Darmowy fragment publikacji:
Piotr Lis
Polityka paƒstwa
w zakresie
finansowania
inwestycji
mieszkaniowych
Polityka paƒstwa
w zakresie
finansowania
inwestycji
mieszkaniowych
Piotr Lis
Polityka paƒstwa
w zakresie
finansowania
inwestycji
mieszkaniowych
Wydawnictwo C.H. Beck
Warszawa 2008
Wydawca(cid:497)(cid:561)Joanna(cid:561)Perzyńska
Redaktor(cid:561)merytoryczny(cid:497)(cid:561)Ewdokia(cid:561)Cydejko
Projekt(cid:561)okładki(cid:561)i(cid:561)stron(cid:561)tytułowych(cid:497)(cid:561)Anna(cid:561)Gogolewska
Ilustracja(cid:561)na(cid:561)okładce(cid:497)(cid:561)Jamie(cid:561)Farrant(cid:550)i(cid:561)Stockphoto(cid:495)com
Recenzent(cid:497)(cid:561)prof(cid:495)(cid:561)zw(cid:495)(cid:561)dr(cid:561)hab(cid:495)(cid:561)Henryk(cid:561)Gawron
prof(cid:495)(cid:561)dr(cid:561)hab(cid:495)(cid:561)Marek(cid:561)Bryx
Publikacja(cid:561)do(cid:281)nansowana(cid:561)przez
© Wydawnictwo C. H. Beck 2008
Wydawnictwo(cid:561)C(cid:495)(cid:561)H(cid:495)(cid:561)Beck(cid:561)Sp(cid:495)(cid:561)z(cid:561)o(cid:495)o(cid:495)
ul(cid:495)(cid:561)Bonifraterska(cid:561)(cid:343)(cid:349)(cid:496)(cid:561)(cid:342)(cid:342)(cid:558)(cid:344)(cid:342)(cid:345)(cid:561)Warszawa
Skład(cid:561)i(cid:561)łamanie(cid:497)(cid:561)Wydawnictwo(cid:561)C(cid:495)(cid:561)H(cid:495)(cid:561)Beck(cid:561)
Druk(cid:561)i(cid:561)oprawa(cid:497)(cid:561)Cyfrowe(cid:561)Centrum(cid:561)Druku(cid:496)(cid:561)Bydgoszcz
ISBN(cid:561)(cid:351)(cid:349)(cid:350)(cid:556)(cid:350)(cid:345)(cid:556)(cid:344)(cid:347)(cid:347)(cid:556)(cid:342)(cid:344)(cid:350)(cid:342)(cid:556)(cid:347)
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Rozdział 1. Koncepcje polityki mieszkaniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.1. Defi nicje polityki mieszkaniowej w realnej gospodarce
i w teorii mieszkalnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1.2. Prawo do zamieszkania fundamentem polityki mieszkaniowej . . . . . . . . 17
1.3. Cele polityki mieszkaniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
1.4. Instrumenty polityki mieszkaniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.5. Alternatywne metody badań systemów mieszkaniowych . . . . . . . . . . . 27
1.6. Dywergencja systemów mieszkaniowych w metodzie
pośredniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
1.6.1. Systemy mieszkaniowe według J. Kemeny’ego . . . . . . . . . . . . . . . 31
1.6.2. Systemy mieszkaniowe według J. Barlowa i S. Duncana . . . . . . . . . 33
1.6.3. Systemy mieszkaniowe według J. Dolinga. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
1.7. Konwergencja systemów mieszkaniowych w metodzie
uniwersalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
1.7.1. Rynkowa polityka mieszkaniowa według ekspertów
Banku Światowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
1.7.2. Wschodnioeuropejska polityka mieszkaniowa
według J. Hegedüsa i I. Tosicsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
1.8. System mieszkaniowy w krajach transformacji gospodarczej . . . . . . . . 47
1.9. Polityka państwa a otoczenie dalsze, uwarunkowania
i wynik rynku mieszkaniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
1.9.1. Otoczenie dalsze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
1.9.2. Uwarunkowania rynku mieszkaniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
1.9.3. Wynik rynku mieszkaniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
1.9.4. Inwestycje mieszkaniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
1.9.5. Powiązania wyniku rynku mieszkaniowego
z gospodarką . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
1.10. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Rozdział 2. Rynkowy podsystem fi nansowania mieszkalnictwa . . . . . . . . . . . . 72
i struktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.1. System fi nansowania inwestycji mieszkaniowych – defi nicja
2.2. Mechanizmy rynkowego podsystemu fi nansowania
mieszkalnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.3. Mechanizm bankowości komercyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
5
Spis treści
2.3.1. Zarys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
2.3.2. Zasady funkcjonowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
2.3.3. Zalety i wady mechanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
2.3.4. Zastosowanie mechanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
2.4. Mechanizm kontraktowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
2.4.1. Zarys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
2.4.2. Zasady funkcjonowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
2.4.3. Zalety i wady mechanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
2.4.4. Zastosowanie mechanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
2.5. Mechanizm bankowości hipotecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2.5.1. Zarys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
2.5.2. Zasady funkcjonowania mechanizmu i jego odmiany . . . . . . . . . 107
2.5.3. Zalety i wady mechanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
2.5.4. Zastosowanie mechanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
2.6. Mechanizm sekurytyzacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
2.6.1. Zarys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
2.6.2. Zasady funkcjonowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
2.6.3. Zalety i wady mechanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
2.6.4. Ró(cid:268)nice między odmianą amerykańską a europejską . . . . . . . . . 125
2.6.5. Zastosowanie mechanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2.7. Mechanizm bankowości hipotecznej a mechanizm
2.8. Rynkowy podsystem fi nansowania inwestycji
sekurytyzacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
mieszkaniowych w krajach Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
2.9. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Rozdział 3. Interwencja państwa w systemie fi nansowania inwestycji
mieszkaniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
3.1. Uzasadnienie interwencji państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
3.2. Instrumenty polityki państwa w systemie fi nansowania
mieszkalnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
3.2.1. Kwestie defi nicyjne i rodzaje instrumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
3.2.2. Kryteria oceny instrumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
3.3. Regulacje państwa w rynkowym podsystemie
fi nansowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
3.3.1. Regulacje fi nansowego rynku pierwotnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
3.3.2. Regulacje fi nansowego rynku wtórnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
3.3.3. Zgodność regulacji narodowych z dyrektywami
3.3.4. Zgodność regulacji narodowych ze standardami
międzynarodowymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
3.4. Instytucjonalne wsparcie państwa w rynkowym podsystemie
fi nansowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
3.5. Subsydia fi nansowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
3.6. Społeczne budownictwo mieszkaniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
3.7. Subsydia mieszkaniowe jako instrumenty bezpośredniej
interwencji państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
3.8. Ocena instrumentów polityki mieszkaniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
3.9. Programy mieszkaniowe w wybranych krajach
Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
3.10. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Rozdział 4. System fi nansowania mieszkalnictwa w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . 216
4.1. Sytuacja mieszkaniowa w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
4.1.1. Ilość i jakość zasobu mieszkaniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
4.1.2. Potrzeby mieszkaniowe i poziom niedoboru zasobu
mieszkaniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
6
Spis treści
4.1.3. Inwestycje mieszkaniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
4.1.4. Ceny mieszkań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
4.1.5. Otoczenie demografi czne i społeczno-ekonomiczne . . . . . . . . . . . 229
4.2. Główne cele polskiej polityki mieszkaniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
4.3. Ogólna charakterystyka rynkowego podsystemu fi nansowania
inwestycji mieszkaniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
4.3.1. Mechanizm bankowości komercyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
4.3.2. Mechanizm bankowości hipotecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
4.3.3. Mechanizm kontraktowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
4.3.4. Podstawy mechanizmu sekurytyzacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
4.4. Regulacje państwa w rynkowym podsystemie fi nansowania
w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
4.5. Subsydia w rynkowym podsystemie fi nansowania w Polsce . . . . . . . . 252
4.6. Społeczne budownictwo mieszkaniowe i subsydia
mieszkaniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
4.7. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Wstęp
Mieszkalnictwo jest jedną z wa(cid:268)nych dziedzin polityki gospodarczej i społecz-
nej. Transformacja gospodarcza zasadniczo zmieniła sposób dostarczania zasobów
mieszkaniowych – z całkowitej odpowiedzialności państwa na mechanizm rynko-
wy z mo(cid:268)liwym wsparciem państwa. Zmianie uległa zatem polityka mieszkanio-
wa, a w ka(cid:268)dym razie jej instytucjonalne podstawy. Dziś jednak brakuje w Polsce
jednolitej koncepcji prowadzenia tej polityki, odpowiadającej warunkom gospo-
darki rynkowej, działania zaś rozmaitych podmiotów są odzwierciedleniem wie-
lu, często niespójnych programów mieszkaniowych.
Politykę państwa wobec rynku mieszkaniowego, dotyczącą wszystkich etapów
procesu dostarczania zasobu mieszkaniowego, a więc etapu planowania, budowy
i konsumpcji, mo(cid:268)na rozwa(cid:268)ać od strony zasobów: ziemi, pracy, kapitału lub tech-
nologii. W ksią(cid:268)ce skoncentrowano się na zasobie kapitału, w szczególności na
polityce państwa w obszarze rynkowego i publicznego podsystemu fi nansowania
inwestycji mieszkaniowych. Uznano, (cid:268)e wybór takiego właśnie zakresu dla poli-
tyki mieszkaniowej ma uzasadnienie przynajmniej z trzech powodów.
Po pierwsze, system fi nansowania mieszkalnictwa wywiera istotny wpływ na
wynik rynku mieszkaniowego. Istniejące w Polsce problemy z dostępnością miesz-
kań, ich jakością oraz dynamicznie rosnącymi cenami w relacji do dochodów go-
spodarstw domowych mogą zostać rozwiązane dzięki sprawnie funkcjonującemu
systemowi fi nansowania mieszkalnictwa. Do rozstrzygnięcia pozostaje jedynie
zakres zastosowania i wzajemnego oddziaływania rynkowych i publicznych in-
strumentów fi nansowania.
Po drugie, rynkowy podsystem fi nansowania mieszkalnictwa w Polsce znajdu-
je się w początkowym stadium rozwoju. Wartość udzielonych kredytów miesz-
kaniowych stanowiła ponad 8 PKB w 2006 r. (ok. 11 na koniec marca 2008 r.),
podczas gdy wartość mediany dla krajów tzw. starej Unii Europejskiej (UE-15)
wyniosła ponad 50 PKB. Dynamiczny wzrost rynkowych form fi nansowania
inwestycji mieszkaniowych w Polsce od 2000 roku obna(cid:268)ył słabe strony obecnych
rozwiązań. W ich uporządkowaniu i rekonstrukcji pomóc mogą doświadczenia
europejskie dotyczące stosowanych modeli fi nansowych.
9
Wstęp
Po trzecie, publiczny podsystem fi nansowania mieszkalnictwa, który jest wy-
znacznikiem zakresu ingerencji państwa na rynku mieszkaniowym, wymaga
precyzyjnego zdefi niowania i oceny. W zasadzie od początku zmian ustrojowych
trwa w Polsce dyskusja na temat udziału środków publicznych w fi nansowaniu
mieszkalnictwa. Jej odzwierciedleniem były nieskuteczne programy mieszkanio-
we, w których ingerencja państwa albo została zupełnie zmarginalizowana, albo
obejmowała obszary wykluczające dotąd aktywność administracji centralnej. Stąd
w zakresie fi nansowania inwestycji mieszkaniowych wydaje się konieczne stwo-
rzenie rozwiązań, które wspierałyby cele polityki mieszkaniowej.
Celem głównym ksią(cid:268)ki jest określenie roli państwa w systemie fi nanso wania
inwestycji mieszkaniowych. Wyodrębniono tutaj następujące zadania badawcze:
1. Usystematyzowanie koncepcji polityki mieszkaniowej oraz identyfi kacja po-
tencjalnych powiązań pomiędzy polityką państwa a otoczeniem dalszym, warun-
kami funkcjonowania rynku mieszkaniowego i jego wynikiem.
2. Analiza i ocena rynkowego podsystemu fi nansowania mieszkalnictwa, w tym
wyodrębnionych mechanizmów w jego strukturze. Wyró(cid:268)nienie zalet i wad po-
szczególnych rozwiązań.
3. Analiza i ocena instrumentów pośredniej i bezpośredniej interwencji pań-
stwa. Omówienie wzajemnego oddziaływania rynkowego i publicznego podsy-
stemu fi nansowania mieszkalnictwa.
4. Wskazanie mo(cid:268)liwych i po(cid:268)ądanych rozwiązań dotyczących systemu fi nan-
sowania mieszkalnictwa w Polsce.
Konstrukcja celu głównego oraz podstawowych zadań badawczych pokazu-
je, (cid:268)e przedmiotem pracy jest system fi nansowania inwestycji mieszkaniowych.
W części dotyczącej rynkowych mechanizmów zasilania stanowi on element uwa-
runkowań rynku mieszkaniowego, natomiast zasady, instytucje i instrumenty fi -
nansowania publicznego wchodzą w zakres prowadzonej polityki mieszkaniowej.
Wyró(cid:268)nione podsystemy fi nansowania skierowane są do inwestorów zarówno
prywatnych, jak i publicznych.
W pracy mo(cid:268)na wyró(cid:268)nić cel poznawczy i praktyczny. Pierwszy z nich reali-
zowany jest przez przedstawienie kompleksowej struktury systemu fi nansowania
inwestycji mieszkaniowych oraz określenie mo(cid:268)liwych obszarów ingerencji pań-
stwa. Zebrany, obszerny materiał badawczy dotyczący krajów Unii Europejskiej
(UE-25) pozwolił na ocenę rozwiązań w zakresie zarówno rynkowego podsyste-
mu fi nansowania, jak i budownictwa mieszkaniowego oraz subsydiów mieszka-
niowych – instrumentów fi nansowania publicznego. Uzyskane wnioski powinny
wzbogacić wiedzę o funkcjonowaniu systemów mieszkaniowych i prawidłowoś-
ciach w obszarze fi nansowym. Celem praktycznym natomiast są konkretne propo-
zycje zmian w systemie fi nansowania inwestycji mieszkaniowych w Polsce. Pod-
stawę do formułowania postulatów stanowią efekty badań opisanych w trzech
pierwszych rozdziałach pracy.
Podstawowy postulat brzmi: realizacja celów polityki mieszkaniowej powinna
odbywać się z wykorzystaniem rynkowego podsystemu fi nansowania inwestycji
mieszkaniowych, poddanego regulacjom i ewentualnemu wsparciu państwa, je-
10
Wstęp
(cid:268)eli ingerencja ta korzystnie wpłynie na osiągane cele, a tak(cid:268)e z wykorzystaniem
wyra(cid:266)nie wyodrębnionych instrumentów bezpośredniego oddziaływania pań-
stwa, stanowiących narzędzia społecznej polityki mieszkaniowej. Przyjazne środo-
wisko prawno-instytucjonalne dla rozwoju rynkowego podsystemu fi nansowania
mieszkalnictwa powinno obni(cid:268)yć koszty budownictwa mieszkaniowego i zwięk-
szyć (cid:266)ródła jego fi nansowania, a tym samym zwiększyć mobilność przestrzenną
ludności oraz zahamować procesy dekapitalizacji zasobów. Wsparcie przez pań-
stwo wyra(cid:266)nie wyodrębnionego, publicznego podsystemu fi nansowania powinno
prócz tego kompleksowo pomóc w realizacji celów społecznej polityki mieszka-
niowej, w tym m.in. ograniczyć zakres i głębokość absolutnego ubóstwa.
W ksią(cid:268)ce wykorzystano ró(cid:268)norodne, wzajemnie uzupełniające się metody ba-
dawcze, w tym: porównawczą, opisową, historyczną, studium przypadku i ana-
lizę współzale(cid:268)ności.
Praca ma charakter normatywno-diagnostyczny. W części normatywnej zostały
przedstawione podstawowe koncepcje polityki mieszkaniowej, odpowiadające na
zasadnicze pytanie: „Jak powinno być?”. Studia literaturowe, usystematyzowane
według zastosowanych metod badawczych, umo(cid:268)liwiły identyfi kację celów, in-
strumentów i modeli polityki mieszkaniowej. Do literatury wykorzystującej me-
todę szczegółową odniesiono się krytycznie, w przekonaniu, (cid:268)e nie dostarcza ona
wyjaśnienia przyczyn istniejących ró(cid:268)nic, a jedynie ogranicza się do ich zestawie-
nia. Szczególne znaczenie mają prace: A. Andrzejewskiego, D. Claphama, J. Do-
linga, S. Lowe’a, M. Luxa, D. Milesa oraz J. Kemeny’ego. Synteza wiedzy na temat
roli i znaczenia polityki państwa wobec inwestycji mieszkaniowych stanowi istot-
ny element tej części ksią(cid:268)ki.
Rozwa(cid:268)ania normatywne w części diagnostycznej posłu(cid:268)yły za podstawę me-
todologiczno-analityczną. Danych empirycznych dostarczyło studium porów-
nawcze polityk mieszkaniowych, analizujące ich wpływ na systemy fi nansowania
mieszkalnictwa w krajach Unii Europejskiej (UE-25), ze szczególnym uwzględnie-
niem Polski. Podstawą analizy opisowej są studia dokumentacji (cid:266)ródłowej, w tym
analiza programów tworzących instytucje fi nansujące mieszkalnictwo, analiza wy-
ników prac badawczych porównujących europejskie systemy mieszkaniowe, opra-
cowanych przez ekspertów Banku Światowego, USAID, OECD oraz jednostek na-
ukowych w Polsce i na świecie. W tej części istotne znaczenie mają studia polskich
naukowców, w tym: M. Bryxa, M. Cesarskiego, W. Dominiaka, L. Frąckiewicz,
M. Frąckowiaka, H. Gawrona, M. Gorczycy, H. Henzel, L. Kałkowskiego, E. Ku-
charskiej-Stasiak, H. Kuleszy, J. Łaszka, W. Nieciuńskiego, M. Trojanek, H. Zaniew-
skiej, oraz badaczy zagranicznych: S. Angela, M. Boleata, D. Diamonda, J. Hardt,
J. Hegedűsa, M. Lea, S. Mayo, B. Renauda, R. Struyka, I. Tosicsa.
Zakres czasowy pracy dotyczy okresu 1989–2005. Pierwsza cezura czasowa
określa zmianę ustroju gospodarczego w Polsce, która stworzyła podstawę do
przeformułowania polityki mieszkaniowej, a tak(cid:268)e zapoczątkowała budowę no-
wego systemu fi nansowego. Data końcowa jest uwarunkowana dostępnością da-
nych statystycznych.
Zakres przestrzenny pracy obejmuje państwa Unii Europejskiej, w tym Pol-
skę. Do studium przypadku wybrano kraje europejskie posiadające najbardziej
11
Wstęp
rozbudowane mechanizmy rynkowego fi nansowania mieszkalnictwa. Wzorcem
dla rozwiązania kontraktowego są niemieckie kasy budowlano-oszczędnościowe.
Mechanizm bankowości hipotecznej nawiązuje do rozwiązań duńskich, mecha-
nizm sekurytyzacyjny do koncepcji brytyjskich, natomiast mechanizm bankowo-
ści komercyjnej – do rozwiązań portugalskich. Publiczny podsystem fi nansowania
mieszkalnictwa odwołuje się do rozwiązań fi ńskiego funduszu mieszkaniowego.
Rozszerzenie zakresu przestrzennego pracy ma na celu ukazanie podstawowych
koncepcji polityki mieszkaniowej, funkcjonujących na świecie.
Struktura pracy składa się z czterech rozdziałów, wprowadzenia i zakończenia
oraz spisu wykorzystanej literatury, zaprezentowanych rysunków i tabel.
W rozdziale pierwszym zdefi niowano politykę mieszkaniową w obszarze
polityki gospodarczej oraz przedstawiono proces formułowania polityki miesz-
kaniowej, z wykorzystaniem podejścia J. Tinbergena. W pierwszym jego etapie
określono preferencje społeczeństwa dotyczące zaspokojenia ró(cid:268)nych potrzeb spo-
łecznych, w tym potrzeb mieszkaniowych. Następnie wyznaczono cele polityki
mieszkaniowej i dokonano klasyfi kacji instrumentów polityki. W kolejnym etapie
sformułowano związki między celami i zmiennymi instrumentalnymi a strukturą
rozpatrywanych systemów mieszkaniowych, posiłkowano się przy tym modela-
mi polityki mieszkaniowej i ich funkcjonowaniem w gospodarkach światowych.
W ostatniej części przedstawiono powiązania polityki państwa z rynkiem miesz-
kaniowym, w szczególności z jego uwarunkowaniami i wynikami, z uwzględ-
nieniem otoczenia ekonomicznego, politycznego i społecznego. Wykorzystano
do tego model politycznej wra(cid:268)liwości rynku mieszkaniowego według S. Ange-
la. Rozdział zamykają refl eksje na temat umiejscowienia aspektów fi nansowych
w wybranych koncepcjach polityki mieszkaniowej.
W rozdziale drugim zdefi niowano system fi nansowania mieszkalnictwa. W za-
le(cid:268)ności od stopnia i zakresu aktywności państwa wyró(cid:268)niono rynkowy i publicz-
ny podsystem fi nansowania inwestycji mieszkaniowych. Zało(cid:268)ono, (cid:268)e rynkowy
podsystem fi nansowania opiera się na transakcji, w której co najmniej jedna ze
stron jest instytucją prywatną, a (cid:266)ródła fi nansowania pochodzą z dobrowolnych
oszczędności. Następnie opisano strukturę tego podsystemu z podkreśleniem
roli rynków, instytucji i instrumentów fi nansowych oraz zasad obowiązujących
w podsystemie. Z uwagi na du(cid:268)e zró(cid:268)nicowanie instytucjonalne i instrumental-
ne analizą objęto poszczególne elementy cząstkowe ogólnej struktury rynkowego
podsystemu fi nansowania, składające się na modele fi nansowania mieszkalnictwa.
