Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00127 015616 20434698 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Pozytywne życie - ebook/pdf
Pozytywne życie - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 148
Wydawca: Impuls Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7850-166-4 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> pedagogika
Porównaj ceny (książka, ebook (-8%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

 

Książka jest podręcznikiem pomocnym w realizowaniu zajęć z profilaktyki HIV/AIDS. Tematyka ta jest jak bardzo aktualna. Choć w naszym kraju nie obserwuje się (na szczęście) lawinowego wzrostu zakażeń, co roku wynik dodani odbiera około 1200 osób, często młodych. Spada również liczba uczniów mających zajęcia poświęcone problematyce HIV i tematom pokrewnym a dotyczących m. in. zagadnień inicjacji seksualnej, warunków udanego startu w życie seksualne, orientacji psychoseksualnej. Tej luki nie wypełnia niestety przedmiot „Wychowanie do życia w rodzinie”, który w wielu szkołach nie jest realizowany.

 

Książka zawiera podstawowe informacje nt. psychospołecznych i medycznych aspektów epidemii HIV/AIDS oraz zagadnień związanych z problematyką HIV (np. zachowania seksualne, orientacje psychoseksualne). Zawiera także część metodyczną, która ma ułatwić samodzielne projektowanie zajęć i scenariuszy poświeconych problematyce HIV, edukacji seksualnej i szerzej – profilaktyce społecznej. W aneksie znaleźć można przykładowe scenariusze, które mogą być inspiracją do tworzenia własnych, adekwatnych do warunków i możliwości realizowania konkretnego programu profilaktycznego.

 

Książka będzie przydatna dla tych wszystkim, którzy zajmują się profilaktyką, edukacją seksualną i promocją zdrowia. Choć główną grupą oddziaływań profilaktycznych są młodzi, to pracujący z dorosłymi także mogą skorzystać z tej publikacji. Jej lektura może okazać się ciekawa także dla tych, którzy o HIV i społecznych aspektach epidemii nie wiedzą zbyt wiele. W sposób przystępny, syntetyczny przedstawia najważniejsze kwestie dotyczące profilaktyki HIV, zawiera najbardziej aktualne dane, podsuwa także tematy, które są ważne w pracy z młodzieżą.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

ż y c i e . l I O p r o (cid:30) a k t y c e H V / A D S d a e d u k a t o r ó w I l Text © Copyright by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS „Pozytywni w Tęczy”, Warszawa  Th is edition © Copyright by Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  Recenzent: prof. dr hab. Zbigniew Izdebski Redakcja wydawnicza: Joanna Kosturek Opracowanie typografi czne: Katarzyna Kerschner Ilustracje i projekt okładki: Dominik Jasiński Publikacja została sfi nansowana przez Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS „Pozytywni w Tęczy” ze środków AIDS MAC Fund ISBN ---- ISBN 978-83-7850-166-4 Ofi cyna Wydawnicza „Impuls” - Kraków, ul. Turniejowa / tel./fax: ()   ,   ,    www.impulsofi cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi cyna.com.pl Wydanie I, Kraków  A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 Spis treści Od autorów projektu Pozytywne Życie ............................................................  Wstęp ...............................................................................................................  1. HIV/AIDS – co każdy edukator wiedzieć powinien .. Historia i teraźniejszość epidemii ..............................................................  .. Podstawowe informacje o HIV/AIDS .......................................................  ... Drogi przenoszenia i przebieg zakażenia ..........................................  ... Zachowania seksualne a ryzyko zakażenia HIV ..............................  ... Epidemia HIV a płeć ......................................................................  ... Epidemia HIV a orientacje psychoseksualne ...................................  .. Założenia profi laktyki HIV ......................................................................  ... Zasady profi laktyki HIV w odniesieniu do zachowań seksualnych .....................................................................................  ... Zasady profi laktyki HIV w zakresie zachowań związanych z przyjmowaniem narkotyków oraz profi laktyki zakażeń wertykalnych ..........................................  ... Strategie profi laktyczne w zakresie HIV/AIDS ................................  ... Słabości profi laktyki HIV w Polsce .................................................  .. Ach – ta dzisiejsza młodzież... ...................................................................  2. Jak to się robi… czyli o metodyce profi laktyki .. Budowanie i realizowanie programów profi laktycznych .............................  .. Jak konstruować scenariusze zajęć .............................................................  A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 6 Spis tre(cid:14)ci .. Zasady i metody pracy z grupą ze szczególnym uwzględnieniem pracy z dziećmi i młodzieżą ...............................................................................  .. Kompetencje, umiejętności i warunki niezbędne do pracy z młodymi ludźmi .....................................................................................  Zakończenie .....................................................................................................  Bibliografi a ......................................................................................................  Spis tabel i schematów .....................................................................................  Aneksy Aneks . Słownictwo .......................................................................................  Aneks . Przykładowe scenariusze ...................................................................  „Czy mnie to dotyczy?” ...............................................................................  „Co już wiem, a czego nie” ..........................................................................  „Czy to naprawdę moja decyzja” ..................................................................  „Czy HIV wszystkich nas dotyczy tak samo?” ............................................  „Odpowiedzialne związki – sposób na HIV” ..............................................  „Mniejszość – jaka jest w moich oczach” .....................................................  „Gdy HIV jest obok mnie” ..........................................................................  Aneks . Mapa zachowań seksualnych ............................................................  Aneks . Mapa stylu życia ...............................................................................  A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 Od autorów projektu Pozytywne Życie Pomysł napisania niniejszego podręcznika narodził się w środowisku osób dzia- łających na polu profi laktyki HIV. W  roku Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS „Pozytywni w Tęczy” zrealizowało działanie pod nazwą Pozytywne Życie. Był to pierwszy w Polsce projekt edukacyjno-profi laktyczny na temat HIV/ AIDS skierowany do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej, angażujący dziewięć znanych i popularnych, szczególnie wśród młodzieży, postaci polskiej mu- zyki, fi lmu i teatru. Przy współudziale Agaty Buzek, zespołu Afromental, Eweliny Flinty, Joanny Jabłczyńskiej, Natalii Kukulskiej, Kacpra Kuszewskiego, Numeru Raz, Michała Piróga i Marii Seweryn nakręcono kilka krótkich fi lmów dotyczących profi laktyki HIV przeznaczonych do wykorzystania podczas zajęć edukacyjnych. Projekt mieścił się w ramach zadania publicznego „Działania w zakresie zwiększenia wykrywalności zakażeń HIV oraz ograniczenia rozmiaru ryzykow- nych zachowań, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży” współfi nansowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa. Projekt zrealizowano w ramach konkursu ogłoszonego przez Dzielnicę Praga Południe. Został objęty honorowym patronatem Krajowe- go Centrum ds. AIDS (agenda Ministerstwa Zdrowia) oraz Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania. Wszystkie szczegółowe informacje oraz fi lmy można znaleźć na stronie http://www.pozytywnezycie.pl. Książka ta jest kontynuacją wspomnianego projektu poświęconego profi lak- tyce HIV wśród młodzieży. Publikacja składa się z dwóch części. W pierwszej zebrano najważniejsze, najbardziej aktualne informacje dotyczące epidemii (aspek- ty medyczne, psychospołeczne, kulturowe) oraz zagadnienia profi laktyki HIV, z uwzględnieniem jej miejsca w edukacji seksualnej i grupy docelowej, jaką jest młodzież. Część druga to poradnik metodyczny, w którym zamieszczono treści z zakresu organizacji programów profi laktycznych, zasad konstruowania scenariu- szy oraz prowadzenia zajęć. W aneksie znajdują się przykładowe scenariusze oraz zalecenia UNAIDS (Programu Narodów Zjednoczonych ds. AIDS) dotyczące słownictwa, jakiego powinno się używać w profi laktyce HIV. Podręcznik jest przeznaczony dla osób zajmujących się profi laktyką społeczną: edukatorów, nauczycieli, trenerów, profi laktyków i ma na celu pomoc w samodziel- A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 8 Od autorów projektu Pozytywne Życie nym tworzeniu projektów profi laktycznych oraz realizowaniu zajęć z profi laktyki HIV. Pisząc w dalszej części opracowania o edukatorach, nauczycielach i profi lak- tykach, będziemy mieć na myśli zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Powstanie publikacji oraz organizację działań edukacyjnych i promocyjnych w ramach realizacji i kontynuacji zadania Pozytywne Życie współfi nansuje Estée Lauder Poland Sp. z o.o. w ramach dotacji celowej przyznanej przez MAC AIDS Fund. Robert Piotr Łukasik – prezes Zjednoczenia „Pozytywni w Tęczy” Dagmara Kraus – koordynatorka projektu Pozytywne Życie Agnieszka Walendzik-Ostrowska, Joanna Dec – autorki podręcznika Autorki podręcznika dziękują wszystkim, dzięki którym dawno temu tematy- ka HIV/AIDS stała się ważną częścią ich życia zawodowego: profesorowi Zbignie- wowi Izdebskiemu, Kasi Malinowskiej-Sempruch, Wiesiowi Sokolukowi, Grażynie Budce-Konieczny, Grażynie Czubińskiej, Dorocie Rogowskiej-Szadkowskiej i wie- lu innym naszym Nauczycielom, o których zawsze pamiętamy. Dziękujemy także Przyjaciołom: tym, którzy już odeszli, i tym, którzy żyją z HIV na co dzień. Bez Waszej przyjaźni i zaufania nie mogłybyśmy napisać tej książki. Agnieszka Walendzik-Ostrowska i Joanna Dec A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 Wstęp Po  latach od opisania pierwszego przypadku zakażenia o epidemii HIV/ AIDS wiadomo już naprawdę dużo. Znane są drogi przenoszenia infekcji oraz prze- bieg zakażenia. Opracowano wiele leków, których przyjmowanie nie prowadzi co prawda do wyleczenia, ale sprawia, że zakażeni i chorzy są rzadziej hospitalizowani, dłużej funkcjonują bez żadnych objawów infekcji, mogą żyć z zakażeniem jak z wie- loma innymi chorobami przewlekłymi. Wiadomo, jak ochronić się przed zakaże- niem – precyzyjnie określono metody profi laktyki, która jest skuteczna. Wiedza o HIV/AIDS wciąż się rozwija, ale jest wiele pytań, na które nauka nie zna jeszcze odpowiedzi. Nie wiadomo, jak długo będzie można żyć z AIDS, przyjmując leki, nieznane są wszystkie skutki uboczne farmaceutyków. Wciąż nie ma szczepionki i prawdopodobnie jeszcze bardzo długo przyjdzie na nią czekać. Nie wiadomo do końca, dlaczego nie zawsze – w czasie kontaktu z wirusem – dochodzi do zakaże- nia. I wciąż zakażają się nowe osoby – coraz młodsze, w zdecydowanej większości heteroseksualne. Szczególną grupą potrzebującą działań profi laktycznych są młodzi ludzie. Na- wet jeśli o HIV wiedzą sporo, to problemem jest fakt, że nie traktują zakażenia w kategoriach osobistego zagrożenia. Na pytanie o HIV niemal odruchowo odpo- wiadają: „to mnie nie dotyczy”. To wyzwanie dla profi laktyków – pokazać innym, że HIV może dotyczyć ich bezpośrednio, że ryzykowne zachowania są powszechne, a decyzja o wykonaniu testu na HIV jest wyrazem odpowiedzialności, a nie głupo- ty. Sztuką jest zrealizowanie powyższych zadań bez straszenia i moralizowania. Bo strach oraz wskazywanie „jedynej słusznej drogi” sprawia, że ludzie się zniechęcają, nie przyjmują informacji i nie chcą dalej słuchać. Zwłaszcza młodzi ludzie. HIV – czy nam się to podoba czy też nie – mocno wiąże się z seksem. A wszyst- ko co seksu dotyczy, budzi emocje, często skrajne i sprzeczne. Seks w naszym kraju to sprawa skomplikowana. Z jednej strony jesteśmy bombardowani treściami o cha- rakterze seksualnym, nagości w reklamach właściwie już nie zauważamy, sceny erotyczne w telewizji zobaczyć można praktycznie przez cały dzień. Gdy szukamy w sieci treści grzecznych i porządnych, natrafi amy na wcale nie grzeczne strony. Jednocześnie wciąż się tego seksu wstydzimy w pruderyjny sposób, niemający nic A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 10 Wst(cid:30)p wspólnego z poczuciem intymności. Próba publicznej dyskusji na temat seksualności i edukacji seksualnej to mało strawny dla słuchacza/widza koktajl osobistych racji związanych z wyznawanym światopoglądem, fałszywej wstydliwości, moralizowa- nia, dulszczyzny, protekcjonalizmu i przekonania o wyższości własnych poglądów nad poglądami innych, w powodzi którego giną nieliczne głosy rozsądku. W rezul- tacie młodzież w szkole jest przekonywana, że prezerwatywy składają sie z samych dziur, a od masturbacji można oślepnąć. Że antykoncepcja niszczy zdrowie i zwią- zek, a metody naturalne są idealne dla kobiet nieregularnie miesiączkujących. Po ukończeniu . roku życia można „legalnie” rozpocząć współżycie, ale ginekolog, chcąc przepisać pigułki antykoncepcyjne, musi mieć zgodę rodzica, podobnie jest zresztą z badaniem na HIV. Edukację seksualną młodszych i starszych Polaków zapewniają Internet i pornografi a, pełne mitów, nieprawdziwych i często groźnych dla zdrowia przekonań. A tymczasem w szkołach co roku zjawiają się młodzi lu- dzie, potrzebujący rzetelnych informacji, atmosfery zrozumienia i szacunku oraz życzliwych dorosłych, którzy – mniej emocjonalnie nastawieni niż rodzice – po- mogą uporać się z trudem dojrzewania, zrozumieć budzącą się seksualność i podjąć mądre decyzje m.in. dotyczące intymności i życia seksualnego. Dlatego edukacja seksualna i związana z nią profi laktyka HIV nie są fanaberią grupy zafi ksowanych na seksie i mówieniu o nim zapaleńców. To dzisiaj konieczność i wręcz obowiązek dorosłych wobec młodych ludzi wkraczających w życie, mających prawo do rzetel- nych informacji i treningu podejmowania ważnych dla nich decyzji. Także tych dotyczących życia seksualnego. Drugim, niezwykle ważnym zadaniem profi laktyki jest kształtowanie społecz- nego wizerunku osób żyjących z HIV/AIDS. Co prawda zmienia się postrzeganie ludzi zakażonych i mogą oni coraz częściej liczyć na zrozumienie i akceptację, nie tylko deklaratywną. Ale dzieje się to zbyt wolno. Osoby przypuszczające, że mogą być zakażone, a także te dowiadujące się o zakażeniu, zwykle najbardziej boją się reakcji innych ludzi i tego, że zostaną skazane na śmierć społeczną. Strach przed AIDS, tak silny w pierwszych latach epidemii, wciąż jest żywy. Ma on przyczynę w tym, że pierwsze zachorowania obserwowano wśród mężczyzn homoseksualnych, co spowodowało, już na samym początku epidemii, specyfi czne reakcje społeczne. Chorobę nazwano rakiem gejów i uznano, że ma ona związek z zachowaniami ho- moseksualnymi (Petersen , s. ). Kiedy okazało się, że chorują także osoby przyjmujące narkotyki dożylnie oraz kobiety świadczące usługi seksualne, reak- cje społeczne były już bardzo negatywne i oscylowały wokół postaw odrzucenia 1 Określenie „edukacja seksualna” jest w Polsce różnie defi niowane, niekiedy utożsamia się je z wychowaniem seksualnym. Edukacja dotyczy bardziej procesu przekazywania wiedzy o sek- sualności człowieka, wychowanie jest natomiast procesem kształtowania postaw, norm i warto- ści, a także umiejętności wartościowania postaw i zachowań innych ludzi. W książce będziemy stosować oba terminy zamiennie, rozumiejąc je jako całokształt oddziaływań wychowawczych i edukacyjnych dotyczących seksualności człowieka. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 Wst(cid:30)p 11 i nietolerancji oraz agresji. Fakt, że HIV przenosi się m.in. przez kontakty seksual- ne, sprawił, iż nowa choroba zaczęła budzić wielkie kontrowersje. Trzy grupy ludzi, wśród których się pojawiła, były negatywnie oceniane i potępiane już wcześniej, ale marginalizacja społeczna szczególnie nasiliła się w tym okresie. Zachowania osób należących do tych grup, w opinii wielu, naruszają normy społeczne. Niechęć i strach były bardzo silne. Nawet gdy okazało się, że na AIDS zaczynają także chorować ludzie spoza wymienionych wcześniej grup, osoby zakażone zaczęto ob- winiać za to, że chorują. Obiektywnie patrząc: wszyscy ludzie są odpowiedzialni za swoje zdrowie – to styl życia w znaczący sposób determinuje nasze choroby i każdy z nas niejako „zapracowuje sobie” na nie. Ale tylko w przypadku AIDS podkreśla- no ten fakt w sposób dobitny i miało to swoje odzwierciedlenie w stosunku wielu społeczności do osób żyjących z HIV i z AIDS. Dodatkową cechą wzmacniającą stygmatyzację ludzi z HIV/AIDS jest fakt, że AIDS to choroba śmiertelna – a ludzie w zdecydowanej większości przypadków boją się cierpienia i śmierci oraz starają się unikać wszystkiego, co jest z nimi związane. Pojawienie się AIDS spowodowało tak naprawdę wybuch czterech wielkich epidemii: epidemii zakażeń HIV, epidemii zachorowań na AIDS, epidemii strachu przed AIDS, jako reakcji na dwie pierwsze, oraz epidemii dyskryminacji jako skutku tej ostatniej (Stapiński , s. II). Postawy społeczne w Polsce wobec osób zakażonych ulegają pozytywnym zmianom, choć zmiany te nie są znaczące i nie dotyczą wszystkich aspektów życia osób z HIV. Nie są to także przemiany rewolucyjne – badania przeprowadzane od kilku lat pokazują raczej powolną ewolucję opinii Polaków na temat ludzi zaka- żonych i chorych: od najbardziej negatywnych do akceptujących i wspierających (Izdebski , s. ). W latach – zmniejszył się wskaźnik postaw dys- kryminacyjnych. Znaczącą przeszkodą w zmianie postaw jest to, że osoby zakażone i chore boją się ujawnienia właśnie ze względu na negatywny wizerunek samej cho- roby i wszystkiego, co z nią związane. W rezultacie bardzo niewielu ludzi w naszym kraju zna bądź znało kogoś w swoim najbliższym otoczeniu, kogo HIV/AIDS doty- czyły bezpośrednio – przyznaje się do tego zaledwie  Polaków. Pamiętać należy, że są to postawy deklarowane – a te w badaniach są zwykle bardziej pozytywne niż w rzeczywistości. Doświadczenia osób żyjących z HIV/AIDS pokazują, że ogólny wskaźnik postaw dyskryminacyjnych w Polsce – według badań wynoszący , – jest zaniżony. Ponadto zwiększył się w porównaniu do badań z  roku – wtedy wynosił . W tym miejscu warto wspomnieć o roli sławnych osób zakażonych – na świecie znani aktorzy, muzycy czy sportowcy, którzy ujawnili opinii publicznej swoje zakażenie czy chorobę, znacznie przyczynili się do zmiany postaw i stereoty- pów dotyczących innych zakażonych i chorych. W Polsce osoby znane i popularne obawiają się wykonać test w kierunku HIV w miejscu powszechnie dostępnym. Żadna z tych, która zrobiła badanie i otrzymała wynik dodatni, nie ujawniła tego faktu publicznie. Światełkiem w tunelu jest ostania kampania społeczna dotycząca promocji testowania w kierunku HIV „Nie Dostaniesz Mnie!” organizowana przez A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 12 Wst(cid:30)p Zjednoczenie „Pozytywni w Tęczy”. Do wykonywania badań zachęcają Aleksandra Kwaśniewska, Kuba Wesołowski, Małgorzata Socha i Mateusz Damięcki. Po  latach epidemii postawy izolacji i marginalizacji osób żyjących z HIV/ AIDS są nadal obecne i to wcale w niemałym zakresie. Edukacja na temat HIV, opar- ta na przekazywaniu wiedzy, ale również na pracy nad własnymi postawami, emocja- mi i przekonaniami, wydaje się jedynym sposobem przeciwdziałania negatywnym zjawiskom w zakresie postaw wobec ludzi żyjących z HIV/AIDS. Niezwykłą rolę odgrywają tu same osoby zakażone. Ich osobiste doświadczenie przekazywane w trakcie bardziej bądź mniej intymnych spotkań z różnymi grupami ma chyba największą siłę oddziaływania. Mówią o tym zresztą sami uczestnicy takich „spot- kań z rzeczywistością”. Dla bardzo wielu ludzi takie spotkanie ma siłę rażenia po- równywalną do tej, która działała na uczestników  lat temu. Program profi laktyki HIV naszym zdaniem powinien uwzględniać oba te cele. Jednocześnie powinien przekazywać wiedzę, dać szansę na osobiste przeżycie i przyjrzenie się własnemu życiu i zachowaniom ze względu na ryzyko zakażenia, a także na zobaczenie w haśle „HIV/AIDS” konkretnych ludzi, którzy starają się żyć z zakażeniem i chorobą. Jeśli towarzyszy temu atmosfera zrozumienia, akceptacji i szacunku dla innych, jeśli nie ma moralizowania i protekcjonalizmu, to pojawia się duża szansa na niezmarnowanie czasu i pomoc młodym ludziom w uczeniu się podejmowania ważnych decyzji. Chcemy także podkreślić, że bardzo ważne jest aktywne włączanie młodych ludzi w projekty profi laktyczne do nich kierowane (zarówno na etapie pomysłu, jak i planowania oraz realizacji). Aby uwidocznić wagę tego problemu, w  roku podczas światowego kongresu AIDS w Barcelonie utworzono koalicję o nazwie YouthForce, zrzeszającą światowe organizacje młodzieżowe w celu wymiany do- świadczeń, budowania sieci współpracy oraz planowania wspólnych akcji infor- macyjnych i profi laktycznych skierowanych do tej grupy. Także na tegorocznej XIX Międzynarodowej Konferencji AIDS w Waszyngtonie koalicja czynnie uczest- niczyła w dyskusjach poświęconych udziałowi młodych ludzi i ich roli w profi lak- tyce, edukacji, rzecznictwie i pomocy. To może być klucz do zmiany: angażowanie młodzieży w działanie, a nie jedynie zmuszanie jej do biernego uczestnictwa. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1. HIV/AIDS – co każdy edukator wiedzieć powinien A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1.1. Historia i teraźniejszość epidemii Od chwili rozpoznania pierwszych przypadków zakażeń HIV minęło już  lat. W tym czasie miały miejsce znaczące wydarzenia, które wpłynęły na to, co się dzieje dziś. Nie jesteśmy w stanie opisać ich wszystkich, ale wskażemy te naszym zdaniem najistotniejsze. Pierwsze zakażenia HIV nastąpiły jeszcze w la- tach . i . (Zhu et al. , s. –), epidemia HIV rozpoczęła się w latach ., natomiast pierwsze odnotowane zachorowania na AIDS to początek lat . Na początku czerwca  roku w biuletynie CDC Morbidity and Mortality Weekly Report opisano nową chorobę, nie znając jeszcze czynnika ją wywołującego ani dróg przenoszenia (Gottlieb et al. , s. ). Wiadomo było tylko, że pacjenci mają bardzo niski poziom odporności, chorują na infekcje zakaźne (wirusowe, bak- teryjne, pierwotniakowe, grzybicze), a pomimo leczenia śmiertelność była bardzo wysoka i wynosiła ok. . Rok później podczas sympozjum w Waszyngtonie, w którym wzięli udział urzędnicy federalni, uczeni i aktywiści społeczni, choro- bę nazwano AIDS – Acquired Immunodefi ciency Syndrome, czyli zespól nabytego niedoboru odporności. W  roku prof. Luc Montagnier z Instytutu Pasteura w Paryżu wyizolował czynnik wywołujący spadek odporności, który ostatecznie (w  roku) uzyskał nazwę HIV – Human Immunodefi ciency Virus, ludzki wi- rus niedoboru odporności. Za to odkrycie w  roku, wraz z Françoise Barré- -Sinoussi, Luc Montagnier otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. W San Francisco czterej świadomi niedalekiej śmierci młodzi mężczyzni: Bobbi Campbell, Bobby Reynolds, Dan Turner i Mark Feldman zorganizowali marsz, a jego mottem było hasło niesione na wielkim banerze: „Walka o nasze życia” (Fighting For Our Lives). Był to pierwszy AIDS Candlelight Memorial (Memoriał Pamięci i Mobilizacji 1 Fragment napisany na podstawie kalendarium epidemii na świecie i w Polsce w opracowaniu dr Doroty Rogowskiej-Szadkowskiej. Kalendarium w całości dostępne na stronie Krajowego Cen- trum ds. AIDS: www.aids.gov.pl/?page=wiedza act=main id=57 [data dostępu: 15.08.2012]. 2 Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – amerykańskie Ośrodki Kontroli i Zapo- biegania Chorobom. 3 MMWR – cotygodniowy biuletyn CDC. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 16 1. HIV AIDS – co ka#dy edukator wiedzie$ powinien w Walce z AIDS), który od tamtej pory odbywa się w każdą trzecią niedzielę maja. To największa międzynarodowa kampania społeczna na świecie. W  roku wykazano, że HIV przenosi się w trakcie kontaktów heteroseksu- alnych. Co roku, w atmosferze strachu, zgłaszano coraz więcej przypadków nowych zakażeń. Wtedy też pojawiło się, feralne z dzisiejszej perspektywy, określenie „gru- py ryzyka”. Zaliczono do nich w pierwszej kolejności mężczyzn homoseksualnych, osoby przyjmujące narkotyki dożylnie, biorców krwi (w tym hemofi lityków) i pro- stytutki. Wszyscy, którzy nie znaleźli się na tej liście, uznali się za wolnych od ryzyka zakażenia. To, jak się okazało, nieprawdziwe założenie skutkuje dziś przekonaniem wielu osób, że HIV dotyczy określonych grup: „jeśli się nie znajduję się w grupie ryzyka, to HIV mnie nie dotyczy”. Dość szybko epidemia została także określona „plagą XX wieku” – a plaga zawsze kojarzy się z karą. Za co zostaliśmy ukarani? Za rewolucję seksualną, oddzielenie seksu od prokreacji, homoseksualność, nie- monogamiczne związki, promiskuityzm seksualny, nielegalne przyjmowanie nar- kotyków. Stałe skojarzenia z AIDS to: seks, orgie, perwersja, przestępstwo, nałóg (Sokołowska , s. ). Wobec tego nie dziwi fakt, że zdecydowana większość ludzi nie dostrzega związku między własnymi zachowaniami a możliwością zakaże- nia. A przecież to nie przynależność do konkretnej grupy, a konkretne zachowania narażają na zainfekowanie. W  roku pojawił się pierwszy test przesiewowy na wykrywanie przeciwciał anty-HIV. Pierwsza znana osoba – amerykański aktor Rock Hudson – zmarła na AIDS. Amerykański DHHS (Departament Zdrowia i Opieki Społecznej) wydał pierwsze zalecenia dotyczące zapobiegania przenoszenia zakażenia z matki na dziec ko. Wtedy też CDC opublikowało dane mówiące o tym, że zarówno kontakty heteroseksualne, jak i używanie zanieczyszczonych igieł odgrywają rolę w transmisji wirusa wywołującego AIDS. W Polsce rozpoznano pierwsze przypadki zakażenia. Rozpoczęto też badania w kierunku wykrycia zakażenia wśród tzw. grup ryzyka. W  roku rozpoczęto badania nad pierwszym lekiem na HIV – AZT (Zy- dowudyna, Retrowir). Badania kliniczne przerwano, kiedy tylko się okazało, że lek działa, i zaczęto podawać go pacjentom. W badaniach wykorzystano  za- mrożonych próbek surowic pobranych do badań immunogenetycznych w latach –, pochodzących z różnych regionów Afryki. W jednej z nich stwierdzono obecność przeciwciał anty-HIV: surowica pochodziła z  roku i należała do mężczyzny z plemienia Bantu, mieszkającego wówczas w Leopoldville (Kongo Bel- gijskie), cierpiącego na anemię sierpowatą – w  roku potwierdzono, że jest to najstarszy znany przypadek zakażenia HIV na świecie. W Polsce zmarł na AIDS pierwszy pacjent, rozpoczęto też badania serologiczne u dawców krwi. AIDS wpi- sano na listę chorób zakaźnych podlegających przymusowemu leczeniu. W  roku WHO powołała GPA – Global Programme on AIDS (Światowy Program ds. AIDS). Jego pierwszym dyrektorem został dr Jonathan Mann, który 4 Więcej na: http://www.candlelightmemorial.org/ [data dostępu: 17.08.2012]. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1.1. Historia i tera niejszo(cid:14)$ epidemii 17 do współpracy przy działaniach na rzecz zapobiegania epidemii zaprosił organizacje pozarządowe – zdarzenie w pracy WHO bez precedensu. O atmosferze strachu świadczy fakt, że Amerykanie wprowadzili prawo zezwalające na usuwanie z kraju chorych i zakażonych oraz zabraniające im wjazdu do USA. Zakaz ten zniesiono dopiero w  roku. Doświadczalnie udowodniono, że prezerwatywy z lateksu są skuteczne w zapobieganiu transmisji wirusa podczas kontaktów seksualnych. W czerwcu  roku, podczas plenarnego posiedzenia ONZ ustalono, że  grud- nia będzie co roku obchodzony jako światowy dzień walki z AIDS i przedsięwzięcie to umożliwi organizacjom rządowym, pozarządowym i lokalnym, jak również oso- bom prywatnym zwrócenie uwagi na walkę z AIDS, a także konieczność pomocy ludziom żyjącym z HIV, chorym na AIDS i ich bliskim. Pierwsze hasło Światowego Dnia AIDS brzmiało: „Przyłącz się do światowych działań”. W Polsce opracowano pierwszy Krajowy Program Zapobiegania AIDS na lata –, kolejne wielo- letnie programy powstały w latach , , ,  i  (ten ostatni na lata –). Stworzenie i przyjęcie przez Sejm RP dokumentu określającego politykę państwa polskiego wobec problematyki AIDS to bardzo ważne narzędzie, dzięki któremu prowadzone były i są wszelkie działania profi laktyczne. W  lat od rozpoznania epidemii, w  roku CDC przekazało informację, że prawdopodobnie milion Amerykanów żyje z HIV. Koszykarz ligi NBA Earwin „Magic” Johnson przyznał, że jest zakażony, wycofał się ze sportu i zajął się działal- nością edukacyjną. W Wielkiej Brytanii Freddie Mercury, lider grupy Queen, na dzień przed śmiercią publicznie wyznał, że choruje na AIDS. Czerwona kokardka została uznana za symbol solidarności z osobami zakażonymi i chorymi. W Polsce zakażenie wirusem stwierdzono u prawie  osób, Minister Spraw Wewnętrznych wydał rozporządzenie, na mocy którego stwierdzenie u policjanta zakażenia HIV powoduje uznanie go za „całkowicie niezdolnego do służby”. Dopiero w  roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis ten jest niezgodny z Konstytucją RP – po rozpoznaniu sprawy policjanta służącego w policji od  roku, który w  roku w ramach rutynowych badań zgodził się na wykonanie nieobowiązkowego testu na HIV. Test dał wynik pozytywny. W rezultacie komendant miejski policji zwolnił go ze służby, a komenda wojewódzka potwierdziła tę decyzję. W  roku we Francji wyrokami skazującymi zakończył się proces  pracow- ników Ministerstwa Zdrowia oskarżonych o zezwolenie na dystrybucję w latach – produktów krwiopochodnych, o których wiedziano, że są zakażone HIV. W Polsce w sierpniu prymas Polski Józef Glemp, zwracając się do   osób zgromadzonych na Jasnej Górze, głównie młodzieży, powiedział: AIDS „to jest zło, które przede wszystkim zaczyna się od postawy moralnej, a w konsekwencji zagraża zdrowiu i życiu i wywołuje ogromne zakłócenia społeczne, przyprawiając o cierpienie i śmierć także niewinne osoby”. W ten sposób po raz kolejny w jedno 5 Kalendarium dostępne na stronie: www.aids.gov.pl/?page=wiedza act=main id=57 [data do- stępu: 15.08.2012] A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 18 1. HIV AIDS – co ka#dy edukator wiedzie$ powinien połączono chorobę i moralność. W grudniu zostało powołane Krajowe Biuro Koor- dynacyjne ds. Zwalczania AIDS (od  roku Krajowe Centrum ds. AIDS). W  roku w USA, dopiero  lat po odkryciu epidemii, powołano Women’s Interagency HIV Study (WHIS) – projekt badawczy dotyczący specyfi ki przebiegu zakażenia HIV u kobiet, a WHO na listę chorób wskazujących na AIDS wpisało raka szyjki macicy. Powstał fi lm Philadelphia w reżyserii Jonathana Demme mó- wiący o dyskryminacji chorych na AIDS. Odtwórca głównej roli, Tom Hanks, otrzymał za nią Oskara. W Polsce powstały Polskie Towarzystwo Naukowe AIDS oraz Społeczny Komitet ds. AIDS. W  roku opublikowano wyniki badań ACTG  prowadzonych wśród ciężarnych kobiet zakażonych HIV, które wykazały, że przyjmowanie AZT przez matkę w czasie ciąży i porodu oraz przez noworodka przez pierwszych sześć tygodni życia zmniejsza znacząco ryzyko przeniesienia zakażenia HIV z matki na dziecko. W Polsce powołano do życia Stowarzyszenie Wolontariuszy wobec AIDS „Bądź z Nami” – pierwszą organizację, która powstała z inicjatywy osób żyjących z HIV, chorych na AIDS, ich rodzin, bliskich i przyjaciół. W grudniu w Warszawie odbyła się I Międzynarodowa Konferencja „Chory na AIDS w rodzinie i społeczeństwie”. W  roku odbędzie się ona po raz . W  roku GPA, działający w strukturach WHO, został przekształcony w UNADIS – samodzielny Program Narodów Zjednoczonych ds. AIDS. To po- kazuje światową rangę epidemii – żadna inna choroba nie ma „swojego” programu w ramach ONZ. Amerykański Urząd ds. Kontroli Żywności i Leków (FDA) za- rejestrował pierwszy inhibitor proteazy – Sakwinawir – lek z grupy najsilniej ha- mujących replikację HIV w organizmie. W Rosji stwierdzono pierwszy przypadek zakażenia wśród osób przyjmujących narkotyki – w ciągu następnych  miesięcy liczba ta wrosła do ponad  . W Polsce powstał pierwszy punkt wymiany igieł i strzykawek, uruchomiony przez Monar w Krakowie. Zlikwidowano imienny re- jestr osób zakażonych HIV, a system zgłaszania danych oparto na zasadzie anoni- mowości, który obejmuje dane takie, jak hasło, płeć, wiek, województwo zamiesz- kania. W  lat od rozpoczęcia badań w naszym kraju zakażenie HIV stwierdzono u ponad   osób. Rok  to nowa era w leczeniu zakażenia HIV. W marcu FDA zarejestrowała kolejne dwa inhibitory proteazy, a określenie HAART (Highly Active Antiretroviral Th erapy), czyli wysoce aktywna terapia antyretrowirusowa, dało nadzieję na zna- czącą zmianę jakości życia osób zakażonych i chorych. Rok później opublikowano jedno z pierwszych doniesień mówiących o tym, że skojarzona terapia antyretrowi- rusowa przyczynia się do znacznego zmniejszenia liczby zachorowań i zgonów zwią- zanych z zakażeniem HIV nawet u pacjentów, u których rozpoczęto ją w zaawan- sowanym stadium zakażenia. W latach następnych wiele publikacji potwierdziło te obserwacje. Komisja ds. Socjalnych Episkopatu Francji, pod przewodnictwem biskupa Alberta Rouet of Poitiers, opublikowała tekst, w którym zgadza się z potę- pieniem stosowania kontroli urodzin, jednak przyznaje, że środki antykoncepcyjne A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1.1. Historia i tera niejszo(cid:14)$ epidemii 19 (prezerwatywy) zmniejszają poważne ryzyko zakażenia HIV. Dotychczas to jedyny głos przedstawicieli Kościoła katolickiego dopuszczający w niektórych sytuacjach używanie prezerwatyw. W USA rozpoczęto promowanie programów dotyczących edukacji seksualnej młodzieży pod hasłem „Tylko abstynencja” (ang. abstinence only). W Polsce w Ryni koło Warszawy odbyło się I Ogólnopolskie Spotkanie Osób Żyjących z HIV/AIDS zorganizowane przez Stowarzyszenie Wobec AIDS „Bądź z Nami”. Przyznano też po raz pierwszy nagrodę Czerwona Kokardka – miały ją otrzymywać osoby szczególnie zasłużone w profi laktyce HIV i pracy na rzecz osób zakażonych. Uhonorowano m.in. Zofi ę Kuratowską i Marka Kotańskiego. Pod koniec  roku UNAIDS podało, że epidemia AIDS dotyczy większej liczby osób, niż pierwotnie sądzono:  milionów osób na świecie było zakażonych HIV, w roku  zmarło , miliona osób na AIDS, prawie połowę z nich stano- wiły kobiety. Na świecie  na  dorosłych w wieku od  do  lat był zakażony HIV, ale tylko  na  osób zakażonych wiedziała o swojej chorobie. W Polsce znowelizowano Kodeks karny. Artykuł  § brzmi: „Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega karze pozbawienia wolności do lat ”. W latach – wszczęto  postępowań z tego tytułu. W  roku wykazano, że Nonoksynol-, składnik wielu preparatów plem- nikobójczych, nie zapobiegał zakażeniom HIV, choć wcześniej wiele obiecywano sobie po tym środku (w warunkach laboratoryjnych unieszkodliwiał HIV). Rok później opublikowano wyniki analizy badań prowadzonych w Europie i USA, w której wykazano, że elektywne cięcie cesarskie przeprowadzone przed rozpoczę- ciem akcji porodowej i przed pęknięciem błon płodowych dodatkowo zmniejsza o połowę ryzyko przeniesienia zakażenia HIV z matki na dziecko, a w połączeniu z terapią antyretrowirusową do . Po raz pierwszy w Afryce liczba zakażonych HIV kobiet była większa od liczby zakażonych mężczyzn. W  roku wyliczono, że mimo wysokich kosztów skojarzonej terapii antyre- trowirusowej jest ona ekonomicznie opłacalna, gdyż zmniejsza częstość zachorowań związanych z zakażeniem HIV, a co za tym idzie – koszty hospitalizacji pacjentów, maleją także koszty związane z niezdolnością do pracy. W USA Kongres zwiększył dotacje federalne na programy edukacji seksualnej młodzieży w wielu – lat pod hasłem „Tylko abstynencja” (ang. abstinence only), kierowane bezpośrednio do orga- nizacji pozarządowych, nakazujące nauczanie wyłącznie o zachowaniu abstynencji seksualnej do czasu zawarcia małżeństwa jako jedynej drodze uniknięcia nieplano- wanej ciąży, chorób przenoszonych drogą płciową i innych problemów zdrowot- nych. W Polsce Krajowe Centrum ds. AIDS wspólnie z Polską Fundacją Pomocy Humanitarnej „Res Humanae” oraz UNDP (Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju) zorganizowały promocję punktów konsultacyjno-diagnostycznych wykonujących testy w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV bez skierowania, bezpłatnie i anonimowo. Dzisiaj takie punkty działają w  większych miastach w całej Polsce (dane z  roku). A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 20 1. HIV AIDS – co ka#dy edukator wiedzie$ powinien W  roku, ponad  lat od początku epidemii, połowa Amerykanów sądziła, że HIV można się zakazić podczas codziennych społecznych kontaktów i opowiadała się za obowiązkowymi badaniami grup ryzyka. Na Ukrainie ofi cjal- nie podano, że zakażony jest  dorosłych mieszkańców tego kraju. W emito- wanej w RPA wersji Ulicy Sezamkowej wprowadzono puszystą postać w kolorze musztardy, zakażoną HIV, o imieniu Kami (imię pochodzi od słowa „akceptacja”). W listopadzie FDA zarejestrowało w USA szybki test na HIV, dający wynik po  minutach, przydatny m.in. w szybkiej diagnostyce zakażenia kobiet ciężarnych tuż przed lub w czasie porodu. W  roku Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zarekomendowało badania w kierunku HIV wszystkim ciężarnym. W  roku WHO wpisało Metadon i Buprenorfi nę na listę leków niezbęd- nych (WHO List of Essentials Medicines); leki te są stosowane w terapii substytu- cyjnej osób uzależnionych od opiatów. Rok później, w , opublikowano wyniki randomizowanych badań prowa- dzonych w RPA, w których wykazano, że obrzezanie mężczyzn zmniejsza u nich ryzyko zakażenia się HIV: po  miesiącach liczba nowych zakażeń wirusem wy- nosiła  w grupie kontrolnej i  w grupie obrzezanych pacjentów (zmniejszenie ryzyka zakażenia o ). Podobne wyniki uzyskano w badaniach amerykańskich prowadzonych w Afryce. W październiku  roku wstrzymano badania nad STEP (HVTN  lub Merck V-) i HVTV  lub Phambili – szczepionką mającą zapobiegać zaka- żeniom HIV. Na podstawie uzyskanych wyników nie wykazano, by badana szcze- pionka zapobiegała zakażeniom HIV lub wpływała na przebieg infekcji. W Polsce w mediach pojawiła się informacja, że jeden z uchodźców z Afryki, Simon M., świadomie zakażał HIV młode kobiety w Warszawie. Spowodowało to ponowne zainteresowanie się problematyką HIV/AIDS w środkach masowego przekazu, a także znaczne zwiększenie liczby osób zgłaszających się do punktów konsulta- cyjno-diagnostycznych w celu wykonania testu na obecność przeciwciał anty-HIV. W  roku w czasopiśmie „Journal of Adolescent Health” opublikowano wyniki badań prowadzonych wśród   nastolatków w wieku – lat, w któ- rych porównano wpływ rodzaju edukacji na aktywność seksualną. Wykazano, że informacje o antykoncepcji nie wiązały się ani ze zwiększeniem ryzyka aktywności seksualnej nastolatków, ani z częstostotliwością nabywania chorób przenoszonych drogą płciową. Wśród nastolatek, które otrzymały pełną edukacje seksualną, istnia- ło mniejsze ryzyko zajścia w ciążę niż wśród edukowanych wyłącznie o abstynencji lub nie otrzymujących żadnej edukacji w tym zakresie. Dziś na świecie z HIV lub AIDS żyje ok.  milionów osób. Co  sekund ktoś zakaża się HIV, co  sekund ktoś inny umiera na AIDS. Prawie  ludzi żyjących z HIV na świecie jest między . a . rokiem życia. Zdecydowana więk- szość zakażonych żyje w krajach rozwijających się (około ), przede wszystkim w Afryce. Wspólną cechą epidemii jest fakt, że HIV dotyka głównie osoby młode. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1.1. Historia i tera niejszo(cid:14)$ epidemii 21 Niepokojąco szybko wzrasta liczba zakażeń w Europie Wschodniej i Azji, głównie w Rosji, Indiach i Chinach. Jednocześnie szacuje się, że zaledwie  seropozytyw- nych osób wie o swoim zakażeniu (Harmonogram... , s. ). Wciąż niewielka grupa ma dostęp do leków. W Polsce od  roku do końca czerwca  roku zakażenie HIV stwierdzo- no u   obywateli polskich, diagnozę AIDS postawiono u  osób, z powodu choroby zmarły  osoby (http://aids.gov.pl/?page=epidemiologia act=pl id= , data dostępu: ..). Dostęp do leków ma prawie  pacjentów. Nowe za- każenia coraz częściej dotyczą osób heteroseksualnych zakażonych przez kontakty seksualne, rośnie liczba zakażonych młodych kobiet. Ministerstwo Zdrowia szacuje liczbę zakażonych HIV w Polsce na około   (Halota, Pawłowska a, s. ). Inne szacunki mówią nawet o   (Jabłoński ). Odsetek zakażonych HIV w wyniku używania niesterylnych igieł i strzykawek zmniejszył się o około / w porównaniu ze stanem z początku lat . i obecnie wynosi niecałe  wszyst- kich stwierdzonych zakażeń. Co roku zakażenie HIV stwierdza się w Polsce u około – osób. Ale wciąż zbyt mało Polaków i Polek wykonuje testy w kierunku wykrycia zakażenia. W badaniach z  roku zaledwie  badanych zadeklarowało wykonanie testu w kierunku HIV przynajmniej raz w życiu, ale w  badanie odbyło się z innych powodów niż własna decyzja, np. przy oddawaniu krwi, przyjęciu do pracy (Izdeb- ski ). Zaledwie , osób w naszym kraju świadomie decyduje się na badanie. Nie ma jednego powodu, dla którego powyższe statystyki przestawiają się właśnie tak niepokojąco. Stan wiedzy Polaków (ale nie tych najmłodszych) na temat HIV/ AIDS nie jest zły: zdecydowana większość z nas słyszała o HIV, prawidłowo roz- poznaje drogi przenoszenia oraz zna sposoby redukcji ryzyka. Problemem jest to, że nie traktujemy ryzyka zakażenia w kategoriach osobistych potencjalnych zagrożeń, powszechne jest przekonanie: „mnie to nie dotyczy”. Szacuje się, że  ludzi zaka- żonych nie jest tego świadomych. Tutaj potrzebna jest praca u podstaw, ustawiczna regularna edukacja, dostępna od najmłodszych lat. A z tą nie jest niestety za dobrze. Gdy przyjrzymy się najmłodszej grupie wiekowej, to okazuje się, że wiedza nasto- latków na temat HIV, ale także możliwości jej zdobywania, niestety zmniejszyła się na przestrzeni ostatnich lat. W  roku uczestniczenie w zajęciach na temat HIV deklarowało  uczniów, a w  – zaledwie  (Raport z pomiaru poziomu wiedzy i postaw uczniów szkół gimnazjalnych... ). Zwiększył się odsetek uczniów nieprawidłowo rozpoznających drogi zakażenia. To szczególnie niepojące zjawisko. Wskazując na klęski profi laktyki HIV w ciągu ostatniego ćwierćwiecza, należy uznać, że niski poziom edukacji wydaje się tą największą, bo dotyczącą najliczniej- szej grupy naszego społeczeństwa, w tym tej najmłodszej. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1.2. Podstawowe informacje o HIV/AIDS 1.2.1. Drogi przenoszenia i przebieg zakażenia HIV (ang. Human Immunodefi ciency Virus) to ludzki wirus niedoboru odpor- ności, który niszcząc układ odpornościowy człowieka, doprowadza do niszczenia systemu immunologicznego. Ostatnim etapem zakażenia jest AIDS (ang. Acquired Immune Defi ciency Syndrome), czyli zespół nabytego niedoboru odporności. Za- każenie HIV może nastąpić wtedy, gdy płyn ustrojowy osoby zakażonej dostanie się do organizmu osoby zdrowej. Obecność wirusa stwierdza się we wszystkich płynach ustrojowych oraz tkankach. Zakażenie HIV może być przenoszone po- przez następujące zakaźne płyny ustrojowe: krew, spermę, preejakulat, wydzielinę pochwy i szyjki macicy, mleko kobiece. Potencjalnie zakaźne mogą być także: płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn owodniowy (wody płodowe), płyn otrzewnowy, płyn osierdziowy, płyn opłucnowy, płyn stawowy oraz każdy płyn z widoczną krwią. W pozostałych płynach (ślina, pot, łzy, mocz) wirus występuje w bardzo małych, niezakaźnych ilościach (Rogowska-Szadkowska b, s. ). Do zakażenia docho- dzi, gdy zakaźne płyny mają kontakt z błoną śluzową znajdującą się: w pochwie, na ujściu cewki moczowej na penisie, w jamie ustnej, w odbycie, w śluzówce oka, w nosie lub gdy dostaną się do niewielkich ran czy skaleczeń niezabezpieczonych opatrunkiem czy w inny sposób wnikną do krwioobiegu. Znane są trzy drogi zakażenia: przez kontakty seksualne, kontakt z krwią oraz z matki na dziecko (zakażenia wertykalne). Nie ma natomiast dowodów na możliwość przeniesienia zakażenia HIV przez komary oraz inne owady i zwierzęta (Rogowska-Szadkowska b, s. ). Nie opisano również zakażenia przez ślinę czy łzy, które nie były zanieczyszczone krwią, a także w wyniku ekspozycji nie- uszkodzonej skóry na płyny zakaźne (Halota, Pawłowska a, s. ). Kontakty seksualne. Zakażenie tą drogą może nastąpić wskutek jednego nie- zabezpieczonego kontaktu seksualnego, znane są również przypadki nie ulegania infekcji pomimo praktykowania wysoce ryzykownych zachowań seksualnych przez wiele lat (Padian et al. , s. ). Szacuje się, że  nowych zakażeń doko- nuje się na drodze kontaktów seksualnych między kobietą a mężczyzną (Halota, A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1.2. Podstawowe informacje o HIV AIDS 23 Pawłowska a, s. ). Ponieważ jest to najczęstsza droga zakażenia, więcej napi- szemy o niej w dalszej części rozdziału. Zakażenia przez krew. Dochodzi do nich: . W czasie wielokrotnego używania jednorazowego bądź niewysterylizowanego sprzętu do iniekcji (igieł, strzykawek) – tą drogą zakażają się najczęściej osoby przyjmujące dożylnie substancje psychoaktywne, chociaż ustalenie drogi zaka- żenia w ich przypadku jest czasami utrudnione ze względu na podejmowanie przez nie innych ryzykownych zachowań, głównie seksualnych. Zakażenia przez niesterylne iniekcje mogą się zdarzyć również wszędzie tam, gdzie nie są zachowa- ne warunki sterylności (wielokrotne wykonywanie zastrzyków tą samą igłą i/lub strzykawką): wstrzykiwanie sterydów i innych substancji w siłowniach, tatuaże, kolczykowanie. . Zakażenia zawodowe personelu medycznego i innych grup zawodowych (np. po- licja, straż, ratownicy medyczni), do których dochodzi w wyniku zachlapania błon śluzowych krwią, ewentualnie innym płynem zakaźnym lub w wyniku zakłuć i skaleczeń zabrudzonym ostrym narzędziem. Ryzyko zakażenia HIV po zakłuciu igłą zawierającą zakażoną krew wynosi średnio ,, a po zachlapaniu błon śluzowych lub skóry krwią – ,. W Polsce nie doszło do tej pory do zakażenia w ten sposób. . Zakażenia przez transfuzję zainfekowanej krwi, inseminację zakażonym na- sieniem bądź podczas przeszczepów i transplantacji zakażonych organów. Od  roku każda dawka krwi oddana przez krwiodawcę do polskich banków krwi jest badana na obecność HIV oraz innych wirusów przenoszonych przez krew; zakażenia tą drogą nie można jednak wykluczyć całkowicie – ryzyko za- każenia HIV w czasie transfuzji krwi szacuje się w Polsce na  na  mln przeto- czeń (Rogowska-Szadkowska , s. ; Halota, Pawłowska a, s. ). Zakażenia drogą wertykalną, czyli zakażenia odmatczyne. Do infekcji może dojść w czasie ciąży, porodu lub po urodzeniu podczas karmienia piersią. Naj- częściej do zainfekowania dochodzi podczas porodu, najrzadziej – w czasie ciąży, ale jest to możliwe w tym okresie. Ryzyko rośnie, gdy kobieta w ciąży przechodzi znaczny wzrost wiremii, np. ulega zakażeniu w momencie zapłodnienia, zakaża się już w czasie trwania ciąży, a także gdy choruje na AIDS. Zakażeniu może ulec już -tygodniowy płód (Watstein, Chandler , s. ). Istniejące obecnie standardy postępowania z kobietą w ciąży zakażoną HIV pozwalają zmniejszyć ryzyko zainfe- kowania dziecka – poniżej  (Niemiec , s. ). Postępowanie zapobiegające przeniesieniu zakażenia HIV z matki na dziecko polega na profi laktycznym stoso- waniu przynajmniej jednego leku antyretrowirusowego (w tym AZT) od . tygo- dnia ciąży oraz w czasie porodu, podaniu dziecku AZT w czasie porodu i po nim, a także zakazie karmienia piersią (Niemiec , s. ). W tabeli  znajdują się szacunkowe dane dotyczące ryzyka zakażenia podczas różnych sytuacji. Oczywiście nie są to dane, które koniecznie należy przekazywać podczas zajęć. Niektórych uczestników takie informacje mogą uspokoić (np. te A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 24 1. HIV AIDS – co ka#dy edukator wiedzie$ powinien dotyczące ryzyka zakażenia podczas pojedynczego kontaktu seksualnego) i sprawić, że zbagatelizują osobiste ryzyko zakażenia HIV. Tabela . Ryzyko zakażenia HIV w zależności od rodzaju ekspozycji Rodzaj ekspozycji Stosunek pochwowy – kobieta Stosunek pochwowy – mężczyzna Stosunek analny – partner pasywny Stosunek analny – partner bierny Zakażenie drogą wertykalną Transfuzja krwi Stosowanie narkotyków drogą dożylną Zawodowa ekspozycja Źródło: Rymer et al. 2009, s. 22. Ryzyko zakażenia po pojedynczym kontakcie w 0,01–0,32 0,01–0,1 około 1,0 0,06 12–50 90 0,5–1,0 0,1–1,0 Od momentu zakażenia HIV w organizmie osoby zakażonej rozpoczyna się nieustająca walka pomiędzy układem odpornościowym a wirusem. HIV atakuje wszystkie komórki, które na swojej powierzchni mają receptor CD – dzięki nie- mu może się on dostać do jądra komórki. Zakażane są najczęściej limfocyty T, określane również jako limfocyty CD, makrofagi, niektóre komórki ośrodkowego układu nerwowego i inne (Rogowska-Szadkowska , s. ). Układ odpornoś- ciowy to system obronny organizmu, którego podstawową funkcją jest utrzymanie wewnętrznego środowiska organizmu przez eliminację drobnoustrojów. Składa się on z tkanek, komórek oraz procesów fi zjologicznych, jego podstawowe części sta- nowią komórki: limfocyty B produkujące przeciwciała, komórki obojętnochłonne niszczące bakterie, limfocyty T odpowiedzialne za łączność pomiędzy poszczegól- nymi częściami układu odpornościowego. W kilka, kilkanaście dni od zakażenia wiremia, czyli poziom wirusa w płynach ustrojowych, gwałtownie rośnie, osiągając bardzo wysoki poziom. U –  osób zakażonych występuje w tym czasie OIR – ostra infekcja retrowirusowa. Pojawia się pomiędzy  a  tygodniem od zakażenia (skrajny przedział czasu – tygodni). Jej objawy mijają samoistnie zwykle w ciągu  tygodni (Gąsiorowski , s. ). Przez wiele lat od momentu zakażenia poziom wirusa oraz poziom komórek odpornościowych może być w tzw. dynamicznej rów- nowadze – tzn. pomimo niszczenia limfocytów CD przez HIV odporność nie jest bardzo upośledzona i osoba zakażona nie ma żadnych objawów. W przebiegu zakażenia HIV istotne jest pojawienie się serokonwersji, czyli od- powiedzi immunologicznej na obecność ciała obcego (antygenu) w organizmie – jest 6 Serokonwersja – zmiana stanu serologicznego osoby zakażonej HIV od negatywnego do pozy- tywnego; w surowicy pojawiają się przeciwciała anty-HIV. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1.2. Podstawowe informacje o HIV AIDS 25 nią pojawienie się we krwi przeciwciał. Przeciwciała to białka (immunoglobuliny) produkowane przez układ odpornościowy, niszczące obce ciała (drobnoustroje chorobotwórcze), które dostały się do organizmu. Na podstawie obecności specy- fi cznych dla każdego antygenu przeciwciał stwierdza się zakażenie. W przypadku zakażenia HIV serokonwersja pojawia się najczęściej od  dni do  tygodni od zakażenia (Juszczyk , s. ). Jednak ze względu na fakt, że czasami proces wytwarzania przeciwciał trwa dłużej, a także czułość i swoistość testów wykrywa- jących je jest różna, przyjmuje się, że okienko serologiczne, czyli czas, jaki mija od momentu zakażenia do wytworzenia w organizmie przeciwciał w ilości wystarcza- jącej do stwierdzenia zakażenia za pomocą istniejących metod, trwa od  tygodni do  miesięcy (Rogowska-Szadkowska b, s. ). W niespełna  przypadków okres ten trwa do  miesięcy (Halota, Pawłowska b, s. ). Test wykonany w czasie trwania okienka serologicznego da wynik ujemny – tzn. że w surowicy nie stwierdzi się obecności przeciwciał specyfi cznych dla HIV. Jednak nie świadczy to o braku zakażenia. Okres najwyższej wiremii – a więc najwyższej zakaźności – jest jednocześnie czasem, w którym nie można stwierdzić, czy dana osoba jest zakażona czy też nie. Stąd tak ważne, by test był wykonany po okienku serologicznym – czyli po  tygodniach od ryzykownego zachowania. Długość trwania okienka serolo- gicznego zależy od cech indywidualnych pacjenta, ilości oraz zjadliwości wirusa (Lipniacki, Piasek ). Obecność wirusa w organizmie można stwierdzić przez badanie serologiczne polegające na wykryciu we krwi, w surowicy lub osoczu osoby badanej przeciwciał przeciwko HIV. W tym celu pobiera się krew z żyły pacjenta. Inne materiały wy- korzystywane do badań diagnostycznych to ślina lub mocz. Dodatni wynik testu przesiewowego, opartego na metodzie EIA (ang. Enzyme Immunoassay), wymaga zawsze potwierdzenia bardziej czułym i swoistym testem, jakim jest Western blot. To konieczne – około  dodatnich wyników testów przesiewowych stanowią wyniki fałszywie dodatnie, zależne od różnych czynników: stanu zdrowia osoby badanej (współistnienie innych zakażeń, alkoholowa choroba wątroby, hemofi lia itp.), błędów technicznych podczas wykonywania badania, złej jakości próbek suro- wicy. Wyniki ujemne pomimo zakażenia zdarzają się najczęściej wówczas, gdy ba- danie zostało wykonane za wcześnie – w trakcie okienka serologicznego. Częstość ich występowania szacuje się na , w populacji o niskim ryzyku zakażenia (Zalewska , s. ). Testy przesiewowe III generacji mogą wykryć przeciwciała anty-HIV po ok.  tygodniach od zakażenia, testy IV generacji – od  do  tygodni, ponieważ oprócz przeciwciał testy te szukają białka p obecnego we krwi przed pojawieniem się przeciwciał anty-HIV (Zalewska, Knysz , s. ). Testy można więc wykonać już  dni po ryzykownym zachowaniu. Jednak aby wykluczyć zaka- żenie, test powinien być wykonany  tygodni po ostatnim zachowaniu ryzykow- nym. Dopiero wtedy, kiedy wynik tego badania też jest ujemny, można wykluczyć 7 Do takich zalicza się Polskę. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 26 1. HIV AIDS – co ka#dy edukator wiedzie$ powinien zakażenie. Niedopuszczalne jest wydawanie pacjentowi wyniku dodatniego testu przesiewowego. Zdarzają się niestety takie sytuacje, zwłaszcza gdy badanie robio- ne jest w prywatnych laboratoriach. Dlatego najlepiej (i najtaniej – bo bezpłatnie) wykonać test na HIV w punktach konsultacyjno-diagnostycznych (PKD). Ich lista znajduje się na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS: www.aids. gov.pl. Dostępne są także tzw. szybkie testy. W ten sposób określa się łatwe w wy- konaniu testy pozwalające na wykrycie przeciwciał anty-HIV w bardzo krótkim czasie (– minut) bez konieczności użycia jakiejkolwiek aparatury. W zależności od testu materiałem do badań może być: ślina, osocze, surowica, krew pełna (Za- lewska, Knysz , s. ). W Polsce wykonywane są one jednak bardzo rzadko, np. w nagłych sytuacjach na niektórych oddziałach zabiegowych, ratunkowych czy też u rodzących kobiet, u których testu na HIV nie wykonano wcześniej. Po ostrej fazie zakażenia następuje okres bezobjawowy. Może trwać od  do  lat. W tym czasie osoba zakażona zwykle nie ma żadnych objawów świadczących o zakażeniu, zwykle badania laboratoryjne krwi również nie wskazują na obec- ność infekcji. Nic nie wskazuje na to, że dany człowiek żyje z HIV i – być może – naraża na zakażenie innych. Rozwój AIDS staje się prawdopodobny, gdy liczba limfocytów CD obniża się poniżej – komórek na mililitr krwi. Pojawiają się wtedy tzw. choroby wskaźnikowe czy też wskazujące na AIDS (Gąsiorowski , s. – ). Ich lista jest dość długa, znajdują się na niej m.in. zapalenie płuc, gruźlica, rak szyjki macicy, nowotwory skóry czy cytomegalia. Są to choroby wy- stępujące także u osób niezakażonych HIV, dlatego też nie zawsze ich pojawienie się świadczy o zakażeniu. Aby stwierdzić AIDS, powinny zostać spełnione następu- jące warunki: stwierdzone zakażenie HIV, obniżenie odporności oraz wystąpienie choroby wskaźnikowej. Do  roku leczenie pacjentów zakażonych HIV polegało na leczeniu cho- rób wskaźnikowych, natomiast działanie na samego wirusa było niemożliwe. Po  roku zmieniło się to. Pojawiły się nowe farmaceutyki, których stosowanie nie powoduje co prawda wyeliminowania wirusa z organizmu, ale odpowiednie ich skojarzenie może doprowadzić do obniżenia poziomu wiremii do wartości nieoznaczalnych przy użyciu stosowanych metod diagnostycznych i jednocześnie do podniesienia liczby limfocytów CD, a tym samym poprawy stanu zdrowia. Leczenie zakażenia HIV w Polsce zalicza się do procedur wysokospecjalistycznych i jest opłacane bezpośrednio przez Ministerstwo Zdrowia. Zakup leków odbywa się centralnie, a pacjent nie płaci za leczenie. Nie obowiązuje rejonizacja, a to oznacza, że chory może wybrać klinikę i lekarza. W naszym kraju w  ośrodkach leczy się obecnie około  pacjentów, w tym  dzieci (dane KC ds. AIDS na koniec czerwca ). 8 Pełna lista chorób na stronie http://aids.gov.pl/fi les/wiedza/Slownik.pdf [data dostępu: 19.08.2012]. A. Walendzik-Ostrowska, J. Dec, Pozytywne życie, Kraków 2012; ISBN: 978-83-7850-166-4, Text © by Zjednoczenie na Rzecz Żyjących z HIV/AIDS, Warszawa 2012; This edition© by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Krakow 2012 1.2. Podstawowe informacje o HIV AIDS 27 1.2.2. Zachowania seksualne a ryzyko zakażenia HIV Do zakażenia się HIV może dojść przez jeden kontakt seksualny. Jednocześnie nie każda forma aktywności
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Pozytywne życie
Autor: ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: