Darmowy fragment publikacji:
Polskie
post´powanie
karne
Tomasz Grzegorczyk
Janusz Tylman
Wydanie 8
Warszawa 2011
Poszczególne rozdziały napisali:
Tomasz Grzegorczyk – rozdziały IV–VIII; XII–XVII
Janusz Tylman – Wprowadzenie; rozdziały I–III; IX–XI
Redaktor prowadzący: Grażyna Polkowska ‑Nowak
Opracowanie redakcyjne: Grażyna Polkowska ‑Nowak, Małgorzata Stańczak,
Joanna Tyszkiewicz
Redakcja techniczna: Krzysztof Koziarek, Agnieszka Szeszko
Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2011
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy.
ISBN 978-83-7620-993-7
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.LexisNexis.pl, e -mail: biuro@LexisNexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.LexisNexis.pl
PROFESOR JANUSZ TYLMAN
Profesor Janusz Tylman urodził w Łodzi. Studia prawnicze
ukończył na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego w 1951 r.
i wówczas został zatrudniony w Katedrze Postępowania Karne-
go UŁ, początkowo jako aspirant, następnie asystent, a później
kolejno jako adiunkt, docent i profesor. W tym roku mija zatem
60 lat pracy naukowej Profesora – stąd to jubileuszowe wydanie
niniejszego podręcznika.
Stopień doktora nauk prawnych Profesor uzyskał w 1959 r. na
podstawie przygotowanej rok wcześniej rozprawy pt. „Wszczę-
cie postępowania karnego według KPK”. W opracowaniu tym
przedstawiono instytucję wszczęcia procesu karnego (i etap
przed procesowych oraz procesowych działań organów ścigania)
w aspekcie zasad praworządności, skargowości, ścigania z urzę-
du, legalizmu, oportunizmu, prawa do obrony – na tle innych sys-
temów karnoprocesowych. Omówiono warunki dopuszczalności
postępowania in rem oraz in personam, jak również – krytycznie
– praktykę pierwszych faz reakcji na przestępstwo, na podstawie
także własnych badań empirycznych. Podjęto też próbę wskaza-
nia właściwej drogi legislacyjnej i praktycznej dla prawidłowe-
go uregulowania tych zagadnień. W 2009 r. na Wydziale Prawa
i Administracji UŁ miało miejsce uroczyste odnowienie doktora-
tu Profesora Janusza Tylmana.
Po uzyskaniu stopnia naukowego doktora Janusz Tylman,
jako stypendysta fundacji Forda, przebywał w latach 1959–1960
na uniwersytetach w Niemczech i Szwajcarii (w Bonn, Kolonii,
Monachium i Zurychu). W 1963 r. uzyskał stopnień naukowy
doktora habilitowanego (stopień naukowy docenta) na podsta-
wie rozprawy pt. „Zasada legalizmu w procesie karnym”, uho-
norowanej następnie nagrodą indywidualną w konkursie „Pań-
stwa i Prawa” na najlepsze prace habilitacyjne i opublikowanej
w 1965 r. W 1973 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nadzwy-
czajnego, a w 1986 r. – profesora zwyczajnego.
W latach 1970–1981 Profesor był Dyrektorem Instytutu Pra-
wa Karnego UŁ, a następnie w latach 1981–1994 kierownikiem
Katedry Postępowania Karnego i Kryminalistyki, kierując w la-
tach 1971–1994 Zakładem Postępowania Karnego UŁ. W Uni-
wersytecie Łódzkim pełnił też funkcje prodziekana (1964–1969)
i dziekana (1969–1972) Wydziału Prawa i Administracji oraz
pro rektora UŁ (1975–1981). W latach 1975–1990 prowadził
także badania empiryczne oraz wykłady i seminaria dla sę-
dziów i prokuratorów w Instytucie Problematyki Przestępczości
w Warszawie. Uczestniczył również w sympozjach i dyskusjach
naukowych na uniwersytetach zagranicznych, m.in. w Kolonii,
Bonn, Berlinie, Halle, Giessen, Monachium, Zurychu, Salzburgu
czy w Instytucie Maxa Plancka we Freiburgu.
Profesor Janusz Tylman wypromował siedmiu doktorów
nauk prawnych, a trzech pracowników kierowanego przez nie-
go Zakładu uzyskało stopień naukowy doktora habilitowane-
go. Występował też jako recenzent w różnych uniwersytetach
w kilkudziesięciu przewodach doktorskich i habilitacyjnych
oraz w postępowaniach o nadanie tytułu profesora i doktora
honoris causa. W latach 1987–1997 Profesor był członkiem Ko-
misji ds. Reformy Prawa Karnego i jego Prezydium oraz kierował
Zespołem Prawa Karnego Procesowego tej Komisji, gdzie przy-
gotowano projekt Kodeksu postępowania karnego, uchwalonego
następnie w 1997 r., mocą którego wprowadzono do polskiego
procesu karnego wiele nowych – zarówno gwarancyjnych, jak
i przyspieszających i upraszczających to postępowanie – instytu-
cji. Należy on tym samym do współtwórców tej kodyfikacji. Za
udział w tworzeniu nowej kodyfikacji karnoprocesowej uhonoro-
wano Profesora medalem LEX VERITAS IUSTITIA.
Po przejściu na emeryturę w 1994 r. Profesor Janusz Tylman
pozostał czynny zawodowo, pracując dalej w Katedrze Postępo-
wania Karnego i Kryminalistyki UŁ, uczestnicząc w konferencjach
i sympozjach naukowych oraz publikując swoje kolejne opracowa-
nia z dziedziny postępowania karnego. Dorobek naukowy Profeso-
ra obejmuje ponad 170 publikacji naukowych (ostatnie z 2011 r.),
w tym kilkanaście opracowań książkowych (monografie, podręcz-
niki, opracowania zwarte), a nadto liczne artykuły naukowe, tak-
że obcojęzyczne, oraz recenzje naukowe i glosy do orzeczeń Sądu
Najwyższego; prowadził również własne badania empiryczne.
Jest też autorem ponad 200 opinii i ekspertyz prawnych dla Sej-
mu, Senatu, Ministerstwa Sprawiedliwości i innych organów.
Jego zainteresowania naukowe obejmują szeroki krąg zagad-
nień karnoprocesowych, dotyczą bowiem m.in. modelu postępo-
wania przygotowawczego i jego organów oraz nadzoru nad tym
stadium procesu, wzajemnych relacji czynności operacyjnych
i procesowych, warunków dopuszczalności procesu, instytucji sę-
dziego śledczego, konsensualizmu (porozumień procesowych), sto-
sowania tymczasowego aresztowania oraz szerzej: środków przy-
musu, uprawnień podejrzanego, oskarżonego i pokrzywdzonego,
sytuacji obrońcy, zasad legalizmu, oportunizmu, bezpośredniości
i koncentracji w procesie karnym, nowych instytucji zwalczania
przestępczości, w tym np. instytucji świadka incognito, uprosz-
czeń i przyspieszeń postępowania karnego, roli nauki w kształto-
waniu ustawowych postaci konstrukcji procesowych, historii pro-
cesu karnego oraz jego aspektów prawnoporównawczych, a także
przybliżaniu polskich rozwiązań karnoprocesowych czytelnikowi
obcemu i rozwiązań obcych prawnikom polskim.
Wśród opracowań monograficznych Profesora Janusza Tylma-
na – pomijając wspomniane już jego rozprawy: doktorską i habili-
tacyjną – należy wskazać m.in. na takie, jak: Instytucja czynności
sprawdzających w postępowaniu karnym (Łódź 1984), Warunki
dopuszczalności postępowania karnego (Warszawa 1998), Postę‑
powanie przygotowawcze (Warszawa 1998), Postępowanie przed
sądem pierwszej instancji (Warszawa 1999), czy podręczniki aka-
demickie: do poprzedniego stanu prawnego Postępowanie karne
w zarysie (wspólnie z M. Siewierskim i M. Olszewskim, Warszawa
1971 i 1974) oraz do stanu aktualnego, czyli niniejsze opracowa-
nie Polskie postępowanie karne (wspólnie z T. Grzegorczykiem –
ósme już wydanie od 1998 r.), który to podręcznik uhonorowano
także nagrodą ministerialną I stopnia (w 1999 r.) oraz nagrodą
w konkursie na najlepszy podręcznik akademicki (w 2004 r.), jak
również niektóre choćby Jego opracowania wydane, bądź przed-
stawiane zagranicą, między innymi: Die Stellung des Beschuldigten
und seines Verteidigers im Vorverfahren nach polnischem Strafver‑
fahrenrechts (Giessen 1979), Rechtsstaatliche Moeglichkeiten einer
Vereinfachung des Strafverfahrens (Freiburg 1993), Die Stellung der
Polizei im Vorverfahren (Halle 1994), Neue Institutionen im polni‑
schen Strafverfahren im Kampf gegen die organisierte Kriminalitaet
(Wiesbaden 1998), czy Die Stellung und die Aufgaben des Staatsan‑
walts im polnischen Vorverfahren (Berlin 2003).
Profesor Janusz Tylman należy do grona najwybitniejszych
polskich procesualistów karnych. Był on za swój naukowy doro-
bek kilkakrotnie honorowany nagrodami ministerialnymi i wie-
lokrotnie także nagrodami naukowymi Rektora UŁ. Został też
za swoją działalność na tym polu odznaczony m.in. Srebrnym
i Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodo-
wej, Złotą Odznaką Uniwersytetu Łódzkiego, Medalem Univer-
sitas Lodziensis Merentibus oraz Krzyżem Kawalerskim i Ofi-
cerskim Orderu Odrodzenia Polski. Był również przez kilka lat
członkiem Komitetu Nauk Prawnych PAN, członkiem zespołu
specjalistów Rady Legislacyjnej oraz członkiem Zespołu Rzeczo-
znawców Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego i członkiem Za-
rządu Głównego Zrzeszenia Prawników Polskich. Jest także na-
dal członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego oraz Sekcji
Polskiej Międzynarodowego Zrzeszenia Prawa Karnego (AIDP).
Niech jubileusz sześćdziesięciolecia pracy naukowej Pro-
fesora Janusza Tylmana będzie okazją złożenia Mu życzeń
zdrowia, pomyślności i wielu dalszych lat pracy naukowej.
opracował: Tomasz Grzegorczyk
NIEKTÓRE Z WAŻNIEJSZYCH PUBLIKACJI
PROFESORA JANUSZA TYLMANA
1. Zasada legalizmu w polskim procesie karnym, Warszawa 1965
2. Instytucja czynności sprawdzających w postępowaniu karnym, Łódź 1984.
3. Postępowanie przygotowawcze w procesie karnym, Warszawa 1998.
4. Warunki dopuszczalności postępowania karnego, Warszawa 1998.
5. Postępowanie karne w zarysie, Warszawa 1971 (wyd. 1) i 1974 (wyd. 2) –
wspólnie z M. Siewierskim i M. Olszewskim.
6. Polskie postępowanie karne, Warszawa 1998 (wyd. 1), 1999 (wyd. 2), 2001
(wyd. 3), 2003 (wyd. 4), 2005 (wyd. 5), 2007 (wyd. 6), 2009 (wyd. 7) i 2011
(wyd. 8) – wspólnie z T. Grzegorczykiem.
7. Postępowanie przed sądem w pierwszej instancji, Warszawa 1999.
8. Wszczęcie postępowania karnego, „Nowe Prawo” 1955, nr 4.
9. Z problematyki zasady legalizmu w prawie karnym procesowym, „Państwo
i Prawo” 1960, nr 3.
10. Gwarancje procesowe podejrzanego w postępowaniu karnym, „Zeszyty
Naukowe UŁ” 1971, nr 83.
11. Problemy zasady koncentracji w postępowaniu karnym, „Państwo i Prawo”
1973, nr 7.
12. Instytucja czynności nie cierpiących zwłoki w postępowaniu karnym, „Studia
Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne” 1979, t. 9.
13. Dopuszczalność dokonywania czynności nie cierpiących zwłoki w postępowa‑
niu karnym, „Nowe Prawo” 1979, nr 1.
14. Podstawy tymczasowego aresztowania w postępowaniu karnym Republiki Fe‑
deralnej Niemiec, „Przestępczość na Świecie” 1986, t. XIX.
15. Funkcjonowanie nadzoru prokuratora nad dochodzeniem prowadzonym przez
Milicję Obywatelską, „Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Peniten-
cjarne” 1998, t. 19.
16. Nadzór nad dochodzeniem w opiniach Prokuratów, „Acta Univesitatis
Lodziensis. Folia Iuridica” 1988, nr 35.
17. Haftgruende im polnischen Stafverfahren, w: Probleme des Strafrechts und
der Kriminologie in der Bundesrepublik Deutschland und in der Volksrepublik
Polen. Herausgeber Preter Cramer und Janusz Tylman, Łódź 1998.
18. Oportunizm w postępowaniu karnym Republiki Federalnej Niemiec, „Nowe
Prawo” 1989, nr 10–12.
19. Reforma postępowania przygotowawczego w polskim prawie karnym proceso‑
wym, „Problemy Praworządności” 1991, nr 3.
20. Instytucja sędziego śledczego w postępowaniu karnym Republiki Federalnej
Niemiec, „Acta Univeristatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1992, nr 50.
21. Reforma modelu postępowania przygotowawczego, w: Problemy Kodyfikacji
Prawa Karego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków 1993.
22. Reforma środków odwoławczych w postępowaniu karnym, „Zeszyty Prawno-
-Ekonomiczne” 1993, t. LVIII.
23. Rechtsstaatliche Moeglichkeiten einer Vereinfachung des Strafverfahrens,
w: Von totalitaerem zu rechtsstaalichem Strafrecht, Wyd. Instytutu Maxa
Plancka, Freiburg in. Brsg. 1993.
24. Reforma polskiego prawa karnego procesowego. Węzłowe zagadnienia, „Acta
Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1994, nr 60.
25. Funkcje tymczasowego aresztowania, w: Zagadnienia prawa konstytucyjne‑
go, Łódź 1994.
26. Nowe instytucje w polskim postępowaniu karnym w walce z przestępczością
zorganizowaną, w: Przestępczość zorganizowana w Niemczech i w Polsce.
Zwalczanie i zapobieganie, Warszawa–Łódź–Muenster 1996.
27. Rola nauki w zakresie kodyfikacji prawa karnego procesowego, „Acta Univer-
sitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1997, nr 64.
28. Pozycja prawna Policji w reformach postępowania przygotowawczego,
w: Węzłowe zagadnienia procedury karnej, „Studia Iuridica”, Warszawa
1997.
29. Instytucja świadka incognito, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica”
1997, nr 65.
30. Neue Institutionen im polnischen Strafverfahren im Kampf gegen die organi‑
sierte Kriminalitaet, w: Organisierte Kriminalitaet, Wiesbaden 1997.
31. Legalitaetsprinzip und Opportunitaetsprinzip im Lichte der aktuellen gesel‑
schaftlichen Wandlungen in Polen, w: Prawo karne a problem zmiany ustroju
politycznego. Strafrecht und politischer Systemwechsel, 1998.
32. Środki przymusu w postępowaniu przeciwko cudzoziemcom, w: Przestępczość
przygraniczna. Postępowanie przeciwko cudzoziemcom w Polsce, Poznań
2000.
33. Die Stellung und die Aufgaben des Staatsanwalts im polnischen Vorverfahren,
w: Kriminalitaet im Grenzgebiet, Berlin 2003.
34. Związki polskiego i niemieckiego prawa karnego procesowego, w: Związki
prawa polskiego z prawem niemieckim, Łódź 2006.
35. Zasada bezpośredniości na tle zmian w polskim prawie karnym procesowym,
w: Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, Warsza-
wa 2009.
36. Uwagi o modelu postępowania przygotowawczego, w: Węzłowe problemy
procesu karnego, Warszawa 2010.
37. Z problematyki instytucji oskarżyciela posiłkowego, w: Iudicium et Scientia.
Księga jubileuszowa Profesora Romualda Kmiecika, Lublin 2011.
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Wykaz literatury powoływanej zapisem skrótowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Od Autorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
WPROWADZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
CZĘŚĆ OGÓLNA
Rozdział I. ZAGADNIENIA WSTĘPNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
§ 1. Pojęcia podstawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
§ 2. Gwarancje procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
§ 3. Źródła prawa karnego procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
§ 4. Zakres mocy obowiązującej przepisów procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
§ 5. Wykładnia prawa karnego procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
§ 6. Nauka prawa karnego procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Rozdział II. NACZELNE ZASADY PROCESOWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
§ 1. Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
§ 2. Zasada prawdy materialnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
§ 3. Zasada swobodnej oceny dowodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
§ 4. Zasada obiektywizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
§ 5. Zasada bezpośredniości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
§ 6. Zasada skargowości i zasada postępowania z urzędu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
§ 7. Zasada kontradyktoryjności i zasada śledcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
§ 8. Zasada równouprawnienia stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
§ 9. Zasada legalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
§ 10. Zasada domniemania niewinności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
§ 11. Zasada in dubio pro reo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
§ 12. Zasada ciężaru dowodu (onus probandi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
§ 13. Zasada prawa do obrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
§ 14. Zasada jawności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
§ 15. Zasada ustności i pisemności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
§ 16. Zasada koncentracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
12
Spis treści
Rozdział III. WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI POSTĘPOWANIA KARNEGO . . . . . . . . 187
§ 1. Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
§ 2. Poszczególne przesłanki procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Rozdział IV. SĄD, INNE ORGANY PROCESOWE I POMOCNICY PROCESOWI . . . . . 219
§ 1. System sądów i ich właściwość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
1. System sądów w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
2. Właściwość sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
3. Procesowe organy wewnątrzsądowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
§ 2. Skład sądu. Wyłączenie sędziego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
1. Skład sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
2. Wyłączenie sędziego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
§ 3. Prokurator jako organ postępowania karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
1. Rola prokuratora w postępowaniu karnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
2. Struktura prokuratury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
3. Zasady działania prokuratury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
§ 4. Policja i inne organy ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
1. Policja w postępowaniu karnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
2. Agencje: Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wywiadu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
3. Centralne Biuro Antykorupcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
4. Inne organy ścigania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
§ 5. Pomocnicy procesowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Rozdział V. STRONY POSTĘPOWANIA KARNEGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
§ 1. Pojęcie strony i rodzaje stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
§ 2. Oskarżyciel publiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
§ 3. Pokrzywdzony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
§ 4. Oskarżyciel posiłkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
§ 5. Oskarżyciel prywatny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
§ 6. Powód cywilny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
§ 7. Oskarżony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
§ 8. Strony szczególne i quasi -strony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
Rozdział VI. PRZEDSTAWICIELE PROCESOWI STRON, RZECZNICY INTERESU
SPOŁECZNEGO I INNI UCZESTNICY POSTĘPOWANIA KARNEGO . . . . . 365
§ 1. Przedstawiciele procesowi stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
2. Przedstawiciel ustawowy w procesie karnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
3. Obrońca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
4. Pełnomocnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
§ 2. Rzecznicy interesu społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
2. Przedstawiciel społeczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
3. Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
4. Prokurator Generalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
5. Prokurator jako rzecznik interesu społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
6. Instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna jako rzecznik interesu
społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
§ 3. Inni uczestnicy postępowania karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
www.LexisNexis.pl
Spis treści
13
Rozdział VII. CZYNNOŚCI PROCESOWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
§ 1. Pojęcie i klasyfikacja czynności procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
§ 2. Orzeczenia, zarządzenia i polecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414
§ 3. Narada i głosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
§ 4. Porządek czynności procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
§ 5. Terminy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437
§ 6. Doręczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
§ 7. Protokoły i inne sposoby dokumentacji czynności procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . 448
1. Protokoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
2. Inne sposoby dokumentowania czynności procesowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
§ 8. Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456
§ 9. Odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
Rozdział VIII. DOWODY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463
§ 1. Pojęcie dowodu i rodzaje dowodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463
§ 2. Zakazy dowodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
§ 3. Wprowadzanie dowodów do procesu. Wniosek dowodowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492
§ 4. Charakterystyka poszczególnych dowodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498
1. Wyjaśnienia oskarżonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 498
2. Świadkowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503
3. Biegli, tłumacze, specjaliści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528
4. Oględziny. Otwarcie zwłok. Eksperyment procesowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540
5. Wywiad środowiskowy i badanie oskarżonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545
6. O niektórych innych dowodach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 547
§ 5. Dowodowe czynności poszukiwawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
1. Zatrzymanie rzeczy. Przeszukanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
2. Kontrola i utrwalanie rozmów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
3. Niektóre inne sposoby wykrywania dowodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568
Rozdział IX. ŚRODKI PRZYMUSU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571
§ 1. Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571
§ 2. Zatrzymanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
§ 3. Środki zapobiegawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
2. Postanowienia ogólne. Tymczasowe aresztowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 586
3. Nieizolacyjne środki zapobiegawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617
4. Poręczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617
5. Dozór . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622
6. Zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624
7. Zakaz opuszczania kraju przez oskarżonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625
8. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626
§ 4. Poszukiwanie oskarżonego i list gończy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 627
§ 5. List żelazny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628
§ 6. Kary porządkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 630
§ 7. Zabezpieczenie majątkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632
Rozdział X. POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637
§ 1. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637
CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA
14
Spis treści
§ 2. Wiadomości i postanowienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645
§ 3. Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667
§ 4. Przebieg śledztwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680
§ 5. Zakończenie śledztwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693
§ 6. Dochodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701
§ 7. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723
§ 8. Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734
§ 9. Akt oskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741
Rozdział XI. POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 754
§ 1. Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 754
§ 2. Wstępna kontrola oskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 758
§ 3. Przygotowanie do rozprawy głównej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775
§ 4. Jawność rozprawy głównej i jej ogólny porządek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778
§ 5. Rozpoczęcie rozprawy głównej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789
§ 6. Przewód sądowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 791
§ 7. Głosy stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 814
§ 8. Wyrokowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 816
Rozdział XII. POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 838
§ 1. Pojęcie i cechy środka odwoławczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 838
1. Środki zaskarżenia a środki odwoławcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 838
2. Cechy środka odwoławczego. Organy odwoławcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841
§ 2. Model postępowania odwoławczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 844
1. Skuteczność środka odwoławczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845
2. Zasady składania środka odwoławczego. Cofanie środka odwoławczego . . . . . 852
3. Granice i kierunek środka odwoławczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854
4. Przyczyny odwoławcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 866
A. Względne przyczyny odwoławcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 867
B. Bezwzględne przyczyny odwoławcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871
C. Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 880
5. Rodzaje rozstrzygnięć organu odwoławczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882
§ 3. Apelacja i postępowanie apelacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 887
§ 4. Zażalenie i postępowanie zażaleniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 895
Rozdział XIII. POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904
§ 1. Pojęcie, istota i rodzaje postępowań szczególnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904
§ 2. Postępowanie uproszczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 908
§ 3. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914
§ 4. Postępowanie nakazowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 921
§ 5. Postępowanie przyspieszone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 926
§ 6. Postępowanie karne skarbowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 940
§ 7. Postępowanie w kwestii odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny
zabronione pod groźbą kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 951
Rozdział XIV. NADZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻENIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 960
§ 1. Pojęcie i rodzaje nadzwyczajnych środków zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 960
§ 2. Kasacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 963
www.LexisNexis.pl
Spis treści
15
§ 3. Wznowienie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 979
§ 4. Wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczenia wydanego wobec osoby
represjonowanej za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego . . . 992
Rozdział XV. POSTĘPOWANIA PO UPRAWOMOCNIENIU SIĘ ORZECZENIA . . . . . 996
§ 1. Wiadomości wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 996
§ 2. Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 998
§ 3. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie
lub zatrzymanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1002
§ 4. Ułaskawienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1020
§ 5. Wyrok łączny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1024
Rozdział XVI. POSTĘPOWANIE W SPRAWACH KARNYCH ZE STOSUNKÓW
MIĘDZYNARODOWYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1032
§ 1. Wiadomości wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1032
§ 2. Immunitet dyplomatyczny i konsularny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1034
§ 3. Pomoc prawna i doręczenia w sprawach karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1037
§ 4. Przejęcie i przekazanie ścigania karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1041
§ 5. Przejęcie i przekazanie orzeczeń do wykonania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1043
§ 6. Ekstradycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1048
§ 7. Europejski nakaz aresztowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1058
§ 8. Występowanie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej i wykonywanie
wniosków państw członkowskich w kwestii zatrzymania dowodu
lub zabezpieczenia mienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1068
§ 9. Występowanie i przyjmowanie w ramach Unii Europejskiej
wystąpień o wykonanie orzeczenia o karach i środkach pieniężnych
oraz o przepadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1075
§ 10. Współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1084
Rozdział XVII. POSTĘPOWANIE KARNE W SPRAWACH PODLEGAJĄCYCH
ORZECZNICTWU SĄDÓW WOJSKOWYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1092
Skorowidz przedmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1105
Wykaz skrótów
ABW
Acta UL
Acta UNC
Acta UWrocł.
Annales UMCS
aprob.
arg.
AW
Biul. SN
Biul. Prok. Gen.
CBA
d. art.
d. k.k.
d. k.p.k.
Dz.U.
EK
ENA
ETPC
Inf. Praw.
jw.
Gaz. Praw.
GSiP
GSP
k.c.
k.k.
k.k.s.
k.k.w.
Konstytucja
k.p.c.
k.p.k.
k.p.w.
k.r.o.
krytycz.
KSP
k.w.
– Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
– Acta Universitatis Lodziensis, Folia Iuridica, Łódź
– Acta Universitatis Nicolai Copernici, Prawo, Toruń
– Acta Universitatis Wratislaviensis, Prawo, Wrocław
– Annales Universitatis Mariae Curie -Sklodowska, Sectio G. Ius, Lublin
– aprobująco (-cy)
– argument (argumentum)
– Agencja Wywiadu
– „Biuletyn Sądu Najwyższego”
– „Biuletyn Prokuratury Generalnej”
– Centralne Biuro Antykorupcyjne
– dawny artykuł (uchylony)
– dawny Kodeks karny (z 1969 r.)
– dawny Kodeks postępowania karnego (z 1969 r.)
– Dziennik Ustaw
– Europejska Konwencja – Konwencja o ochronie praw człowieka i pod-
stawowych wolności, sporządzona w Rzymie 4 listopada 1950 r.
– europejski nakaz aresztowania
– Europejski Trybunał Praw Człowieka
– „Informacja Prawnicza”
– jak wyżej
– „Gazeta Prawnicza”
– „Gazeta Sądowa i Penitencjarna”
– „Gdańskie Studia Prawnicze”
– Kodeks cywilny (z 1964 r. ze zm.)
– Kodeks karny; bez bliższego oznaczenia – k.k. z 1997 r.
– Kodeks karny skarbowy z 1999 r.
– Kodeks karny wykonawczy z 1997 r.
– Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (ze zm.)
– Kodeks postępowania cywilnego (z 1964 r. ze zm.)
– Kodeks postępowania karnego (z 1997 r. ze zm.)
– Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (z 2001 r. ze zm.)
– Kodeks rodzinny i opiekuńczy (z 1964 r. ze zm.)
– krytycznie
– „Krakowskie Studia Prawnicze”
– Kodeks wykroczeń (z 1971 r. ze zm.)
18
KZS
MON
M.P.
MPPOiP
MS
MTK
NIK
nowelizacja 2003 r.,
nowela styczniowa
2003
Wykaz skrótów
– „Krakowskie Zeszyty Sądowe”
– Minister Obrony Narodowej
– „Monitor Polski”
– Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych przyjęty
rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 16 grudnia 1966 r.
– Minister Sprawiedliwości
– Międzynarodowy Trybunał Karny
– Najwyższa Izba Kontroli
– ustawa z 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowa-
nia karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowa-
nia karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie
informacji niejawnych
nowelizacja 2007 r. – ustawa z 10 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze, usta-
NP
NRA
OSN
OSNK
OSNKW
OSNwSK-R
OSNMS
wy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw
– „Nowe Prawo”
– Naczelna Rada Adwokacka
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego”
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych”
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa”
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych. Pełny Zbiór
Orzeczeń Izby Karnej i Wojskowej Sądu Najwyższego” – Rocznik
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego”, wyd. Ministerstwa Sprawiedli-
wości
OSNPG
OSP
OSPiKA
OSN Prok. i Prawo
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego”, wyd. Prokuratury Generalnej
– „Orzecznictwo Sądów Polskich”
– „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych”
– „Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sądów Apelacyjnych i Trybuna-
łu Konstytucyjnego”, dodatek do „Prokuratura i Prawo”
OTK-A
– „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy”,
post.
Pal.
PiP
PiŻ
PPK
Prok. i Prawo
Probl. Krym.
Probl. Praworz.
Przeg. PK
Przeg. Pol.
PS
PUG
regul. prok.
regul. sądów
RP
rozdz.
RPEiS
RPO
Seria A
– postanowienie
– „Palestra”
– „Państwo i Prawo”
– „Prawo i Życie”
– „Problemy Prawa Karnego”, Uniwersytet Śląski, Katowice
– „Prokuratura i Prawo”
– „Problemy Kryminalistyki”
– „Problemy Praworządności”
– „Przegląd Prawa Karnego” Towarzystwa Naukowego Prawa Karne-
go, Warszawa
– „Przegląd Policyjny”
– „Przegląd Sądowy”
_ „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”
– Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek
organizacyjnych prokuratury (z 2010 r.)
– Regulamin urzędowania sądów powszechnych (z 2007 r.)
– Rzeczpospolita Polska
– rozdział
– „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”
– Rzecznik Praw Obywatelskich
www.LexisNexis.pl
Wykaz skrótów
RPD
RzZN
SKKiP
SKW
Sł. MO
SN
SP
SPE
SWW
tekst jedn.
TK
TS
TS UE
u.
u.k.s.
UOP
u.a.
u.p.
u.p.n.
u.r.p.
u.s.p.
ust.
ustawa o odpowie-
dzialności podmio-
tów zbiorowych
u.s.w.
uw.
Uzasadnienie k.k.
19
– Rzecznik Praw Dziecka
– „Rzeszowskie Zeszyty Naukowe”
– „Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne”
– Służba Kontrwywiadu Wojskowego
– „Służba MO”
– Sąd Najwyższy
– „Studia Prawnicze” Instytutu Nauk Prawnych PAN, Warszawa
– „Studia Prawno -Ekonomiczne”, Łódź
– Służba Wywiadu Wojskowego
– tekst jednolity
– Trybunał Konstytucyjny
– Trybunał Stanu
– Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
– uchwała
– ustawa karna skarbowa (z 1971 r. ze zm. – nieobowiązująca)
– Urząd Ochrony Państwa
– ustawa – Prawo o adwokaturze (z 1982 r. ze zm.)
– ustawa o prokuraturze (z 1985 r. ze zm.)
– ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (z 1982 r. ze zm.)
– ustawa o radcach prawnych (z 1982 r. ze zm.)
– ustawa – Prawo o ustroju sądów powszechnych (z 2001 r. ze zm.)
– ustęp (fragment przepisu)
– ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny za-
bronione pod groźbą kary (z 2002 r. ze zm.)
– ustawa – Prawo o ustroju sądów wojskowych (z 1997 r. ze zm.)
– uwaga
– Uzasadnienie do Kodeksu karnego z 1997 r. (opublikowane w Nowe
kodeksy karne – 1997 – z uzasadnieniami, Wydawnictwo Prawnicze
1997)
Uzasadnienie k.p.k. – Uzasadnienie do Kodeksu postępowania karnego z 1997 r. (opubli-
kowane jak wyżej)
– wyrok
– „Wojskowy Przegląd Prawniczy”
– „Zagadnienia Wykroczeń”
– zdanie (fragment przepisu)
– „Zeszyty Naukowe Akademii Spraw Wewnętrznych”
– „Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego”
– „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”
– „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika”
– „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”
– „Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft”
w.
WPP
Zag. Wykr.
zd.
ZN ASW
ZN IBPS
ZN UJ
ZN UMK
ZN UŁ
ZStW
Uwaga: Numeracja artykułów podawana bez bliższego oznaczenia dotyczy Kodeksu po-
stępowania karnego z 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 555
ze zm.).
Wykaz literatury
powoływanej zapisem skrótowym
Angerman, Nowotny, Przeworski – K. Angerman, J. Nowotny, J. Przeworski, Komentarz do
kodeksu postępowania karnego, Warszawa 1930.
Artymiak i inni, Proces. Część ogólna – G. Artymiak, M. Klejnowska, C. Kłak, M. Rogalski,
Z. Sobolewski, P. Sowiński, Proces karny. Część ogólna, Warszawa–Kraków 2007.
Artymiak i inni, Proces. Część szczególna – G. Artymiak, M. Klejnowska, C. Kłak, A. Masłowska,
Z. Sobolewski, P. Sowiński, Proces karny. Część szczególna, Warszawa–Kraków 2007.
Bafia i inni, Kodeks – J. Bafia, J. Bednarzak, M. Flemming, S. Kalinowski, H. Kempisty,
M. Siewierski, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 1976 (wydanie
z 1971 r. podaje się odrębnie ze wskazaniem roku wydania).
Bogdan i inni, K.k.s. – G. Bogdan, A. Nita, Z. Radzikowska, A. Światłowski, Kodeks karny
skarbowy z komentarzem, Gdańsk 2000.
Boratyńska i inni – K. Boratyńska, A. Górski, A. Sakowicz, A. Ważny, Kodeks postępowania
karnego. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2009.
Bratoszewski i inni, Kodeks – J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyński, S. Przyjemski,
R. Stefański, S. Zabłocki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I–II, Warszawa
1998.
Bratoszewski i inni, Kodeks II – J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyński, S. Przyjemski,
R. Stefański, S. Zabłocki, Kodeks postępowania karnego, Komentarz, t. I–III, Warszawa
2004.
Bulsiewicz i inni, Przebieg – A. Bulsiewicz, M. Jeż -Ludwichowska, D. Kala, D. Osowska,
Przebieg procesu karnego, Toruń 1999.
Bulsiewicz i inni, Przebieg II – A. Bulsiewicz, M. Jeż -Ludwichowska, D. Kala, D. Osowska,
Przebieg procesu karnego, Toruń 2003.
Cieślak, Nieważność – M. Cieślak, Nieważność w procesie karnym PRL, Warszawa 1965.
Cieślak, Polska procedura – M. Cieślak, Polska procedura karna, Warszawa 1984.
Cieślak, Zagadnienia – M. Cieślak, Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, Warszawa
1955.
Daszkiewicz, Oskarżyciel – W. Daszkiewicz, Oskarżyciel w polskim procesie karnym, Warszawa
1960.
Daszkiewicz, Proces – W. Daszkiewicz, Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne, t. I,
Bydgoszcz 1999.
Daszkiewicz, Proces II – W. Daszkiewicz, Prawo karne procesowe. Zagadnienia ogólne, t. II,
Bydgoszcz 2001.
22
Wykaz literatury powoływanej zapisem skrótowym
Doda, Gaberle, Dowody – Z. Doda, A. Gaberle, Dowody w procesie karnym. Orzecznictwo Sądu
Najwyższego. Komentarz, Warszawa 1996.
Europejskie standardy – Europejskie standardy ochrony praw człowieka a ustawodawstwo pol‑
skie, pod red. E. Dyni, C.P. Kłaka, Rzeszów 2005.
Gaberle, Dowody w sądowym procesie – A. Gaberle, Dowody w sądowym procesie karnym,
Kraków 2007.
Gaberle, Umorzenie – A. Gaberle, Umorzenie postępowania przygotowawczego w polskim pro‑
cesie karnym, Warszawa 1972.
Glaser, Proces – S. Glaser, Polski proces karny w zarysie wraz z prawem o ustroju sądów po‑
wszechnych, Kraków 1934.
Glaser, Zarys – S. Glaser, Zarys polskiego procesu karnego, Warszawa 1929.
Grajewski, Przebieg – J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, Warszawa 2004.
Grajewski, Przebieg II – J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, Warszawa 2008.
Grajewski i inni, Prawo karne procesowe – J. Grajewski, K. Papke -Olszauskas, S. Steinborn,
K. Woźniewski, Prawo karne procesowe. Część ogólna, Warszawa 2009.
Grajewski, Paprzycki, Komentarz – J. Grajewski, L.K. Paprzycki, Kodeks postępowania karne‑
go z komentarzem, Sopot 2000.
Grajewski, Paprzycki, Płachta, Komentarz – J. Grajewski, L.K. Paprzycki, M. Płachta, Kodeks
postępowania karnego. Komentarz, t. I–II, Kraków 2003.
Grajewski, Paprzycki, Steinborn, Kodeks – J. Grajewski, L. K. Paprzycki, S. Steinborn, Kodeks
postępowania karnego. Komentarz, t. I–II, Warszawa 2006.
Grajewski, Paprzycki, Steinborn, Kodeks II – J. Grajewski, L.K. Paprzycki, S. Steinborn,
Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I-II, Warszawa 2010
Grajewski, Rogoziński, Steinborn, Kodeks – J. Grajewski, P. Rogoziński, S. Steinborn, Kodeks
postępowania karnego. Objaśnienia dla studentów, Kraków 2005.
Grajewski, Skrętowicz, Komentarz – J. Grajewski, E. Skrętowicz, Kodeks postępowania karne‑
go. Komentarz, Gdańsk 1996.
Grzegorczyk, K.k.s. – T. Grzegorczyk, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2009.
Grzegorczyk, Kodeks – T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku
koronnym. Komentarz, Warszawa 2008.
Grzegorczyk, K.p.w. – T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.
Komentarz, Warszawa 2008.
Grzegorczyk, Obrońca w postępowaniu przygotowawczym – T. Grzegorczyk, Obrońca w postę‑
powaniu przygotowawczym, Łódź 1988.
Grzegorczyk, Wnioskowy tryb – T. Grzegorczyk, Wnioskowy tryb ścigania czynów karalnych,
Łódź 1986.
Grzeszczyk, Komentarz – W. Grzeszczyk, Kodeks postępowa karnego. Komentarz, Warszawa
2008.
Hanausek, Kryminalistyka – T. Hanausek, Kryminalistyka. Zarys wykładu, Kraków 2000.
Hofmański, Sadzik, Zgryzek, Kodeks – P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępo‑
wania karnego. Komentarz, t. I–III oraz Suplement, Warszawa 2004.
Hofmański, Sadzik, Zgryzek, Kodeks II – P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postę‑
powania karnego. Komentarz, t. I–IV, Warszawa 2007.
Hofmański, Zabłocki, Metodyka – P. Hofmański, S. Zabłocki, Elementy metodyki pracy sędzie‑
go w sprawach karnych, Warszawa 2006.
Hołyst, Kryminalistyka – B. Hołyst, Kryminalistyka, Warszawa 2010.
Kalinowski, Proces – S. Kalinowski, Polski proces karny, Warszawa 1971.
Kalinowski, Rozprawa główna – S. Kalinowski, Rozprawa główna w polskim procesie karnym,
Warszawa 1975.
www.LexisNexis.pl
Wykaz literatury powoływanej zapisem skrótowym
23
Kalinowski, Siewierski, Komentarz – S. Kalinowski, M. Siewierski, Kodeks postępowania kar‑
nego. Komentarz, Warszawa 1966.
Kmiecik, Prawo dowodowe – R. Kmiecik (red.), Prawo dowodowe. Zarys wykładu, Kraków 2005.
Kmiecik, Skrętowicz, Proces – R. Kmiecik, E. Skrętowicz, Proces karny. Część ogólna, wyd. VI,
Warszawa–Kraków 2006.
Lipczyńska, Proces – M. Lipczyńska, Polski proces karny. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1986.
Lipczyńska i inni, Proces – M. Lipczyńska, A. Kordik, Z. Kegel, Z. Świda -Łagiewska, Polski
proces karny, Warszawa–Wrocław 1975.
Marszał, Proces – K. Marszał, Proces karny, Katowice 1997.
Marszał, Proces II – K. Marszał, Proces karny. Zagadnienia ogólne, Katowice 2008.
Marszał i inni, Proces – K. Marszał, S. Stachowiak, K. Zgryzek, Proces karny, Katowice 2005.
Marszał i inni, Przebieg – K. Marszał, S. Stachowiak, K. Sychta, J. Zagrodnik, K. Zgryzek,
Proces karny. Przebieg postępowania, Katowice 2008.
Murzynowski, Istota – A. Murzynowski, Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994.
Nisenson, Siewierski, Kodeks – J. Nisenson, M. Siewierski, Kodeks postępowania karnego.
Komentarz. Orzecznictwo. Przepisy związkowe, Częstochowa 1947.
Nowak, Postępowania szczególne – T. Nowak, Postępowania szczególne w polskim procesie kar‑
nym, Poznań 1976.
Nowak, Stachowiak, Proces – T. Nowak, S. Stachowiak, Prawo karne procesowe. Dynamika
postępowania, Bydgoszcz 2000.
Nowa kodyfikacja – Nowa kodyfikacja karna. Krótkie komentarze, wyd. MS, Warszawa 1996.
Nowa kodyfikacja prawa karnego – Nowa kodyfikacja prawa karnego, pod red. L. Boguni,
t. I–XIII, Wrocław 1997–2003.
Nowe uregulowania prawne – Nowe uregulowania prawne w kodeksie postępowania karnego
z 1997 r., pod red. P. Kruszyńskiego, Warszawa 1999.
Peiper, Komentarz – L. Peiper, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Kraków 1933.
Polska lat dziewięćdziesiątych – Polska lat dziewięćdziesiątych. Przemiany państwa i prawa,
Materiały konferencji naukowej, Lublin 1997.
Problemy reformy – Problemy reformy prawa karnego, pod red. T. Bojarskiego, E. Skrętowicza,
Lublin 1993.
Problemy znowelizowanej procedury – Problemy znowelizowanej procedury karnej, pod red.
Z. Sobolewskiego, G. Artymiak i Cz.P. Kłaka, Kraków 2004.
Rzetelny proces – A. Błachnio -Parzych, J. Kosonoga, H. Kuczyńska, C. Nowak, P. Wiliński,
Rzetelny proces karny w orzecznictwie sądów polskich i międzynarodowych, pod red.
P. Wilińskiego, Warszawa 2009.
Rzetelny proces karny II – Rzetelny proces karny. Materiały konferencji naukowej, Trzebieszowice
17–19 września 2009 r., pod red. J. Skorupki, W. Jasińskiego, Warszawa 2010.
Schaff, Proces – L. Schaff, Proces karny Polski Ludowej. Wykład zasad ogólnych, Warszawa 1953.
Siewierski, Tylman, Olszewski, Postępowanie – M. Siewierski, J. Tylman, M. Olszewski,
Postępowanie karne w zarysie, wyd. II, Warszawa 1974.
Standardy praw człowieka – Standardy praw człowieka a polskie prawo karne, pod red.
J. Skupińskiego, Warszawa 1995.
Śliwiński, Proces – S. Śliwiński, Polski proces karny przed sądem powszechnym. Zasady ogólne,
Warszawa 1948.
Tylman, Zasada – J. Tylman, Zasada legalizmu w procesie karnym, Warszawa 1965.
Tylman, Instytucja – J. Tylman, Instytucja czynności sprawdzających w postępowaniu karnym,
Łódź 1984.
Waltoś, Postępowania szczególne – S. Waltoś, Postępowania szczególne w procesie karnym,
Warszawa 1973.
24
Wykaz literatury powoływanej zapisem skrótowym
Waltoś, Proces – S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, wyd. X, Warszawa 2009.
Węzłowe problemy – Węzłowe problemy procesu karnego, pod red. P. Hofmańskiego, Warszawa
2010.
Księgi pamiątkowe
Aktualne problemy – Aktualne problemy prawa i procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi
Janowi Grajewskiemu, Gdańsk 2003.
Aktualne problemy prawa karnego – Aktualne problemy prawa karnego, kryminologii i peniten‑
cjarystyki. Księga ofiarowana prof. S. Lelentalowi, Łódź 2004.
Kompensacyjna funkcja – Kompensacyjna funkcja prawa karnego. Księga poświęcona pamię‑
ci Profesora Zbigniewa Gostyńskiego, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”,
Kraków 2002, nr 2.
Nauki penalne – Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości. Księga jubile‑
uszowa z okazji 70 rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Gaberle, Warszawa–Kraków 2007.
Nowe prawo karne procesowe – Nowe prawo karne procesowe. Zagadnienia wybrane. Księga
ku czci Profesora Wiesława Daszkiewicza, Poznań 1999.
Problemy kodyfikacji – Problemy kodyfikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana
Cieślaka, Kraków 1993.
Problemy prawa i procesu – Problemy prawa i procesu karnego. Księga poświęcona pamięci
Profesora Alfreda Kaftala, Warszawa 2008.
Problemy stosowania prawa – Problemy stosowania prawa sądowego. Księga ofiarowana
Profesorowi Edwardowi Skrętowiczowi, Lublin 2007.
Przestępczość zorganizowana – Przestępczość zorganizowana, świadek koronny, terroryzm
w ujęciu praktycznym, pod red. E. Pływaczewskiego, Kraków 2005.
Rozprawa główna – Rozprawa główna. Problemy podstawowe. Praca zbiorowa ku czci Profesora
Stefana Kalinowskiego, „Studia Iuridica”, Warszawa 1985, t. 13.
Rzetelny proces karny – Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy,
Warszawa 2009.
Skargowy model procesu – Skargowy model procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi
Stanisławowi Stachowiakowi, Warszawa 2008.
Środki zaskarżenia – Środki zaskarżenia w procesie karnym. Księga pamiątkowa ku czci
Profesora Zbigniewa Dody, Kraków 2000.
U progu nowych kodyfikacji – U progu nowych kodyfikacji karnych. Księga pamiątkowa ofiaro‑
wana Profesorowi Leonowi Tyszkiewiczowi, Katowice 1999.
W poszukiwaniu dobra wspólnego – W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa
Profesora Macieja Zielińskiego, Szczecin 2010.
Współczesne – Współczesne problemy procesu karnego i jego efektywność. Księga pamiątkowa
Profesora Andrzeja Bulsiewicza, Toruń 2004.
Współczesne problemy – Współczesne problemy procesu karnego i wymiaru sprawiedliwości.
Księga ku czci Profesora Kazimierza Marszała, Katowice 2003.
Współczesny proces karny – Współczesny proces karny. Księga ofiarowana Profesorowi
Tadeuszowi Nowakowi, Poznań 2000.
Zasady procesu karnego – Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności. Księga ku czci
Profesora Stanisława Waltosia, Warszawa 2000.
www.LexisNexis.pl
Od Autorów
Niniejsza, ósma już edycja podręcznika przedstawia aktualny obraz polskiego po-
stępowania karnego na gruncie Kodeksu postępowania karnego z 6 czerwca 1997 r.
oraz innych aktów prawnych współkształtujących system karnoprocesowy. Został
w nim omówiony stan prawny na dzień 1 lipca 2011 r., a więc z uwzględnieniem
wszystkich, licznych, dotychczasowych nowelizacji, w tym z 2011 r., opublikowa-
nych do 30 czerwca 2011 r. Zaprezentowaliśmy w nim ponadto orzeczenia Trybu-
nału Konstytucyjnego i ważniejsze orzeczenia Sądu Najwyższego oraz sądów ape-
lacyjnych, opublikowane do lipca 2011 r., i uzupełniliśmy literaturę przedmiotu.