Wyró(cid:268)niono cztery podstawowe mechanizmy:
1) kontraktowy,
2) bankowości komercyjnej,
3) bankowości hipotecznej,
4) sekurytyzacyjny.
Poszczególne mechanizmy scharakteryzowano z uwzględnieniem ewolucji roli
i znaczenia danych rozwiązań w systemie fi nansowym, zasad funkcjonowania, ich
zalet i wad z perspektywy kredytobiorców, kredytodawców, nabywców instru-
mentów fi nansowych i władz państwowych, a tak(cid:268)e zastosowania odpowiednich
12
Wstęp
rozwiązań w państwach Unii Europejskiej. Rozwa(cid:268)ania kończą uwagi na temat
struktury rynkowego podsystemu fi nansowania w krajach Unii Europejskiej, ich
wpływu na wynik rynku mieszkaniowego oraz ró(cid:268)norodność form fi nansowania
w obliczu oddziaływania czynników dalszego otoczenia oraz czynników pozaeko-
nomicznych, a tak(cid:268)e ró(cid:268)norodność systemów mieszkaniowych.
Rozdział trzeci został poświęcony interwencji państwa w systemie fi nansowa-
nia mieszkalnictwa. Na początku omówiono instrumenty pośredniego oddziały-
wania państwa na wynik rynku mieszkaniowego poprzez wpływ polityki miesz-
kaniowej na rynkowy podsystem fi nansowania inwestycji mieszkaniowych. W tej
części przedstawiono trzy grupy instrumentów: regulacje, instrumenty instytucjo-
nalnego wsparcia państwa i subsydia fi nansowe. Podjęto próbę odpowiedzi na py-
tanie, w jaki sposób państwo za ich pomocą mo(cid:268)e zwiększyć skuteczność polityki
mieszkaniowej. Następnie dokonano analizy i oceny instrumentów związanych
z bezpośrednim oddziaływaniem państwa na wynik rynku mieszkaniowego. Wy-
ró(cid:268)niono tutaj budownictwo mieszkaniowe i subsydia mieszkaniowe, jako instru-
menty społecznej polityki mieszkaniowej. Rozwa(cid:268)ania dotyczą w szczególności
stawianych celów, sposobu ich realizacji i zakresu oddziaływania niektórych in-
strumentów. W rozdziale wykorzystano studium przypadku i analizę porównaw-
czą dla krajów Unii Europejskiej (UE-25). Wnioski końcowe stanowią zarazem za-
kończenie zasadniczej części pracy.
W rozdziale czwartym dokonano syntetycznej charakterystyki sytuacji miesz-
kaniowej w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej; na tej podstawie sformułowa-
no najpilniejsze cele polityki mieszkaniowej. Następnie wskazano, które z wcześ-
niej przedstawionych mechanizmów rynkowego podsystemu fi nansowania mogą
być rozw(cid:295) ane w warunkach polskich i przyczynić się do rozwiązania istniejących
problemów mieszkalnictwa. Określono zakres ingerencji państwa, zarówno po-
średniej, zorientowanej na rynkowy podsystem fi nansowania, jak i bezpośredniej,
wykorzystującej zalety budownictwa społecznego i subsydiów mieszkaniowych.
Podsumowaniem rozdziału jest prezentacja koncepcji kompleksowego systemu fi -
nansowania mieszkalnictwa. Koncepcja ta jest wynikiem badań zawartych w po-
przednich rozdziałach pracy, uwzględniających uwarunkowania gospodarki pol-
skiej.
***
Na koniec serdecznie dziękuję Panu Profesorowi Januszowi Tomidajewiczowi
z Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, promotorowi mojej pracy doktorskiej, za
niezwykle wnikliwe, krytyczne i inspirujące uwagi do pierwszej wersji maszyno-
pisu ksią(cid:268)ki.
Jednocześnie szczególne słowa podziękowania kieruję do Pana Doktora Wło-
dzimierza Dymarskiego z Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, który wspierał
moją dotychczasową pracę naukową prowadzoną w Katedrze Polityki Gospo-
darczej.
Niemniej za ewentualne usterki w niniejszej pracy odpowiada autor, który bę-
dzie wdzięczny za wszelkie sugestie pozwalające w przyszłości na poprawienie
opracowania.
13
Rozdział 1
Koncepcje polityki mieszkaniowej
W sferze mieszkalnictwa prowadzona jest polityka zarówno gospodarcza, jak
i społeczna. Punktem wyjścia do dyskusji na temat sposobów i stopnia ingeren-
cji państwa w system mieszkaniowy powinna być solidna podstawa teoretyczna;
niestety, polityka mieszkaniowa wcią(cid:268) jest dziedziną niedojrzałą, co potwierdza
chocia(cid:268)by jej słabo rozwinięty aparat badawczy.
Celem rozdziału jest przedstawienie, w sposób usystematyzowany, najistot-
niejszych koncepcji polityki mieszkaniowej występujących w literaturze przed-
miotu, a ponadto – zidentyfi kowanie potencjalnych powiązań między polityką
państwa a otoczeniem dalszym, warunkami funkcjonowania rynku mieszkanio-
wego i jego wynikiem. Realizacja tak zdefi niowanych zadań badawczych będzie
stanowić podstawę do analizy i oceny systemów fi nansowania inwestycji miesz-
kaniowych, przeprowadzonych w kolejnych rozdziałach.
Osiągnięcie powy(cid:268)szego celu wymaga przedstawienia procesu formułowania
polityki mieszkaniowej, opartego na sekwencyjnym – przełomowym – podejściu
J. Tinbergena1. Formułując swe koncepcje, autor ten zaczął od zdefi niowania po-
lityki mieszkaniowej w obszarze polityki gospodarczej. Następnie przedstawił
regulacje określające prawa obywateli do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.
Wyznaczył cele polityki mieszkaniowej i dokonał klasyfi kacji jej instrumentów.
W kolejnym etapie sformułował związki pomiędzy celami i zmiennymi instru-
mentalnymi a strukturą rozpatrywanych systemów mieszkaniowych. Przedsta-
wione typologie systemów mieszkaniowych stanowiły odzwierciedlenie całego
ówczesnego dorobku naukowego omawianej dziedziny. W końcowej części do-
konał analizy modelu wra(cid:268)liwości polityki mieszkaniowej według S. Angela, uka-
zując wzajemne powiązania między polityką mieszkaniową a otoczeniem, uwa-
runkowaniami rynku mieszkaniowego i jego wynikiem. Model ten posłu(cid:268)ył do
zaprezentowania układu logicznego całej pracy.
1 J. Tinbergen jest twórcą sekwencyjnego podejścia do procesu formułowania polityki gospodarczej.
Na potrzeby ksią(cid:268)ki dokonano przeniesienia tej koncepcji na płaszczyznę polityki mieszkaniowej. Por.
prace Tinbergena [1956, s. 7] i Kowalskiego [2001, s. 128].
15
1. Koncepcje polityki mieszkaniowej
1.1. Defi nicje polityki mieszkaniowej
w realnej gospodarce i w teorii mieszkalnictwa
Polityka mieszkaniowa w wąskim ujęciu jest jedną z polityk mikroekonomicz-
nych, prowadzonych przez administrację państwową i jednostki samorządu tery-
torialnego. Polega na zagwarantowaniu funkcjonowania rynku mieszkaniowego
w tych sferach, w których jest on w stanie zapewnić efektywną produkcję bu-
dowlano-monta(cid:268)ową, a tak(cid:268)e na korygowaniu ewentualnych jego niesprawno-
ści. Kwestia sporna dotyczy głównie stopnia ingerencji państwa w mechanizm
rynku nieruchomości mieszkaniowych, w tym doboru kryteriów sprawiedliwo-
ści, rozstrzygających podział majątku trwałego między jednostki, oraz gwaran-
cji części poda(cid:268)y mieszkań jako dóbr społecznie po(cid:268)ądanych. W szerszym uję-
ciu, rzadziej występującym w literaturze, na politykę mieszkaniową składają się
wszelkie działania państwa, które mają wpływ na funkcjonowanie i wynik rynku
mieszkaniowego, tj. na liczbę, cenę, stawki czynszu oraz jakość mieszkań. Szer-
sza defi nicja wynika przede wszystkim ze zło(cid:268)oności rynku, poddanego oddzia-
ływaniu podmiotów zarówno polityki makroekonomicznej, jak i licznych polityk
sektorowych w wymiarze krajowym i międzynarodowym oraz centralnym i re-
gionalnym. W ksią(cid:268)ce przyjęto szerokie ujęcie, co wydaje się o tyle uzasadnione,
(cid:268)e cele polityki mieszkaniowej powinny być sprzę(cid:268)one z celami polityki gospo-
darczej w celu uniknięcia sprzeczności w działaniach poszczególnych resortów.
Tak(cid:268)e mo(cid:268)liwości i bariery prowadzenia polityki mieszkaniowej w zasadniczym
stopniu zdeterminowane są narzędziami polityki fi skalnej i pienię(cid:268)nej. Wzajem-
ne oddziaływanie sfery realnej i sfery fi nansowej w zakresie rynku nieruchomości
mieszkaniowych wymaga skoordynowania poszczególnych narzędzi polityki go-
spodarczej, które umo(cid:268)liwią rozwój rynku, ale tak(cid:268)e uchronią gospodarkę przed
ewentualnym kryzysem (walutowym, bankowym, fi nansowym).
Warto przytoczyć w tym miejscu dwa znaczenia polityki mieszkaniowej.
W pierwszym ujęciu oznacza ona ogólny kierunek i metody działania stosowa-
ne przez państwa lub inne podmioty publiczne (organizacje społeczne czy partie
polityczne) do osiągnięcia określonych celów w dziedzinie mieszkalnictwa i za-
spokojenia potrzeb mieszkaniowych. W takim sensie oznacza ró(cid:268)ne programy po-
lityki mieszkaniowej, akcentujące w odmienny sposób cele i środki, w konkret-
nych okolicznościach [Andrzejewski, 1987, s. 29]. W innym znaczeniu polityka
mieszkaniowa jest dyscypliną naukową, formułującą teoretyczne przesłanki do
programowania praktycznej działalności. Bada się stosunki mieszkaniowe i pra-
widłowości w nich występujące, a następnie na tej podstawie wskazuje cele i in-
strumenty oddziaływania na układ stosunków mieszkaniowych. Ze względu na
fakt, (cid:268)e ksią(cid:268)ka ma charakter normatywno-diagnostyczny, wykorzystano obydwa
ujęcia polityki mieszkaniowej.
Przy okazji defi niowania polityki mieszkaniowej nale(cid:268)y podkreślić, i(cid:268) odwołu-
je się ona do kwestii zarówno ilościowych, jak i jakościowych. Zgodnie z klasyfi ka-
cją polityk Tinbergena wyró(cid:268)nia się politykę ilościową, politykę jakościową oraz
politykę reform. Polityka mieszkaniowa w aspekcie ilościowym polega na wpro-
wadzeniu zmian wartości instrumentów w ramach danych rozwiązań instytucjo-
16
1.2. Prawo do zamieszkania fundamentem polityki mieszkaniowej
nalno-prawnych. Na poziomie jakościowym obejmuje natomiast przedsięwzięcia
prowadzące do zmian w strukturze instytucjonalno-prawnej. W nielicznych przy-
padkach polega na wprowadzeniu nowego instrumentu bąd(cid:266) na wyeliminowaniu
dotychczas stosowanego, przy jednoczesnym doprowadzeniu do istotnej zmiany
systemu mieszkaniowego i zasad nim rządzących.
1.2. Prawo do zamieszkania fundamentem
polityki mieszkaniowej
Mieszkanie traktuje się jako dobro niezbędne ka(cid:268)dej rodzinie, zaspokajające
zarówno potrzeby podstawowe, jak i potrzeby wy(cid:268)szego rzędu. Potrzeba rozu-
miana jest jako uczucie braku określonego dobra (bąd(cid:266) usługi), połączone z dą(cid:268)e-
niem do jego zaspokojenia. Popyt natomiast oznacza tę część potrzeb, która znaj-
duje odzwierciedlenie w dostępnych środkach fi nansowych. Wielu obywateli ma
mo(cid:268)liwości samodzielnego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, poprzez ich
przekształcenie w popyt na mieszkania własnościowe [Bryx, 2001, s. 13]. Istnieją
jednak gospodarstwa domowe, dla których nabycie i utrzymanie własnego miesz-
kania jest nieosiągalne, a tak(cid:268)e gospodarstwa domowe, które z ró(cid:268)nych względów
nie zamierzają posiadać mieszkania na własność. Zaspokojenie potrzeb mieszka-
niowych w tym przypadku będzie polegać na wynajmie zasobu mieszkaniowego
(o zró(cid:268)nicowanym standardzie) i opłacaniu korespondującego z tym standardem
czynszu. Wreszcie istnieje trzecia grupa gospodarstw domowych (najczęściej oso-
by trwale bezrobotne lub z innych powodów niesamodzielne ekonomicznie), nie-
mająca mo(cid:268)liwości fi nansowych, aby przekształcić potrzeby mieszkaniowe w po-
pyt na mieszkania własnościowe lub czynszowe. Grupa ta wymaga interwencji
socjalnej w celu stworzenia odpowiedniego zasobu schronień, zaspokajających
minimalny poziom potrzeb mieszkaniowych1. Nale(cid:268)y podkreślić, (cid:268)e problematy-
ka zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, a zwłaszcza koncepcja tzw. prawa do
mieszkania, odnosi się do postanowień zawartych w dokumentach i aktach praw-
nych o najwy(cid:268)szej randze.
Prawo do zamieszkania jest jednym z podstawowych praw obywatela, które
zostało usankcjonowane w deklaracjach światowych, regulacjach Unii Europej-
skiej oraz w ustawodawstwie krajowym funkcjonującym od ponad 50 lat (tab. 1.1).
Prekursorem tej koncepcji był w latach międzywojennych T. Toeplitz [Tołwiński,
1975, s. 20]; po raz pierwszy sformułowano je w Powszechnej Deklaracji Praw
Człowieka, dokumencie wydanym przez ONZ w grudniu 1948 r. Zgodnie z art.
25 Deklaracji „ka(cid:268)dy człowiek ma prawo do (cid:268)ycia na poziomie zapewniającym
zdrowie i pomyślność jemu i jego rodziny, włączając w to wy(cid:268)ywienie, odzie(cid:268),
mieszkanie, opiekę lekarską oraz niezbędne świadczenia socjalne”2. Choć dekla-
1 Por. Strategia długofalowego rozwoju sektora mieszkaniowego na lata 2005–2025, projekt dokumentu,
Warszawa 2005, s. 2.
2 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ, Nr 217A (III)
z dnia 10 grudnia 1948 r., art. 25 (h(cid:308) p://www.un.org/Overview/rights.html).
17
1. Koncepcje polityki mieszkaniowej
racja ta nie ma mocy prawnej, to jednak w du(cid:268)ym stopniu wpływa na regulacje
kwestii mieszkalnictwa. Uzasadnione jest twierdzenie A. Andrzejewskiego, (cid:268)e na
prawie do zamieszkania nale(cid:268)y oprzeć zasadę wyznaczania wzajemnego układu
praw i obowiązków gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i państwa w za-
kresie zapewniania podstawowych warunków mieszkaniowych [Andrzejewski,
1987, s. 492]. Prawo to nie daje bowiem przyzwolenia na postawę roszczeniową
obywateli wobec państwa, niepopartą indywidualnym wysiłkiem w dą(cid:268)eniu do
zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Jednak(cid:268)e w pojęciu prawa do zamiesz-
kania znajdują się takie elementy składowe, jak: prawo wyboru formy własności
mieszkania, prawo do mieszkania o standardzie nieuwłaczającym godności czło-
wieka, prawo do zmiany miejsca zamieszkania. Kolejne dokumenty stanowią po-
głębienie koncepcji prawa do zamieszkania.
Tabela 1.1. Międzynarodowe dokumenty dotyczące prawa do zamieszkania
Nazwa
dokumentu
Podmiot
Data
uchwalenia
Treść
Powszechna
ONZ
1948 r.
Deklaracja Praw
Człowieka
ONZ
1966 r.
Międzynarodowy
Pakt Praw
Ekonomicznych,
Społecznych
i Kulturalnych
ONZ
1969 r.
Deklaracja doty-
cząca Postępu
Społecznego
i Rozwoju
Międzynarodo-
wa Konwencja
Praw Dziecka
ONZ
1989 r.
18
Art. 25: „Ka(cid:268)dy człowiek ma prawo
do (cid:268)ycia na poziomie zapewniają-
cym zdrowie i pomyślność jemu
i jego rodziny, włączając w to wy(cid:268)y-
wienie, odzie(cid:268), mieszkanie, opiekę
lekarską oraz niezbędne świadcze-
nia socjalne (...)”.
Art. 11: „Poszczególne kraje zawiera-
jące niniejszą umowę uznają prawo
ka(cid:268)dego obywatela do (cid:268)ycia jego
i jego rodziny na poziomie wyzna-
czonym przez odpowiedni stan-
dard, włączając w to wy(cid:268)ywienie,
odzie(cid:268) i mieszkanie, zakładając przy
tym ciągłą poprawę warunków ich
(cid:268)ycia”.
Art. 10: „Zapewnienie podstawo-
wych wolności człowieka mo(cid:268)e zo-
stać osiągnięte przez dostarczenie
wszystkim, w tym szczególnie naj-
biedniejszym oraz wielodzietnym,
rodzinom odpowiedniego mieszka-
nia i usług społecznych”.
Art. 27, pkt 3: „Poszczególne kraje,
uwzględniając swoje warunki
i mo(cid:268)liwości fi nansowe, zobowiązu-
ją się do pomocy rodzicom i innym
osobom odpowiedzialnym
za dziecko, poprzez wsparcie
materialne i programy pomocowe,
w szczególności w zakresie wy(cid:268)y-
wienia, odzie(cid:268)y i mieszkania”.
1.2. Prawo do zamieszkania fundamentem polityki mieszkaniowej
Nazwa
dokumentu
Podmiot
Data
uchwalenia
Europejska Karta
Społeczna
Rada
1961 r. (zmiany
Europy
z 1996 r.)
ONZ
1996 r.
Deklaracja Świa-
towej Konferen-
cji Habitat II
w Istambule
Treść
Art. 31, po zmianach z 1996 r.:
„Mając na uwadze zapewnienie
efektywnego korzystania
z prawa do mieszkania państwa
powzięły działania zmierzające do:
1) promowania dostępu do miesz-
kalnictwa w odpowiednim
standardzie,
2) zapobiegania i redukowania bez-
domności w kierunku jego stopnio-
wego eliminowania,
3) zwiększenia mo(cid:268)liwości naby-
cia mieszkania przez obywateli nie-
dysponujących dostatecznymi zaso-
bami fi nansowymi”.
„Poszczególne kraje zobowiązują się
do pełnej i postępującej realizacji
prawa do odpowiedniego miesz-
kania, zgodnie z postanowieniami
dokumentów międzynarodowych,
oraz do zapewnienia równego do-
stępu do tanich i odpowiednich
mieszkań wszystkim osobom
i ich rodzinom”.
Źródło: opracowanie na podstawie dokumentów ONZ oraz Rady Europy.
Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych wy-
dany przez ONZ i uchwalony w 1966 r. (wszedł w (cid:268)ycie w 1971 r.), ratyfi kowany
przez Polskę w 1977 r., stwierdza prawo ka(cid:268)dego człowieka i jego rodziny do „od-
powiedniego poziomu (cid:268)ycia, włączając w to wy(cid:268)ywienie, odzie(cid:268) i odpowiednie
mieszkanie, jak równie(cid:268) prawo do stałej poprawy warunków egzystencji” (art. 11,
pkt 1)1. Pakt ten stanowi nawiązanie do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
i zobowiązuje państwa ratyfi kujące do podjęcia na szczeblu krajowym odpowied-
nich działań w celu zapewnienia realizacji wymienionych praw.
W Deklaracji ONZ z 1969 r. dotyczącej Postępu Społecznego i Rozwoju zwróco-
no uwagę na ludzi najbiedniejszych, którym państwo powinno zapewnić tzw. właś-
ciwe mieszkanie2. Prawo właściwego mieszkania rozumiane jest jako umo(cid:268)liwienie
nabycia/wynajęcia mieszkania oraz dostęp do mieszkania dla niepełnosprawnych
i zagro(cid:268)onych grup społecznych, w tym dzieci, osób w podeszłym wieku, ofi ar ka-
tastrof. Umo(cid:268)liwienie nabycia/wynajęcia mieszkania oznacza osiągnięcie takiego
poziomu cen/czynszów nieruchomości mieszkaniowych, który zapewni zaspokoje-
1 Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych, uchwalony przez
Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 16 grudnia 1966 r., 2200 A (XXI), wszedł w (cid:268)ycie 3 stycznia 1976 r.
(h(cid:308) p://www.unhchr.ch/html/menu3/b/a_cescr.htm).
2 W Deklaracji Postępu Społecznego i Rozwoju stwierdzono, i(cid:268) zapewnienie podstawowych wolno-
ści człowieka mo(cid:268)e zostać osiągnięte przez dostarczenie wszystkim, w tym zwłaszcza najbiedniejszym
oraz wielodzietnym, rodzinom odpowiedniego mieszkania i usług społecznych (art. 10).
19
Pobierz darmowy fragment (pdf)
