Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00193 003305 22433963 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Prawo prywatne międzynarodowe - ebook/pdf
Prawo prywatne międzynarodowe - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 342
Wydawca: C. H. Beck Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-255-2330-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> międzynarodowe
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

W książce „Prawo prywatne międzynarodowe” przedstawiono najistotniejsze zagadnienia dotyczące istoty, podstaw obowiązywania i stosowania prawa prywatnego międzynarodowego.

Omówione w nim zostały m.in.:

Trzecie wydanie zostało opracowane na podstawie przepisów ustawy z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe oraz aktów prawa Unii Europejskiej.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Wykłady Becka Katarzyna Bagan-Kurluta Prawo prywatne międzynarodowe 3. wydanie Wydawnictwo C. H. Beck Wykłady Becka Prawo prywatne międzynarodowe W sprzedaży: J. Gołaczyński PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze E. Marszałkowska-Krześ (red.) POSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze A. Zieliński POSTĘPOWANIE CYWILNE. KOMPENDIUM, wyd. 13 Skrypty Becka P. Łaski PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE. PYTANIA. TESTY. KAZUSY. TABLICE, wyd. 2 Repetytoria C.H. Beck KODEKS CYWILNY. KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY. KOSZTY SĄDOWE CYWILNE, wyd. 18 Teksty Ustaw Becka. Edycja Sądowa K. Czajkowska-Matosiuk APLIKACJE PRAWNICZE W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH. TOM I, II, III, wyd. 5 K. Flaga-Gieruszyńska POSTĘPOWANIE CYWILNE Testy Becka www.sklep.beck.pl Prawo prywatne międzynarodowe 3. wydanie dr hab. Katarzyna Bagan-Kurluta Uniwersytet w Białymstoku Wydawnictwo C.H. BECK Warszawa 2011 Redakcja: Katarzyna Iwaniuk © Wydawnictwo C.H. Beck 2011 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: TimPrint Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN 978-83-255-2300-8 ISBN e-book 978-83-255-2330-5 Spis treœci Wykaz skrótów ..................................................................................................................... Przedmowa ............................................................................................................................ Czêœæ I. Ogólna ...................................................................................................................... Rozdzia³ I. Pojêcie i zakres prawa prywatnego miêdzynarodowego ......................... § 1. Wprowadzenie ..................................................................................................... § 2. Funkcje ................................................................................................................... § 3. Definicja ................................................................................................................. Pojêcie prawa prywatnego miêdzynarodowego w ujêciu w¹skim .. Pojêcie prawa prywatnego miêdzynarodowego w ujêciu szerokim .. I. II. Porównanie prawa prywatnego miêdzynarodowego z innymi dziedzi- nami prawa .......................................................................................................... Prawo prywatne miêdzynarodowe a prawo miêdzynarodowe pu- I. bliczne .......................................................................................................... Prawo prywatne miêdzynarodowe a miêdzynarodowe prawo po- stêpowania cywilnego i prawo cywilne ................................................ III. Prawo prywatne miêdzynarodowe a prawo niejednolite .................. 1. Konflikty interterytorialne ................................................................... 2. Konflikty interpersonalne .................................................................... 3. Konflikty intertemporalne ................................................................... 4. Niejednolitoœæ prawa w œwietle prawa prywatnego miêdzyna- § 4. II. rodowego ............................................................................................... Rozdzia³ II. Zarys historyczny rozwoju prawa prywatnego miêdzynarodowego ...... § 5. Szko³a statutowa .................................................................................................. § 6. XIX-wieczne doktryny europejskie .................................................................. § 7. Doktryna anglo-amerykañska ........................................................................... § 8. Kodyfikacje prawa prywatnego miêdzynarodowego ................................... § 9. XX-wieczna doktryna europejska ..................................................................... § 10. Polska doktryna ................................................................................................... IX XI 1 3 4 6 7 8 9 11 11 13 14 15 17 17 19 21 23 29 34 42 42 44 V Spis treœci Rozdzia³ III. Zakres i Ÿród³a prawa miêdzynarodowego prywatnego ...................... § 11. Zakres ...................................................................................................................... § 12. ród³a prawa pochodzenia krajowego ............................................................. § 13. ród³a prawa pochodzenia miêdzynarodowego – umowy miêdzynaro- dowe i miêdzynarodowa uniformizacja zwyczaju ....................................... I. Umowy multilateralne .............................................................................. II. Umowy bilateralne .................................................................................... III. Zbiegi norm konwencyjnych ................................................................... IV. Akty prawa Unii Europejskiej ................................................................. Rozdzia³ IV. Normy kolizyjne w prawie prywatnym miêdzynarodowym .............. § 14. Regulacja bezpoœrednia i poœrednia ................................................................. § 15. Normy kolizyjne jako normy prawne .............................................................. § 16. Struktura normy kolizyjnej ................................................................................. § 17. Rodzaje norm kolizyjnych .................................................................................. § 18. Normy bezwzglêdnie obowi¹zuj¹ce ................................................................. I. Rozdzia³ V. £¹czniki ............................................................................................................ § 19. Klasyfikacja ³¹czników ......................................................................................... £¹czniki personalne stosowane do osób fizycznych .......................... 1. Obywatelstwo ......................................................................................... 2. Domicyl ................................................................................................... 3. Pobyt zwyk³y i prosty .......................................................................... £¹czniki personalne stosowane do osób prawnych ........................... § 20. Wskazanie kilku praw przez normê kolizyjn¹ ............................................... II. Rozdzia³ VI. Stosowanie i wyk³adnia przepisów z zakresu prawa prywatnego miêdzynarodowego .............................................................................................................. § 21. Stosowanie i wyk³adnia przepisów legislacji miêdzynarodowej ................ § 22. Stwierdzenie i zastosowanie obcego prawa .................................................... I. Rozdzia³ VII. Sposoby usuwania trudnoœci w procesie wskazywania i stosowania prawa w³aœciwego ........................................................................................ § 23. Kwalifikacja ............................................................................................................ § 24. Odes³anie ................................................................................................................ § 25. Klauzula porz¹dku publicznego ........................................................................ Skutki zastosowania klauzuli porz¹dku publicznego ........................ § 26. Obejœcie prawa ...................................................................................................... § 27. Zmiana statutu ...................................................................................................... § 28. Kwestia wstêpna ................................................................................................... § 29. Dostosowanie ......................................................................................................... § 30. Wybór prawa ......................................................................................................... § 31. Stosowanie przepisów prawa publicznego ..................................................... VI 47 48 49 58 60 72 76 78 87 87 88 89 91 94 96 96 98 98 103 108 110 113 118 120 121 125 126 133 142 146 149 154 158 161 164 166 Spis treœci § 32. Regu³a najœciœlejszego zwi¹zku .......................................................................... § 33. Posi³kowe stosowanie prawa polskiego ........................................................... Czêœæ II. Szczegó³owa .......................................................................................................... I. Rozdzia³ I. Osoby ................................................................................................................. § 34. Osoby fizyczne ...................................................................................................... Zdolnoœæ prawna ....................................................................................... 1. Zdolnoœæ prawna dziecka nienarodzonego ...................................... 2. Uznanie za zmar³ego i stwierdzenie zgonu .................................... 3. Zakres statutu ........................................................................................ Zdolnoœæ do czynnoœci prawnych .......................................................... 1. Zakres statutu ........................................................................................ III. Imiê i nazwisko osoby fizycznej oraz inne jej dobra osobiste ......... IV. Prawo w³aœciwe .......................................................................................... 1. Wyj¹tki ..................................................................................................... § 35. Osoby prawne ....................................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. Prawo w³aœciwe .......................................................................................... I. II. II. I. II. I. II. § 36. Dokonanie czynnoœci prawnej Rozdzia³ II. Dokonanie czynnoœci prawnych i ich forma, przedstawicielstwo, przedawnienie ....................................................................................................................... ........................................................................... Prawo w³aœciwe .......................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. § 37. Forma czynnoœci prawnych ................................................................................ Prawo w³aœciwe .......................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. § 38. Przedstawicielstwo ............................................................................................... Przedstawicielstwo ustawowe ................................................................. Pe³nomocnictwo .......................................................................................... 1. Prawo w³aœciwe ..................................................................................... 2. Zakres statutu ........................................................................................ § 39. Przedawnienie ....................................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. I. II. I. Rozdzia³ III. Prawo rodzinne i opiekuñcze ..................................................................... § 40. Zawarcie ma³¿eñstwa ........................................................................................... Przes³anki materialne ................................................................................ I. II. Przes³anki formalne ................................................................................... III. Zarêczyny .................................................................................................... § 41. Niewa¿noœæ i nieistnienie ma³¿eñstwa ............................................................. § 42. Stosunki osobiste i maj¹tkowe miêdzy ma³¿onkami ..................................... Prawo w³aœciwe .......................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. § 43. Rozwi¹zanie ma³¿eñstwa i separacja ................................................................ I. II. 167 169 173 175 175 176 176 177 177 178 180 181 183 185 190 190 191 196 196 197 198 198 198 203 204 204 205 205 209 211 214 216 217 218 222 224 225 227 228 231 233 VII Spis treœci I. II. I. II. Prawo w³aœciwe .......................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. § 44. Sprawy dotycz¹ce dzieci .................................................................................... Pochodzenie dziecka ................................................................................. 1. Prawo w³aœciwe ..................................................................................... 2. Zakres statutu ........................................................................................ Stosunki miêdzy rodzicami a dzieæmi .................................................. 1. Prawo w³aœciwe ..................................................................................... 2. Zakres statutu ........................................................................................ III. Przysposobienie .......................................................................................... 1. Prawo w³aœciwe ..................................................................................... 2. Zakres statutu ........................................................................................ § 45. Alimentacja ........................................................................................................... Prawo w³aœciwe .......................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. § 46. Opieka i kuratela ................................................................................................. Prawo w³aœciwe .......................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. I. II. I. II. Rozdzia³ IV. Prawo rzeczowe. Posiadanie ....................................................................... § 47. Prawo w³aœciwe ................................................................................................... § 48. Zmiana statutu rzeczowego .............................................................................. § 49. Rzeczy w transporcie .......................................................................................... § 50. Zakres statutu rzeczowego ................................................................................ I. Rozdzia³ V. Zobowi¹zania .................................................................................................. § 51. Zobowi¹zania wynikaj¹ce z czynnoœci prawnych ........................................ Prawo w³aœciwe .......................................................................................... 1. Zobowi¹zania z indywidualnych umów o pracê ........................... 2. Umowa o arbitra¿ ................................................................................. 3. Zobowi¹zania z jednostronnych czynnoœci prawnych ...................... 4. Dépeçage ................................................................................................... II. Zakres statutu ............................................................................................. III. Normy bezwzglêdnie obowi¹zuj¹ce a wykonanie umowy .............. § 52. Zobowi¹zania niewynikaj¹ce z czynnoœci prawnych .................................. Prawo w³aœciwe .......................................................................................... Zakres statutu ............................................................................................. I. II. Rozdzia³ VI. Spadki ............................................................................................................. § 53. Prawo w³aœciwe ................................................................................................... § 54. Zakres statutu ...................................................................................................... Rozdzia³ VII. Inne stosunki prawne ................................................................................ Indeks rzeczowy .................................................................................................................. VIII 234 236 237 238 238 240 241 241 243 244 246 248 249 249 256 257 258 260 261 262 267 268 270 271 272 272 294 296 297 298 298 299 302 302 313 315 315 322 323 325 Wykaz skrótów 1. Zbiory dokumentów i periodyki ..................................... Monitor Polski International and Comparative Law Quarterly AJCL .................................... The American Journal of Comparative Law BYBIL .................................. The British Year Book of International Law CLRev. ................................. California Law Review Dz.U. .................................... Dziennik Ustaw Dz.Urz. ................................ Dziennik Urzêdowy HLRev. ................................ Harvard Law Review ICLQ .................................... KPP ...................................... Kwartalnik Prawa Prywatnego M.P. MoP ..................................... Monitor Prawniczy NP ........................................ Nowe Prawo OSN ..................................... Orzecznictwo S¹du Najwy¿szego OSNCP ................................ Orzecznictwo S¹du Najwy¿szego Izba Cywilna i Pracy OSPiKA ............................... Orzecznictwo S¹dów Polskich i Komisji Arbitra¿owych OTK ..................................... Orzecznictwo Trybuna³u Konstytucyjnego Pal. ....................................... Palestra PiP ........................................ Pañstwo i Prawo Pi¯ ....................................... Prawo i ¯ycie RabelsZ ............................... Rabels Zeitschrift Rec. des cours ..................... Académie de Droit International, Recueil des cours RPEiS ................................... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SC ......................................... Studia Cywilistyczne SIS ........................................ Studia Iuridica Silesiana SP ......................................... Studia Prawnicze YLJ ....................................... The Yale Law Journal Zb. Orz. ............................... Zbiory Orzecznictwa IX Wykaz skrótów ZNUJ PP ............................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloñskiego. Prace Praw- nicze 2. Organizacje miêdzynarodowe International Labour Organization ETS ....................................... Europejski Trybuna³ Sprawiedliwoœci ILO ....................................... KBWE .................................. Konferencja Bezpieczeñstwa i Wspó³pracy w Europie UE ........................................ Unia Europejska UNCTAD ............................ United Nations Conference on Trade and Development UNICITRAL ....................... United Nations Commission on International Trade Law UNIDROIT ......................... International Institute for the Unification of Private Law 3. Akty normatywne KC ........................................ Kodeks cywilny KP ........................................ Kodeks pracy KPC ...................................... Kodeks postêpowania cywilnego KRO ..................................... Kodeks rodzinny i opiekuñczy KSH ..................................... Kodeks spó³ek handlowych PrPrywM z 1965 r. ............. ustawa z 12.11.1965 r. – Prawo prywatne miêdzynarodo- we (Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) PrPrywM z 2011 r. ............. ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne miêdzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) TWE ..................................... Traktat ustanawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹ z 25.3.1957 r. (Dz.Urz. UE C 321E/2006, s. 1) X Przedmowa Dnia 16.5.2011 r. wesz³y w ¿ycie przepisy nowej ustawy z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne miêdzynarodowe. Fakt ten w zasadniczy sposób wp³yn¹³ na sposób rozstrzygania spraw z elementem zagranicznym. Zanim przyjdzie nam ten wp³yw zaobserwowaæ i oceniæ, mo¿- na poddaæ analizie jego tekst oraz ukazaæ go w kontekœcie innych Ÿróde³ prawa kolizyjnego oraz w kontekœcie historycznym, zwracaj¹c uwagê na kierunki ewolucji polskiego prawa prywatnego miêdzynarodowego. Wynikiem dotychczasowych i przysz³ych zmian w tym prawie powinno byæ zapewnienie kompromisu miêdzy przewidywalnoœci¹ a elastycznoœci¹. Wiêksze umiêdzynarodowienie prawa powinno przysporzyæ obopólnych korzyœci – zarówno uczestnikom postêpowania, jak i s¹dom, jako organom prawo stosuj¹cym. Z jednej strony, zrealizowany powinien byæ postulat przewidywalnoœci, a wiêc zainteresowane osoby bêd¹ w stanie przewidzieæ rezul- tat zastosowania norm prawa prywatnego miêdzynarodowego. Z drugiej strony, bêdzie mo¿na mówiæ o harmonii orzeczeñ dotycz¹cych takich samych sytuacji zapad³ych przed ró¿nymi s¹dami. Poniewa¿ w ostatnich latach znacznie nasili³a siê aktywnoœæ Unii Europejskiej w sferze ujednolicenia niektórych zagadnieñ z zakresu prawa prywatnego miêdzynarodowego, wy- danie to zosta³o poszerzone o efekty tej¿e aktywnoœci, a wiêc akty prawne powsta³e w ra- mach Unii Europejskiej. Niniejsze opracowanie powsta³o z myœl¹ o studentach prawa. Celem moim by³o jak naj- bardziej przystêpne przedstawienie wiadomoœci dotycz¹cych istoty, podstaw, obowi¹zy- wania i stosowania prawa prywatnego miêdzynarodowego. Mam nadziejê, ¿e lektura tego podrêcznika przyczyni siê do poznania specyfiki prawa prywatnego miêdzynarodowego oraz wska¿e powody powstawania kolizji miêdzy prawa- mi ró¿nych pañstw i sposoby ich rozstrzygania. Bia³ystok, czerwiec 2011 r. Katarzyna Bagan-Kurluta XI Czêœæ I Ogólna I Rozdzia³ Pojêcie i zakres prawa prywatnego miêdzynarodowego IPojêcie i zakres prawa prywatnego miêdzynarodowego Literatura: L. Antonowicz, Podrêcznik prawa miêdzynarodowego, Warszawa 1998; L. Ba- biñski, Zagadnienia wspó³czesnego polskiego prawa miêdzynarodowego prywatne- go, Warszawa 1958; S. A. Bayitch, J. L. Siqueiros, Conflict of Laws. Mexico and the United States, Florida 1968; R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo miêdzynarodowe publiczne, Warszawa 1994; A. N. J. Briggs, Conflict of Laws in a nutshell. Nutshell Series, London 1970; Z. Cowen, American – Australian Private International Law, New York 1957; W. Czapliñski, Prawo miêdzynarodowe prywatne. Zarys wyk³adu, Warszawa 1984; ten- ¿e, Refleksje nad wieloznacznoœci¹ pojêcia terytorialnoœci w teorii miêdzynarodowego prawa prywatnego, SC 1963, t. III; W. Czapliñski, A. Wyrozumska, Prawo miêdzynarodo- we publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 1999; J. Jakubowski, Funkcje i zakres prawa prywatnego miêdzynarodowego, PiP 1966, z. 11; K. Kocot, K. Wolfke, Wybór do- kumentów do nauki prawa miêdzynarodowego, Wroc³aw–Warszawa 1976; W. Lud- wiczak, Miêdzynarodowe prawo prywatne, Poznañ 1996; P. Nygh, Reform of Private International Law in Australia, RabelsZ 1994, z. 58; M. Pazdan, Prawo prywatne miêdzy- narodowe, Warszawa 1996; J. Poczobut, Kodyfikacje prawa prywatnego miêdzynaro- dowego, Warszawa 1991; K. Przyby³owski, Prawo prywatne miêdzynarodowe. Czêœæ ogólna, Lwów 1935; M. Soœniak, Prawo prywatne miêdzynarodowe, Katowice 1978; S. C. Symeonides, Private International Law Codification in a Mixed Jurisdiction. The Louisiana Experience, RabelsZ 1993, z. 57; I. Szászy, Private International Law in European People’s Democracies, Budapest 1964; S. Szer, Podstawowe zagadnienia miêdzynaro- dowego prawa prywatnego. Czêœæ ogólna, Warszawa 1951; H. Trammer, O prawie pry- watnym miêdzynarodowym, Pi¯ 1966, Nr 7; U. U. Uche, Conflict of Laws in a multi-ethnic setting. Lesson from Anglophone Africa, Rec. des cours 1991, III, vol. 228; B. Walaszek, M. Soœniak, Miêdzynarodowe prawo prywatne, Kraków 1965; M. Wolff, Private Interna- tional Law, Scientia Verlag Aalen 1977; F. Zoll, Miêdzynarodowe i miêdzydzielnicowe prawo prywatne w zarysie, Kraków 1945. 3 I Pojêcie i zakres prawa prywatnego miêdzynarodowego § 1. Wprowadzenie Je¿eli skutki zdarzeñ, które mia³y miejsce w Polsce, powstaj¹ w Polsce wzglê- §1Wprowadzenie dem polskich obywateli, nie mamy powodu zastanawiaæ siê nad tym, czy stoso- waæ polskie prawo. Gdy jednak mamy do czynienia ze zdarzeniami, które rodz¹ skutki za granic¹ lub ze zdarzeniami, które mia³y miejsce za granic¹, ale rodz¹ skutki w Polsce, sprawa przedstawia siê inaczej. Powstaje wówczas pytanie – czy na pewno nale¿y zastosowaæ polskie prawo? Z drugiej strony, pojawia siê w¹tpli- woœæ, czy w ogóle mo¿liwe jest stosowanie innego prawa ni¿ w³asne? Prawo prywatne miêdzynarodowe jest dziedzin¹ prawa reguluj¹c¹ kolizje praw, które mog¹ wyst¹piæ w zwi¹zku z jednym stanem faktycznym, sytuacj¹ lub stosunkiem prawnym. Aby dosz³o do takiej kolizji, stan faktyczny musi byæ zwi¹zany z co najmniej dwoma pañstwami, a co za tym idzie – systemami praw- nymi tych pañstw. Obrót prawny, tak jak i obrót gospodarczy nie sprowadza siê do czynnoœci podejmowanych w ramach jednego terytorium pañstwowego. To samo dotyczy spraw, które – co prawda – nie maj¹ wymiaru gospodarczego, ale zwi¹zane s¹ z sytuacj¹ osobist¹ czy rodzinn¹ osób, których dotycz¹ (np. sprawy zwi¹zane z zawarciem ma³¿eñstwa, rozwodem, sprawowaniem w³adzy rodziciel- skiej). Mo¿liwe zatem s¹ sytuacje, kiedy w obrocie prawnym uczestnicz¹ osoby pochodz¹ce z ró¿nych pañstw. Ka¿da z tych osób zwi¹zana jest czy to przez pryz- mat obywatelstwa, czy miejsca zamieszkania, z innym pañstwem. Przyk³adem mo¿e byæ zawarcie umowy sprzeda¿y samochodu miêdzy Polakiem a Niem- cem, zawarcie zwi¹zku ma³¿eñskiego miêdzy Francuzk¹ a Amerykaninem, przysposobie- nie Rumuna przez Kanadyjczyka. Mo¿liwe jest równie¿ zawarcie przez Polaka i Austriaka umowy dotycz¹cej nieruchomoœci po³o¿onej w Wielkiej Brytanii, jak i dziedziczenie przez Rosjan ruchomoœci i nieruchomoœci pozostawionych przez zmar³ego Holendra. Takich hi- potetycznych sytuacji jest bardzo wiele. Oczywiœcie, nie pozostaj¹ one tylko w sferze imagi- nacji. W zwi¹zku z coraz bardziej o¿ywionym ruchem osobowym miêdzy pañstwami, bar- dziej o¿ywiony staje siê równie¿ obrót prawny. W rozwa¿aniach nad prawem prywatnym miêdzynarodowym nale¿y zastano- wiæ siê nad tym, w jakim celu i przez kogo zosta³o ono stworzone. W wiêkszoœci przypadków ka¿da z osób zainteresowanych rozstrzygniêciem jednej z takich spraw wola³aby, aby nast¹pi³o ono na podstawie jej prawa lub aby zosta³y spe³nio- ne jej oczekiwania odnoœnie do rozstrzygniêcia na podstawie prawa innego ni¿ w³asne. Aby tak siê mog³o staæ, potrzebne by³o wprowadzenie regu³ postêpowa- nia w przypadkach, kiedy stosunek prawny wykracza poza obszar jednego pañ- stwa. Regu³y te powinny wskazywaæ, jakie prawo w takiej sytuacji zastosowaæ oraz jaki element decyduje o zastosowaniu tego prawa. Innymi s³owy, odpowia- daæ na pytania: jakie prawo stosowaæ i dlaczego? Poniewa¿ dochodzi³o do kolizji praw (ustaw), regu³y, które mia³y je regulowaæ, nazwane zosta³y prawem kolizyj- nym, a normy w nim zawarte – normami kolizyjnymi. Regu³y te na pocz¹tku mia³y charakter uniwersalny, a wiêc nie by³o prawa kolizyjnego polskiego, nie- mieckiego, francuskiego, tylko jedno prawo kolizyjne. Dopiero od czasu pojawie- nia siê wielkich kodyfikacji prawa cywilnego w Europie w XIX w. prawo to za- czê³o nabieraæ innego charakteru. Ka¿de pañstwo wprowadza³o w³asne normy 4 Wprowadzenie §1 kolizyjne. Zaczê³y siê pojawiaæ odmiennoœci miêdzy prawami kolizyjnymi stwo- rzonymi na bazie w³asnych tradycji prawnych, odmiennych kultur i instytucji prawnych. Prawo kolizyjne straci³o charakter uniwersalny. Pozosta³y jedynie utrwalo- ne w praktyce niektóre z regu³, jak stosowanie legis rei sitae do praw rzeczowych na nieruchomoœciach. Sta³o siê tak równie¿ dziêki recepcji pewnych regu³, jak to mia³o miejsce w przypadku recepcji Kodeksu Napoleona w wielu pañstwach europejskich, ale równie¿ niemieckiego prawa w Japonii, angielskiego – w Sta- nach Zjednoczonych, Szkocji, Kanadzie i w niektórych pañstwach afrykañskich. W obecnych czasach nie ma w¹tpliwoœci, ¿e prawo prywatne miêdzynarodowe jest jedn¹ z dziedzin prawa wewnêtrznego – krajowego. Jest stanowione przez ustawodawcê krajowego – zwykle w formie odrêbnej ustawy, choæ zdarza siê, ¿e normy kolizyjne stanowi¹ czêœæ Kodeksu cywilnego. Powstaje w drodze prawo- twórstwa autonomicznego poszczególnych pañstw. Jednak w drugiej po³owie XX w. pojawi³a siê wyraŸna tendencja do rozszerzania zasiêgu prawa i w³¹czania doñ prawa jednolitego. W zwi¹zku z licznymi próbami kodyfikacji o charakterze miêdzynarodowym, nie zawsze zreszt¹ zakoñczonymi powodzeniem, przyjmuje siê, ¿e w sk³ad prawa prywatnego miêdzynarodowego wchodz¹ równie¿ normy tworzone w drodze prawotwórstwa miêdzynarodowego. A wiêc nastêpuje powrót do pierwotnego rozumienia prawa kolizyjnego, jako zbioru regu³ uniwersalnych. Oczywiœcie, rozumienie to pozostaje w du¿ej mierze w sferze idei lub postulatu. Sam termin „prawo prywatne miêdzynarodowe” nie jest precyzyjny. Zosta³ po raz pierwszy u¿yty w XIX w. przez amerykañskiego uczonego – J. Story’ego. Zast¹pi³ w du¿ej mierze poprzednie nazewnictwo – prawo kolizyjne, konflikt praw. Choæ poddawane krytyce, w zwi¹zku z tym, ¿e prawo to nie zawiera³o norm kreuj¹cych kolizjê czy konflikt miêdzy prawami, a mia³o regulowaæ czy eliminowaæ te kolizje, oddawa³y istotê tego prawa. Termin „prawo prywatne miê- dzynarodowe” przywodzi na myœl analogie z prawem miêdzynarodowym pub- licznym, a nie jest ich wiele. Ju¿ w okresie najwiêkszego rozkwitu prawa rzym- skiego (w epoce prawa klasycznego) Ulpian przedstawi³ podzia³ prawa na pub- liczne i prywatne. Prawo publiczne ma na celu interes pañstwa i ochronê jego instytucji oraz regulacjê stosunków miêdzy tymi instytucjami. Prawo prywatne reguluje wzajemne relacje miêdzy osobami w zakresie ich praw osobistych i ma- j¹tkowych. W wiêkszoœci systemów prawnych rozdzia³ ten jest wyraŸny. Prawo publiczne mo¿e, co prawda, w pewnym stopniu kszta³towaæ relacje miêdzyosobo- we (np. poprzez realizacjê okreœlonych w konstytucji wolnoœci i praw cz³owieka i obywatela), a wiêc wkraczaæ w domenê prawa prywatnego. Ustawodawca pozo- stawia sobie mo¿liwoœæ ingerowania w treœæ stosunków prawnych o charakterze prywatnym równie¿ w prawie prywatnym miêdzynarodowym (klauzula po- rz¹dku publicznego). Na pocz¹tku XX w. powsta³a nawet koncepcja ³¹cz¹ca pra- wo miêdzynarodowe publiczne i prawo prywatne miêdzynarodowe w jedn¹ dzie- dzinê. Jej twórca, G. Scelle, twierdzi³, ¿e prawo miêdzynarodowe reguluje wszyst- kie stosunki w p³aszczyŸnie miêdzynarodowej. Zawiera zatem wszystkie normy, które odnosz¹ siê do stosunków o charakterze miêdzynarodowym. Dzieli siê na publiczne i prywatne, wed³ug podzia³u przyjêtego przez Ulpiana. Niezmienione pozostaj¹ funkcje obu praw. Prawo prywatne ma regulowaæ stosunki miêdzy oso- bami fizycznymi i prawnymi, wykraczaj¹ce poza terytorium jednego pañstwa. 5 I Pojêcie i zakres prawa prywatnego miêdzynarodowego Tez¹, któr¹ mo¿emy wywieœæ z terminu prawo prywatne miêdzynarodowe, jest, ¿e powinno ono zawieraæ normy uniwersalne, tak jak prawo miêdzynarodo- we publiczne, którego g³ównym Ÿród³em s¹ umowy miêdzynarodowe. Paradok- salnie, jedynym Ÿród³em, które nie budzi³o w¹tpliwoœci w doktrynie, s¹ akty prawne pochodzenia krajowego, zawieraj¹ce bardzo niewiele uniwersalnych, tra- dycyjnych regu³. W erze liberalizacji przepisów dotycz¹cych przep³ywu osób i œrodków p³atni- czych miêdzy terytoriami ró¿nych pañstw coraz czêstsze staj¹ siê kontakty personalne ró¿nej natury. Szczególnego znaczenia nabieraj¹ relacje o charakterze prawnym, a wiêc takie, których nastêpstwem jest zastosowanie przepisów jakiegoœ prawa. Problemem, który nurtowa³ i nurtuje nadal przedstawicieli doktryny prawa prywatne- go miêdzynarodowego na œwiecie, jest zagadnienie – jakie prawo powinno byæ za- stosowane i w jaki sposób ma ono zostaæ wskazane. Mo¿e tu zaistnieæ pewna sprzecznoœæ pomiêdzy interesem pañstwa, w systemie którego znajduje siê prawo prywatne miêdzynarodowe, i które chroni w³asne terytorium i w³asnych oby- wateli, a interesem osób (fizycznych i prawnych), które powoduj¹ powstanie sto- sunków prawnych. Mo¿na te¿ mówiæ o sprzecznoœci pomiêdzy okreœlonymi w podstawowych aktach prawa krajowego (konstytucja, ustawy) priorytetach ustrojowych i prawnych pañstwa a postulatem przewidywalnoœci i elastycznoœci prawa w stosunku do osób pochodz¹cych z w³asnego i obcego obszaru prawnego. Pojawia siê pytanie, co jest zadaniem prawa prywatnego miêdzynarodowego? Czy jest nim wyraŸne odró¿nienie osób wchodz¹cych w relacje prawne, czy po- winno ono zawieraæ logiczne i akceptowalne spo³ecznie regu³y postêpowania? A wiêc czy jest to tylko prawo okreœlaj¹ce procedurê (mechanizmy) postêpowa- nia, czy jest narzêdziem polityki pañstwowej? § 2. Funkcje §2Funkcje1. W wiêkszoœci pozycji naukowych poœwiêconych prawu prywatnemu miê- dzynarodowemu, jako g³ówn¹ jego funkcjê przedstawia siê rozgraniczenie sfe- ry dzia³ania praw ró¿nych pañstw (K. Przyby³owski, M. Pazdan) w stosunkach z tzw. elementem obcym (zagranicznym). Przy czym pojêcie stosunku z takim elementem rozumiane jest jako stosunek, który nie jest zamkniêty w obrêbie jed- nego pañstwa. Oznacza to, ¿e wykracza on poza jeden obszar prawny, wi¹¿e z innym (obcym) prawem. Przyjmuje siê, ¿e powi¹zanie to musi byæ istotne. Od- zwierciedlaj¹ je ³¹czniki przyjête w prawie prywatnym miêdzynarodowym forum. Dopiero poprzez zastosowanie ³¹czników mo¿liwa jest ocena, czy element obcy faktycznie ³¹czy stosunek z prawem w³asnym, czy obcym. Sporne pozostaje, czy prawo prywatne miêdzynarodowe dotyczy tylko tego typu stosunków prawnych, czy odnosi siê do wszystkich stosunków prawnych. Za tym ostatnim pogl¹dem optuj¹ K. Przyby³owski, H. Trammer, M. Pazdan, B. Wala- szek, M. Soœniak. Natomiast za ograniczeniem zasiêgu norm kolizyjnych do sto- sunków miêdzynarodowych (stosunków z elementem obcym) opowiadaj¹ siê 6 Definicja §3 W. Ludwiczak, E. Wierzbowski, J. Jakubowski, S. So³tysiñski. Z punktu widzenia prak- tyki, trudno jest zak³adaæ, aby ka¿dy stosunek prawny z zakresu prawa cywilne- go, rodzinnego, opiekuñczego i prawa pracy by³ poddawany analizie pod wzglê- dem w³aœciwoœci prawa. Z drugiej jednak strony, je¿eli za³o¿yæ, ¿e intensywnoœæ powi¹zania mo¿na oceniæ przez pryzmat ³¹czników, to jest to mo¿liwe dopiero po zastosowaniu normy kolizyjnej. Wówczas okazuje siê, czy jest to stosunek z ele- mentem obcym, czy jest to stosunek w ca³oœci zwi¹zany z prawem polskim. W doktrynie brytyjskiej pojawi³a siê równie¿ teoria, wed³ug której w³aœciwoœæ prawa w œwietle prawa prywatnego miêdzynarodowego okreœla siê w drodze roz- strzygniêcia kwestii wstêpnej (M. Wolff). Jest ona konsekwencj¹ angloamerykañ- skiego, odmiennego ni¿ w Polsce i wiêkszoœci pañstw, za³o¿enia, ¿e ka¿dy stosu- nek reguluje lex fori (prawo obowi¹zuj¹ce w siedzibie s¹du orzekaj¹cego). 2. Pomimo sporów co do zasiêgu norm kolizyjnych, bezsporne jest, ¿e funkcj¹ prawa miêdzynarodowego prywatnego jest równie¿ ustalenie zwi¹zku danej sy- tuacji prawnej czy stanu faktycznego z obszarem prawnym, bez wzglêdu na to, czy w³asnym, czy obcym. A wiêc dalej id¹c – tak¹ funkcj¹ jest tak¿e wyznaczenie w³aœciwoœci prawa. Wyznaczenie w³aœciwoœci prawa jest wskazaniem, po ustale- niu zwi¹zku i jego intensywnoœci prawa w³aœciwego do rozstrzygniêcia danej sprawy. W œwietle tego prawa mo¿na dopiero oceniæ, czy stan faktyczny bêdzie przedmiotem rozstrzygniêcia. Wskazanie powoduje jednoczeœnie obowi¹zek za- stosowania prawa. Jest to wiêc równie¿ jakby upowa¿nienie do stosowania prawa obcego na w³asnym terytorium. Obce przepisy stosowane s¹ z mocy w³asnego prawa – w³asnych norm kolizyjnych zawartych w ustawie o prawie prywatnym miêdzynarodowym lub innym Ÿródle tego prawa. 3. Z pewnoœci¹ mo¿na te¿ stwierdziæ, ¿e funkcj¹ tego prawa jest rozstrzyganie kolizji miêdzy systemami prawnymi. Jeœli wzi¹æ pod uwagê zakres i zasiêg kon- wencji miêdzynarodowych ujednolicaj¹cych zagadnienia kolizyjne – to mo¿na nawet pójœæ dalej i mówiæ o likwidacji kolizji. 4. Z punktu widzenia wspó³pracy miêdzy pañstwami tak¹ funkcj¹ bêdzie rów- nie¿ u³atwienie obrotu prawnego miêdzy pañstwami, a œciœlej – miêdzy osobami fizycznymi i prawnymi z tych pañstw pochodz¹cymi. Doœæ dyskusyjne jest natomiast, czy funkcj¹ prawa jest równie¿ bezpoœrednie rozstrzyganie stosunków prawnych za pomoc¹ norm merytorycznych. Koncepcja ta zosta³a stworzona przez zwolenników w³¹czenia do zakresu Ÿróde³ prawa pry- watnego miêdzynarodowego równie¿ aktów prawnych przyjêtych w drodze pra- wotwórstwa krajowego lub miêdzynarodowego, zawieraj¹cych normy merytoryczne. Nie jest ona jednak powszechnie akceptowana, g³ównie z racji tradycyjnego ujmo- wania norm prawa prywatnego miêdzynarodowego jako norm kolizyjnych. § 3. Definicja §3DefinicjaW doktrynie wystêpuje wieloœæ definicji prawa prywatnego miêdzynarodowe- go. W zasadzie nie ma miêdzy nimi zasadniczych ró¿nic, z ca³¹ pewnoœci¹ jest zaœ wiele podobieñstw. Zatem K. Przyby³owski twierdzi³, ¿e prawem prywatnym miê- 7
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Prawo prywatne międzynarodowe
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: