Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00134 003141 22417641 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Podnoszenie i uzupełnianie kwalifikacji zawodowych przez pracowników - ebook/pdf
Podnoszenie i uzupełnianie kwalifikacji zawodowych przez pracowników - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 66
Wydawca: C. H. Beck Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-255-2299-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> poradniki
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Serię BIBLIOTEKA MONITORA PRAWA PRACY stanowią opracowania wyczerpująco prezentujące wybrane zagadnienia z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych.

Niniejszy poradnik ma na celu przybliżenie problematyki dotyczącej szkoleń i kursów pracowniczych, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów art. 1031–1036 KP, wprowadzonych nowelizacją do KP z 20.5.2010 r. – ustawy z 10.5.2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. Nr 105, poz. 655)., która weszła w życie 16.7.2010 r.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Serię BIBLIOTEKA MONITORA PRAWA PRACY stanowią opracowania wyczerpująco prezentujące wybrane zagadnienia z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych. Niniejszy poradnik ma na celu przybliżenie problematyki dotyczącej szkoleń i kursów pracowniczych, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów art. 1031–1036 KP, wprowadzonych nowelizacją do KP z 20.5.2010 r. – ustawy z 10.5.2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. Nr 105, poz. 655)., która weszła w życie 16.7.2010 r. Ewa Suknarowska-Drzewiecka – specjalista w zakresie prawa pracy, autor poradników dla pracodawców i pracowników oraz licznych publikacji. Piotr Wojciechowski – prawnik, niezależny ekspert prawa pracy, były inspe­ ktor pracy. Miesięcznik „Monitor Prawa Pracy” to: OPINIE: artykuły dotyczące aktualnych i problematy­ cznych zagadnień; ZMIANY: najnowsze orzeczenia, omówienia nowych aktów prawnych, artykuły odorzecznicze; PRAKTYKA: wzory umów i pism wraz z objaśnieniami; DZIAŁY ORZECZNICZE, w każdym numerze: – najnowsze i najciekawsze orzecznictwo Sądu Najwyż­ szego – wybór i opracowanie tez: Sędzia SN Maria Teresa Romer; – orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości – zbiór spe­ cjalnie wyselekcjonowanych, istotnych dla praktyki wyroków. SEMINARIA MoPr: specjalistyczne warsztaty szkoleniowe prowadzone przez wybitnych specjalistów, dotyczące aktualnych i problematycznych zagadnień prawa pracy – bezpłatny udział tylko dla prenumeratorów! ISBN 978-83-255-2299-5 e-mail: mopr@beck.pl www.MonitorPrawaPracy.pl tel.: 22 33 77 600, faks: 22 33 77 601 9 7 8 8 3 2 5 5 2 2 9 9 5 Cena 24,00 zł BIBLIOTEKA MONITORA PRAWA PRACY Ewa Suknarowska-Drzewiecka Piotr Wojciechowski Podnoszenie i uzupełnianie kwaliikacji zawodowych pracowników BIBLIOTEKA MONITORA PRAWA PRACY Ewa Suknarowska-Drzewiecka, Piotr Wojciechowski • Podnoszenie i uzupełnianie kwaliikacji zawodowych pracowników Polecamy w serii: Piotr W(cid:261)(cid:298) ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH Andrzej Marian (cid:285)wi(cid:261)tkowski USTAWA ANTYKRYZYSOWA Z KOMENTARZEM Lesław Grzonka ZATRUDNIANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Danuta Klucz NARUSZENIE OBOWI(cid:260)ZKÓW PRZEZ PRACOWNIKA Ewa Suknarowska-Drzewiecka OCHRONA WYNAGRODZENIA ZA PRAC(cid:265) – PORADNIK DLA PRACODAWCY I PRACOWNIKA Tomasz Niedzi(cid:276)ski NADZÓR I KONTROLA PA(cid:275)STWOWEJ INSPEKCJI PRACY WARUNKÓW PRACY U PRACODAWCY Beata Bury PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH Ewa Suknarowska-Drzewiecka ZAKAZ KONKURENCJI W TRAKCIE I PO USTANIU STOSUNKU PRACY www.MonitorPrawaPracy.pl www.sklep.beck.pl Ewa Suknarowska-Drzewiecka Piotr Wojciechowski Podnoszenie i uzupełnianie kwaliikacji zawodowych pracowników Redakcja: Anna Kami(cid:276)ska © Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Zbigniew Latuszkiewicz Druk i oprawa: Interdruk, Warszawa ISBN print 978-83-255-2299-5 Spis tre(cid:286)ci Wykaz skrótów ..................................................................................................... Wst(cid:266)p ..................................................................................................................... Rozdział 1. Zagadnienia ogólne .......................................................................... 1.1. Obowi(cid:261)zek pracodawcy zaznajamiania pracownika z jego obowi(cid:261)zkami i sposobem ich wykonania ............................................................................... 1.2. Obowi(cid:261)zek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych .................................................................................................... 1.3. Szkolenia a czas pracy .............................................................................. 1.3.1. Szkolenia bhp .................................................................................. 1.3.2. Szkolenia w czasie pracy ................................................................. 1.3.3. Szkolenia poza przyj(cid:266)tym u pracodawcy rozkładem czasu pracy .. 1.3.4. Szkolenie a podró(cid:298) słu(cid:298)bowa .......................................................... 1.4. Zabezpieczenie wekslem in blanco roszcze(cid:276) pracodawcy z tytułu poniesionych wydatków na szkolenie pracownika ............................. 1.5. Szkolenia bhp .......................................................................................... 1.5.1. Szkolenie wst(cid:266)pne ........................................................................... 1.5.2. Szkolenie okresowe ......................................................................... Rozdział 2. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych na nowych zasadach ....... 2.1. Inicjatywa pracodawcy albo jego zgoda ................................................... 2.1.2. Uprawnienia obowi(cid:261)zkowe ............................................................. 2.1.3. Dodatkowe (cid:286)wiadczenia .................................................................. 2.1.4. Umowa szkoleniowa ....................................................................... 2.1.5. Zwrot kosztów szkolenia przez pracownika ................................... 2.1.6. Inne zasady ...................................................................................... Rozdział 3. Szkolenia i podnoszenie kwalifikacji zawodowych w pytaniach i odpowiedziach .............................................................................................. 3.1. Kiedy szkolenie bhp jest wliczane do czasu pracy? ................................. 3.2. Czy pracownik mo(cid:298)e odmówić udziału w szkoleniu, na które wysyła go pracodawca? .................................................................................................... 3.2.1. Gdy szkolenie odbywa si(cid:266) w godzinach pracy ................................ 3.2.2. Gdy szkolenie odbywa si(cid:266) poza godzinami pracy pracownika ....... 3.2.3. Gdy szkolenie jest niezb(cid:266)dne do pracy na danym stanowisku ........ 3.3. Czy pracodawca mo(cid:298)e wydać polecenie udziału w szkoleniu poza godzinami pracy (w szczególno(cid:286)ci w dzie(cid:276) wolny)? .............................. VII 1 3 3 4 6 6 6 6 8 9 11 11 18 23 23 30 35 35 37 39 41 41 41 41 42 42 42 V Spis tre(cid:286)ci 3.4. Jak ma wygl(cid:261)dać polecenie wzi(cid:266)cia udziału w szkoleniu? ...................... 3.5. Czy mo(cid:298)na zarz(cid:261)dzić, (cid:298)e wszystkie szkolenia s(cid:261) obowi(cid:261)zkowe? Jakie b(cid:266)d(cid:261) tego skutki? .................................................................................... 3.6. Czy prowadz(cid:261)cemu szkolenie wlicza si(cid:266) szkolenie do czasu pracy? ....... 3.7. Gdy szkolenie jest w innej miejscowo(cid:286)ci, czy taki wyjazd ma charakter podró(cid:298)y słu(cid:298)bowej? ................................................................... 3.8. Czy pracownik ma prawo wcze(cid:286)niej pój(cid:286)ć do domu, je(cid:286)li szkolenie nie obejmuje jego pełnej dniówki? .......................................... 3.9. Pracownik (niezatrudniony na stanowisku kierowcy) wiezie innych pracowników na szkolenie. Czy czas przejazdu zalicza si(cid:266) mu do czasu pracy? ................................................................................................ Wzory .................................................................................................................... Wzór Nr 1 ........................................................................................................ Wzór Nr 2 ........................................................................................................ 43 43 44 44 44 45 47 47 50 VI Wykaz skrótów Wykaz skrótów 1. (cid:295)ródła prawa KC................................................ KP ................................................ rozp. bhp ..................................... rozp. dok. prac. ........................... rozp. wynag. ................................ ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) rozporz(cid:261)dzenie MGiP z 27.7.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz.U. Nr 180, poz. 1860 ze zm.) rozporz(cid:261)dzenie MPiPS z 28.5.1996 r. w sprawie za- kresu prowadzenia dokumentacji w sprawach zwi(cid:261)- zanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowa- dzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. Nr 62, poz. 286 ze zm.) rozporz(cid:261)dzenie MPiPS z 29.5.1996 r. w sprawie spo- sobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykony- wania pracy oraz wynagrodzenia stanowi(cid:261)cego pod- staw(cid:266) obliczania odszkodowa(cid:276), odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych na- le(cid:298)no(cid:286)ci przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.) 2. Czasopisma MoPr ............................................ Monitor Prawa Pracy OSNAPiUS .................................. Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego – Izba Admi- nistracyjna Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych OSNCP ........................................ Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego – Izba Cywilna, Administracyjna oraz Izba Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych OSNP ........................................... Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego – Izba Pracy, Ubezpiecze(cid:276) Społecznych i Spraw Publicznych PiZS ............................................. Praca i Zabezpieczenie Społeczne VII Wykaz skrótów 3. Organy orzekaj(cid:261)ce SN ................................................ S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy 4. Inne paragraf artykuł bezpiecze(cid:276)stwo i higiena pracy litera niepublikowany (-a, -e) na przykład numer §.................................................... art. ............................................... bhp ............................................... Dz.U. ............................................ Dziennik Ustaw lit. ................................................. MEN ............................................ Ministerstwo Edukacji Narodowej MGiP ........................................... Ministerstwo Gospodarki i Pracy MPiPS .......................................... Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej niepubl. ........................................ np. ................................................ Nr ................................................. PIP ............................................... Pa(cid:276)stwowa Inspekcja Pracy pkt ................................................ por. ............................................... poz................................................ ppo(cid:298) ............................................. r. ................................................... s. ................................................... t.jedn. ........................................... ust. ............................................... w zw. ............................................ w zwi(cid:261)zku zd.................................................. ze zm. ........................................... zł ................................................... zob................................................ punkt porównaj pozycja przepisy przeciwpo(cid:298)arowe rok strona tekst jednolity ust(cid:266)p zdanie ze zmianami złotych zobacz VIII Wst(cid:266)p Znaczna cz(cid:266)(cid:286)ć organizacji zatrudniaj(cid:261)cych pracowników ma obecnie cha- rakter tzw. organizacji ucz(cid:261)cych si(cid:266). Pracownicy tam zatrudnieni bior(cid:261) udział w permanentnym procesie podnoszenia i uzupełniania kwaliikacji zawodo- wych. Z tego wzgl(cid:266)du w trakcie całego przebiegu kariery zawodowej pracownik uczestniczy w ró(cid:298)nego rodzaju kursach, szkoleniach, seminariach, konferen- cjach itp. Mo(cid:298)e te(cid:298) podj(cid:261)ć studia licencjackie, magisterskie, podyplomowe, jak równie(cid:298) nauk(cid:266) na ni(cid:298)szych szczeblach. W zale(cid:298)no(cid:286)ci od przyj(cid:266)tego kryterium studia i szkolenia podlegaj(cid:261) ró(cid:298)norod- nym podziałom, np.: 1. Kryterium zobowi(cid:261)zania do uczestnictwa przez przepisy: a) obowi(cid:261)zkowe dla wszystkich pracowników (bhp), b) obowi(cid:261)zkowe tylko dla niektórych kategorii pracowników, nieobowi(cid:261)zkowe. 2. Kryterium oferowanej wiedzy: a) twarde (merytoryczne) i mi(cid:266)kkie (np. zwi(cid:266)kszaj(cid:261)ce inteligencj(cid:266) emocjonaln(cid:261)), b) przydatne pracownikowi w wykonywanej pracy oraz poszerzaj(cid:261)ce wiedz(cid:266) ogóln(cid:261) (np. studia etnograiczne dla ksi(cid:266)gowego) i hobbystyczne. 3. Kryterium podmiotu inicjuj(cid:261)cego dokształcanie: a) na wniosek pracownika, b) z inicjatywy pracodawcy. 4. Kryterium zako(cid:276)czenia kursu: a) ko(cid:276)cz(cid:261)ce si(cid:266) egzaminem, b) ko(cid:276)cz(cid:261)ce si(cid:266) prac(cid:261) dyplomow(cid:261), c) ko(cid:276)cz(cid:261)ce si(cid:266) egzaminem i prac(cid:261) dyplomow(cid:261), d) do których zako(cid:276)czenia nie jest wymagany ani egzamin, ani praca dyplomowa. 5. Kryterium aktywno(cid:286)ci pracownika podczas szkolenia: a) uczestnik, b) wykładowca. 1 Wst(cid:266)p Niniejsza publikacja ma na celu przybli(cid:298)enie problematyki dotycz(cid:261)cej szkole(cid:276) i kursów pracowniczych, ze szczególnym uwzgl(cid:266)dnieniem przepisów art. 1031–1036 KP, wprowadzonych nowelizacj(cid:261) do KP z 20.5.2010 r.1, która weszła w (cid:298)ycie 16.7.2010 r. 1 Ustawa z 10.5.2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób izycznych (Dz.U. Nr 105, poz. 655). 2 Rozdział 1. Zagadnienia ogólne 1.1. Obowi(cid:261)zek pracodawcy zaznajamiania pracownika z jego obowi(cid:261)zkami i sposobem ich wykonania Przed dopuszczeniem do pracy pracodawca ma obowi(cid:261)zek powiadomić pracownika o zakresie jego obowi(cid:261)zków, o sposobie wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku oraz o podstawowych uprawnieniach pracowników (art. 94 ust. 1 KP). Informacja o zakresie obowi(cid:261)zków pracownika powinna dla celów dowo- dowych mieć form(cid:266) pisemn(cid:261). Forma ustna jest dopuszczalna, je(cid:298)eli tre(cid:286)ć infor- macji uwzgl(cid:266)dnia charakter i zło(cid:298)ono(cid:286)ć pracy, wykształcenie i do(cid:286)wiadczenie zawodowe pracownika1. Zaznajamianie z obowi(cid:261)zkami nast(cid:266)puje zazwyczaj przez wr(cid:266)czenie pracownikowi zakresu czynno(cid:286)ci (karty stanowiskowej). (cid:297)aden przepis prawa pracy nie zobowi(cid:261)zuje pracodawcy do wr(cid:266)czenia pracownikowi zakresu czynno(cid:286)ci. Zaznajomienie pracownika z jego obowi(cid:261)zkami mo(cid:298)e zatem przybrać inn(cid:261) form(cid:266). Zakres czynno(cid:286)ci/obowi(cid:261)zków to opis czynno(cid:286)ci (lub przykładowych zada(cid:276)) wykonywanych przez pracownika na danym stanowisku, bez wskazania spo- sobu ich realizacji. Czynno(cid:286)ci te powinny odpowiadać rodzajowi pracy, który został okre(cid:286)lony w umowie o prac(cid:266). W zakresie obowi(cid:261)zków mo(cid:298)e si(cid:266) znale(cid:296)ć postanowienie zobowi(cid:261)zuj(cid:261)ce pracownika do wykonywania polece(cid:276) innych ni(cid:298) czynno(cid:286)ci wymienione w wykazie. Tego rodzaju „inne” polecenia pracownik ma obowi(cid:261)zek wykonywać, je(cid:298)eli: – zostały wydane przez wła(cid:286)ciwego przeło(cid:298)onego lub upowa(cid:298)nionego pra- cownika i s(cid:261) zgodne z jego kompetencjami, – s(cid:261) zgodne z obowi(cid:261)zuj(cid:261)cym prawem (np. niezgodny b(cid:266)dzie obowi(cid:261)zek ujawnienia danych obj(cid:266)tych tajemnic(cid:261)), – odpowiadaj(cid:261) rodzajowi pracy okre(cid:286)lonemu w umowie o prac(cid:266). Zakres czynno(cid:286)ci powinien być zgodny z umow(cid:261) o prac(cid:266), przyj(cid:266)ty i pod- pisany przez pracownika. Odmowa przyj(cid:266)cia i podpisania zakresu czynno(cid:286)ci ustalonego zgodnie z umow(cid:261) mo(cid:298)e być uzasadnion(cid:261) przyczyn(cid:261) wypowiedzenia 1 Zob. wyrok SN z 7.1.1998 r., I PKN 457/97, OSNAPiUS Nr 22/1998, poz. 653. 3 Rozdział 1. Zagadnienia ogólne umowy, poniewa(cid:298) jest traktowana jako odmowa wykonania obowi(cid:261)zków2. Zakres obowi(cid:261)zków mo(cid:298)e stanowić zał(cid:261)cznik do umowy o prac(cid:266) b(cid:261)d(cid:296) odr(cid:266)bny dokument. Jednocze(cid:286)nie obowi(cid:261)zek zaznajamiania pracownika ze sposobem wykonania jego pracowniczych obowi(cid:261)zków oznacza, (cid:298)e nale(cid:298)y informować pracownika przy ka(cid:298)dej zmianie zakresu obowi(cid:261)zków lub sposobu ich wykonywania albo zmianie uprawnie(cid:276). Trzeba podkre(cid:286)lić, (cid:298)e nale(cid:298)yte wywi(cid:261)zanie si(cid:266) z obowi(cid:261)zku poinstruowania pracownika jest istotne w sytuacjach, gdy pracodawca nakłada kar(cid:266) porz(cid:261)dkow(cid:261) albo zwalnia pracownika z powodu niewła(cid:286)ciwego wykony- wania obowi(cid:261)zków. Wówczas pracownik nie mo(cid:298)e si(cid:266) bronić, twierdz(cid:261)c, (cid:298)e nie został rzetelnie poinformowany. Przykład Pracownik zawarł umow(cid:266) o prac(cid:266) i został skierowany do pracy do od- działu w RFN. Po 8 miesi(cid:261)cach pracownik korzystał z urlopu wypoczynko- wego. Pracodawca oczekiwał, (cid:298)e po zako(cid:276)czeniu urlopu pracownik stawi si(cid:266) do pracy w Polsce. Nie poinformował jednak pracownika, czy i kiedy ma si(cid:266) stawić do pracy w Polsce po zako(cid:276)czeniu urlopu. Pracownik nie stawił si(cid:266) do pracy w Polsce. Pracodawca rozwi(cid:261)zał z nim umow(cid:266) o prac(cid:266) bez wypowie- dzenia z powodu ci(cid:266)(cid:298)kiego naruszenia podstawowych obowi(cid:261)zków pracowni- czych. W ocenie s(cid:261)du pracodawca nie miał racji, gdy(cid:298) powinien poinformować pracownika o jego obowi(cid:261)zkach, gdy istnieje uzasadniona niepewno(cid:286)ć co do ich zakresu. Je(cid:298)eli pracodawca tego nie uczyni, to naruszenie przez pracownika jego obowi(cid:261)zków nie mo(cid:298)e być uznane za podstaw(cid:266) rozwi(cid:261)zania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika3. 1.2. Obowi(cid:261)zek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwaliikacji zawodowych Pracodawca jest obowi(cid:261)zany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalii- kacji zawodowych (art. 17 i 94 pkt 6 KP), co jednak nie jest równoznaczne z obowi(cid:261)zkiem stwarzania pracownikowi warunków do uzyskania okre(cid:286)lonych kwaliikacji4. W przepisach jest bowiem wyra(cid:296)nie mowa o „ułatwianiu”. Nie ma ogólnej zasady, (cid:298)e pracodawca ma obowi(cid:261)zek inansowania szkole(cid:276) ani or- 2 Zob. wyrok SN z 3.4.1997 r., I PKN 77/97, OSNAPiUS Nr 3/1998, poz. 75. 3 Zob. wyrok SN z 17.2.2000 r., I PKN 539/99, OSNAPiUS Nr 14/2001, poz. 463. 4 Por. wyroki SN z 5.6.1998 r., II UKN 80/98, OSNAPiUS Nr 11/1999, poz. 380 oraz z 25.5.2000 r., I PKN 657/99, OSNAPiUS Nr 22/2001, poz. 660. 4 1.2. Obowi(cid:261)zek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwaliikacji zawodowych ganizowania ich w czasie pracy, choć przepisy szczególne mog(cid:261) przewidywać wyj(cid:261)tki, np. odno(cid:286)nie do nauczycieli akademickich. Obowi(cid:261)zek okre(cid:286)lony w art. 94 pkt 6 KP, polegaj(cid:261)cy na ułatwianiu pra- cownikom podnoszenia kwaliikacji zawodowych, stanowi powtórzenie pod- stawowej zasady prawa pracy wyra(cid:298)onej w art. 17 KP. Dotyczy on zarówno ogółu (organizacja i inansowanie szkole(cid:276)), jak i poszczególnych pracowników (skierowanie na kurs, uczelni(cid:266); zale(cid:298)ne od woli pracodawcy). Pracownik nie ma prawa domagać si(cid:266) od pracodawcy zorganizowania i przeprowadzenia okre(cid:286)lonego rodzaju szkolenia5. Omawiany obowi(cid:261)zek nie oznacza, (cid:298)e poszczególny pracownik mo(cid:298)e (ma roszczenie) domagać si(cid:266) od pracodawcy okre(cid:286)lonego udziału w podnoszeniu swoich zawodowych kwali- ikacji, polegaj(cid:261)cego np. na zorganizowaniu i przeprowadzeniu szkolenia kom- puterowego. Pracodawca nie ma obowi(cid:261)zku szkolenia pracowników, ale powi- nien ułatwiać im podnoszenie kwaliikacji zawodowych, je(cid:298)eli oni sami chc(cid:261) to robić. Dbało(cid:286)ć o zawodowe kwaliikacje jest w warunkach gospodarki wolno- rynkowej spraw(cid:261) samych zainteresowanych, warunkuj(cid:261)c(cid:261) ich funkcjonowanie na rynku pracy. Zdobycie lub podwy(cid:298)szenie kwaliikacji zawodowych stało si(cid:266) cennym dobrem o wymiernej warto(cid:286)ci na rynku pracy, wobec czego sami pra- cownicy s(cid:261) skłonni troszczyć si(cid:266) o ich zdobywanie lub podwy(cid:298)szanie. To sam pracownik powinien być zainteresowany podwy(cid:298)szaniem swoich kwaliikacji, a w zwi(cid:261)zku z tym przejawiać w tym kierunku inicjatyw(cid:266) i zaanga(cid:298)owanie, pracodawca za(cid:286) ma jedynie obowi(cid:261)zek mu to ułatwić. Z tak rozumianego obo- wi(cid:261)zku pracodawcy wynika tak(cid:298)e, (cid:298)e w sytuacji, w której pracodawca dokonuje wyboru osoby do zwolnienia, mo(cid:298)e przyj(cid:261)ć jako obiektywne kryterium doboru samodzielno(cid:286)ć pracownika w wykonywaniu pracy i jego umiej(cid:266)tno(cid:286)ci, które wynikaj(cid:261) z dokształcania si(cid:266) na własn(cid:261) r(cid:266)k(cid:266). Warto pami(cid:266)tać, (cid:298)e przy dost(cid:266)pie do szkole(cid:276) w celu podnoszenia kwalii- kacji zawodowych pracodawca ma obowi(cid:261)zek równego traktowania pracow- ników (art. 183a KP). Podaj(cid:261)c przykłady naruszenia tej zasady, w KP wyra(cid:296)nie wskazano pomini(cid:266)cie przy typowaniu do udziału w szkoleniach (art. 183b § 1 pkt 3 KP). Jednak(cid:298)e nie b(cid:266)dzie dyskryminacj(cid:261) ustalenie dost(cid:266)pu do szkolenia z uwzgl(cid:266)dnieniem kryterium sta(cid:298)u pracy. Cz(cid:266)stym bł(cid:266)dem pracodawców jest ograniczanie dost(cid:266)pu do szkole(cid:276) pracowników zatrudnionych na czas okre(cid:286)lony, w których pracodawcy nie chc(cid:261) inwestować. Takie zachowanie jest dyskrymi- nacj(cid:261) i pomini(cid:266)ty pracownik mo(cid:298)e si(cid:266) domagać odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania (art. 183d KP). 5 Por. wyrok z 25.5.2000 r., I PKN 657/99, OSNAPiUS Nr 22/2001, poz. 660. 5 Rozdział 1. Zagadnienia ogólne Przykład Pracownik nie został skierowany na szkolenie, którego si(cid:266) domagał, ze wzgl(cid:266)du na krótki sta(cid:298) pracy. Uznał to za dyskryminacj(cid:266) oraz naruszenie art. 17 i art. 94 pkt 6 KP. W konsekwencji rozwi(cid:261)zał umow(cid:266) z pracodawc(cid:261) bez wypo- wiedzenia w trybie art. 55 § 11 KP, a ponadto domagał si(cid:266) odszkodowania za dyskryminacj(cid:266). Pracownik nie ma racji i dlatego nie otrzyma odszkodowania, a ze wzgl(cid:266)du na nieuzasadnione rozwi(cid:261)zanie umowy bez wypowiedzenia praco- dawcy przysługuje roszczenie o odszkodowanie, o którym orzeka s(cid:261)d pracy. 1.3. Szkolenia a czas pracy Problematyka wliczania szkole(cid:276) do czasu pracy wywołuje liczne w(cid:261)tpli- wo(cid:286)ci. Opinie specjalistów na ten temat nie s(cid:261) jednolite, podobnie jak orzecz- nictwo SN. 1.3.1. Szkolenia bhp Najmniej kontrowersyjna jest problematyka dotycz(cid:261)ca szkole(cid:276) bhp. Zgodnie z art. 2373 § 3 KP, szkolenie bhp odbywa si(cid:266) w czasie pracy i na koszt praco- dawcy. Wynika z tego, (cid:298)e wszystkie szkolenia bhp, bez wzgl(cid:266)du na to, czy odbywaj(cid:261) si(cid:266) w czasie godzin pracy, czy te(cid:298) poza nimi, wliczane s(cid:261) w cało(cid:286)ci do czasu pracy. 1.3.2. Szkolenia w czasie pracy Szkolenia (konferencje) przypadaj(cid:261)ce na godziny b(cid:266)d(cid:261)ce zgodnie z roz- kładem czasu pracy godzinami pracy wlicza si(cid:266) do czasu pracy. Wprawdzie pracownik nie wykonuje pracy, ale wypełnia polecenie pracodawcy wzi(cid:266)cia udziału w szkoleniu. Za czas takiego szkolenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 1.3.3. Szkolenia poza przyj(cid:266)tym u pracodawcy rozkładem czasu pracy Czasu szkolenia (konferencji) przypadaj(cid:261)cego poza przyj(cid:266)tym u praco- dawcy rozkładem czasu pracy nie wlicza si(cid:266) do czasu pracy. Oznacza to, (cid:298)e szkolenie po godzinach w dniu roboczym czy w weekend nie jest prac(cid:261) w go- dzinach nadliczbowych. Pracodawca nie powinien bowiem wydawać polece(cid:276) słu(cid:298)bowych do wykonania przez pracownika pracy poza rozkładem czasu pracy. Pracodawca mo(cid:298)e jedynie zło(cid:298)yć pracownikowi ofert(cid:266) udziału w takim szkoleniu, a pracownik mo(cid:298)e odmówić, gdy(cid:298) nie jest to polecenie słu(cid:298)bowe. Pracodawca nie 6 1.3. Szkolenia a czas pracy mo(cid:298)e wypowiedzieć pracownikowi umowy o prac(cid:266) z powodu odmowy udziału w szkoleniu. Nie jest to bowiem odmowa wykonania polecenia słu(cid:298)bowego. Jed- nocze(cid:286)nie dbało(cid:286)ć o zawodowe kwaliikacje jest w warunkach gospodarki wolno- rynkowej spraw(cid:261) samych zainteresowanych, warunkuj(cid:261)c(cid:261) ich funkcjonowanie na rynku pracy. To sam pracownik powinien być zainteresowany podwy(cid:298)szaniem swoich kwaliikacji, a w zwi(cid:261)zku z tym przejawiać w tym kierunku inicjatyw(cid:266) i zaanga(cid:298)owanie, pracodawca za(cid:286) ma jedynie obowi(cid:261)zek mu to ułatwić. Przykład Pracodawca wybrał do zwolnienia pracownic(cid:266), która nie spełniała jego oczekiwa(cid:276), gdy(cid:298) najsłabiej posługiwała si(cid:266) programami komputerowymi. S(cid:261)d uznał wypowiedzenie za uzasadnione i stwierdził, (cid:298)e nie jest to bezzasadne prze- rzucenie na pracownika obowi(cid:261)zku samodzielnego douczania si(cid:266) w zakresie specjalistycznych programów komputerowych. Przykład Szkolenie trwa od pi(cid:261)tku do niedzieli. Godzin szkolenia poza rozkładem czasu pracy w pi(cid:261)tek, sobot(cid:266) i niedziel(cid:266) nie wlicza si(cid:266) do czasu pracy. W wyroku z 25.1.2005 r.6 SN orzekł, (cid:298)e praktyczne szkolenie pracowników powinno si(cid:266) odbywać w ramach stosunku pracy, natomiast poza tym stosun- kiem mo(cid:298)e być organizowane tylko wtedy, gdy szkoleniowy cel i metody dzia- łania wyra(cid:296)nie dominuj(cid:261) nad wykonywaniem obowi(cid:261)zków pracowniczych. Nie mo(cid:298)na bowiem dopuszczać do tego, by pod przykrywk(cid:261) szkolenia w istocie dochodziło jedynie do obni(cid:298)enia wynagrodzenia pracownika i innych nale(cid:298)nych mu (cid:286)wiadcze(cid:276) (brak (cid:286)wiadcze(cid:276) za podró(cid:298) słu(cid:298)bow(cid:261), brak wynagrodzenia za prac(cid:266) nadliczbow(cid:261)). Jednocze(cid:286)nie w uzasadnieniu tego wyroku SN stwierdził, (cid:298)e je(cid:298)eli cel, zakres, przedmiot i metody szkolenia „jednoznacznie zmierzaj(cid:261) do podniesienia lub poszerzenia kwaliikacji, umiej(cid:266)tno(cid:286)ci i sprawno(cid:286)ci danego pracownika, nie za(cid:286) jedynie do obni(cid:298)enia poziomu nale(cid:298)nych mu (cid:286)wiadcze(cid:276) i ochrony”, nale(cid:298)y przyj(cid:261)ć, (cid:298)e szkolenie odbywa si(cid:266) poza ramami stosunku pracy. „Wył(cid:261)czno(cid:286)ć celu szkoleniowego jest łatwo uchwytna, gdy realizowany pro- gram nie ma aspektów praktycznych, zwi(cid:261)zanych zwłaszcza z wykonywaniem zaj(cid:266)ć praktycznych na stanowisku pracy w zakładzie pracy. Tak jest w przy- padku szkolenia przez nauk(cid:266) w szkole, a tak(cid:298)e w przypadku takich form poza- szkolnych, jak studia podyplomowe, kursy i seminaria. Trudno(cid:286)ci pojawiaj(cid:261) si(cid:266) natomiast, gdy szkolenie odbywa si(cid:266) w zakładzie pracy lub na stanowisku pracy 6 I PK 144/04, OSNP Nr 17/2005, poz. 265. 7 Rozdział 1. Zagadnienia ogólne i ma charakter praktyczny. W razie w(cid:261)tpliwo(cid:286)ci nale(cid:298)y si(cid:266) w takim wypadku opowiadać za tez(cid:261), i(cid:298) odbywa si(cid:266) ono w ramach stosunku pracy, co oznacza, (cid:298)e jest ono równoznaczne z wykonywaniem pracy przez pracownika”. Inaczej natomiast nale(cid:298)y potraktować sytuacj(cid:266), gdy pracownik zostanie przez pracodawc(cid:266) zobowi(cid:261)zany do aktywnego udziału w konferencji czy szkoleniu (np. polecenie pracodawcy wygłoszenia referatu, poprowadzenia wykładu). Wówczas ma miejsce wykonywanie pracy. Oznacza to, (cid:298)e czas takiego szko- lenia zalicza si(cid:266) do czasu pracy, co w przypadku szkolenia poza rozkładem czasu pracy oznacza prac(cid:266) w godzinach nadliczbowych. 1.3.4. Szkolenie a podró(cid:298) słu(cid:298)bowa W(cid:261)tpliwo(cid:286)ci budzi, czy wyjazd na szkolenie jest podró(cid:298)(cid:261) słu(cid:298)bow(cid:261). Podró(cid:298)(cid:261) słu(cid:298)bow(cid:261) jest wykonywanie obowi(cid:261)zków pracowniczych poza miejscowo(cid:286)ci(cid:261), w której znajduje si(cid:266) siedziba pracodawcy, albo stałym miejscem pracy (art. 775 § 1 KP). Wykonywaniem obowi(cid:261)zków pracowniczych jest szkolenie: – podczas którego pracownik jest wykładowc(cid:261), – na które pracownik został skierowany w ramach jego rozkładu czasu pracy. Wyjazd na ww. szkolenia jest podró(cid:298)(cid:261) słu(cid:298)bow(cid:261). Podró(cid:298)(cid:261) słu(cid:298)bow(cid:261) nie jest natomiast wyjazd na szkolenia (wypadek podczas takiego dojazdu nie jest wy- padkiem podczas podró(cid:298)y słu(cid:298)bowej): – poza rozkładem czasu pracy, – w ramach rozkładu czasu pracy, je(cid:298)eli wyjazd miał miejsce z inicjatywy pra- cownika, a pracodawca wyraził jedynie zgod(cid:266) na udział pracownika w szko- leniu czy konferencji7. Wyjazd na szkolenie, które obejmuje zarówno czas zaliczany do rozkładu czasu pracy, jak i wykraczaj(cid:261)cy poza ten rozkład, jest podró(cid:298)(cid:261) słu(cid:298)bow(cid:261). Nie dotyczy to szkolenia bhp, które zawsze jest wliczane do czasu pracy. Je(cid:298)eli zatem b(cid:266)dzie si(cid:266) odbywać w innym miejscu ni(cid:298) stałe miejsce wykony- wania pracy, dojazd na nie i powrót b(cid:266)dzie podró(cid:298)(cid:261) słu(cid:298)bow(cid:261). W praktyce pracodawcy wydaj(cid:261) pracownikom polecenie wyjazdu zarówno na konferencje oraz szkolenia poza rozkładem czasu pracy, jak i na szkolenia z inicjatywy pracownika. Przyznaj(cid:261) im diety i inne nale(cid:298)no(cid:286)ci z tytułu podró(cid:298)y słu(cid:298)bowej. Jest to dopuszczalne jako korzystne dla pracownika. Jednak nale(cid:298)y wówczas pami(cid:266)tać o potr(cid:261)ceniu podatku i odliczeniu składki na ZUS (nie ma zwolnienia jak w przypadku podró(cid:298)y słu(cid:298)bowej). 7 Por. wyrok SN z 5.6.1998 r., II UKN 80/98, OSNAPiUS Nr 11/1999, poz. 380; wyrok SN z 13.10.1999 r., I PKN 292/99, OSNAPiUS Nr 4/2001, poz. 112. 8 1.4. Zabezpieczenie wekslem in blanco roszcze(cid:276) pracodawcy... 1.4. Zabezpieczenie wekslem in blanco roszcze(cid:276) pracodawcy z tytułu poniesionych wydatków na szkolenie pracownika Zabezpieczenie wekslowe jest najbardziej dogodnym dla pracodawcy spo- sobem zabezpieczenia jego ewentualnych roszcze(cid:276) odszkodowawczych wobec pracownika. Weksel jest podstaw(cid:261) wydania nakazu zapłaty w post(cid:266)powaniu nakazowym. Umo(cid:298)liwia to łatwe i szybkie uzyskanie tytułu wykonawczego przeciwko pracownikowi, który wyrz(cid:261)dził pracodawcy szkod(cid:266). Jednocze(cid:286)nie podpisanie przez pracownika weksla in blanco u(cid:286)wiadamia pracownikowi ko- nieczno(cid:286)ć unikania tego rodzaju zachowa(cid:276), które mogłyby stanowić dla praco- dawcy podstaw(cid:266) do wszcz(cid:266)cia post(cid:266)powania nakazowego z wykorzystaniem weksla (art. 485 § 2 KPC). Zwolennicy dopuszczenia zabezpieczenia wekslowego podkre(cid:286)laj(cid:261), (cid:298)e przepisy KP nie wył(cid:261)czaj(cid:261) mo(cid:298)liwo(cid:286)ci zabezpieczenia wekslowego roszcze(cid:276) odszkodowawczych pracodawcy w stosunku do pracownika. Równocze(cid:286)nie przepisy KPC nie wył(cid:261)czaj(cid:261) mo(cid:298)liwo(cid:286)ci realizacji tych roszcze(cid:276) na drodze po- st(cid:266)powania nakazowego. W wyroku z 18.3.1998 r. SN wypowiedział si(cid:266) za dopuszczalno(cid:286)ci(cid:261) stoso- wania zabezpieczenia wekslowego w przypadku pracowników odpowiedzial- nych materialnie za mienie powierzone8. W uzasadnieniu stwierdził, (cid:298)e KP, normuj(cid:261)c odpowiedzialno(cid:286)ć materialn(cid:261) pracowników za szkody wyrz(cid:261)dzone pracodawcom na odmiennych zasadach ni(cid:298) wynikaj(cid:261)ce z prawa cywilnego, nie wprowadził (cid:298)adnych zmian w zakresie stosunku prawa pracy do prawa wekslo- wego. Wobec braku w przepisach wprowadzaj(cid:261)cych KP wyra(cid:296)nej normy wy- ł(cid:261)czaj(cid:261)cej zastosowanie prawa wekslowego do roszcze(cid:276) pracodawców ze sto- sunku pracy nale(cid:298)y doj(cid:286)ć do wniosku, (cid:298)e stosunek prawa wekslowego do prawa pracy w rozwa(cid:298)anym zakresie jest taki sam jak do prawa cywilnego. Gdyby ustawodawca chciał wył(cid:261)czyć dochodzenie roszcze(cid:276) pracodawcy w stosunku do pracownika, wynikaj(cid:261)cych z weksla, i w ten sposób dać wyraz brakowi mo(cid:298)- liwo(cid:286)ci stosowania weksla gwarancyjnego dla zabezpieczenia roszcze(cid:276) o wyna- grodzenie ewentualnych przyszłych szkód wyrz(cid:261)dzonych pracodawcom przez pracowników, to zostałoby to okre(cid:286)lone w przepisach prawa pracy. W wyroku z 19.3.1998 r.9 SN uznał natomiast za niewa(cid:298)ne ustanowienie odpowiedzialno(cid:286)ci odszkodowawczej pracownika z tytułu rozwi(cid:261)zania przez niego stosunku pracy na podstawie weksla gwarancyjnego. Stwierdził bowiem, (cid:298)e niedopuszczalne jest stosowanie weksli in blanco jako sposobu zabezpie- 8 Zob. wyrok SN z 21.5.1981 r., IV PRN 6/81, OSNC Nr 11/1981, poz. 225 oraz z 18.3.1998 r., I PKN 436/97, OSNAPiUS Nr 4/1999, poz. 126. 9 I PKN 560/97, OSNAPiUS Nr 5/1999, poz. 160. 9 Rozdział 1. Zagadnienia ogólne czenia interesów pracodawcy na wypadek nieuzasadnionego rozwi(cid:261)zania sto- sunku pracy przez pracownika. Po pierwsze, regulacja zabezpieczaj(cid:261)ca interesy pracodawców została wyczerpuj(cid:261)co okre(cid:286)lona w przepisach prawa pracy (art. 611 KP). Po drugie, w sprawach nieuzasadnionego rozwi(cid:261)zania stosunku pracy przez pracownika brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do stosowania weksli gwarancyjnych in blanco, skoro o odszkodowaniu z art. 611 KP orzeka s(cid:261)d pracy jedynie w razie udowodnienia przez pracodawc(cid:266) poniesionej szkody oraz jej wysoko(cid:286)ci, limitowanej w art. 612 § 1 KP. Ponadto SN podkre(cid:286)lił, (cid:298)e zabezpieczenie wekslowe na wypadek