Darmowy fragment publikacji:
Adam Pisarczuk
PRACE SZCZEGÓLNIE
NIEBEZPIECZNE
ZBIÓR WYMAGAŃ
Pszczyna 2020
Wydawca:
Adam Pisarczuk
kontakt@bezpieczenstwo-pracy.eu
Autor:
Adam Pisarczuk
Stan prawny:
1 lutego 2020 r.
Więcej informacji:
www.bezpieczenstwo-pracy.eu
© Adam Pisarczuk
ISBN: 978-83-951113-1-0
Spis treści
Wykaz skrótów ............................................................................................................................... 5
Wprowadzenie ............................................................................................................................... 7
Wymagania ogólne ........................................................................................................................ 8
Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych .................................................................................... 15
Prace na wysokości .................................................................................................................. 18
Prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych
przestrzeniach zamkniętych ..................................................................................................... 26
Prace budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania
ruchu zakładu lub jego części ................................................................................................... 32
Prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych ....................................................................... 36
Prace przy obsłudze amoniakalnych urządzeń chłodniczych ................................................... 44
Prace z zakresu gospodarki leśnej ............................................................................................ 47
Prace z zastosowaniem efektów pirotechnicznych ................................................................. 52
Prace przy przetwórstwie tworzyw sztucznych ....................................................................... 53
Czyszczenie powierzchni, malowanie natryskowe i natryskiwanie cieplne ............................. 55
Czyszczenie powierzchni ...................................................................................................... 56
Natryskiwanie lub napylanie powierzchni ........................................................................... 58
Natryskiwanie cieplne .......................................................................................................... 60
Prace podwodne ...................................................................................................................... 62
Prace związane z wejściem pracownika do komory pieca odlewniczego ................................ 71
Remontowanie doraźne szklarskich pieców hutniczych podczas ich eksploatacji .................. 71
Prace wykonywane w I i II strefie zagrożenia gazowego w hutnictwie żelaza i stali ............... 71
Prace naprawcze poza procesem technologicznym wykonywane w strefie zagrożenia
wybuchem przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych ................ 72
Prace gazoniebezpieczne ......................................................................................................... 78
Prace przy budowie i remoncie jednostek pływających .......................................................... 84
Obsługa urządzeń energetycznych .......................................................................................... 91
Wykaz skrótów
kp
rszbhp
upt
rbhpb
rmwm
ratw
pb
rbiol
reuch
uch
rch
roch
rwtb
rrm
ria
rgl
rbmw
ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 poz. 1040 z późn. zm.)
rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2019 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2019
r. poz. 1099)
ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2019 poz.
1563)
rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003 r. Nr 47, poz. 401)
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych
wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez
pracowników podczas pracy (Dz. U. z 2002 r. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.)
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań,
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu
pracy atmosfery wybuchowej (Dz. U. z 2010 r. Nr 138, poz. 931)
ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2019 r. poz. 1186 z późn. zm.)
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników
biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo
narażonych na te czynniki (Dz. U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.)
rozporządzenie parlamentu europejskiego i rady (we) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r.
w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające
i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr
1907/2006 (Dz. Urz. UE L:353 z 31 grudnia 2008 r.)
ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. z 2019
poz. 1225)
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2016 r.
poz. 1488)
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie oznakowania opakowań
substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz niektórych mieszanin (Dz.U.
z 2012 poz. 445 z późn. zm.)
rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2019 poz. 1065)
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich
mieszanin, czynników
lub
mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 890 z późn. zm.)
rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2003 r. w sprawie
bezpieczeństwa
instalacji chłodniczych
w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego
(Dz. U. z 2003 r. Nr 178, poz. 1745)
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej
(Dz. U. z 2006 r. Nr 161, poz. 1141)
rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie
materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych
(Dz. U. z 2003 r. Nr 163, poz. 1577 z późn. zm.)
lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym
i higieny pracy przy obsłudze amoniakalnych
rtsz
rbhpm
upp
rbpp
rbom
rbsz
rbżs
rbgp
rpgn
rbioz
rbjp
rbue
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 7 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy przetwórstwie tworzyw sztucznych
(Dz. U. z 2002 r. Nr 81, poz. 735)
rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 stycznia 2004 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy czyszczeniu powierzchni, malowaniu
natryskowym i natryskiwaniu cieplnym
(Dz. U. z 2004 r. Nr 16, poz. 156)
ustawa z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych Dz. U. z 2017 poz.
1970 z późn. zm.)
rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 maja 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu prac podwodnych
(Dz. U. z 2004 r. Nr 116, poz. 1210)
rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy w odlewniach metali
(Dz. U. z 2018 r. poz. 48)
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy produkcji szkła i wyrobów ze szkła
(Dz. U. z 2002 r. Nr 24, poz. 248)
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 lipca 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy w hutnictwie żelaza i stali
(Dz. U. z 2010 r. Nr 142, poz. 951)
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych
(Dz. U. z 1999 r. Nr 75, poz. 846 z późn. zm)
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchomienia instalacji
gazowych gazu ziemnego
(Dz. U. z 2010 r. Nr 2, poz. 6)
rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji
dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
(Dz.U. z 2003 r. Nr 120, poz. 1126)
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy przy budowie i przebudowie oraz remoncie jednostek pływających
(Dz. U. 2001 nr 73 poz. 770 z późn. zm.)
rozporządzenie Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1830)
Wprowadzenie
Prace szczególnie niebezpieczne to rodzaje wykonywanych zadań przez pracowników,
podczas których może dojść do zdarzenia wypadkowego, powodującego dużo większe
prawdopodobieństwo negatywnych skutków urazu lub nawet śmierci, niż w standardowych
rodzajach wykonywanych prac. Kwalifikacja prac szczególnie niebezpiecznych odbywa się na
podstawie przepisów prawa określonych w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp.
Rozporządzenie to stanowi, iż pracami szczególnie niebezpiecznymi są te prace, o których mowa
w rozdziale rozporządzenia, dotyczącym prac szczególnie niebezpiecznych oraz prace określone
jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy
lub w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji, a także inne prace o zwiększonym zagrożeniu
lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawcę jako szczególnie
niebezpieczne. Jak widać, ze względu na szczególne wystąpienie zagrożenia zdrowia i życia,
wydający rozporządzenie starał się usankcjonować prawnie jak najszerszy obszar potencjalnych
możliwości zakwalifikowania określonego rodzaju prac jako prac szczególnie niebezpiecznych.
Prace te określone są więc w aktach prawnych (rozporządzeniach) a także prawnie
usankcjonowanych (w tym przypadku) zasadach bhp, na które składają się instrukcje eksploatacji
maszyn i urządzeń (szeroko rozumiane) oraz wewnątrz zakładowe regulacje pracodawcy.
Niniejsza publikacja ma na celu ustalenie jak najpełniejszego wykazu prac szczególnie
niebezpiecznych regulowanych przepisami prawa a także przedstawienie podstawowych
wskazówek, jak zarządzać procesem ustalania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych
i obowiązkami z tym procesem związanymi. Wydanie to ma również na celu przedstawienie
wymagań prawnych regulujących obowiązki pracodawcy i pracowników przy wykonywaniu prac
w określonych gałęziach gospodarki, w których zostały wskazane prace szczególnie
niebezpieczne (w przepisach wydanych na podstawie art. 23715 kp).
Wymagania ogólne
Wymagania ogólne względem prac szczególnie niebezpiecznych, które musi spełnić
pracodawca, są określone w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp. Pierwszym
obowiązkiem pracodawcy, jeśli poruszana jest kwestia prac szczególnie niebezpiecznych, jest
ustalenie, czy takie prace są wykonywane w zakładzie pracy. Jak już było wspomniane we
wprowadzeniu, przez prace szczególnie niebezpieczne rozumie się prace, które są określone
w rbhp oraz prace określane jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji, a także inne
prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez
pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne1. Zakwalifikowanie lub zidentyfikowanie prac
szczególnie niebezpiecznych, wykonywanych przez pracowników, wymaga od pracodawcy
podjęcia określonych działań. Po ustaleniu przez pracodawcę faktycznego występowania takich
rodzajów prac, konieczne
jest ustalenie wykazu prac szczególnie niebezpiecznych2.
Najpopularniejszą formą jest wydanie wewnętrznego zarządzenia porządkowego.
Po ustaleniu i sporządzeniu wykazu, pracodawca określa szczegółowe wymagania
bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych,
w szczególności zapewnia3:
1) bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób;
2) odpowiednie środki zabezpieczające;
3) instruktaż pracowników obejmujący w szczególności:
a)
imienny podział pracy,
b) kolejność wykonywania zadań,
c) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.
Jak wynika z powyższego wymagania, obowiązkiem pracodawcy
jest ustalenie
szczegółowych wymagań przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych a także
zapewnienia w/w środków organizacyjno-technicznych, określonych w powyższych punktach 1-
3.
1 § 80 ust. 1 rbhp
2 §80 ust. 2 rbhp
3 §81 ust. 1 rbhp
Z racji tego, że zupełnie innym obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie do stałego
korzystania, aktualnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących m.in. stosowanych
w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywanych prac związanych z zagrożeniami
wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników4, wymaganie względem ustalenia
szczegółowych wymagań w zakresie bhp przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych,
wymagania te powinny znajdować się w instrukcjach bhp. Pamiętać przy tym należy, iż
rozporządzenie nakłada obowiązek stosowania określonego układu instrukcji bhp. Taka
instrukcja musi zawierać informacje, w sposób zrozumiały dla pracowników, obejmujące co
najmniej5:
1) czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy;
2) zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy;
3) czynności do wykonania po zakończeniu pracy;
4) zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub
zdrowia pracowników;
5) uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki substancji i preparatów,
jeżeli praca dotyczy stosowania substancji i preparatów chemicznych sklasyfikowanych
jako niebezpieczne6.
Oprócz stosowania szczegółowych wskazówek w zakresie bezpiecznego wykonywania
prac szczególnie niebezpiecznych, pracodawca zapewnić musi co najmniej środki organizacyjno-
techniczne obejmujące:
• bezpośredni nadzór nad pracami,
•
środki zabezpieczające adekwatne do zagrożenia,
• przeprowadzenie instruktażu.
Zwrot “bezpośredni nadzór” może powodować pewne wątpliwości, albowiem może być
odbierany w ten sposób, że w całym procesie pracy szczególnie niebezpiecznej musi być osoba,
która w sposób ciągły nadzoruje pracę pracowników. Należy w tym miejscu określić, co oznacza
słowo “bezpośredni” i co oznacza słowo “nadzór”. Bezpośredni oznacza dotyczący kogoś lub
czegoś wprost. Nadzór oznacza kontrolowanie lub pilnowanie czegoś lub kogoś. Innymi słowy,
zwrot “bezpośredni nadzór” oznacza kontrolowanie lub pilnowanie pracowników wykonujących
4 § 41 ust. 1 rbhp
5 § 41 ust. 1 rbhp
6 § 41 ust. 2 rbhp
prace szczególnie niebezpieczne. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż przepis nie mówi o ciągłym lub
stałym nadzorze. Oznacza to, że wobec pracowników musi być ustanowiony nadzór w postaci
osoby kierującej, która wykonuje nałożone na nią obowiązki w zakresie bhp w szczególności
względem pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne. Podstawowe obowiązki
osoby kierującej obejmują więc7:
1) organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy;
2) dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem;
3) organizowanie, przygotowywanie i prowadzenie prac, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy;
4) dbanie o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej
i
ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem;
5) egzekwowanie przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy;
6) zapewnianie wykonanie zaleceń
lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.
Oczywiście, obowiązki w zakresie sposobu i nadzoru nad pracownikami mogą być
dowolnie zaostrzone w sposób wewnętrzny, ustalony porządkiem organizacyjnym danego
pracodawcy. Warto mieć również na uwadze fakt rozproszonej struktury organizacyjnej.
Odpowiednie środki zabezpieczające dotyczą oczywiście właściwego wyposażania
w środki ochrony zbiorowej oraz środki ochrony indywidualnej pracowników. Odpowiedniość
jest realizowana w dwóch kategoriach. Pierwsza kategoria to przede wszystkim zapewnienie
środków ochrony indywidualnej spełniających wymagania oceny zgodności8 względem zagrożeń,
przed którymi mają chronić pracownika. Względem środków ochrony zbiorowej muszą być
spełnione
inne, specyficzne wymagania normatywne względem technicznych środków
ochronnych (np. w zakresie wentylacji, oświetlenia, konstrukcji, wytrzymałości itp.). Do środków
7 art. 212 kp
8 art. 2376 §3
ochrony zbiorowej można też zaliczyć rozwiązania organizacyjne, które ograniczają bądź
całkowicie eliminują zagrożenia (np. zastępowanie niebezpiecznych procesów pracy metodami
bezpieczniejszymi). Drugą kategorią odpowiedniego zabezpieczenia pracownika to wybór
środków ochrony indywidualnej chroniących przed konkretnym zagrożeniem. Należy więc
zidentyfikować
potencjalne
zagrożenia
związane
z wykonywaniem danej pracy szczególnie niebezpiecznej i zaopatrzyć pracownika w stosowne
środki ochrony indywidualnej. Ogólne wymagania w zakresie rodzajów prac, w których
wymagane jest stosowanie ochron osobistych, określone są w załączniku nr 2 do rbhp.
Kolejnym obligatoryjnym wymaganiem w zakresie prac szczególnie niebezpiecznych jest
zapewnienie instruktażu pracownikom wykonującym tego typu prace. Instruktaż ten obejmuje:
a)
imienny podział pracy,
b) kolejność wykonywania zadań,
c) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.
Rozporządzenie nie precyzuje terminu przeprowadzenia instruktażu ani czasu trwania
takiego instruktażu. Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że tematyka instruktażu wskazuje na
określone punkty konieczne do wykonania. Oczywiście instruktaż ten można uwzględniać
podczas
instruktażu stanowiskowego, zapewniając odpowiednio rozszerzony program
instruktażu o w/w tematy. Warto jednak mieć na uwadze, iż w przypadku procesów pracy
o zmiennych cechach lub w przypadku zmian organizacyjnych, zmiany kadry pracowniczej, zmian
technologicznych itp., należy ten instruktaż przeprowadzać każdorazowo w przypadku zajścia
takich zmian. Sposób, tryb i metody prowadzenia takiego instruktażu mogą się różnić
w zależności od podejścia zarządczego w danym zakładzie pracy. Moim zdaniem, warto sprawę
instruktażu
w
zakresie
prac
szczególnie
niebezpiecznych
i standardowego instruktażu stanowiskowego w ramach szkolenia bhp traktować odrębnie
a
zasady
takiego
instruktażu opracować,
stosować
i egzekwować w
ramach
wewnątrzzakładowych zasad bhp. Przykładem najprostszego potwierdzenia odbycia takiego
instruktażu łącznie z wymaganymi elementami jest poniższa tabela:
Imienny podział pracy
Kolejność
Wymagania BHP przy
wykonywanych zadań
Prace związane z
rozładunkiem i
składowaniem
elementów
Konstruowanie
rusztowania
poszczególnych
czynnościach
(można wpisać
konkretnie czynności lub
odesłanie do instrukcji
bhp, oceny ryzyka itp.)
j/w
Jan Kowalski
Andrzej Kowalski
Adrian Kowalski
Adam Kowalski
Andrzej Kowalski
Bartłomiej Kowalski
Adam Kowalski
Eryk Kowalski
Jan Kowalski
Edmund Kowalski
Odbiór techniczny
j/w
rusztowania
Podpisy osób
zapoznanych
Ostatnim ogólnym wymaganiem nałożonym na pracodawcę jest zapewnienie, aby
dostęp do miejsc wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych miały jedynie osoby
upoważnione i odpowiednio poinstruowane9. Również to rozwiązanie może być realizowane
zależnie od poziomu organizacyjnego pracodawcy. Niezależnie od tego, trzeba przyjąć, iż
wymaganie to będzie spełnione, jeżeli pracownicy będą przeszkoleni (stanowiskowo oraz
w zakresie instruktażu dotyczącego prac szczególnie niebezpiecznych), ze względu na to, iż
właściwe poinstruowanie będzie spełniało wymaganie upoważnienia (inaczej uprawnienia) na
zasadzie przeszkolony, to tym bardziej upoważniony do wykonywania tej pracy (oczywiście
należy pamiętać o warunkach dopuszczenia pracownika do pracy – aktualne szkolenie bhp,
aktualne orzeczenie lekarskie i odpowiednie kwalifikacje do wykonania pracy10).
Wykonywanie przez pracowników prac szczególnie niebezpiecznych również rodzi
obowiązki stricte organizacyjne, wynikające z kp, rszbhp i upt. Regulacje te dotyczą kwestii prac
w porze nocnej, szkoleń okresowych w dziedzinie bhp i pracowników tymczasowych.
Pracownik wykonujący prace szczególnie niebezpieczne, zatrudniony w porze nocnej, nie
może wykonywać pracy w nocy w wymiarze godzinowym dłuższym niż 8 godzin11. Wykaz prac
szczególnie niebezpiecznych, które są wykonywane w nocy, musi być ustalony w porozumieniu
z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja
związkowa - z przedstawicielami pracowników wybranymi w trybie przyjętym u danego
pracodawcy oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną
nad pracownikami. Oznacza to, że poza standardowym obowiązkiem ustalenia wykazu prac
9 §81 ust. 2 rbhp
10 art. 2372 §1 kp, art. 229 §4 kp
11 art. 1517 §3 kp
szczególnie niebezpiecznych, pracodawca musi ustalić także wykaz tych prac wykonywanych
w porze nocnej (odrębnie lub równolegle ze standardowym wykazem).
W przypadku szkolenia okresowego w dziedzinie bhp dla pracowników wykonujących
prace szczególnie niebezpieczne mamy do czynienia z ogromnym problemem praktycznym
w stosowaniu tego przepisu prawnego. Przepis rszbhp odnosi się wprawdzie do stanowisk
robotniczych12, jednakże nie wykluczone jest wykonywanie prac szczególnie niebezpiecznych
przez innych pracowników, nie przyporządkowanych w rzeczywistości do stanowisk z grupy
robotniczej. Jak było wspomniane wcześniej, prace szczególnie niebezpieczne są rodzajami
faktycznie wykonywanych prac. Dlatego też tak istotna jest właściwa identyfikacja zagrożeń
i namacalne poznanie procesu pracy na danym stanowisku pracy. Innymi słowy, każdy
pracownik, wykonujący pracę szczególnie niebezpieczną, powinien być szkolony co roku.
Dopiero zaprzestanie wykonywania tego rodzaju prac przez pracownika umożliwia organizację
szkoleń okresowych w standardowym trybie. Za poparciem tej tezy może przemawiać kolejny
przepis, wprowadzony przez
rszbhp, dotyczący obowiązku pracodawcy związanego
z koniecznością ustalenia w konsultacji z przedstawicielami pracowników szczegółowego trybu
przeprowadzania szkoleń w zakładzie pracy13. Tryb ten powinien określać co najmniej
częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki
wykonywania prac na stanowiskach z poszczególnych grup pracowniczych. Innymi słowy oznacza
to, że na pracodawcy ciąży obowiązek właściwej
identyfikacji
i dostosowania trybu
szkoleniowego do realnych warunków pracy na danym stanowisku. Katalog rozwiązań może być
różny np. poprzez rozszerzenie tematyki szkolenia o kwestie związane z pracami szczególnie
niebezpiecznymi. Należy jednak pamiętać o zasadzie powtarzalności takiego szkolenia, które
musi być przeprowadzane co roku14. Za idealny przykład może posłużyć tutaj stanowisko pracy
zakwalifikowane do grupy inżynieryjno-technicznej, jednakże w procesie pracy wykonujące
szczególnie niebezpieczne zadania. Program szkolenia dla stanowisk inżynieryjno-technicznych
jest bardziej rozbudowany niż w przypadku stanowisk robotniczych, jednak ze względu na
możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia, może być dodatkowo
rozbudowany o zagadnienia poruszane na corocznych szkoleniach z programu ramowego
12 §15 ust. 1
13 §15 ust. 3 rszbhp
14 Co ma swoje uzasadnienie w tym, iż oprócz programów ramowych szkolenia, organizator szkolenia ma
obowiązek opracowania szczegółowych programów szkolenia – przyp. aut.
szkolenia jak dla stanowisk robotniczych lub można odpowiednio dostosować program ramowy
dla stanowisk inżynieryjno-technicznych, przy zachowaniu czasookresowej powtarzalności.