Podręcznik jest przeznaczony przede wszystkim dla studentów prawa. Przedsta-
wiając aspekty teoretyczne i dogmatyczne kodyfikacji oraz starając się wyjaśnić
sens i znaczenie poszczególnych instytucji i rozwiązań ustawowych, tylko w pew-
nym stopniu mogliśmy – również z uwagi na charakter opracowania – wnikać głę-
biej w istotne dla praktyki kwestie szczegółowe. Liczymy jednak na to, że podręcz-
nik ten – jak dotychczas – będzie przydatny także praktykom, w tym aplikantom
sądowym, prokuratorskim, adwokackim i radcowskim. Przedstawiciele praktyki
znajdą tu bowiem zarówno obraz całego obowiązującego postępowania karnego,
jak i szerszą prezentację ważkich instytucji procesowych, wyjaśnienie ich ratio
legis oraz wskazanie wzajemnych powiązań między unormowaniami różnych
kwestii procesowych.
Układ treści podręcznika odpowiada w zasadzie systematyce Kodeksu. Analizę
poszczególnych zagadnień, ujętych w siedemnastu rozdziałach, poprzedza „Wpro-
wadzenie” prezentujące w zwięzłym zarysie historię przemian polskiego systemu
karnoprocesowego, począwszy od roku 1918, a także genezę i ogólną charakte-
rystykę nowej kodyfikacji oraz jej dotychczasowych nowelizacji. W pierwszych
wszakże rozdziałach wyodrębniono tradycyjnie – również z uwagi na potrzeby
dydaktyczne – zagadnienia unormowane w Kodeksie w sposób łączny. Rozdziały
te są poświęcone podstawowym pojęciom postępowania karnego oraz naczelnym
zasadom i przesłankom procesowym, co odpowiada w znacznym stopniu treści
działu pierwszego Kodeksu, kwestie zaś objęte działem drugim k.p.k. („Sąd”) po-
łączono z prezentacją innych organów procesowych oraz ich pomocników. Dalsze
rozdziały podręcznika odnoszą się już wprost do kolejnych działów k.p.k., niekiedy
z rozbiciem analizy norm danego działu na dwa rozdziały. Staraliśmy się przy tym
26
Od Autorów
wyeksponować w miarę możności niektóre nowe lub zmodyfikowane instytucje,
omawiając je w odrębnych podrozdziałach lub punktach. W naszym zamierzeniu
ma to stwarzać większą czytelność opracowania, a tym samym zrozumienie da-
nej instytucji, ułatwieniu zaś odszukiwania odpowiednich kwestii służą ponadto
tzw. żywa pagina, numery boczne, piktogramy i szczegółowy skorowidz przed-
miotowy.
Na początku każdego rozdziału oraz w ramach poszczególnych rozdziałów przy
wydzielonych w nich paragrafach zamieściliśmy literaturę do danych zagadnień.
Jest to jedynie literatura wybrana. Wskazaliśmy przede wszystkim te liczne pu-
blikacje, które odnoszą się wprost do obecnego Kodeksu lub odnosiły się do jego
kolejnych projektów. Ponadto uwzględniliśmy także opracowania powstałe pod
rządem poprzednich uregulowań, do których nadal warto sięgać, zwłaszcza wte-
dy, gdy omawiane unormowanie nie uległo istotniejszej zmianie lub gdy następuje
powrót do niektórych instytucji istniejących ongiś, nawet jeszcze pod rządem Ko-
deksu z 1928 r. (np. oskarżenie posiłkowe subsydiarne), później zaś wyeliminowa-
nych z postępowania karnego.
Literatura ta, oczywiście, nie jest obowiązkowa dla studenta przygotowującego się
do egzaminu z postępowania karnego. Może ona natomiast być pomocna zarów-
no seminarzystom przygotowującym prace magisterskie z tego przedmiotu, jak
i każdemu Czytelnikowi, który chciałby pogłębić swą wiedzę o poszczególnych
zagadnieniach i problemach prawnych przedstawianych w podręczniku. Podob-
nymi względami kierowaliśmy się, cytując lub tylko wskazując orzeczenia sądowe
wydane pod rządem obecnego Kodeksu postępowania karnego, a także te, które
zostały wydane pod rządem poprzedniej kodyfikacji, ale które w całości lub choć-
by w części zachowały swą aktualność.
Mamy nadzieję, że podręcznik w jego nowym wydaniu będzie nadal spełniał swo-
ją rolę i ułatwiał Czytelnikowi zgłębianie zmienionego postępowania karnego.
Łódź, w lipcu 2011 roku
Tomasz Grzegorczyk
Janusz Tylman
Wprowadzenie
I. W roku 1918 Państwo Polskie, odzyskując niepodległość, odziedziczyło
po zaborcach trzy różne systemy prawne. W zakresie procesu karnego obo-
wiązywały kodeksy: rosyjski z 1864 r., niemiecki z 1877 r. oraz austriacki
z 1873 r. Ustawą z 3 czerwca 1919 r. (Dz. Pr. poz. 315) powołano Komisję Ko-
dyfikacyjną Rzeczypospolitej Polskiej, której zadaniem było: „przygotowanie
projektów jednolitego ustawodawstwa dla wszystkich ziem w skład Państwa
wchodzących, a to w dziedzinie prawa cywilnego i karnego” (art. 2 lit. a).
Unifikacji procesu karnego dokonano dopiero przez wydanie 19 marca
1928 r. własnego Kodeksu postępowania karnego, który wszedł w ży-
cie 1 lipca 1929 r., chociaż postępowanie wojskowe toczyło się jeszcze do końca
1936 r. na podstawie austriacko -węgierskiego Kodeksu z 1912 r. (zastąpionego
polskim Kodeksem wojskowego postępowania karnego z 29 listopada 1936 r.).
Nowy Kodeks karny z 11 lipca 1932 r. wszedł w życie 1 września 1932 r. (razem
z prawem o wykroczeniach z 11 lipca 1932 r.).
1
2
Fakty te świadczą zarówno o olbrzymich trudnościach, z jakimi borykało się rów-
nież na gruncie szeroko rozumianego prawa karnego i karnego wymiaru sprawied-
liwości odradzające się Państwo Polskie, jak i o wielkim dziele unifikacji prawa
(zob. Śliwiński, Proces, s. 55 i n.). Jednakże – jak słusznie się podkreśla – unifika-
cja nie oznaczała pełnej stabilizacji (W. Daszkiewicz, K. Paluszyńska -Daszkiewicz,
Proces karny i materialne prawo karne w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 1965,
s. 4 i n.).
Kodeks postępowania karnego z 1928 r. przyjął znaną, „mieszaną” formę
procesu, z nieformalnym dochodzeniem, śledztwem sądowym, jawną i kon-
tradyktoryjną rozprawą oraz apelacyjno -kasacyjnym systemem odwoławczym.
Chociaż się
Pobierz darmowy fragment (pdf)