wcze(cid:286)niejszego, ni(cid:298) to przewidziano w umowie o prac(cid:266), jej rozwi(cid:261)zania przez pracownika jest sprzeczne z zasad(cid:261) wolno(cid:286)ci pracy (art. 11 KP) i regulacj(cid:261) roszczenia odszkodowawczego w przy- padku nieuzasadnionego rozwi(cid:261)zania stosunku pracy przez pracownika w trybie art. 55 § 11 KP, a przez to z mocy samego prawa niewa(cid:298)ne (art. 18 § 2 KP). Autorzy dopuszczaj(cid:261) zabezpieczenie wekslowe innych potencjalnych rosz- cze(cid:276) pracodawcy, np. roszcze(cid:276) odszkodowawczych, w zwi(cid:261)zku z naruszeniem zakazu konkurencji przewidzianego w umowie o zakazie konkurencji (art. 1011 § 2 KP), albo kar umownych zwi(cid:261)zanych z naruszeniem zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy (art. 1012 KP10). Dopuszczalne jest tak(cid:298)e zabezpieczenie w ten sposób spłaty roszczenia umowy o podnoszeniu kwaliikacji zawodowych przez pracownika11 oraz po(cid:298)yczki z zakładowego funduszu (cid:286)wiadcze(cid:276) socjal- nych, je(cid:298)eli takie rozwi(cid:261)zanie przewiduje regulamin funduszu socjalnego. Niedopuszczalne b(cid:266)dzie natomiast zabezpieczenie wekslem roszcze(cid:276) z ty- tułu szkole(cid:276) bhp czy te(cid:298) wst(cid:266)pnego szkolenia, którego uko(cid:276)czenie jest wa- runkiem rozpocz(cid:266)cia pracy na danym stanowisku. Pracodawca ma bowiem obowi(cid:261)zek przeprowadzać szkolenia bhp i ponosić ich koszt. Jest równie(cid:298) obowi(cid:261)zany powiadomić pracownika o zakresie jego obowi(cid:261)zków oraz o spo- sobie wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku (art. 94 ust. 1 KP). Przykład Pracodawca wymaga, aby nowo przyjmowani pracownicy podpisywali zgod(cid:266) na przepracowanie u pracodawcy 2 lat tytułem rekompensaty za wy- sokie koszty szkolenia wst(cid:266)pnego. W razie wypowiedzenia umowy o prac(cid:266) przed upływem tego terminu pracownik zobowi(cid:261)zuje si(cid:266) zwrócić pracodawcy koszty szkolenia. Jednocze(cid:286)nie uko(cid:276)czenie szkolenia jest warunkiem podj(cid:266)cia pracy. Roszczenie pracodawcy ma być zabezpieczone wekslowo. Tego rodzaju prak- tyka jest niedopuszczalna. 10 K. Gonera, Zabezpieczenie wekslowe roszcze(cid:276) pracodawcy, MoPr Nr 10/2006, s. 516–520. 11 P. W(cid:261)(cid:298), Nie taki weksel straszny…, Atest Nr 7/2007. 10 1.5. Szkolenia bhp 1.5. Szkolenia bhp Nie wolno dopu(cid:286)cić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on dostatecznej znajomo(cid:286)ci przepisów oraz zasad bezpiecze(cid:276)stwa i higieny pracy (art. 2373 § 1 KP). Oznacza to, (cid:298)e przed dopuszczeniem do wykonywania pracy pracownik musi przej(cid:286)ć wst(cid:266)pne szkolenie bhp, a w trakcie pozostawania w zatrudnieniu niezb(cid:266)dne s(cid:261) szkolenia okresowe. Szczegółowe zasady szkole(cid:276) okre(cid:286)la rozp. bhp. Pracownik jest obowi(cid:261)zany wzi(cid:261)ć udział w szkoleniach oraz poddać si(cid:266) egzaminowi sprawdzaj(cid:261)cemu, który w przypadku szkole(cid:276) okresowych jest obowi(cid:261)zkowy (art. 211 pkt 1 KP i § 16 rozp. bhp). 1.5.1. Szkolenie wst(cid:266)pne Pracodawca jest obowi(cid:261)zany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy, w tym przekazanie mu informacji i in- strukcji dotycz(cid:261)cych zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy (art. 2373 § 2 KP, § 2 ust. 1 rozp. bhp). Szkolenie musi być odpowiednie do ro- dzaju wykonywanej pracy. Oprócz pracowników dotyczy ono tak(cid:298)e studentów oraz uczniów szkół prowadz(cid:261)cych kształcenie zawodowe, odbywaj(cid:261)cych prak- tyki. Wyj(cid:261)tkowo szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podj(cid:266)cia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u tego samego pracodawcy bezpo(cid:286)rednio przed nawi(cid:261)za- niem z tym pracodawc(cid:261) kolejnej umowy o prac(cid:266) (art. 2373 § 2 KP). W ramach szkolenia informuje si(cid:266) pracowników (i inne osoby) o: – czynnikach (cid:286)rodowiska pracy, które mog(cid:261) powodować zagro(cid:298)enie dla bez- piecze(cid:276)stwa i zdrowia pracowników podczas pracy, oraz odpowiednich (cid:286)rodkach i działaniach zapobiegawczych, – podstawowych przepisach bhp znajduj(cid:261)cych si(cid:266) w KP, w układzie zbio- rowym, w regulaminie pracy, – szczególnych przepisach i zasadach bhp obowi(cid:261)zuj(cid:261)cych u danego praco- dawcy (bran(cid:298)owe). Podczas szkolenia pracownik powinien: – poznać przepisy i zasady bhp w zakresie niezb(cid:266)dnym do wykonywania pracy na okre(cid:286)lonym stanowisku, – poznać zwi(cid:261)zane ze swoim stanowiskiem obowi(cid:261)zki i odpowiedzialno(cid:286)ć w zakresie bhp, nych osób, – nabyć umiej(cid:266)tno(cid:286)ci wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i in- – nabyć umiej(cid:266)tno(cid:286)ci post(cid:266)powania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielania pomocy osobie, która uległa wypadkowi. 11
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Podnoszenie i uzupełnianie kwalifikacji zawodowych przez pracowników
Autor: ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: