka o wadze 70 kg. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== V He F Ne Cl Ar Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Xe Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Ti Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te Hf Ta W Re Os Rf Db Sg Bh Hs Mt Uun Uuu Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gb Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr N O P S B Al C Si I 8 Azot N 7 gazowy niemetal H Li Be Na Mg K Ca Sc Rb Sr Y Cs Ba La Fr Ra Ac TAK, SPOTKAMY SIĘ W ROKU 2099 Azotem schładzana jest sperma, a także używa się go do wypalania kurzajek. Należy dodać, że nasienie i kurzajki są schładzane cie- kłym azotem, substancją, której temperatura wrzenia to minus 195,8 stopni Celsjusza. W chłodnym środo- wisku, utrzymywanym przy pomocy ciekłego azotu, przechowywane są także inne materiały biologiczne, jak na przykład krew czy komórki jajowe. We współ- czesności istnieją już kriobanki, w których można przechować na przykład nasienie swojego ulubionego psa czy konia. Z ciekłym azotem spotykamy się rów- nież często w gabinecie dermatologa, który używa go do wypalania (raczej wypadałoby napisać zmrażania) kurzajek o pochodzeniu wirusowym. Nie ma chyba substancji, której było- Historia by wokół nas więcej, azot stanowi po- nad 78 procent powietrza. Mimo to naukowcy długo ociągali się z odkryciem azotu. Oczywiście dlatego, że w normalnych warunkach chodziło o gaz, dodatkowo gaz stosunkowo bierny chemicznie. Powietrze jako całość przez wieki uważane było za samodzielny pierwiastek, tak samo jak woda. Do- piero w połowie osiemnastego wieku kilku naukow- ców ustaliło, że w powietrzu jest kilka składników. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== W ten sposób zamrażane są materiały biologiczne. 9 Ostatni widok, który ujrzycie przed wciągnięciem do płuc gazu rozweselającego. Co najmniej jeden, który wspiera życie i spalanie i drugi, który zabija wszystko, co żyje. Kilku chemików spierało się o to, kto pierwszy odkrył azot, jednak całą śmietankę zgarnął Francuz o nazwisku Antoine Laurent de Lavoisier, który odkrytą substancję nazwał azotikos (z greki „nie podtrzymujący życia”). Co ciekawe, Lavoisier nie zakończył żywota otoczony sławą – poza chemią interesował się polityką i roku 1794 został stracony przez rewolucjonistów. Azot zapisał się na kartach historii szczególnie w roku 1908, kiedy Fritz Haber odkrył metodę, jak z wodoru i azotu wytworzyć amoniak. Pomimo tego, że wszędzie wokół nas jest ogromna ilość azotu, rośliny nie potrafią go uzyskiwać bezpośrednio z powietrza, potrzebują go w postaci jonów – azotanowych lub amonowych. A tych zaczynało brakować w glebie pod wpływem wciąż bardziej intensywnego rolnictwa i ludzkości zagrażał wielki głód. Reakcja azotu z wodorem przy powstaniu amoniaku na pierwszy rzut oka jest bardzo prosta i uczniowie szkoły podstawowej z łatwością mogą ją zapisać: N2 + 3 H2 → 2 NH3 W istocie chodziło o bardzo skomplikowany problem techniczny, ponieważ reakcja musi nastąpić przy dużym ciśnieniu. Największe zasługi na polu wprowadzenia tej reakcji do produkcji położył Carl Bosch, chemik znanej na całym świecie niemieckiej firmy BASF (Badische Anilin und Soda Fabrik), dlatego dziś ten ważny proces nazywany jest syntezą Habera-Boscha. Amoniak jest surowcem do produkcji kwasu azotowego, który do tego czasu był produkowany szczególnie z saletr, z którymi zaznajomiliśmy się już między innymi w rozdziale o potasie. Teraz mamy odwrotną sytuację i z kwasu azotowego zaczęto wytwarzać azotany. Ludzkość w ten sposób uzyskała praktycznie niewyczerpalne źródło sztucznych nawozów azotowych i niestety także materiałów wybuchowych. Kwas azotowy i azotany są surowcami służącymi do produkcji praktycznie wszystkich konwencjonalnych materiałów wybuchowych począw- szy od prochu strzelniczego, przez trotyl (TNT) do dynamitu. Chyba żaden z chemików, a być może nawet żaden człowiek, nie wpłynął tak istotnie na wiek dwudziesty jak właśnie Fritz Haber. W tym kontekście przypomnijmy jeszcze, że w trakcie pierwszej wojny światowej uczestniczył w pracach nad wykorzystaniem gazów bojowych i budową filtrów masek gazowych. Dopiero po śmierci Habera „wsławił się” gaz, który również pochodzi z jego laboratorium – Cyklon B, użyty na przykład w obozach koncentracyjnych do masowych morderstw. Ironią losu jest, ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wiecie, że… … kwas azotowy służy złotnikom do rozróżniania prawdziwego złota od nie- prawdziwego? 10 że sam Haber po dojściu do władzy Hitlera emigrował do Szwajca- rii w proteście przeciw dyskryminacji Żydów. Również obecnie azot uzyskiwany poprzez Współczesność destylację skroplonego powietrza stosowa- ny jest głównie do produkcji amoniaku, a następnie z niego innych wspomnianych substancji. Wykorzystywana jest także jego mała reaktywność przy wytwarzaniu bezpiecznej atmosfery na przykład dla spawaczy podczas prac prowadzonych przy użyciu gazów, które w środowisku o większej zawartości tlenu mogłyby eksplodować, czy też w żarówkach. W różnych rurociągach służy do napędzania transportowanych niebezpiecznych cieczy, przy produkcji metali zapobiega utlenianiu choćby stali, miedzi czy aluminium. Produkty spożywcze pakowane są w jego atmosferze w celu nie dopuszczenia do ich zepsucia przez grzyby czy owady. Jak już napisano na wstępie, w postaci ciekłej służy do wszyst- kiego, co należy schłodzić. Nie tylko kurzajek i materiałów biolo- gicznych, ale także choćby szkła, elektrod, betonu, półprzewodni- ków, obwodów drukowanych. Bardzo obficie wykorzystywane są związki azotu. Wymieńmy przynajmniej niektóre zastosowania, z którymi możemy spotkać się w codziennym życiu. Macie w lodówce bitą śmietanę w spreju. Gazem, który ją zagania do Waszego pucharu lub na porcję babki, jest podtlenek azotu. Znany jest on także pod nazwą gaz rozwe- selający i był stosowany do narkozy podczas operacji. Bywa także nadużywany jako narkotyk na przykład na dyskotekach, ponieważ zmienia postrzeganie rzeczywistości. Jedną z możliwości zwiększenia mocy silnika benzynowego jest doładowanie go podtlenkiem azotu. Jest to wykorzystywane w samochodach wyścigowych. Mocznik to substancja, którą wydalamy z naszych ciał, ale jest jednocześnie ważnym nawozem, pokarmem dla zwierząt, a także surowcem służącym do produkcji niektórych tworzyw sztucznych. Spotykamy się z nią w środkach wybielających zęby, żelach do włosów, dodawana jest do papierosów w celu polepszenia smaku, a nawet zastępuje sól kamienną w trakcie zimowego posypywania w miejscach podatnych na korozję – na przykład na lotniskach. Azydek sodu to materiał wybuchowy o szybkim działaniu. Wykorzystywany jest także jako czynnik generują- cy gaz w poduszkach powietrznych samochodów. Gazem, który w tym przypadku podczas „wybuchu” poduszki uwalniając się ocala życie kierowcy i pasażerów, jest ponownie azot. Azot jest krótko mówiąc częścią niezliczonej ilości mieszanin. Również w naszym ciele, wymieńmy choćby białka czy kwasy nu- kleinowe – tworzą one nasze geny. Bez kwasu deoksyrybonukleino- wego, a szczególnie atomów azotu w nim zawartych, nie bylibyśmy podobni do swoich rodziców, a w końcu nawet do innych ludzi. Wiecie, że… … azotem schładzano także podstawę krzywej wieży w Pizie, kiedy trzeba było ją odrestaurować? Propozycja dla zainteresowanych Chemikom zajęło kilka wieków, zanim udowodnili, że powietrze ma większą ilość składników. Wy mo- żecie to uczynić w kilka chwil. Nalejcie z panem nauczycielem lub panią nauczycielką do wanienki wodę z odrobiną wodorotlenku wapnia. Na powierzchnię połóżcie skorupkę z watą namoczoną w spirytusie. Zapalcie ją i przykryjcie na przykład zlewką lub szklanką. Zobaczycie, co się stanie. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== H Li Be Na Mg K Ca Sc Rb Sr Y Cs Ba La Fr Ra Ac V He F Ne Cl Ar Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Xe Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Ti Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te Hf Ta W Re Os Rf Db Sg Bh Hs Mt Uun Uuu Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gb Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr N O P S B Al C Si I Ba 56 stały 11 Bar metal PORADZĘ SOBIE Z ŁATWOŚCIĄ BEZ TEGO BARU Jak to jest, że babcia na rentgenie widziała organy wewnętrzne, kiedy normalnie widać tylko kości? Widzi je dlatego, ponieważ babcia dostała do wypicia kontrast siarczanu baru, pochła- niający promienie rengenowskie. Większość związków baru jest rozpuszczalna, ale właś- nie siarczan nie jest. Dlatego w tekście wy- raz „kontrast” jest wytłuszczony i nie użyto wyrazu „roztwór”. Ta mieszanina działa jako substancja kontrastowa uwydatniająca organy miękkie, które inaczej byłoby trudno obejrzeć. Bar długo ukrywał się przed Historia ludzką ciekawością i  zo- stał odkryty dopiero na końcu XVIII wieku przez szwedzkiego chemika Carla Wilhelma Sheelego w minerale zwanym ładnie po cze- sku „těžívec”, a w języku międzynarodowym „baryt”. Barys po grecku oznacza ciężki, a więc jest jasne, co było zawsze najbardziej charak- terystyczną cechą tego kamienia. Metaliczny bar znalazł zastosowanie przede wszystkim w dwudziestym wieku. Na przykład dzięki swojej gęstości posłużył do produkcji pocisków. Wielką rolę odegrał ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Tak wyglądają części pierwszych radioodbiorników i telewizorów, na które mówiło się „lampy elektronowe”. Tlenek baru pokrywał w nich metalowe włókno.
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Pierwiastki chemiczne wokół nas
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: