Darmowy fragment publikacji:
Wykłady Specjalizacyjne
PRAWO
MEDYCZNE
Rafał Kubiak
2. wydanie
Wydawnictwo C.H.Beck
Wykłady Specjalizacyjne
Wykłady Specjalizacyjne
Prawo medyczne
W sprzedaży:
L. Ogiegło
USTAWA O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY.
KOMENTARZ
Komentarze Becka
L. Ogiegło
PRAWO FARMACEUTYCZNE. KOMENTARZ
Duże Komentarze Becka
A. Górski
LEKSYKON PRAWA MEDYCZNEGO. 100 PODSTAWOWYCH POJĘĆ
Leksykony Prawnicze
A. Fiutak
PRAWO W MEDYCYNIE, wyd. 3
Akademia Prawa
B. Banaszak
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Komentarze Becka
R. Kubiak
USTAWA O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY.
USTAWA O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ.
USTAWA O IZBACH LEKARSKICH
Edycja Sądowa
R. Szczęsny
REKLAMA FARMACEUTYCZNA I POKREWNA
Zarys Prawa
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ, wyd. 10
Twoje Prawo
www.ksiegarnia.beck.pl
Wykłady Specjalizacyjne
Wykłady Specjalizacyjne
PRAWO
MEDYCZNE
Rafał Kubiak
Uniwersytet Łódzki
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
2. wydanie
Wydawnictwo C.H.Beck
Warszawa 2014
Wydawca: Aneta Flisek
Projekt okładki: Robert Rogiński
Recenzent wydawniczy:
dr hab. Agnieszka Liszewska, prof. nadzw. UŁ
© Wydawnictwo C.H.Beck 2014
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Marta Świerk
Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-255-6393-6
ISBN e-book 978-83-255-6394-3
Wykaz skrótów ..................................................................................................................... XI
Rozdział I. Zasady sprawowania opieki zdrowotnej w świetle Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej ...........................................................................................
§ 1. Wprowadzenie. Rozwój rozwiązań prawnych .....................................................
§ 2. Umiejscowienie regulacji w systemie prawa .......................................................
§ 3. Podmiotowy zakres regulacji .................................................................................
§ 4. Zakres przedmiotowy regulacji .............................................................................
Rozdział II. Definicja oraz cechy szczególne zawodu lekarza i lekarza
dentysty ..........................................................................................................................
§ 1. Wprowadzenie ..........................................................................................................
§ 2. Przedmiotowy zakres zawodu lekarza ..................................................................
I. Uwagi wstępne...............................................................................................
II. Udzielenie świadczeń zdrowotnych ...........................................................
III. Prace badawcze .............................................................................................
IV. Nauczanie zawodu lekarza ..........................................................................
V. Kierowanie podmiotem leczniczym ..........................................................
VI. Zatrudnienie w NFZ i innych urzędach ...................................................
§ 3. Profesjonalny charakter czynności lekarskich .....................................................
§ 4. Zawód lekarza jako zawód zaufania publicznego ..............................................
§ 5. Zawód lekarza jako „wolny zawód” ......................................................................
§ 6. Podsumowanie ..........................................................................................................
Rozdział III. Prawo wykonywania zawodu lekarza ....................................................
§ 1. Wprowadzenie ..........................................................................................................
§ 2. Warunki uzyskania prawa wykonywania zawodu lekarza/lekarza
dentysty ....................................................................................................................
I. Uwagi wstępne .............................................................................................
II. Obywatelstwo polskie lub innego kraju członkowskiego Unii
Europejskiej ...................................................................................................
III. Posiadanie dyplomu lekarza lub lekarza dentysty ...................................
IV. Pełna zdolność do czynności prawnych ...................................................
V. Stan zdrowia pozwalający na wykonywanie zawodu lekarza lub
lekarza dentysty ............................................................................................
VI. Nienaganna postawa etyczna ......................................................................
Spis treści
1
1
3
6
12
19
19
20
20
20
24
24
25
26
27
29
32
34
35
35
37
37
38
38
40
42
45
V
Spis treści
VII. Odbycie stażu podyplomowego lekarza lub lekarza dentysty ...............
VIII. Złożenie z wynikiem pozytywnym Lekarskiego Egzaminu
Końcowego lub Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego ......
IX. Uzyskiwanie prawa wykonywania zawodu lekarza przez
cudzoziemców ..............................................................................................
§ 3. Procedura uzyskiwania prawa wykonywania zawodu oraz wpisu do
rejestru lekarzy .........................................................................................................
Rozdział IV. Kwalifikacje zawodowe lekarzy ...............................................................
§ 1. Wprowadzenie. Punkty edukacyjne ......................................................................
§ 2. Specjalizacja ..............................................................................................................
I. Uwagi wprowadzające .................................................................................
II. Postępowanie kwalifikacyjne do rozpoczęcia szkolenia
specjalizacyjnego .........................................................................................
III. Tryby szkolenia specjalizacyjnego i jego przebieg ..................................
IV. Kierownik specjalizacji ...............................................................................
V. Państwowy Egzamin Specjalizacyjny .......................................................
Rozdział V. Formy wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty ....................
§ 1. Wprowadzenie ..........................................................................................................
§ 2. Wykonywanie zawodu lekarza na podstawie stosunku pracy .........................
I. Uwagi wprowadzające .................................................................................
II. Czas pracy w podmiotach leczniczych ....................................................
III. Dodatkowe świadczenia pieniężne związane z pracą
47
52
59
60
65
65
66
66
69
71
74
75
79
79
80
80
81
94
w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej ..............
97
§ 3. Prowadzenie praktyki lekarskiej ............................................................................
97
I. Uwagi wstępne .............................................................................................
II. Formy praktyk lekarskich ..........................................................................
99
III. Warunki podjęcia praktyki lekarskiej ...................................................... 101
1. Wprowadzenie .......................................................................................... 101
2. Rejestracja działalności gospodarczej .................................................. 102
3. Szczególne warunki dotyczące rozpoczęcia praktyki lekarskiej ...... 106
4. Rejestracja ................................................................................................. 110
IV. Podawanie do publicznej wiadomości informacji o prowadzonej
praktyce zawodowej ..................................................................................... 116
V. Możliwość zatrudniania innych osób ........................................................ 121
VI. Kontrola i wizytacja praktyki zawodowej ................................................. 122
VII. Wykreślenie z rejestru i zakończenie działalności ................................. 125
Rozdział VI. Obowiązek udzielenia pomocy medycznej .......................................... 129
§ 1. Wprowadzenie i źródła prawne obowiązku udzielania pomocy ..................... 130
§ 2. Podmiotowy i przedmiotowy zakres obowiązku udzielania pomocy
medycznej ................................................................................................................. 134
§ 3. Przypadki legalnego zaniechania udzielania pomocy ....................................... 144
I. Uwagi wstępne ............................................................................................. 144
VI
Spis treści
II. Regulacja zawarta w art. 162 KK ............................................................... 146
III. Unormowania zawarte w ustawach korporacyjnych ............................. 151
IV. Przyczyny zaniechania pomocy leżące po stronie pacjenta ................. 161
1. Sprzeciw pacjenta ................................................................................... 161
2. Klauzule antycypacyjne ......................................................................... 162
3. Ratowanie samobójców ......................................................................... 165
4. Podawanie krwi Świadkom Jehowy .................................................... 169
Rozdział VII. Dokumentacja medyczna ....................................................................... 175
§ 1. Wprowadzenie, źródła regulacji ............................................................................ 176
§ 2. Pojęcie, rodzaje i treść dokumentacji medycznej ............................................... 180
§ 3. Sposób prowadzenia dokumentacji medycznej oraz jej ochrona .................... 185
§ 4. Zasady udostępniania dokumentacji medycznej ................................................ 189
I. Wprowadzenie ............................................................................................... 189
II. Krąg podmiotów uprawnionych do dostępu do dokumentacji
medycznej ..................................................................................................... 190
1. Uwagi wstępne ........................................................................................ 190
2. Pacjent i jego przedstawiciel ustawowy ............................................. 190
3. Osoba upoważniona przez pacjenta ................................................... 193
4. Uprawnione instytucje i urzędy .......................................................... 197
III. Sposób udostępnienia dokumentacji medycznej ..................................... 202
IV. Opłaty za udostępnienie dokumentacji medycznej ................................ 203
§ 5. Przechowywanie dokumentacji medycznej ......................................................... 205
Rozdział VIII. Tajemnica medyczna .............................................................................. 209
§ 1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 210
I. Uzasadnienie obowiązku zachowania tajemnicy medycznej ................. 210
II. Źródła prawne tajemnicy medycznej ........................................................ 214
§ 2. Zakres podmiotowy i przedmiotowy tajemnicy medycznej (w tym
lekarskiej) .................................................................................................................. 216
§ 3. Formy i sposoby naruszenia tajemnicy lekarskiej ............................................ 220
§ 4. Sankcje za naruszenie tajemnicy lekarskiej ......................................................... 224
§ 5. Przypadki dopuszczalnego ujawnienia tajemnicy lekarskiej ............................ 229
I. Uwagi wstępne............................................................................................... 229
II. Upoważnienie udzielone przez pacjenta lub jego przedstawiciela
ustawowego .................................................................................................... 230
III. Ujawnienie tajemnicy uzasadnione dobrem pacjenta ........................... 234
IV. Ochrona interesu osób trzecich i interesu publicznego ......................... 237
V. Zwolnienie z obowiązku konfidencji na podstawie odrębnych
ustaw ............................................................................................................... 243
Rozdział IX. Zgoda pacjenta na wykonanie zabiegu medycznego ......................... 249
§ 1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 252
§ 2. Ewolucja poglądów na temat wymogu zgody pacjenta na zabieg
leczniczy .................................................................................................................... 254
VII
Spis treści
§ 3. Warunki skutecznej zgody pacjenta na zabieg leczniczy .................................. 258
I. Uwagi wstępne ............................................................................................. 258
II. Podmiotowy zakres zgody ........................................................................... 262
1. Zgoda pacjenta......................................................................................... 262
2. Zgoda zastępcza ....................................................................................... 264
3. Zgoda kumulatywna ............................................................................... 271
4. Zezwolenie sądu opiekuńczego ............................................................. 275
III. Zgoda uświadomiona (objaśniona) .......................................................... 276
1. Uwagi wstępne ........................................................................................ 276
2. Zakres przekazywanych informacji ...................................................... 278
3. Sposób przekazania informacji ............................................................. 284
4. Podmioty uprawnione do uzyskania informacji .............................. 287
5. Ograniczenie obowiązku informacyjnego ........................................... 297
6. Podsumowanie ........................................................................................ 301
IV. Wymóg dobrowolności zgody oraz jej szczegółowości .......................... 302
V. Forma zgody .................................................................................................. 305
§ 4. Wykonanie zabiegów za zgodą domniemaną ..................................................... 311
§ 5. Przypadki przymusowego leczenia ....................................................................... 322
I. Uwagi wstępne ............................................................................................. 322
II. Ochrona społeczeństwa przed skutkami nałogów – przeciwdziałanie
i leczenie uzależnień ................................................................................... 322
1. Leczenie osób uzależnionych od alkoholu ........................................ 322
2. Leczenie osób uzależnionych od narkotyków .................................... 326
3. Przymusowe leczenie w związku z popełnieniem przestępstwa .... 326
4. Stosowanie środków leczniczych wobec nieletnich ......................... 330
III. Leczenie osób z zaburzeniami psychicznymi ........................................... 331
1. Uwagi wstępne ........................................................................................ 331
2. Przymusowe badanie osób z zaburzeniami psychicznymi ............. 332
3. Przymusowa hospitalizacja ................................................................... 335
4. Przymusowe leczenie osób niepoczytalnych na zasadach
Kodeksu karnego ................................................................................... 343
IV. Leczenie związane z chorobami zakaźnymi ............................................ 348
V. Przymusowe wykonywanie zabiegów lekarskich na potrzeby
postępowania karnego ................................................................................ 356
VI. Przymusowe leczenie osób osadzonych .................................................... 362
§ 6. Karna odpowiedzialność za wykonanie zabiegu bez zgody pacjenta ............. 368
Rozdział X. Stwierdzanie zgonu i postępowanie ze zwłokami ................................ 379
§ 1. Wprowadzenie i źródła regulacji ........................................................................... 379
§ 2. Podmioty uprawnione do stwierdzania zgonu ................................................... 380
§ 3. Obowiązki lekarza stwierdzającego zgon ............................................................. 382
§ 4. Sekcja zwłok .............................................................................................................. 385
§ 5. Podsumowanie .......................................................................................................... 388
VIII
Spis treści
Rozdział XI. Eksperymenty medyczne .......................................................................... 391
§ 1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 392
§ 2. Ewolucja unormowań etycznych i prawnych dotyczących eksperymentów
na ludziach ................................................................................................................ 393
§ 3. Typologia eksperymentów medycznych............................................................... 401
§ 4. Zasadność przeprowadzenia eksperymentu – opłacalność projektu .............. 414
§ 5. Przestrzeganie reguł ostrożnego eksperymentowania ....................................... 418
§ 6. Zgoda uczestnika eksperymentu ........................................................................... 427
I. Ewolucja regulacji dotyczącej zgody uczestnika eksperymentu ........... 427
II. Warunki skuteczności prawnej zgody uczestnika eksperymentu ......... 430
§ 7. Pozytywna opinia komisji bioetycznej ................................................................. 460
§ 8. Podsumowanie .......................................................................................................... 462
Rozdział XII. Przerywanie ciąży ..................................................................................... 463
§ 1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 464
§ 2. Ewolucja poglądów i regulacji prawnych dotyczących zabiegów
przerywania ciąży .................................................................................................... 464
I. Unormowania antyczne ............................................................................... 464
II. Poglądy Kościoła katolickiego ................................................................... 466
III. Światowe unormowania średniowieczne i nowożytne ........................... 467
IV. Regulacje na ziemiach polskich ................................................................. 471
§ 3. Modele regulacji dotyczącej przerywania ciąży .................................................. 478
§ 4. Warunki dopuszczalności przerywania ciąży w aktualnym stanie
prawnym ................................................................................................................... 484
§ 5. Odpowiedzialność za nielegalny zabieg przerwania ciąży ................................ 497
I. Sankcje karne ................................................................................................. 497
II. Sankcje cywilne ............................................................................................. 501
III. Sankcje zawodowe ........................................................................................ 506
Rozdział XIII. Warunki prawne przeszczepiania komórek, tkanek
i narządów ..................................................................................................................... 507
§ 1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 508
§ 2. Ewolucja regulacji etycznych i prawnych dotyczących transplantacji ............ 510
I. Regulacje międzywojenne oraz z okresu PRL ......................................... 510
II. Unormowania ustawowe do 2005 r. .......................................................... 514
III. Stan prawny pod rządami ustawy o pobieraniu, przechowywaniu
i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów z 2005 r. .................... 517
IV. Normy etyczne i deontologiczne ................................................................ 519
V. Rozwiązania przyjęte w prawie międzynarodowym ............................... 520
§ 3. Uwagi terminologiczne ........................................................................................... 521
§ 4. Przeszczepy ex mortuo ............................................................................................ 523
I. Definicja śmierci .......................................................................................... 523
II. Metodyka ustalenia śmierci ....................................................................... 528
III. Modele decydowania o pobraniu materiału ze zwłok .......................... 531
IV. Sposoby wyrażania sprzeciwu ..................................................................... 535
IX
Spis treści
V. Eksplantacja ex mortuo a interes postępowania karnego ..................... 542
VI. Obowiązek poszanowania zwłok poddanych eksplantacji ................... 544
§ 5. Przeszczepy ex vivo .................................................................................................. 545
I. Uwagi wprowadzające .................................................................................. 545
II. Warunki podmiotowe dotyczące dawcy .................................................. 546
III. Zgoda dawcy i biorcy ................................................................................... 552
IV. Zasadność i celowość przeprowadzenia transplantacji .......................... 558
V. Przeprowadzenie zabiegu lege artis ............................................................ 562
VI. Wykorzystanie materiału pooperacyjnego do implantacji ................... 564
§ 6. Odpowiedzialność karna za czyny okołotransplantacyjne ............................... 566
I. Uwagi wprowadzające ................................................................................. 566
II. Odpowiedzialność karna w związku z transplantacją ex mortuo ......... 566
III. Odpowiedzialność karna w związku z transplantacją ex vivo .............. 568
IV. Odpowiedzialność karna na podstawie przepisów ustawy
transplantacyjnej .......................................................................................... 572
Rozdział XIV. Zabiegi estetyczne .................................................................................... 579
§ 1. Wprowadzenie .......................................................................................................... 580
§ 2. Warunki dopuszczalności zabiegów kosmetycznych ......................................... 582
I. Ryzyko czynności kosmetycznych ............................................................ 582
II. Czynności kosmetyczne o charakterze leczniczym ................................. 584
III. Czynności kosmetyczne podejmowane wyłącznie w celach
estetycznych ................................................................................................... 586
1. Kontratyp czynności kosmetycznych .................................................. 586
2. Legalność pierwotna czynności kosmetycznych ................................ 588
2.1. Uwagi wstępne ............................................................................... 588
2.2. Zgoda uprawnionego .................................................................... 590
2.2.1. Uwagi wstępne ...................................................................... 590
2.2.2. Podmioty uprawnione do wyrażenia zgody .................... 590
2.2.3. Dobrowolność zgody ........................................................... 591
2.2.4. Uświadomienie zgody ........................................................ 592
2.2.5. Forma zgody ......................................................................... 593
2.3. Wykonanie zabiegu lege artis ........................................................ 593
2.3.1. Uwagi wstępne ...................................................................... 593
2.3.2. Wykonanie zabiegu przez uprawnioną osobę ................. 594
2.3.3. Reguły postępowania wytyczające sposób
przeprowadzenia zabiegu ................................................... 595
§ 3. Podsumowanie .......................................................................................................... 598
Indeks rzeczowy ................................................................................................................... 599
X
Wykaz skrótów
1. Źródła prawa
ChorobyZakU .............. ustawa z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń
i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 947
ze zm.)
CmentU ........................ ustawa z 31.1.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst
jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 118, poz. 687 ze zm.)
DobraPrKlinR .............. rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2.5.2012 r. w sprawie Do-
brej Praktyki Klinicznej (Dz.U. z 2012 r. poz. 489)
DokMedR ..................... rozporządzenie z 21.12.2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu
dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (tekst
jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 177)
DzLeczU ....................... ustawa z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn. Dz.U.
z 2013 r. poz. 217 ze zm.)
EgzAdmU ..................... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w admini-
stracji (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.)
FinPublU ...................... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U.
z 2013 r. poz. 885 ze zm.)
IzbyLekU ...................... ustawa z 2.12.2009 r. o izbach lekarskich (Dz.U. Nr 219,
poz. 1708 ze zm.)
KC .................................. Kodeks cywilny
KK .................................. Kodeks karny
KK z 1932 r. .................. rozporządzenie Prezydenta RP z 11.7.1932 r. – Kodeks karny
KK z 1969 r. .................. ustawa z 19.4.1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94
(Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm.)
ze zm.)
KKW ............................. Kodeks karny wykonawczy
KKW z 1969 r. .............. ustawa z 19.4.1969 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U.
Nr 13, poz. 98 ze zm.)
KomBioetR ................... rozporządzenie Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej
z 11.5.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania i fi-
nansowania oraz trybu działania komisji bioetycznych (Dz.U.
Nr 47, poz. 480)
Konstytucja RP ............ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U.
Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.)
KP .................................. Kodeks pracy
KPA ............................... Kodeks postępowania administracyjnego
XI
Wykaz skrótów
KPC ............................... Kodeks postępowania cywilnego
KPK ............................... Kodeks postępowania karnego
KRO ............................... Kodeks rodzinny i opiekuńczy
KRSU ............................. ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst
jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 1203 ze zm.)
KSH ............................... Kodeks spółek handlowych
KW ................................ Kodeks wykroczeń
LekLdekR ...................... Rozporządzenie z 30.7.2012 r. w sprawie Lekarskiego Egzaminu
Końcowego i Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego
(Dz.U. z 2012 r. poz. 903)
OchrDanychU .............. ustawa z 9.8.1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn.
Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.)
OchrPłoduU ................. ustawa z 7.1.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu
ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży
(Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.)
PostNielU ...................... ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich
PrFarm .......................... ustawa z 6.9.2001 r. – Prawo farmaceutyczne (tekst jedn. Dz.U.
(tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 382)
z 2008 r. Nr 45, poz. 271 ze zm.)
cjenta (Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.)
PrPacjentaU ................. ustawa z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pa-
PrzeciwAlkU ................ ustawa z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciw-
działaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1356
ze zm.)
PrzeciwNarkU .............. ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst
jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 124 ze zm.)
PrzeszczepyU ............... ustawa z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszcze-
pianiu komórek, tkanek i narządów (Dz.U. Nr 169, poz. 1411
ze zm.)
ReceptyR ....................... rozporządzenie Ministra Zdrowia z 8.3.2012 r. w sprawie recept
lekarskich (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
RejPrakLekR ................. rozporządzenie Ministra Zdrowia z 29.9.2011 r. w sprawie
szczegółowego zakresu danych objętych wpisem do rejestru
podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz szczegó-
łowego trybu postępowania w sprawach dokonywania wpisów,
zmian w rejestrze oraz wykreśleń z tego rejestru (tekst jedn.
Dz.U. z 2014 r. poz. 325)
SpecLekR ...................... rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2.1.2013 r. w sprawie spe-
cjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. z 2013 r. poz. 26)
StażPodyplR .................. rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26.9.2012 r. w sprawie sta-
żu podyplomowego lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U.
z 2014 r. poz. 474 ze zm.)
SwobGospU .................. ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej
(tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.)
XII
Wykaz skrótów
ŚwOpZdrowU .............. ustawa z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finan-
sowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r.
Nr 164, poz. 1027 ze zm.)
WyrMedU ..................... ustawa z 20.5.2010 r. o wyrobach medycznych (Dz.U. Nr 107,
ZawLekU ...................... ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty
ZawLekU z 1950 r. ....... ustawa z 28.10.1950 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. Nr 50, poz. 458
(tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 ze zm.)
poz. 679 ze zm.)
ze zm.)
ZdrPsychU .................... ustawa z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst
ZOZU ............................ ustawa z 30.8.1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.
jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375 ze zm.)
Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 ze zm.)
2. Publikatory i czasopisma
Biul. ............................... Biuletyn
CzPKiNP ....................... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych
Dz.U. .............................. Dziennik Ustaw
Dz.Urz. .......................... Dziennik Urzędowy
GL .................................. Gazeta Lekarska
GW ................................ Gazeta Wyborcza
Pr. Bank. ........................ Prawo Bankowe
KPP ................................ Kwartalnik Prawa Prywatnego
KZS ................................ Krakowskie Zeszyty Sądowe
MoP ............................... Monitor Prawniczy
M.P. ................................ Monitor Polski
NP .................................. Nowe Prawo
NZS ................................ Nowe Zeszyty Samorządowe
OSA ............................... Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
OSNAP .......................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych
OSNC ............................ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna
OSNCP .......................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych
OSNKW ........................ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa
OSNP ............................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Spo-
łecznych i Spraw Publicznych
OSNPK .......................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sądów Apelacyjnych, Naczel-
nego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego
OSP ................................ Orzecznictwo Sądów Polskich
OSPiKA ......................... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
OwSS ............................. Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych
Pal. ................................. Palestra
XIII
Wykaz skrótów
PiM ................................ Prawo i Medycyna
PiP ................................. Państwo i Prawo
PiZS ............................... Praca i Zabezpieczenie Społeczne
PPP ................................ Przegląd Prawa Publicznego
Prok. i Pr. ...................... Prokuratura i Prawo
Prz. OSN ....................... Przegląd Orzecznictwa Sądu Najwyższego
Prz. Sądowy .................. Przegląd Sądowy
PWP .............................. Przegląd Więziennictwa Polskiego
Rej. ................................. Rejent
RPEiS ............................. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
Rzeczp. .......................... Rzeczpospolita
SI .................................... Studia Iuridica
SP-E ............................... Studia Prawno-Ekonomiczne
ST ................................... Samorząd Terytorialny
St. Prawn. ...................... Studia Prawnicze
TPP ................................ Transformacje Prawa Prywatnego
WPP .............................. Wojskowy Przegląd Prawniczy
3. Inne skróty
art. .................................. artykuł (-y)
CEM .............................. Centrum Egzaminów Medycznych
CMKP ........................... Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
CEDG ............................ Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
ETS ................................ Europejski Trybunał Sprawiedliwości
itd. .................................. i tak dalej
itp. .................................. i tym podobne
KEL ................................ Kodeks Etyki Lekarskiej
Konwencja bioetyczna .. Konwencja o ochronie praw człowieka i godności ludzkiej
w dziedzinie zastosowania biologii i medycyny z 4.4.1997 r.
KRS ................................ Krajowy Rejestr Sądowy
LEK ................................ Lekarski Egzamin Końcowy
LDEK ............................. Lekarsko-Dentystyczny Egzamin Końcowy
LEP ................................ Lekarski Egzamin Państwowy
LDEP ............................. Lekarsko-Dentystyczny Egzamin Państwowy
m.in. .............................. między innymi
nast. ............................... następna (-e, -y)
NFZ ............................... Narodowy Fundusz Zdrowia
niepubl. ......................... niepublikowany (-e)
np. .................................. na przykład
Nr ................................... numer
NRL ............................... Naczelna Rada Lekarska
NSA ............................... Naczelny Sąd Administracyjny
NSA (7) ......................... Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów
XIV
Wykaz skrótów
NZOZ ............................ Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej
PAN ............................... Polska Akademia Nauk
PES ................................. Państwowy Egzamin Specjalizacyjny
PKD ............................... Polska Klasyfikacja Działalności
pkt .................................. punkt (-y)
podkr. aut. ..................... podkreślenie autora
por. ................................. porównaj
post. ............................... postanowienie
poz. ................................ pozycja
ppkt ................................ podpunkt (-y)
przyp. aut. ..................... przypis autora
PZOZ ............................. Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej
r. ..................................... rok
red. ................................. redakcja
s. ..................................... strona (-y)
SA .................................. Sąd Apelacyjny
SN .................................. Sąd Najwyższy
SN (7) ............................ Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów
SO .................................. Sąd Okręgowy
SP ZOZ ......................... Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej
t. ..................................... tom (-y)
tekst jedn. ...................... tekst jednolity
tj. .................................... to jest
TK .................................. Trybunał Konstytucyjny
tzw. ................................. tak zwany (-e)
uchw. ............................. uchwała
UE .................................. Unia Europejska
ust. ................................. ustęp (-y)
WE ................................. Wspólnoty Europejskie
WSA .............................. Wojewódzki Sąd Administracyjny
wyd. ............................... wydanie
wyr. ................................ wyrok
z. ..................................... zeszyt
ze sprost. ....................... ze sprostowaniem
ze zm. ............................ ze zmianami (-ą)
zob. ................................ zobacz
XV
Rozdział I. Zasady sprawowania opieki
zdrowotnej w świetle Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej
Literatura: M. Dercz, T. Rek, Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej. Komentarz,
Warszawa 2007, s. 29–33; ciże, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz, Warszawa
2012, s. 34–41; A. Florczak, B. Bolechowa (red.), Prawa i wolności I i II generacji, To-
ruń 2006, s. 403–418; L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa
2008, s. 34–40, 114; tenże (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 3,
Warszawa 2003; J. Haberko, Konieczność uwzględnienia interesu prawnego trzech pod-
miotów w ramach procedur medycznych obejmujących diagnostykę i terapię prenatalną.
Materiały z Konferencji Naukowo-Szkoleniowej „Medycyna – nauką czy miejscem speł-
niania życzeń pacjenta”, Warszawa, 17−18 kwietnia 2008 r., Warszawa 2008; D. E. Lach,
Koszyk świadczeń gwarantowanych w systemie opieki zdrowotnej, PiZS 2009, Nr 12;
E. Marcisz, Konstytucyjna regulacja dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, St. Prawn.
2011, Nr 3–4; J. Oniszczuk, Wolności i prawa socjalne oraz orzecznictwo konstytucyjne,
Warszawa 2005, s. 277–289; A. Ostrzyżek, Prawo do ochrony zdrowia w świetle artyku-
łu 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, PiM 2005, Nr 4;
W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Kraków 2000, s. 81–82;
P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 roku, Warszawa 2008, s. 95–98, 163–165; A. Zoll, Problemy służby zdrowia w świe-
tle doświadczeń RPO, PiM 2000, Nr 8.
§ 1. Wprowadzenie. Rozwój rozwiązań prawnych
Ochrona życia i zdrowia człowieka jest aktualnie traktowana z jednej stro-
ny jako jedno z głównych praw człowieka, a z drugiej strony – obowiązek władz
publicznych. Uznaje się je za tzw. prawo podstawowe, wyprowadzane z przyro-
dzonej i niezbywalnej godności człowieka. Znajduje ono również swe odzwier-
ciedlenie w przepisach prawa rangi konstytucyjnej oraz ustawowej.
1
Rozdział I. Zasady sprawowania opieki zdrowotnej w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej...
Historycznie problematyka ta łączona była z tzw. zabezpieczeniem społecz-
nym, obejmującym ochronę człowieka w związku z jego chorobą, macierzyń-
stwem lub starością. Zaczątków takiej regulacji można już poszukiwać w angiel-
skim Poor Law, pochodzącym z XVI w., czyli ustawodawstwie ukierunkowanym
na ulżenie ubogim. Unormowania takie pojawiły się jednak przede wszystkim
w XIX-wiecznych Niemczech i obejmowały ubezpieczenia chorobowe i macie-
rzyńskie, wypadkowe oraz emerytalno-rentowe.
W Polsce prawna ochrona zdrowia została podniesiona do rangi konsty-
tucyjnej w okresie międzywojennym. Regulacja taka po raz pierwszy została
wprowadzona do Konstytucji marcowej z 1921 r.1. Zgodnie z jej art. 95 Rzecz-
pospolita Polska zapewniała na swoim obszarze zupełną ochronę życia, wolno-
ści i mienia wszystkim bez różnicy pochodzenia, narodowości, języka, rasy lub
religii. Uzupełnieniem tego unormowania był art. 102 Konstytucji marcowej
z 1921 r., który gwarantował każdemu obywatelowi prawo do opieki państwa
nad jego pracą, a w razie braku pracy, choroby, nieszczęśliwego wypadku i nie-
dołęstwa − do ubezpieczenia społecznego, określanego w drodze ustawowej.
Kwestie te natomiast pomijała Konstytucja kwietniowa z 1935 r.2, która była
poświęcona przede wszystkim systemowi organów władzy państwowej.
Do prawa ochrony zdrowia ustrojodawca powrócił dopiero w Konstytucji
PRL z 1952 r.3. Problematyki tej dotyczył art. 604. Zapewniał on taką ochronę
obywatelom PRL i gwarantował pomoc w razie choroby i niezdolności do pra-
cy. Realizacji tego uprawnienia miał służyć rozwój ubezpieczenia społecznego
robotników i pracowników umysłowych na wypadek choroby, starości i nie-
zdolności do pracy. Ponadto państwo zostało zobowiązane do rozbudowywa-
nia urządzeń sanitarnych i podnoszenia stanu zdrowotnego miast i wsi, stałego
polepszania warunków bezpieczeństwa, ochrony i higieny pracy, a także prowa-
dzenia szerokiej akcji zapobiegania chorobom i ich zwalczania, coraz szersze-
go udostępniania bezpłatnej pomocy lekarskiej, rozbudowy szpitali, sanatoriów,
ambulatoriów, wiejskich ośrodków zdrowia i rozwijania opieki nad inwalidami.
Aktualnie problematyka ta jest przedmiotem regulacji art. 68 Konstytu-
cji RP5. Odnoszą się do niej również liczne akty międzynarodowe. W Konstytu-
cji Światowej Organizacji Zdrowia stanowi się bowiem, iż korzystanie z najwyż-
szego, osiągalnego poziomu zdrowia jest jednym z podstawowych praw każdej
istoty ludzkiej bez różnicy rasy, religii, przekonań politycznych, warunków eko-
1 Ustawa z 17.3.1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 44, poz. 267 ze zm.).
2 Ustawa Konstytucyjna z 23.4.1935 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 227).
3 Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22.7.1952 r. (Dz.U. Nr 33, poz. 232 ze zm.).
4 Przepis ten ewoluował w kolejnych nowelizacjach. Ostatecznie problematykę tę ujęto w art. 70.
5 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.).
2
§ 2. Umiejscowienie regulacji w systemie prawa
nomicznych lub społecznych6. Szerzej kwestie te opisane są w Międzynarodo-
wym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych7. Na mocy je-
go art. 12, państwa–strony uznają prawo każdego do korzystania z najwyższego
osiągalnego poziomu ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego. W dalszej
części tego przepisu nakłada się na państwa szczegółowe obowiązki, służące
realizacji analizowanego prawa. Przykładowo zatem, muszą one podejmować
kroki konieczne do zapewnienia zmniejszenia wskaźnika martwych urodzeń
i śmiertelności niemowląt oraz do zapewnienia zdrowego rozwoju dziecka, za-
pobiegania chorobom epidemicznym, endemicznym, zawodowym i innym oraz
ich leczenia i zwalczania oraz stworzenia warunków, które zapewniłyby wszyst-
kim pomoc i opiekę lekarską na wypadek choroby. Podobne rozwiązania za-
wiera Europejska Karta Społeczna8. W Części I pkt 11 gwarantuje się bowiem
każdemu prawo do korzystania z wszelkich środków umożliwiających mu osią-
gnięcie możliwie najlepszego stanu zdrowia.
Regulacjom tym odpowiada również powołany art. 68 Konstytucji RP.
§ 2. Umiejscowienie regulacji w systemie prawa
Na wielką wagę prawa do ochrony zdrowia wskazuje fakt, iż zagadnienie to
jest ujęte w normach rangi konstytucyjnej. Konstytucji zaś przyznaje się najwyż-
sze miejsce w systemie prawa stanowionego. Posiada ona szczególną moc, która
wyraża się m.in. w tym, iż wszystkie pozostałe akty prawne w państwie muszą
być z nią zgodne i spójne. Oznacza to, że z jednej strony istnieje zakaz wydawa-
nia aktów sprzecznych z normami konstytucyjnymi. Z drugiej strony, przepisy
niższej rangi uzupełniają regulację konstytucyjną, biorą z niej swoje uzasadnie-
nie i muszą jak najpełniej urzeczywistniać rozwiązania zawarte w konstytu-
cji. Stanowi ona również tzw. prawo pierwotne, którego rozwinięcie następuje
w ustawach i innych aktach hierarchicznie niższych. Na gruncie polskim zasadę
tę wyraża art. 8 Konstytucji RP, który stanowi, iż „Konstytucja jest najwyższym
prawem Rzeczypospolitej Polskiej”.
6 Konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia, Porozumienie zawarte przez Rządy reprezento-
wane na Międzynarodowej Konferencji Zdrowia i Protokół dotyczący Międzynarodowego Urzędu
Higieny Publicznej, podpisane w Nowym Jorku 22.7.1946 r. (Dz.U. z 1948 r. Nr 61, poz. 477).
7 Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, otwarty do podpisu
w Nowym Jorku 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169).
8 Europejska Karta Społeczna, sporządzona w Turynie 18.10.1961 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8,
poz. 67 ze zm.).
3
Pobierz darmowy fragment (pdf)