Darmowy fragment publikacji:
Redaktor prowadzący: Grażyna Polkowska-Nowak
Opracowanie redakcyjne: Agnieszka Zagozda
Redakcja techniczna: Krzysztof Koziarek
Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2011
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani
rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących,
nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorek i wydawcy.
ISBN 978-83-7620-889-3
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.LexisNexis.pl, e-mail: biuro@LexisNexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.LexisNexis.pl
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Wstęp do I wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
25
Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 153,
poz. 1227 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 1. [Zakres regulacji]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
Art. 2. [Krąg podmiotów uprawnionych] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Art. 3. [Rodzaje świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
32
Art. 4. [Definicje] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 5. [Zasady ustalania stażu ubezpieczeniowego]. . . . . . . . . . . .
39
Art. 6. [Okresy składkowe] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Art. 7. [Okresy nieskładkowe] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Art. 8. [Okresy zagraniczne] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Art. 9. [Zaliczanie okresów zatrudnienia w dawnych granicach RP] . . 65
Art. 10. [Inne okresy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Art. 10a. [Wliczanie okresów pobierania renty]. . . . . . . . . . . . . . . .
69
Art. 11. [Zbieg okresów] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Art. 15. [Sposób ustalania podstawy wymiaru] . . . . . . . . . . . . . . . 72
Art. 16. [Sposób ustalania 10-letniego okresu] . . . . . . . . . . . . . . . 78
Art. 18. [Podstawa przy okresach zagranicznych] . . . . . . . . . . . . . .
79
Art. 19. [Kwota bazowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Art. 19a. [Okres obowiązywania kwoty bazowej] . . . . . . . . . . . . . . .
81
Art. 21. [Podstawa przy zamianie renty na emeryturę] . . . . . . . . . . .
81
Art. 22. [Delegacja ustawowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
86
Art. 23 [Emerytura w najniższej wysokości] . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 24. [Emerytura z tzw. I filaru]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
5
Spis treści
Art. 24a. [Emerytura „z urzędu”] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Art. 25. [Waloryzacja składek] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
93
Art. 25a. [Ostatnia waloryzacja składek]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
Art. 26. [Formuła wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej
składki] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Art. 26a. [Wzrost emerytury z tytułu ubezpieczenia rolniczego] . . . . . . 100
Art. 27. [Warunki nabycia prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
104
Art. 27a. [Emerytura „z urzędu”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105
Art. 28. [Emerytura przy niepełnym stażu]. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 29. [Emerytura wcześniejsza]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
106
Art. 30. [Wcześniejsze emerytury na podstawie odrębnych przepisów] . 112
Art. 31. [Wcześniejsza emerytura w razie wypadku przy pracy]. . . . . . . .
115
Art. 32. [Emerytura w niższym wieku] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
121
Art. 33. [Twórcy i artyści] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 39. [Obniżenie wieku dla górników] . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
122
Art. 40. [Prawo do emerytury kolejowej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Art. 41. [Staż pracy na kolei] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Art. 42. [Pojęcie pracownika kolejowego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Art. 43. [Okresy zatrudnienia na kolei] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Art. 44. [Okresy równorzędne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
127
Art. 45. [Okresy zaliczalne]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 46. [Zachowanie prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
129
Art. 47. [Odesłanie do Karty Nauczyciela] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Art. 50 [Emerytura kolejowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Art. 50a. [Emerytura górnicza ze względu na wiek] . . . . . . . . . . . . . 133
Art. 50b. [Uwzględniane okresy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Art. 50c. [Katalog prac górniczych i prac równorzędnych] . . . . . . . . . 135
Art. 50d. [Przeliczniki stażu do prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
138
Art. 50e. [Emerytura górnicza bez względu na wiek] . . . . . . . . . . . . 139
Art. 50f. [Sposób rozliczania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Art. 51. [Przeliczniki stażu do wymiaru emerytury górniczej] . . . . . . . . 141
Art. 52. [Przeliczniki pracy górniczej do wymiaru innych emerytur] . . . 143
Art. 53. [Formuła wymiaru emerytury]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
144
Art. 54. [Brak gwarancji wysokości emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . 151
Art. 54a. [Zachowanie wyższej kwoty świadczenia przy zamianie renty
151
Art. 55. [Możliwość zamiany formuły] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Art. 56. [Wymiar przy uwzględnianiu okresów rolniczych] . . . . . . . . 152
Art. 75. [Dodatek pielęgnacyjny] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Art. 77. [Przesłanki przyznania zasiłku pogrzebowego] . . . . . . . . . . 161
Art. 78. [Podmioty uprawnione do zasiłku pogrzebowego] . . . . . . . . 163
164
Art. 79. [Ograniczenie kwoty zasiłku pogrzebowego]. . . . . . . . . . . .
Art. 80. [Wysokość zasiłku]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
165
na emeryturę]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
Spis treści
Art. 81 [Wygaśnięcie prawa do zasiłku pogrzebowego] . . . . . . . . . 165
Art. 82. [Emerytura w szczególnym trybie] . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Art. 83. [Świadczenie w drodze wyjątku] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Art. 84. [Finansowanie z budżetu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Art. 85. [Najniższa emerytura i renta] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Art. 86. [Ograniczenie wysokości świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . 182
Art. 87. [Minimalna kwota emerytury z I i II filaru] . . . . . . . . . . . . 183
Art. 88. [Zasady rewaloryzacji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
188
Art. 89. [Wskaźniki] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Art. 93. [Automatyczna waloryzacja] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Art. 94. [Obowiązek publikacji wskaźników] . . . . . . . . . . . . . . . . 192
194
Art. 95. [Zbieg prawa do emerytury]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
197
Art. 96. [Zbieg ze świadczeniami z odrębnych ustaw] . . . . . . . . . . .
Art. 97. [Gwarancja wysokości]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
200
Art. 98. [Zasady wypłaty świadczeń w zbiegu] . . . . . . . . . . . . . . . 200
Art. 100. [Powstanie prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Art. 101. [Ustanie prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Art. 103. [Zawieszenie prawa do świadczeń]. . . . . . . . . . . . . . . . .
207
Art. 103a. [Konieczność rozwiązania stosunku pracy] . . . . . . . . . . . . 210
Art. 104. [Osiąganie przychodu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
211
Art. 106. [Delegacja do wydawania rozporządzeń] . . . . . . . . . . . . . 220
Art. 108. [Ponowne ustalenie wysokości emerytury] . . . . . . . . . . . . 221
Art. 109. [Możliwość przeliczania emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . 223
224
Art. 110. [Warunki ustalenia nowej podstawy]. . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 111. [Ustalenie nowego wskaźnika (Wwpw)]. . . . . . . . . . . . . .
228
229
Art. 112. [Doliczanie nowych okresów] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
232
Art. 113. [Terminy składania wniosków o doliczenie] . . . . . . . . . . . . .
Art. 114. [Ponowne ustalenie prawa do świadczeń]. . . . . . . . . . . . .
232
Art. 115. [Organy właściwe do wydania decyzji] . . . . . . . . . . . . . . 238
Art. 116. [Wszczęcie postępowania]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
241
Art. 116a. [Powiązanie wniosków] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
Art. 117. [Dowody] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
Art. 118. [Termin wydania decyzji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Art. 120. [Świadczenia zaliczkowe] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
Art. 121. [Zwolnienie od opłat] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Art. 122. [Obowiązek udzielania pomocy organom rentowym] . . . . . . 259
Art. 124. [Stosowanie kodeksu postępowania administracyjnego] . . . . 260
Art. 127. [Obowiązek powiadomienia o osiąganiu przychodu] . . . . . . 261
Art. 128. [Poświadczenie życia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
265
Art. 128a. [Delegacja ustawowa do wydania rozporządzeń]. . . . . . . . .
Art. 129. [Data ustalenia prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
266
Art. 130. [Zasady wypłacania świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Art. 132. [Miejsce wypłaty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
270
7
Spis treści
Art. 133. [Data realizacji ponownie ustalonego prawa . . . . . . . . . . . 271
Art. 134. [Wstrzymanie wypłaty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Art. 135. [Wznowienie wypłat] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Art. 136. [Uprawnienia członków rodziny w razie śmierci
ubezpieczonego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Art. 136a. [Świadczenie za niepełny miesiąc] . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
Art. 136b. [Wypłata świadczeń opiekunowi faktycznemu] . . . . . . . . . 285
Art. 138. [Obowiązek zwrotu świadczenia]. . . . . . . . . . . . . . . . . .
286
Art. 138a. [Odpowiedzialność banków] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Art. 139. [Katalog możliwych potrąceń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Art. 140. [Granice potrąceń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
Art. 141. [Kwoty wolne od egzekucji i potrąceń] . . . . . . . . . . . . . . .
303
Art. 142. [Odesłanie do procedur dotyczących egzekucji] . . . . . . . . . 305
Art. 143. [Możliwość potrącenia wyrównawczego] . . . . . . . . . . . . . 305
Art. 143a. [Zwrot opłat w razie śmierci ubezpieczonego] . . . . . . . . . . 306
Art. 144. [Egzekucja przeciwko osobom trzecim] . . . . . . . . . . . . . . 306
308
Art. 173. [Kapitał początkowy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 174. [Ustalanie kapitału początkowego]. . . . . . . . . . . . . . . . .
312
Art. 175. [Konieczność przekazania dokumentacji] . . . . . . . . . . . . . 317
Art. 176. [Podstawa wymiaru w 1999 r.] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
Art. 177. [Kwota bazowa do wyliczenia kapitału początkowego] . . . . . 319
Art. 178. [Odliczanie składki od przychodu] . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Art. 179. [Dodatkowa waloryzacja] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Art. 180. [Zachowanie prawa do dotychczasowych świadczeń] . . . . . . 319
Art. 182. [Składanie wniosków bezpośrednio w organie rentowym] . . . 322
Art. 183. [Emerytura „mieszana”] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
Art. 183a. [Wyłączenie emerytury „mieszanej”] . . . . . . . . . . . . . . . 326
Art. 184. [Prawo do emerytury w niższym wieku]. . . . . . . . . . . . . .
326
Art. 185. [Przeliczanie kapitału początkowego] . . . . . . . . . . . . . . . 328
Art. 186. [Przepisy intertemporalne] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
Art. 190. [Wskazanie osób uprawnionych do odbioru świadczenia] . . . 331
332
Art. 191. [Przepisy dostosowawcze] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 192. [Zachowanie ciągłości ustaw] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
332
Art. 194. [Czasowe zachowanie przepisów wykonawczych] . . . . . . . . 332
Art. 194a. [Przeliczanie kwoty bazowej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
Art. 194b. [Dopłata do najniższych emerytur i rent] . . . . . . . . . . . . . 334
Art. 196. [Wejście w życie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
Ustawa z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych
(Dz.U. Nr 228, poz. 1507 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Art. 1. [Zakres przedmiotowy ustawy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
337
Art. 2. [Zasada równości] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
8
Spis treści
Art. 3. [Słownik pojęć]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
339
Art. 4. [Zakres podmiotowy ustawy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
342
Art. 5. [Związek z emeryturą powszechną] . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Art. 6. [Odesłanie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Art. 7. [Rodzaje emerytur kapitałowych] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
Art. 8. [Prawo do okresowej emerytury kapitałowej] . . . . . . . . . . . 346
Art. 9. [Wygaśnięcie prawa]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
348
Art. 10. [Prawo do dożywotniej emerytury kapitałowej] . . . . . . . . . . 350
Art. 11. [Przekazanie środków do Funduszu Emerytalnego]. . . . . . . .
351
Art. 12. [Ustalanie prawa na wniosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
Art. 13. [Ustalanie prawa z urzędu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
Art. 14. [Tryb ustalania prawa do emerytury okresowej]. . . . . . . . . .
353
Art. 15. [Nieustalenie prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Art. 16. [Upoważnienie do wydania rozporządzeń] . . . . . . . . . . . . .
356
Art. 17. [Ustalenie prawa do emerytury dożywotniej] . . . . . . . . . . . 358
Art. 18. [Nieustalenie prawa do emerytury dożywotniej] . . . . . . . . . 361
Art. 19. [Upoważnienie do wydania przepisów wykonawczych] . . . . . 362
Art. 20. [Wskazanie osoby uposażonej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
363
Art. 21. [Obowiązki zakładów emerytalnych wobec ZUS] . . . . . . . . . 365
Art. 22. [Rola odrębnego rachunku bankowego ZUS]. . . . . . . . . . . .
366
Art. 23. [Bank upoważniony do obsługi rachunków] . . . . . . . . . . . . 367
Art. 24. [Sposób ustalania wysokości okresowej emerytury kapitałowej] 367
Art. 25. [Ponowne ustalenie kwoty okresowej emerytury kapitałowej]. .
369
Art. 26. [Waloryzacja okresowej emerytury kapitałowej] . . . . . . . . . 371
Art. 27. [Sposób ustalania wysokości dożywotniej emerytury
Art. 28. [Ponowne ustalenie wysokości dożywotniej emerytury
372
Art. 29. [Ustalanie kwoty wypłaty gwarantowanej] . . . . . . . . . . . . .
373
Art. 30. [Wypłata emerytur kapitałowych przez ZUS] . . . . . . . . . . . 373
375
Art. 30a. [Wyczerpanie środków na rachunku w OFE] . . . . . . . . . . . .
Art. 44. [Obowiązek OFE przekazywania pełnomocnictw ZUS] . . . . . .
375
Art. 46. [Data wejścia ustawy w życie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
kapitałowej]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapitałowej]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
371
Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych
(Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
Art. 1. [Zakres przedmiotowy ustawy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
377
Art. 2. [Słownik pojęć]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
380
Art. 3. [Kryteria pracy w szczególnych warunkach i szczególnym
382
Art. 4. [Warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej] . . . . . . . 388
charakterze]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Spis treści
Art. 5. [Praca na statkach powietrznych] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
Art. 6. [Praca w portach morskich]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
392
393
Art. 7. [Praca w hutnictwie]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 8. [Praca na morzu i przy azbeście] . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
394
Art. 9. [Maszyniści pojazdów trakcyjnych] . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
Art. 10. [Ekipy ratownictwa górskiego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395
Art. 11. [Prace górnicze] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
Art. 12. [Wyłączenie okresów niezdolności do pracy z powodu choroby
lub macierzyństwa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
Art. 13. [Prawo do emerytury pomostowej dla służb mundurowych]. . .
397
Art. 14. [Formuła wymiaru i przeliczania emerytury pomostowej] . . . . 398
Art. 15. [Data nabycia prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401
Art. 16. [Ustanie prawa do emerytury pomostowej] . . . . . . . . . . . . 402
Art. 17. [Zawieszenie prawa do emerytury pomostowej]. . . . . . . . . .
403
Art. 18. [Renta rodzinna] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
Art. 19. [Dodatek pielęgnacyjny] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
Art. 20. [Zasiłek pogrzebowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
408
Art. 21. [Prawo do rekompensaty]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 22. [Formuła wyliczania rekompensaty]. . . . . . . . . . . . . . . . .
409
Art. 23. [Wypłata rekompensaty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
Art. 24. [Wniosek jako podstawa wszczęcia postępowania] . . . . . . . . 412
Art. 25. [Organ rentowy właściwy do wydania decyzji]. . . . . . . . . . .
413
Art. 26. [Wypłacanie emerytury pomostowej] . . . . . . . . . . . . . . . . 414
Art. 27. [Zbieg prawa do emerytury pomostowej z innym
świadczeniem] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
Art. 28. [Stosowanie przepisów innych ustaw]. . . . . . . . . . . . . . . .
416
Art. 29. [Fundusz Emerytur Pomostowych] . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
Art. 30. [Przychody Funduszu]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
417
Art. 31. [Gwarancja budżetu państwa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
Art. 32. [Wypłaty z Funduszu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
Art. 33. [Rola Zarządu ZUS] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
418
Art. 34. [Możliwość lokowania środków Funduszu]. . . . . . . . . . . . .
Art. 35. [Krąg pracowników objętych składką]. . . . . . . . . . . . . . . .
419
Art. 36. [Składka na emerytury pomostowe]. . . . . . . . . . . . . . . . .
422
Art. 37. [Obowiązki płatnika] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Art. 38. [Obowiązek informowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych]. 423
Art. 39. [Zgłoszenie korygujące] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
425
Art. 40. [Sankcje za nieterminowe opłacanie składek] . . . . . . . . . . . 427
Art. 49. [Prawo do emerytury pomostowej mimo niespełnienia
warunków] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428
Art. 57. [Wejście w życie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429
10
Spis treści
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela
(tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . 431
Art. 1. [Zakres podmiotowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431
Art. 86. [Prawo nauczyciela do emerytury na zasadach ogólnych] . . . . 435
Art. 87. [Prawo do odprawy emerytalnej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438
Art. 88. [Przesłanki nabycia prawa do emerytury nauczycielskiej] . . . . 440
448
Art. 90. [Dodatek za tajne nauczanie]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ustawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach
kompensacyjnych (Dz.U. Nr 97, poz. 800 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . . 451
451
Art. 1. [Zakres podmiotowy ustawy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
452
Art. 2. [Słownik pojęć stosowanych przez ustawę]. . . . . . . . . . . . .
Art. 3. [Krąg osób uprawnionych do świadczenia] . . . . . . . . . . . . .
454
Art. 4. [Warunki nabycia prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
458
Art. 5. [Formuła wymiaru świadczenia]. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 6. [Źródło finansowania]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
460
Art. 7. [Nabycie prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460
Art. 8. [Ustanie prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461
Art. 9. [Zawieszenie prawa]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
462
Art. 10. [Śmierć nauczyciela przed ustaleniem prawa do świadczenia] . 464
Art. 11. [Dodatek pielęgnacyjny] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
Art. 12. [Zasiłek pogrzebowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
Art. 13. [Finansowanie z budżetu państwa] . . . . . . . . . . . . . . . . . 466
Art. 14. [Konieczność złożenia wniosku] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467
Art. 15. [Wydawanie decyzji]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
467
Art. 16. [Okresy i terminy dokonywania wypłat] . . . . . . . . . . . . . . 468
Art. 17. [Zbieg świadczeń z różnych tytułów] . . . . . . . . . . . . . . . . 469
Art. 18. [Przepisy uzupełniające stosowanie ustawy] . . . . . . . . . . . . 470
Art. 30. [Wejście w życie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
(tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . 473
Art. 1. [Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy] . . . . . . . . . . . 473
Art. 2. [Podmioty realizujące ubezpieczenie rolników] . . . . . . . . . . 475
Art. 3. [Ubezpieczenie z ustawy i na wniosek] . . . . . . . . . . . . . . . 475
Art. 5. [Małżonek rolnika]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
477
Art. 5a. [Prowadzenie przez rolnika pozarolniczej działalności] . . . . . 478
Art. 6. [Słownik] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483
Art. 16. [Ubezpieczenie obowiązkowe lub na wniosek]. . . . . . . . . . .
487
Art. 18. [Zakres świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
11
Spis treści
Art. 19. [Warunki nabycia prawa do emerytury] . . . . . . . . . . . . . . 490
Art. 20. [Staż ubezpieczeniowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492
Art. 21a. [Zasady liczenia stażu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
Art. 22. [Zamiana renty na emeryturę] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
Art. 24. [Dwuczęściowa struktura emerytury rolniczej] . . . . . . . . . . 497
Art. 25. [Formuła ustalania części składkowej] . . . . . . . . . . . . . . . 497
Art. 26. [Część uzupełniająca emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501
Art. 27. [Dodatki do emerytury rolniczej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502
Art. 28. [Zawieszenie prawa do emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
Art. 33. [Zbieg prawa do emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511
Art. 34. [Zawieszenie prawa do emerytury rolniczej] . . . . . . . . . . . .
516
Art. 44. [Ustalanie prawa do świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
520
Art. 48. [Waloryzacja świadczeń rolniczych]. . . . . . . . . . . . . . . . .
520
Art. 49. [Doręczanie świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 50. [Potrącenia z emerytury rolniczej]. . . . . . . . . . . . . . . . . .
521
Art. 51. [Tryb egzekucji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523
Art. 52. [Odesłanie do ustaw systemu powszechnego] . . . . . . . . . . . 523
Ustawa z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich rodzin ((tekst jedn. Dz.U. z 2004 r.
Nr 8, poz. 66 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525
Art. 1. [Zakres przedmiotowy ustawy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
525
Art. 2. [Katalog świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526
Art. 3. [Słownik ustawy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
528
Art. 4. [Okresy służby jako okresy składkowe] . . . . . . . . . . . . . . . 531
Art. 5. [Uposażenie jako podstawa wymiaru]. . . . . . . . . . . . . . . .
532
Art. 6. [Waloryzacja świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537
Art. 6a. [Tryb przekazywania składek na ubezpieczenie społeczne] . . . 538
542
Art. 7. [Zbieg emerytury wojskowej z prawem do innej emerytury]. . .
543
Art. 8. [Świadczenia w drodze wyjątku]. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 9. [Zbieg ze świadczeniem zagranicznym]. . . . . . . . . . . . . . .
544
Art. 10. [Pozbawienie prawa do emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . 544
Art. 11. [Odesłanie do innych przepisów] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545
Art. 12. [Nabycie prawa do emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
546
Art. 12a. [Okres urlopu wychowawczego] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 547
Art. 13. [Okresy równorzędne]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
547
Art. 14. [Okresy doliczane do wysługi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549
Art. 15. [Wymiar emerytury w razie pozostawania w służbie
Art. 15a. [Formuła wymiaru dla żołnierzy, którzy wstąpili do służby
przed 2 stycznia 1999 r.] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553
po 1 stycznia 1999 r.] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556
12
Spis treści
Art. 15b. [Obniżenie emerytury członkom WRON] . . . . . . . . . . . . . .
558
Art. 15c. [Służba w Narodowych Siłach Rezerwowych] . . . . . . . . . . . 558
Art. 16. [Doliczanie niektórych okresów pozbawienia wolności] . . . . . 559
Art. 17. [Zbieg tytułów do zwiększenia emerytury] . . . . . . . . . . . . .
560
Art. 18. [Minimalne i maksymalne wysokości emerytury] . . . . . . . . . 561
Art. 25. [Dodatki do emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
563
Art. 26. [Zasiłek pogrzebowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564
565
Art. 31. [Tryb ustalania nabycia prawa]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 31a. [Doręczanie decyzji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
567
Art. 32. [Ponowne ustalenie prawa do emerytury] . . . . . . . . . . . . . 568
Art. 32a. [Ponowne powołanie do służby] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570
Art. 32b. [Ustalanie nowej podstawy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570
Art. 32c. [Doliczanie okresów ponownej służby] . . . . . . . . . . . . . . . 570
Art. 33. [Uprawnienia organu emerytalnego] . . . . . . . . . . . . . . . . 571
Art. 34. [Możliwość dochodzenia odszkodowania] . . . . . . . . . . . . . 572
Art. 35. [Obowiązki innych podmiotów] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
Art. 36. [Zwolnienie od opłat] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574
Art. 37. [Delegacja ustawowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574
Art. 38. [Ustanie prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575
Art. 39a. [Zbieg emerytury z uposażeniem] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576
Art. 39b. [Zawieszenie emerytury na wniosek emeryta] . . . . . . . . . . .
576
Art. 40. [Zbieg emerytury z zarobkiem] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 577
Art. 40a. [Obowiązek powiadomienia o osiąganiu przychodów] . . . . . . 579
Art. 40b. [Roczne rozliczenie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580
Art. 41. [Wniosek o wypłatę emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
Art. 42. [Zbieg świadczeń z ustawy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
584
Art. 43. [Sposób wypłaty świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584
Art. 44. [Wstrzymanie wypłaty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585
Art. 45. [Wznowienie wypłaty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587
Art. 46. [Śmierć osoby uprawnionej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 588
Art. 48. [Obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia] . . . . 590
Art. 48a. [Obowiązek naliczania odsetek] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593
Art. 49. [Odesłanie do ustawy emerytalnej w kwestii potrąceń]. . . . . .
594
Art. 50. [Odesłanie do ustawy emerytalnej w kwestii egzekucji
594
Art. 54. [Gwarancja najniższej emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . .
595
Art. 57. [Przekazywanie świadczeń za granicę] . . . . . . . . . . . . . . . 595
Art. 58. [Przejściowe zachowanie przepisów wykonawczych] . . . . . . . 596
Art. 59. [Uchylenie poprzedniej ustawy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596
Art. 60. [Wejście w życie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596
ze świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Spis treści
Ustawa z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu,
Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego,
Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura
Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej
oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.)
(wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 597
Art. 1. [Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy] . . . . . . . . . . . 597
Art. 2. [Katalog świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598
Art. 3. [Słownik pojęć]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
598
Art. 4. [Okresy służby jako okresy składkowe] . . . . . . . . . . . . . . . 601
Art. 5. [Podstawa wymiaru emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602
Art. 6. [Waloryzacja świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604
605
Art. 7. [Zbieg ze świadczeniami z innych ustaw] . . . . . . . . . . . . . .
Art. 8. [Świadczenia w drodze wyjątku]. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
605
Art. 9. [Zbieg ze świadczeniami zagranicznymi] . . . . . . . . . . . . . .
606
Art. 10. [Pozbawienie prawa do emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . 606
608
Art. 10a. [Przekazywanie składki do ZUS] . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 11. [Generalne odesłanie do innych ustaw] . . . . . . . . . . . . . . .
609
610
Art. 12. [Prawo do emerytury policyjnej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 13. [Okresy równorzędne ze służbą] . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
612
Art. 13a. [Informacje o przebiegu służby] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614
Art. 14. [Okresy doliczane do wysługi „do wymiaru”] . . . . . . . . . . . 615
Art. 15. [Formuła wymiaru emerytury dla funkcjonariuszy
Art. 15a. [Wymiar emerytury dla funkcjonariuszy, którzy wstąpili
Art. 15b. [Wymiar emerytury dla funkcjonariuszy pełniących służbę
w latach 1944–1990] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622
Art. 16. [Uwzględnienie okresów sprzed służby] . . . . . . . . . . . . . . 629
Art. 17. [Zbieg tytułów do zwiększenia emerytury] . . . . . . . . . . . . .
629
Art. 18. [Minimalna i maksymalna kwota emerytury] . . . . . . . . . . . 629
Art. 25. [Dodatek pielęgnacyjny dla sierot zupełnych] . . . . . . . . . . . 630
Art. 26. [Zasiłek pogrzebowy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631
632
Art. 32. [Tryb wydawania decyzji]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
633
Art. 32a. [Doręczanie decyzji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 33. [Ujawnienie nowych dowodów i okoliczności] . . . . . . . . . . .
633
Art. 33a. [Ponowne ustalenie wysokości emerytury] . . . . . . . . . . . . .
634
Art. 33b. [Ustalenie nowej podstawy wymiaru emerytury] . . . . . . . . . 635
Art. 33c. [Doliczanie nowych okresów służby] . . . . . . . . . . . . . . . . 635
Art. 34. [Uprawnienia organu emerytalnego] . . . . . . . . . . . . . . . . 635
do służby po 1 stycznia 1999 r.] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621
pozostających w służbie przed 2 stycznia 1999 r.] . . . . . . . . . 617
14
Spis treści
emerytalny] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 35. [Sankcja za nienależyte wykonanie obowiązków przez organ
637
Art. 36. [Obowiązek informowania]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
637
Art. 37. [Zwolnienie z opłat] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637
Art. 38. [Delegacja ustawowa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637
Art. 39. [Ustanie prawa] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639
Art. 40a. [Zbieg emerytury z uposażeniem] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 640
640
Art. 40b. [Zawieszenie prawa na wniosek]. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Art. 41. [Łączenie emerytury z zarobkiem]. . . . . . . . . . . . . . . . . .
640
Art. 41a. [Obowiązek powiadomienia o osiąganiu przychodu] . . . . . . . 641
Art. 41b. [Roczne rozliczenie przychodów] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641
Art. 42. [Wypłata emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 643
Art. 43. [Zbieg świadczeń z ustawy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
644
Art. 44. [Sposób przekazywania świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . 644
Art. 45. [Wstrzymanie wypłaty emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . 644
Art. 46. [Wznowienie wypłaty emerytury] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645
Art. 47. [Śmierć osoby uprawnionej] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646
Art. 49. [Obowiązek zwrotu nienależnie pobranej emerytury] . . . . . . . 647
Art. 49a. [Obowiązek naliczenia odsetek] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648
Art. 50. [Potrącenia ze świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648
Art. 51. [Egzekucja ze świadczeń] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
649
Art. 63. [Przekazywanie emerytury za granicę] . . . . . . . . . . . . . . . 650
Art. 65. [Utrata mocy przez poprzednią ustawę] . . . . . . . . . . . . . . 650
Art. 66. [Wejście ustawy w życie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651
Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653
Skorowidz przedmiotowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
671
Wykaz skrótów
Biul. SAKa
– Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i sądów
Biul. SN
IPiSS
KN
k.p.c.
Lex
LexPolonica
M.P.
o.f.f.e.
ONSAiWSA
OSA
OSAB
OSAiSN
OSNAPiUS
OSNC
OSNCP
OSNP
OTK-A
PiZS
p.p.s.a.
POSAG
pr.bank.
Pr.Pracy
okręgowych
– Biuletyn Sądu Najwyższego
– Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
– ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.
Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.)
– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil-
nego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
– system informacji prawnej Wydawnictwa Wolters Kluwer
– Serwis Prawniczy LexisNexis
– Monitor Polski
– ustawa z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu
funduszy emerytalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 34,
poz. 189 ze zm.)
– Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i woje-
wódzkich sądów administracyjnych
– Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
– Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej
– Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych i Sądu Najwyższego
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna,
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna oraz Izba
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy
– Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy;
seria A
– „Praca i Zabezpieczenie Społeczne”
– ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed
sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.)
– „Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku”
– ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.
Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.)
– „Prawo Pracy”
17
Wykaz skrótów
PUSiG
rozporządzenie 883/04
u.e.k.
u.e.p.
u.e.r.
u.n.ś.k.
u.s.r.
u.s.r.i.
ustawa wypadkowa
u.s.u.s.
u.ś.p.
u.z.e.f.
u.z.e.ż.z.
– „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych”
– rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji
systemów zabezpieczenia społecznego (tekst mający zna-
czenie dla EOG i dla Szwajcarii), (Dz.Urz. UE 2004 L 166/1
ze zm.)
– ustawa z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych
(Dz.U. Nr 228, poz. 1507 ze zm.)
– ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych
(Dz.U. Nr 237, poz. 1656)
– ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Fun-
duszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r.
Nr 153, poz. 1227 ze zm.)
– ustawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach
kompensacyjnych (Dz.U. Nr 97, poz. 800)
– ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.)
– ustawa z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników i członków ich rodzin (tekst. jedn. Dz.U. z 1989 r.
Nr 24, poz. 133 ze zm.) – uchylona
– ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecz-
nym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.)
– ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585
ze zm.)
– ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemery-
talnych (Dz.U. Nr 120, poz. 1252 ze zm.)
– ustawa z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrz-
nego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowe-
go, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura An-
tykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu,
Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich
rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.)
– ustawa z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz.U.
z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm.)
18
Wstęp do I wydania
Komentarz zawiera wyjaśnienia do wszystkich ustaw regulują-
cych prawo do emerytury nabywane w systemie powszechnego
ubezpieczenia społecznego i ubezpieczenia społecznego rolników oraz
w systemie zaopatrzenia społecznego służb mundurowych. Pominięte
zostały natomiast przepisy komentowanych ustaw, które nie dotyczą
tego świadczenia, chyba że mają ogólne zastoso wanie, jak np. przepisy
dotyczące zasiłku pogrzebowego, dodatków do świadczeń lub postępo-
wania w sprawie przyznania świadczeń.
Autorki przyjęły metodę bezpośredniego ustosunkowania się do prze-
pisów – bez powtarzania ich treści, co wymaga od Czytelnika czytania
komentarza łącznie z treścią danego przepisu.
W Komentarzu omówiono przepisy regulujące prawo do emerytu ry
powszechnej zawarte w ustawie o emeryturach i rentach z Fundu-
szu Ubezpieczeń Społecznych (emerytura w podstawowym wieku
emerytalnym, emerytura w niższym wieku emerytalnym, emerytura
wcześniejsza, emerytura kolejowa i emerytura górnicza) oraz w ustawie
o emeryturach kapitałowych, które są drugą częścią emerytury zwanej
bazową, przysługującej z systemu ubezpieczenia społecznego, składają-
cej się z emerytury powszechnej i kapitałowej.
Komentarz uwzględnia również emerytury nauczycielskie przysłu-
gujące na podstawie ustawy Karta Nauczyciela, należące do systemu
ubezpieczenia społecznego, a także emerytury pomostowe i świadcze-
nia kompensacyjne dla nauczycieli zastępujące wygaszane emerytury
w niższym wieku emerytalnym i emerytury nauczycielskie, jakkolwiek
są to świadczenia o odrębnym charakterze niż emerytura.
19
Wstęp do I wydania
Oprócz emerytur z systemu powszechnego w Komentarzu zostały omó-
wione emerytury przysługujące na podstawie ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników, a także emerytury przysługujące z systemu
zaopatrzenia społecznego, tj. emerytury dla żołnierzy zawodowych
oraz funkcjonariuszy Policji i pozostałych służb podległych Ministrowi
Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Zasady nabycia prawa do wszystkich wymienionych rodzajów emerytu-
ry są powiązane z zasadami nabycia prawa do emerytury powszechnej
przez wzajemne uwzględnianie okresów ubezpieczenia i wysługi albo
poprzez dopuszczenie możliwości łączenia prawa do emerytury z po-
szczególnych systemów.
Autorki dokonały też wyboru orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego,
Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych oraz Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych, których tezy
i zawarte w nich interpretacje uzupełniają wyjaśnienia przedstawione
w Komentarzu.
Komentarz przeznaczony jest dla szerokiego kręgu odbiorców – od osób
zainteresowanych własną sytuacją prawną po osoby, które zawodowo
zajmują się tą tematyką. W intencji Autorek Komentarz ma ułatwić Czy-
telnikowi zapoznanie się z całością problematyki prawa do emerytury
zawartej w różnych ustawach.
Komentarz uwzględnia ostatnie zmiany przepisów dotyczących prawa
do emerytury dokonane ustawą z 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych
ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecz-
nych (Dz.U. Nr 75, poz. 398), które weszły w życie z dniem 1 maja
2011 r.
Wprowadzenie
Przeprowadzona 12 lat temu reforma systemu emerytalnego dokonała
podziału ubezpieczonych na dwie grupy nabywające prawo do emery-
tury na różnych zasadach, zwanych umownie prawem do emerytury na
dotychczasowych zasadach i prawem do emerytury z filarów I i II.
Na dotychczasowych zasadach prawo do emerytury nabywają osoby
urodzone przed 1 stycznia 1949 r. Do roku 2018 będą one nabywały
prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, a do roku
2014 mogą nabywać prawo do emerytury w niższym wieku emerytal-
nym i do wcześ niejszej emerytury oraz do emerytury kolejowej.
Prawo do emerytury na dotychczasowych zasadach mogły też nabywać
osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. Prawo to było jednak dla nich
ograniczone koniecznością spełnienia warunków nabycia prawa do
31 grudnia 2008 r. Jedyny wyjątek ustawodawca zrobił dla nauczycieli,
którzy do tej daty musieli spełnić warunek stażu, a warunek rozwiąza-
nia stosunku pracy może zostać spełniony także po tej dacie (ale przed
ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego). Nauczyciele mający
spełniony warunek stażu mogą zatem nadal przechodzić na emeryturę
nauczycielską (bez względu na wiek).
Nabycie prawa do emerytury na dotychczasowych zasadach oznacza
wyliczenie emerytury według formuły uwzględniającej tzw. kwotę
indywidualną (zależną od posiadanych okresów składkowych i nieskład-
kowych oraz indywidualnych zarobków ubezpieczonego), a także tzw.
kwotę stałą powiększającą kwotę indywidualną w tym większym stop-
niu, im jest ona niższa (z tego względu zwaną kwotą socjalną).
21
Wprowadzenie
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które nie spełniły warunków na-
bycia prawa do emerytury w dotychczasowym systemie przed 1 stycznia
2009 r., nabywają od 1 stycznia 2009 r. prawo do emerytury określanej
jako emerytura z filarów I i II.
Emerytura w nowym systemie jest zależna bezpośrednio od przekaza-
nych do systemu składek.
W odniesieniu do ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.
składka emerytalna (19,52 podstawy) jest kierowana do trzech
funduszy, tj. na konto indywidualne w FUS (12,22 podstawy), na sub-
konto konta indywidualnego w FUS (obecnie 5 podstawy) i na konto
w otwartym funduszu emerytalnym (obecnie 2,3 podstawy).
Emerytura z I filaru pochodzi ze składki kierowanej na konto indywi-
dualne w FUS i jest wyliczana przez podzielenie sumy zgromadzonych
na koncie składek przez liczbę określającą przeciętną długość życia dla
osoby w wieku przejścia na emeryturę. Formuła ta wskazuje, że im póź-
niej nastąpi przejście na emeryturę, tym będzie ona wyższa.
Emerytura kapitałowa (II filar) wyliczana jest z części składki, która jest
kierowana na subkonto, i z części składki kierowanej do otwartego fun-
duszu emerytalnego.
Emerytura kapitałowa występuje w postaci okresowej emerytury ka-
pitałowej (przysługującej tylko do osiągnięcia 65 lat) i dożywotniej
emerytury kapitałowej.
Kwota okresowej emerytury kapitałowej z części składki kierowanej
na subkonto zostanie wyliczona analogicznie jak kwota emerytury
z I filaru. Inaczej w odniesieniu do części składki emerytalnej kiero-
wanej do otwartego funduszu emerytalnego. Jest ona zamieniana na
tzw. jednostki rozrachunkowe, których suma (po zgłoszeniu wniosku
o emeryturę) zostanie skapitalizowana i będzie stanowić podstawę do
wyliczenia drugiej części okresowej emerytury kapitałowej. Dożywot-
nie emerytury kapitałowe zaczną być wyliczane od 2014 r.
Reforma nie pozostała bez wpływu na prawo do emerytury w systemie
ubezpieczenia rolników, a także w systemie zaopatrzenia społecznego
służb mundurowych.
22
Wprowadzenie
Prawo do emerytury rolniczej jest różnicowane w zależności od daty
urodzenia rolnika, co przekłada się na różnice w liczeniu stażu ubez-
pieczeniowego oraz inne zasady zbiegu prawa do emerytury rolniczej
z prawem do emerytury nabytym na podstawie ustawy emerytalnej.
Szczególne trudności interpretacyjne mogą sprawiać przepisy obu
ustaw regulujących prawo do emerytury z systemu zaopatrzenia spo-
łecznego służb mundurowych. Ustawodawca różnicuje bowiem zasady
uwzględniania w wysłudze okresów składkowych i nieskładkowych od
daty wstąpienia do służby (przed lub po 1 stycznia 1999 r.), a nie od
daty urodzenia, którym to kryterium posługuje się ustawa emerytalna.
Przedstawiona w Komentarzu interpretacja przepisów została doko-
nana z uwzględnieniem teoretycznych założeń i konstrukcji prawnych
ubezpieczenia społecznego oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego i nie
zawsze jest zgodna ze stosowaną praktyką, także tą na korzyść ubez-
pieczonych. Krytykując dotychczasową praktykę, Autorki wskazują na
przyczynę tego stanu rzeczy, do których należy zaliczyć przede wszyst-
kim wady legislacji, takie jak: sprzeczność wewnętrzna przepisów,
niejasność sformułowań, luki prawne, niezgodność z ogólnymi zasada-
mi ubezpieczeń społecznych.
Autorki wyrażają nadzieję, że Komentarz ułatwi zrozumienie w gruncie
rzeczy dość skomplikowanych przepisów emerytalnych działających
jeszcze przez pewien czas dwutorowo oraz że wskazana interpretacja
będzie pomocna w stosowaniu tych przepisów nowego systemu emery-
talnego, co do których nie ma jeszcze ukształtowanego orzecznictwa.
USTAWA
z 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych
(tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227; zm.: Dz.U. z 2010 r. Nr 40, poz. 224,
Nr 134, poz. 903, Nr 205, poz. 1365, Nr 238, poz. 1578, Nr 257, poz. 1726; z 2011 r.
Nr 75, poz. 398)
(wyciąg)
DZIAŁ I
Przepisy ogólne
Rozdział 1
Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy
Art. 1.
ZAKRES REGULACJI
Art. 1. 1. Ustawa określa:
1) warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpie-
czeń emerytalnego i rentowych;
2) zasady ustalania wysokości świadczeń;
3) zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty świadczeń.
2 (uchylony).
3 (uchylony).
4. Warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych przysługu-
jących z ubezpieczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby
25
Art. 2
Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
zawodowej oraz wysokość tych świadczeń określają odrębne prze-
pisy.
Do ust. 1. Przepis ustala zakres przedmiotowy działania ustawy, ogra-
niczając go do warunków nabywania prawa do świadczeń pieniężnych
z tytułu zajścia ryzyka niezdolności do pracy (dawniej inwalidztwo)
oraz ryzyka emerytalnego (kojarzonego z osiągnięciem wieku). Do-
tyczy zatem osób objętych obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego
i rentowymi (zob. wyjaśnienia do art. 4). Nie dotyczy natomiast osób,
które renty i emerytury otrzymują z tytułu podlegania systemowi zaopa-
trzenia społecznego, tj. żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji
oraz innych służb, sędziów i prokuratorów. Ustawa reguluje prawo do
emerytury i rent z tytułu niezdolności do pracy z tzw. ogólnego stanu
zdrowia i z wypadków w drodze do pracy lub z pracy oraz do będących
ich następstwem (w razie śmierci żywiciela) rent rodzinnych.
Do ust. 4. Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie
czasowej niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia albo z wypad-
ku w drodze do pracy lub z pracy reguluje ustawa z 25 czerwca 1999 r.
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie cho-
roby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.)
– jakkolwiek przepis do niej nie odsyła. Natomiast prawo do wszystkich
świadczeń w razie niezdolności do pracy lub utraty żywiciela będących
skutkiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej reguluje ustawa
z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wy-
padków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r.
Nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Art. 2.
KRĄG PODMIOTÓW UPRAWNIONYCH
Art. 2. 1. Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych
w ustawie przysługują:
1) ubezpieczonym – w przypadku spełnienia warunków do nabycia
prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego
i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
2) członkom rodziny pozostałym po ubezpieczonym albo po osobie
uprawnionej do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytal-
nego i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
26
Dział I. Przepisy ogólne
Art. 2
2. Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie
przysługują również żołnierzom zawodowym oraz funkcjonariuszom
Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrz-
nego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojsko wego, Służby
Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Anty korupcyjnego, Stra-
ży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej, jeżeli nie spełniają oni warunków do nabycia
prawa lub utracili prawo do świadczeń określonych w przepisach
o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób, oraz członkom rodzin pozo-
stałym po tych osobach.
Do ust. 1. Przepis zakreśla krąg podmiotów uprawnionych do świad-
czeń. Są to osoby ubezpieczone oraz członkowie ich rodzin. Pojęcie
osoby ubezpieczonej ustawa precyzuje w art. 4 pkt 13 u.e.r. (zob. wy-
jaśnienia do tego przepisu). Krąg członków rodziny „pozostałych po
ubezpieczonym albo osobie uprawnionej do świadczeń” zakreślają
art. 67–71 u.e.r.
Zgodnie z tymi przepisami krąg członków rodziny obejmuje:
1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnolet-
ności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach ro-
dziny zastępczej;
3) małżonka (wdowę i wdowca);
4) rodziców.
Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się także ojczyma i macochę
oraz osoby przysposabiające.
Wymienieni członkowie rodziny będą uprawnieni do renty rodzinnej,
jeżeli utracą żywiciela. Utrata żywiciela oznacza utratę osoby, na której
utrzymaniu dany członek rodziny miał prawo pozostawać. Nie zawsze
zatem śmierć rodzica lub małżonka oznacza utratę żywiciela. Po śmierci
żywiciela obowiązek dostarczania środków utrzymania członkom ro-
dziny przejmuje ZUS.
Warunki pozostawania wymienionych w art. 67 u.e.r. osób na utrzy-
maniu ubezpieczonego albo uprawnionego do świadczeń wskazują
27
Art. 2
Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
art. 68–71 u.e.r. Przepisy te określają, kiedy zachodzi sytuacja utraty
żywiciela. Potocznie nazywane są warunkami nabycia prawa do renty
rodzinnej, co jest o tyle słuszne, że tylko osoba mająca określone cechy
(np. wiek) może pozostawać na utrzymaniu ubezpieczonego, czyli
spełnia warunki nabycia prawa do renty rodzinnej. W sensie prawnym
warunki to jednak okoliczności utrudniające dostęp do danego świad-
czenia osobom, które znalazły się w sytuacji chronionej (np. stały się
niezdolne do pracy albo utraciły żywiciela). Inaczej mówiąc, warunki
powodują, że nie każdy, kto znajdzie się w chronionej sytuacji (jest np.
niezdolny do pracy), nabędzie prawo do świadczenia. W tym sensie
warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej dla małżonka mającego
prawo do pozostawania na utrzymaniu ubezpieczonego mógłby być np.
czas pozostawania w związku małżeńskim. Nasze prawo nie stawia jed-
nak członkom rodziny, którzy utracili wierzyciela, żadnych warunków
(przeszkód) do nabycia prawa do renty rodzinnej.
Przepis odnosi się do członków rodziny pozostałych po ubezpieczonym
albo po osobie uprawnionej do renty lub emerytury. Osobą uprawnioną
jest osoba, która ma już ustalone prawo do danego świadczenia.
Do ust. 2. Obok podmiotów wymienionych w ust. 1 grupą uprawnio-
nych do świadczeń określonych w ustawie są żołnierze zawodowi oraz
funkcjonariusze Policji i pozostałych wymienionych służb, którzy nie
spełnili warunków nabycia prawa do emerytury mundurowej albo je
utracili. W odniesieniu do sytuacji nienabycia prawa przepis ten wydaje
się jednak zbędny, ponieważ okres służby jest wymieniony w katalogu
okresów składkowych, a więc żołnierz lub funkcjonariusz może nabyć
prawo do emerytury powszechnej (jako ubezpieczony), jeśli będzie
miał staż ubezpieczeniowy składający się z okresów składkowych (tj.
okresów ubezpieczenia i okresów służby) i okresów nieskładkowych
w łącznym wymiarze 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Można więc przypuszczać, że przepis ten znalazł się w ustawie „na
wszelki wypadek” albo „na wzór i podobieństwo” analogicznego prze-
pisu, jakim był art. 3 ust. 3 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Jednakże w ustawie z 14 grudnia 1982 r. odrębny przepis przyznający
28
Dział I. Przepisy ogólne
Art. 2
prawo do emerytury powszechnej żołnierzowi, który nie nabył prawa
do emerytury mundurowej, miał sens, ponieważ w katalogu okresów
zaliczanych do stażu ubezpieczeniowego nie były wymienione okresy
służby. Analogiczny do art. 2 ust. 2 u.e.r. przepis w ustawie z 1982 r.
był więc przepisem, który okres służby wprowadzał do katalogu okresów
uwzględnianych w stażu ubezpieczeniowym, co umożliwiało żołnierzo-
wi i funkcjonariuszowi spełnienie warunku stażu emerytalnego. Obecnie
przepis taki nie jest potrzebny. Inaczej mówiąc, gdyby nie było ust. 2, żoł-
nierz, który nie nabył prawa do emerytury mundurowej, mógłby nabyć
prawo do emerytury powszechnej, gdyby wykazał 20/25 lat okresów
składkowych i nieskładkowych (złożonych m.in. z okresów służby).
W sytuacji zatem, gdy art. 6 u.e.r. zawiera w katalogu okresów skład-
kowych okres służby, przepis art. 2 ust. 2 u.e.r. przyznający prawo do
emerytury żołnierzowi, który nie nabył prawa do emerytury munduro-
wej, jest zbędny. Żołnierz lub funkcjonariusz, który nie nabył prawa do
emerytury mundurowej (nie miał 15-letniego okresu służby), nie spełnia
też warunków nabycia prawa do emerytury powszechnej, jeśli nie bę-
dzie miał stażu mundurowego uzupełnionego okresem ubezpieczenia.
Przepis art. 2 ust. 2 u.e.r. nie tworzy więc osobnej grupy uprawnio-
nych do świadczeń (żołnierze i funkcjonariusze). Ma jednak znaczenie
w częś ci odnoszącej się do żołnierza (funkcjonariusza), który utracił
prawo do emerytury mundurowej. Przepis ten usuwa wszelkie wątpli-
wości co do tego, że okres służby, który był uwzględniony przy nabyciu
prawa do emerytury mundurowej, może być uwzględniony nie tylko
w stażu do prawa, ale i w stażu do wymiaru emerytury powszechnej.
Inaczej mówiąc, art. 2 ust. 2 u.e.r. pozwala na nabycie prawa i wylicze-
nie emerytury powszechnej od początku, tj. z uwzględnieniem raz już
skonsumowanego okresu służby. A zatem żołnierz (funkcjonariusz),
który nie nabył prawa do emerytury mundurowej, może jako ubezpie-
czony doliczyć do stażu ubezpieczeniowego okres służby (art. 6 ust. 1
pkt 4 i 6 u.e.r.). Jeśli prawo było nabyte i utracone, omawiany przepis
pozwala okres służby ponownie skonsumować.
Ewentualnie trzecią grupę uprawnionych (poza ubezpieczonymi i człon-
kami rodziny) mogliby więc tworzyć żołnierze i funkcjonariusze, którzy
29
Art. 2
Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
stracili prawo do emerytury mundurowej, ale nie byli nigdy w ubezpie-
czeniu. Nie wynika to jednak wyraźnie z przepisów, a taki właśnie przepis
byłby potrzebny. Problem traci jednak na znaczeniu, gdy uwzględnić, że
w sytuacji utraty prawa do emerytury mundurowej należy przekazać do
FUS składkę od uposażenia żołnierza (funkcjonariusza) wypłaconego
po 31 grudnia 1998 r. (zob. art. 6a u.z.e.ż. i art. 10a u.z.e.f.), jakkolwiek
przepisy wymienionych ustaw i ustawy emerytalnej nie są do końca syn-
chronizowane.
Wybrane orzecznictwo
Uchwała składu 7 sędziów SN z 17 lutego 2010 r., II UZP 10/09 (Biul. SN 2010, nr 2,
poz. 21)
Przepis art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353
ze zm.), w brzmieniu sprzed zmiany dokonanej art. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r.
o zmianie ustawy o sy
Pobierz darmowy fragment (pdf)