Innym warunkiem podkreślającym niebezpieczeństwo podczas wykonywania prac
szczególnie niebezpiecznych jest zatrudnianie pracowników tymczasowych (zatrudnianych przez
agencje pracy). Ustawa regulująca warunki zatrudniania pracowników tymczasowych określa
wprost, iż wykonywanie prac szczególnie niebezpiecznych przez pracowników tymczasowych
jest zabronione15.
Przykładem wewnątrzzakładowej a jednocześnie najprostszej regulacji zakresie realizacji
obowiązku ustalenia wykazu prac szczególnie niebezpiecznych jest poniższe zarządzenie:
Zarządzenie nr …………
z dnia ………………….. roku
w sprawie ustalenia wykazu prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy
Na podstawie art. 1517 §3 Kodeksu pracy oraz § 80 ust. 2 oraz § 81 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169 poz. 1650 ze zm.)
zarządzam, co następuje:
§ 1
1. Ustalam wykaz prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy.
2. Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy obejmuje takie
prace jak:
a) prace na wysokości pow. 1 m nad poziomem powierzchni podłogi lub ziemi, nie
wyposażonej w stałe elementy konstrukcyjne chroniące przed upadkiem z wysokości;
b) prace na wysokości pow. 1 m nad poziomem powierzchni podłogi lub ziemi, wyposażone w
stałe elementy konstrukcyjne chroniące przed upadkiem z wysokości, wymagające
wychylania się pracownika poza obrys elementów ochronnych chroniących przed upadkiem.
§ 2
15 art. 8 pkt 1 upt
Szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie
niebezpiecznych wymienionych w § 1 ustalone są w wewnętrznych instrukcjach bezpieczeństwa
i higieny pracy.
§ 3
Wykonanie zarządzenia w zakresie § 2 ust. 2 powierzam kierownikowi (np. robót) we współpracy
z inspektorem ds. BHP.
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem popisania.
§ 4
Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych
Jak było wcześniej wskazane, do prac szczególnie niebezpiecznych zalicza się prace,
wynikające z:
1) ogólnie obowiązujących przepisów prawnych;
2) ustaleń pracodawcy;
3) dokumentacji techniczno-ruchowej lub innych instrukcji eksploatacyjnych.
O ile zidentyfikowanie prac w trybie określonym w pkt 2 i 3 jest łatwiejsze, ponieważ
pozostawia swoistą autonomię pracodawcy w tym zakresie, to ustalenie prac szczególnie
niebezpiecznych na podstawie obowiązujących przepisów prawa wymaga przeglądu licznych
aktów prawnych. Wykaz sporządzony na podstawie litery prawa jest o tyle ważny, że pozwala on
zidentyfikować obszary, w których prace szczególnie niebezpieczne muszą być identyfikowane
obligatoryjnie a co za tym idzie muszą być realizowane odpowiednie obowiązki z tego faktu
wynikające. Specyficznym mankamentem wskazania danego rodzaju pracy
jako pracy
szczególnie niebezpiecznej przez określony akt prawny jest to, że niektóre akty regulują zasady
wykonywania takiej pracy, a niektóre wskazują jedynie, jaki rodzaj prac należy klasyfikować jako
pracę szczególnie niebezpieczną, pozostawiając szczegółowe uregulowanie obowiązków
pracodawcy.
Na podstawie obowiązujących przepisów prawa, regulujących wykonywanie prac w
różnych gałęziach gospodarki (rozporządzenia wydane na podstawie art. 23715 kp) oraz rbhp
można wyróżnić ogólne rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych oraz prace szczególnie
niebezpieczne związane z daną gałęzią gospodarki czy też pracy. Do ogólnych prac szczególnie
niebezpiecznych zalicza się:
Pobierz darmowy fragment (pdf)