Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00188 005999 21332807 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Prawo rynku finansowego - ebook/pdf
Prawo rynku finansowego - ebook/pdf
Autor: , , Liczba stron:
Wydawca: Wolters Kluwer Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8092-220-4 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> biznes >> handel i gospodarka
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj
Monogra a stanowi podsumowanie toczącej się przez kilka ostatnich lat dyskusji naukowej
podjętej w ramach Seminariów Prawa Rynku Finansowego. Autorzy prezentowanej pracy są
uznanymi specjalistami w zakresie prawa rynku nansowego, prawa nansowego, prawa
cywilnego, ekonomii. Posiadają niezwykle obszerny dorobek naukowy, który jest bardzo
dobrze znany i często cytowany.
Książka jest pierwszą na polskim rynku wydawniczym monogra ą poświęconą prawu rynku
nansowego, przedstawiającą jego specy kę, systemowe i funkcjonalne ujęcie oraz kluczowe
i najbardziej aktualne problemy dla regulacji i nadzoru rynku nansowego. Po raz pierwszy
w krajowej literaturze zaprezentowana została też tematyka ram prawnych i znaczenia prawa
rynku nansowego jako nowej gałęzi prawa.
Publikacja jest adresowana przede wszystkim do regulatorów i nadzorców krajowego rynku
nansowego oraz instytucji regulowanych. Zainteresuje pracowników naukowych, doktoran-
tów i studentów oraz prawników praktyków zajmujących się prawną obsługą podmiotów
funkcjonujących na rynku nansowym.

(...) prawo nansowe powinno obejmować również nowy obszar regulacji, jakim jest prawo
rynku nansowego. Są to unormowania dotyczące organizacji i funkcjonowania tegoż rynku,
w tym zasady kontroli i nadzoru państwa nad instytucjami nansowymi działającymi na rynku
nansowym oraz ich powiązania nansowe z sektorem nansów publicznych. Stąd też prawo
rynku nansowego obejmuje regulacje normatywne związane z oddziaływaniem państwa na
organizację i funkcjonowanie instytucji nansowych, takich jak banki, zakłady ubezpieczeń
czy instytucje płatnicze w celu zapewnienia ich prawidłowego funkcjonowania oraz stabilności
i bezpieczeństwa rynku nansowego. (...) recenzowany utwór ujmuje to zagadnienie w sposób
kompleksowy, poczynając od doktryny, poprzez rozwiązania instytucjonalne a kończąc na
praktyce. Sekwencja wymienionych zagadnień zasługuje na aprobatę. Taka pozycja była po-
trzebna i dobrze, że została napisana .
Prof. zw. dr hab. Jan Głuchowski
Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

prawo rynku finansowego Doktryna, instytucje, praktyka redakcja naukowa Anna Jurkowska-Zeidler, Marcin Olszak Magdalena Fedorowicz, Eugenia Fojcik-Mastalska Anna Jurkowska-Zeidler, Cezary Kosikowski, Mariola Lemonnier Dorota Maśniak, Jan Monkiewicz, Tomasz Nieborak Zbigniew Ofiarski, Marcin Olszak, Marcin Orlicki ZAGADNIENIA PRAWNE WARSZAWA 2016 Stan prawny na 1 listopada 2015 r. Recenzent Prof. zw. dr hab. Jan Głuchowski Wydawca Grzegorz Jarecki Wydawca Redaktor prowadzący Małgorzata Jarecka Redaktor prowadzący Opracowanie redakcyjne Opracowanie redakcyjne Agata Czuj Łamanie Łamanie JustLuk Projekt gra czny okładki i stron tytułowych Zdjęcie na okładce iStock/Henrik5000 Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁ ASNOŚĆ Więcej na www.legalnakultura.pl PLK IB ��K © Copyright by Wolters Kluwer SA, 2016 © Copyright by Wolters Kluwer SA, 2013 ISBN: 978-83-264-9531-1 ISBN: Wydane przez: Wydane przez: Wolters Kluwer SA Wolters Kluwer SA Dział Praw Autorskich Dział Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 535 82 19 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl Spis treści 5 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów .................................................................................................................... 7 Wprowadzenie .................................................................................................................. 11 Część I Ujęcie doktrynalne Eugenia Fojcik ‑Mastalska Prawo rynku finansowego w systemie prawa ................................................................ 19 Cezary Kosikowski Nowe prawo rynku finansowego Unii Europejskiej ..................................................... 27 Mariola Lemonnier Rola badań porównawczych i interdyscyplinarnych w kwestiach rynku i nadzoru finansowego ...................................................................................................... 39 Część II Ujęcie instytucjonalne Jan Monkiewicz Unia bankowa jako zmiana architektury regulacyjnej i nadzorczej rynku finansowego z perspektywy ekonomicznej ........................................................ 59 Anna Jurkowska ‑Zeidler Prawo unii bankowej ......................................................................................................... 74 Tomasz Nieborak Unia bankowa – w stronę bezpieczeństwa i stabilności rynku finansowego Unii Europejskiej? ............................................................................................................. 94 6 Spis treści Magdalena Fedorowicz Prawne ujęcie nadzoru makroostrożnościowego w świetle krajowych projektów ustaw o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym w ramach przedsejmowego etapu legislacyjnego ................................. 113 Część III Ujęcie materialne Zbigniew Ofiarski Rola soft law w regulacji rynku finansowego na przykładzie rekomendacji i wytycznych Komisji Nadzoru Finansowego .............................................................. 137 Marcin Olszak Wydawanie przez Komisję Nadzoru Finansowego wytycznych dotyczących sektora ubezpieczeniowego jako przykład zintegrowanego podejścia do wykonywania nadzoru nad rynkiem finansowym ................................................ 161 Dorota Maśniak Znaczenie rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego (U) wydanej dla banków dotyczącej dobrych praktyk w zakresie bancassurance oraz wytycznych Komisji Nadzoru Finansowego dla zakładów ubezpieczeń dotyczących dystrybucji ubezpieczeń dla regulacji rynku ubezpieczeniowego ...... 176 Marcin Orlicki O potrzebie rekomendacji U i wytycznych dystrybucyjnych Komisji Nadzoru Finansowego dla regulacji współpracy banków i ubezpieczycieli ............................ 192 Podsumowanie ................................................................................................................ 205 Akty prawne .................................................................................................................... 209 Orzecznictwo .................................................................................................................. 217 Pisma urzędowe i inne dokumenty ............................................................................ 219 Bibliografia ...................................................................................................................... 223 O Autorach ...................................................................................................................... 235 Wykaz skrótów 7 WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne dyrektywa BRRD dyrektywa CRD IV dyrektywa DGSD k.c. – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i  Rady 2014/59/UE z  dnia 15 maja 2014 r. ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w od- niesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmie- niająca dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europej- skiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/UE oraz rozporzą- dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz. Urz. UE L 173 z 12.06.2014, s. 190) – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i  Rady 2013/36/UE z  dnia 26 czerwca 2013 r. w  sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i  uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Dz. Urz. UE L 176 z 27.06.2013, s. 338) – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i  Rady 2014/49/UE z  dnia 16 kwietnia 2014 r. w  sprawie systemów gwarancji depozytów (Dz. Urz. UE L 173 z 12.06.2014, s. 149) – ustawa z  dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z  dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) pr. bank. – ustawa z  dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: rekomendacja U Dz. U. z 2015 r. poz. 128 z późn. zm.) – rekomendacja U KNF dotycząca dobrych praktyk w zakresie bancas‑ surance, stanowiąca załącznik do uchwały nr  183/2014 KNF z  dnia 24 czerwca 2014 r. w sprawie wydania Rekomendacji U dotyczącej do- brych praktyk w zakresie bancassurance (Dz. Urz. KNF z 2014 r. poz. 12) 8 rozporządzenie CRR rozporządzenie EBA Wykaz skrótów – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporzą- dzenie (UE) nr 648/2012 (Dz. Urz. UE L 176 z 27.06.2013, s. 1) – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), zmiany decyzji nr  716/2009/WE oraz uchylenia decyzji Komisji 2009/78/WE (Dz. Urz. UE L 331 z 15.12.2010, s. 12) rozporządzenie EIOPA – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1094/2010 z  dnia 24 listopada 2010 r. w  sprawie ustanowienia Europej- skiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubez- pieczeń i  Pracowniczych Programów Emerytalnych), zmiany de- cyzji nr  716/2009/WE i  uchylenia decyzji Komisji 2009/79/WE (Dz. Urz. UE L 331 z 15.12.2010, s. 48) rozporządzenie ESMA – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1095/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych), zmiany decyzji nr 716/2009/WE i uchylenia decyzji Komisji 2009/77/WE (Dz. Urz. UE L 331 z 15.12.2010, s. 84) rozporządzenie ESRB – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1092/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie unijnego nadzoru makroostroż- nościowego nad systemem finansowym i ustanowienia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (Dz. Urz. UE L 331 z 15.12.2010, s. 1) rozporządzenie SRM – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 806/2014 z dnia 15 lipca 2014 r. ustanawiające jednolite zasady i jednolitą pro- cedurę restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kre- dytowych i niektórych firm inwestycyjnych w ramach jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz jed- nolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 (Dz. Urz. UE L 225 z 30.07.2014, s. 1) rozporządzenie SSM TFUE TUE u.d.u. – rozporządzenie Rady (UE) nr  1024/2013 z  dnia 15 października 2013 r. powierzające Europejskiemu Bankowi Centralnemu szcze- gólne zadania w  odniesieniu do polityki związanej z  nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi (Dz. Urz. UE L 287 z 29.10.2013, s. 63) – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wersja skonsolidowana (Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012, s. 47) – Traktat o Unii Europejskiej, wersja skonsolidowana (Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012, s. 13) – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1206 z późn. zm.) Wykaz skrótów 9 u.f.i. u.g.t. u.n.r.f. u.n.u. u.n.uzup. u.o.i.f. u.p.n.p.r. u.p.u. u.SKOK u.u.p. – ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 157 z późn. zm.) – ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 197 z późn. zm.) – ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 614 z późn. zm.) – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i eme- rytalnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 290 z późn. zm.) – ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń, zakładami rea- sekuracji i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglome- ratu finansowego (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1406) – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 94 z późn. zm.) – ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206 z późn. zm.) – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1450 z późn. zm.) – ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczęd- nościowo-kredytowych (tekst jedn.: Dz. U. z  2013 r. poz.  1450 z późn. zm.) – ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 873 z późn. zm.) wytyczne dystrybucyjne – wytyczne KNF dla zakładów ubezpieczeń dotyczące dystrybucji ubezpieczeń, stanowiące załącznik do uchwały nr  184/2014 KNF z dnia 24 czerwca 2014 r. w sprawie wydania Wytycznych dla za- kładów ubezpieczeń dotyczących dystrybucji ubezpieczeń (Dz. Urz. KNF z 2014 r. poz. 13) Inne BFG EBA EBC EIOPA ESA ESFS ESM – Bankowy Fundusz Gwarancyjny – Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (European Banking Authority) – Europejski Bank Centralny – Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Progra- mów Emerytalnych (European Insurance and Occupational Pensions Authority) – europejskie urzędy nadzoru finansowego (European Supervisory Authorities) – Europejski System Nadzoru Finansowego (European System of Financial Supervision) – europejski mechanizm stabilności (European Stability Mechanism) 10 ESMA ESRB ETS KE KNF KSF MF NBP NRB NSA PIU RRS SA SDGS SN SRM SSM TSUE UKNF UOKiK WSA ZBP Wykaz skrótów – Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (Euro- pean Securities and Markets Authority) – Europejska Rada do spraw Ryzyka Systemowego (European Systemic Risk Board) – Europejski Trybunał Sprawiedliwości – Komisja Europejska – Komisja Nadzoru Finansowego – Komitet Stabilności Finansowej – Ministerstwo Finansów – Narodowy Bank Polski – numer rachunku bankowego – Naczelny Sąd Administracyjny – Polska Izba Ubezpieczeń – krajowa Rada do spraw Ryzyka Systemowego – sąd apelacyjny – Jednolity System Gwarantowania Depozytów (Single Deposit Guar- antee Scheme) – Sąd Najwyższy – jednolity mechanizm uporządkowanej restrukturyzacji i likwidacji banków (Single Resolution Mechanism) – jednolity mechanizm nadzorczy (Single Supervisory Mechanism) – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Urząd Komisji Nadzoru Finansowego – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów – Wojewódzki Sąd Administracyjny – Związek Banków Polskich Wprowadzenie 11 WPROWADZENIE W polskiej nauce prawa koncepcja prawa rynku finansowego jest coraz bardziej ugruntowana. Zakres prawa finansowego odpowiadający regulacji prawnej publicz- nej działalności finansowej powinien obejmować – jako nowy obszar regulacji – prawo rynku finansowego, tj. regulacje prawne dotyczące organizacji i funkcjonowa- nia rynku finansowego, w tym zasady kontroli i nadzoru państwa nad instytucjami finansowymi działającymi na rynku finansowym oraz ich powiązania finansowe z sektorem finansów publicznych. Prawo rynku finansowego obejmuje zatem regu- lacje prawne związane z oddziaływaniem państwa na organizację i funkcjonowanie instytucji finansowych (w szczególności banków i innych instytucji kredytowych, firm inwestycyjnych, zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, instytucji płat- niczych i innych dostawców usług płatniczych) w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania oraz stabilności i bezpieczeństwa rynku finansowego. Rynek finansowy w ujęciu systemowym traktować należy jako jednolity. Jego regula- cja prawna stanowi swoistą synchronizację prawa krajowego z prawem ponadnarodo- wym (unijnym) i z prawem międzynarodowym, w ramach zintegrowanego porządku prawnego. Stąd cechy ujętego sektorowo prawa bankowego, prawa ubezpieczeniowego i prawa rynku kapitałowego da się zrozumieć tylko w ujęciu dynamicznym i funk- cjonalnym prawa rynku finansowego jako całości. Potrzebę poddania rynku finansowego odrębnemu i specyficznemu reżimowi praw- nemu dostrzega się zwłaszcza w kontekście tworzenia wewnętrznego rynku finan- sowego Unii Europejskiej. Oddziaływanie Unii Europejskiej na prawo finansowe państw członkowskich odnosi się bowiem w zasadniczej mierze do regulacji dotyczą- cych organizacji i funkcjonowania wewnętrznego rynku finansowego. Tym samym prawo rynku finansowego wyznaczone jest zakresem regulacji prawnych poświęco- nych poszczególnym sektorom rynku finansowego (bankowemu, ubezpieczeniowemu i kapitałowemu), które stanowią w Unii Europejskiej przedmiot odrębnych dyrektyw, nazywanych często dyrektywami sektorowymi. Niemniej zmiany legislacyjne doko- nujące się w sferze funkcjonowania wewnętrznego rynku finansowego UE, w od- powiedzi na ostatni globalny kryzys finansowy, odnoszą się do rynku finansowego 12 Wprowadzenie jako całości, nawet jeżeli „sektorowo” wprowadzają te same jednolite normy. Dla- tego też wiedza w zakresie nowych prawnych ram regulacji i nadzoru nad rynkiem finansowym jest niezbędna do zrozumienia zasad funkcjonowania zarówno insty- tucji regulujących i nadzorujących rynek finansowy, jak i podmiotów działających na tym rynku. Przebudowa prawnych ram regulacyjnych i nadzorczych jednolitego rynku finan- sowego, dokonująca się obecnie na poziomie Unii Europejskiej, stanowi odpowiedź na wyzwania niedawnego globalnego kryzysu finansowego. Począwszy od 2008 r., Komisja Europejska podjęła działania zmierzające do stworzenia bezpieczniejszego i bardziej stabilnego rynku finansowego. Komisja zaproponowała 28 nowych regu- lacji prawnych, których celem jest lepsza regulacja rynku finansowego, ustanowienie nad nim skuteczniejszego nadzoru i lepsze zarządzanie nim, tak aby w przyszłości podatnicy nie musieli ponosić kosztów błędów popełnianych przez władze instytucji kredytowych. Działania mające na celu ustabilizowanie rynku finansowego objęły także zapewnienie lepszej ochrony konsumentów na rynku usług finansowych. Więk- szość tych regulacji weszła już w życie lub jest obecnie finalizowana. Zmieniają one w sposób fundamentalny dotychczasowe ramy regulacji i nadzoru jednolitego rynku finansowego UE. Podkreślić należy, że oddziaływanie regulacji europejskich na po- rządki prawne poszczególnych państw członkowskich jest szczególnie silne w ob- szarze prawa rynku finansowego. Coraz częściej bowiem zagrożenia, jakie pojawiają się w bezpiecznym prowadzeniu działalności przez instytucje finansowe, wykraczają w znakomitej części poza granice poszczególnych państw i nabierają charakteru mię- dzynarodowego. Dlatego też zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności finansowej stanowi nowy paradygmat regulacji rynku finansowego. Z uwagi na potrzeby rozwoju nauki prawa rynku finansowego, a także ze względu na niezbędność ciągłego doskonalenia polskiego ustawodawstwa obowiązującego w tym zakresie potrzebne jest ukazywanie specyfiki prawa rynku finansowego oraz relacjo- nowanie i omawianie najważniejszych problemów łączących się z regulacją i nadzo- rem nad rynkiem finansowym. Dlatego też powołana do życia została idea Semi- nariów Prawa Rynku Finansowego. Corocznie organizowane spotkanie poświęcone jest dyskusji na temat najistotniejszych problemów łączących się z prawną regulacją rynku finansowego i jego architekturą instytucjonalną. Uczestniczą w nim osoby naukowo zajmujące się prawem rynku finansowego niemalże ze wszystkich polskich ośrodków akademickich oraz przedstawiciele tzw. regulatorów i nadzorców rynku finansowego w Polsce i Unii Europejskiej. Pierwsze Seminarium Prawa Rynku Finansowego zostało zorganizowane we współ- pracy dwóch ośrodków akademickich – Wydziału Prawa i Administracji Uniwersy- tetu Gdańskiego oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Ste- fana Wyszyńskiego w Warszawie – w siedzibie tego ostatniego w dniu 25 września 2013 r. Poświęcone zostało ukazaniu specyfiki i odrębności prawa rynku finansowego Wprowadzenie 13 oraz przedstawieniu głównych problemów łączących się z integrującym się rynkiem finansowym. Podjęte rozważania dotyczyły między innymi pytania, czy należy wy- odrębnić prawo rynku finansowego jako nową i autonomiczną gałąź prawa, spo- sobu i rangi regulacji składających się na prawo rynku finansowego oraz charakteru prawnego jego regulacji. Dyskutowano także tematykę roli instytucji międzysekto- rowych i banku centralnego dla regulacji rynku finansowego, zwłaszcza w kontek- ście nowej architektury europejskiego nadzoru finansowego i sieci bezpieczeństwa finansowego. Jako najważniejsze zagadnienia w obszarze nowej architektury nadzoru europejskiego wskazano na efektywność sieci bezpieczeństwa finansowego, charakter prawny regulacji nadzorczych oraz rolę i skuteczność krajowych instytucji nadzor- czych w nowej europejskiej architekturze nadzoru finansowego. Bardzo dużo miej- sca poświęcono zmianie roli banku centralnego w zakresie zapewnienia stabilności rynku finansowego. Jego uczestnicy wskazywali na potrzebę autonomizacji zasad i cech prawa rynku finansowego jako odrębnej gałęzi prawa. Seminarium ujawniło, że prawo rynku finansowego już jest w pewnym stopniu autonomiczne, jego normy mają odrębne cechy. Przedmiotem dalszych rozważań powinien być charakter prawny jego specyficznych regulacji. Rynek finansowy podlega ciągłym zmianom, za którymi ustawodawcy oraz środowisko naukowe muszą próbować nadążyć. W toku dyskusji podkreślono, że istotną rolę w tym procesie pełni bezsprzecznie integracja jednoli- tego rynku finansowego Unii Europejskiej, bowiem postępująca na poziomie euro- pejskim harmonizacja ustawodawstw krajowych determinuje autonomizację prawa rynku finansowego. Uznano także, że odrębność, integralność i specyfika tego prawa będą rozwijać się w kierunku specjalizacji badawczej w tej dziedzinie, co powinno skutkować zmianą jego miejsca w dydaktyce akademickiej. Patronami medialnymi Seminarium były Wydawnictwo Wolters Kluwer, „Państwo i Prawo” oraz „Monitor Prawa Bankowego”; sprawozdania z Seminarium ukazały się w „Monitorze Prawa Bankowego” i „Bezpiecznym Banku”. Drugie Seminarium Prawa Rynku Finansowego zostało zorganizowane przez redak- torów niniejszej monografii w ramach współpracy Wydziału Prawa i Administra- cji Uniwersytetu Gdańskiego z Centrum Europejskim Uniwersytetu Warszawskiego i odbyło się w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego w Warszawie w dniu 21 listo- pada 2014 r. Patronat nad Seminarium objęła Komisja Nadzoru Finansowego. W ra- mach Seminarium podjęto dyskusję na temat europejskiej unii bankowej i zmian architektury regulacyjnej i nadzorczej rynku finansowego w Unii oraz roli soft law w regulacji rynku finansowego na przykładzie rekomendacji i wytycznych Komisji Nadzoru Finansowego. Problematyka tworzenia nowych instytucji regulacji i nad- zoru została przedstawiona od strony szans i zagrożeń związanych z utworzeniem europejskiej unii bankowej oraz w kontekście wzajemnych relacji pomiędzy interesem klienta usług finansowych a interesem instytucji finansowych. Uczestnicy Semina- rium uznali, że zmiana architektury w obszarze rynku finansowego, która powoduje wprowadzenie europejskiej unii bankowej, jest najbardziej spektakularną zmianą prawa europejskiego i także prawa rynku finansowego od momentu ustanowienia 14 Wprowadzenie unii walutowej. W toku dyskusji podkreślono istotne znaczenie wpływu powołania unii bankowej na zasięg regulacji i nadzoru rynku finansowego i strukturę sieci bez- pieczeństwa finansowego. W obrębie dyskusji nad znaczeniem soft law w regulacji rynku finansowego podkreślono coraz bardziej znaczącą rolę rekomendacji i wytycz- nych Komisji Nadzoru Finansowego w regulacji rynku finansowego oraz rozważano problematykę ich charakteru prawnego. Podjęto także temat roli badań porównaw- czych i interdyscyplinarnych w kwestiach rynku i nadzoru finansowego. Wyjątko- wość tego spotkania naukowego polegała na tym, że wzięli w nim udział – obok prawników naukowo zajmujących się prawem rynku finansowego – także przedsta- wiciele tzw. regulatorów i nadzorców krajowego i europejskiego rynku finansowego oraz instytucji regulowanych, tj. pracownicy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, Narodowego Banku Polskiego, Ministerstwa Finansów, Urzędu Ochrony Konkuren- cji i Konsumentów oraz Europejskiego Banku Centralnego, a także przedstawiciele Związku Banków Polskich. Pod tym względem dialog pomiędzy środowiskiem aka- demickim a praktykami reprezentującymi instytucje regulujące i nadzorujące rynek finansowy jest bardzo potrzebny, szczególnie z uwagi na zmieniającą się architekturę sieci bezpieczeństwa finansowego na poziomie Unii Europejskiej. Patronami medial- nymi Seminarium były Wydawnictwo Wolters Kluwer, „Państwo i Prawo”, „Mo- nitor Prawa Bankowego” oraz „Prawo Asekuracyjne”. Sprawozdania z Seminarium ukazały się w „Monitorze Prawa Bankowego” i „Bezpiecznym Banku” oraz „Prawie Asekuracyjnym”. Niniejsza monografia stanowi podsumowanie toczącej się w kilku ostatnich latach dyskusji naukowej podjętej w ramach Seminariów Prawa Rynku Finansowego. Przed- stawia ona systemowe ujęcie prawa rynku finansowego, obejmujące aspekt doktry- nalny, instytucjonalny oraz materialny, w której Autorzy wskazali na najważniejsze problemy regulacji i nadzoru rynku finansowego oraz zmiany zachodzące w prawie krajowym z perspektywy prawa europejskiego. W części książki poświęconej doktry- nie prawa wskazano na uwarunkowania „samodzielności gałęziowej” prawa rynku finansowego i jego miejsca w systemie prawa, przedstawiono pojęcie, przedmiot oraz źródła i moc obowiązującą unijnego prawa rynku finansowego, a także podkreślono znaczenie badań porównawczych i interdyscyplinarnych w kwestiach rynku i nad- zoru finansowego. W części instytucjonalnej najważniejszą rangę nadano europej- skiej unii bankowej i jej wpływowi na zmianę architektury regulacyjnej i nadzorczej rynku finansowego z perspektywy ekonomii i prawa oraz nowej koncepcji instytu- cjonalnej i normatywnej nadzoru makroostrożnościowego na poziomie krajowym. W części poświęconej prawu materialnemu przedstawiono problematykę soft law w regulacji rynku finansowego na przykładzie rekomendacji i wytycznych Komi- sji Nadzoru Finansowego, szczególną uwagę poświęcając wytycznym i kierowanym do sektora ubezpieczeniowego w ramach zintegrowanego podejścia do wykonywa- nia nadzoru nad rynkiem finansowym. Część ta zawiera także dwa odmienne głosy w tej samej sprawie, tj. potrzeby i znaczenia rekomendacji UKNF wydanej dla ban- ków dotyczących dobrych praktyk w zakresie bancassurance oraz wytycznych KNF Wprowadzenie 15 dla zakładów ubezpieczeń dotyczących dystrybucji ubezpieczeń dla regulacji rynku ubezpieczeniowego. W ostatnich słowach wstępu redaktorzy składają serdeczne podziękowania wszyst- kim uczestnikom Seminariów Prawa Rynku Finansowego za aktywny i twórczy udział, naszym Nauczycielom za przychylność tej inicjatywie i wielkie wsparcie me- rytoryczne, zaś Autorom poszczególnych rozdziałów za nadesłanie bardzo intere- sujących i inspirujących przemyśleń i rozważań, dzięki którym książkę tę możemy w takim kształcie przekazać do rąk naszych Czytelników. Redaktorzy wyrażają nadzieję, że inicjatywa w zakresie organizowania Seminariów Prawa Rynku Finansowego wejdzie na stałe do kalendarza wydarzeń naukowych w Polsce jako wspólne przedsięwzięcie przedstawicieli polskiej, a szerzej ujmując – europejskiej – nauki i praktyki na integrującym się rynku finansowym UE. Warszawa–Gdańsk, listopad 2015 r. dr hab. Anna Jurkowska ‑Zeidler, prof. UG dr hab. Marcin Olszak Część I UJĘCIE DOKTRYNALNE Eugenia Fojcik ‑Mastalska 19 Eugenia Fojcik ‑Mastalska PRAWO RYNKU FINANSOWEGO W SYSTEMIE PRAWA Celem niniejszego opracowania jest zarysowanie uwarunkowań doktrynalnych i re- alnego tła coraz żywszej dyskusji o samodzielności gałęziowej prawa rynku finan- sowego. Dyskusja ta toczy się w gronie specjalistów z tej dziedziny, wyraźnie coraz bardziej się integrującym, a wywodzącym się głównie ze środowiska nauki prawa finansowego. Trudno zatem nie dostrzegać jej merytorycznego powiązania z długo już toczonymi (z różną wszak intensywnością) dysputami na temat statusu samego prawa finansowego jako gałęzi prawa. Wbrew pozorom nie chodzi tu jedynie o aka- demickie spory, ponieważ właściwe spojrzenie od strony klasyfikacji prawa ma nie tylko znaczenie doktrynalne. Dokonujące się z czasem w tej sferze zmiany można uznać za swego rodzaju signum temporis. 1. Klasyfikacja w systemie prawa opiera się na jego podziale na gałęzie. Wyróżnia się gałęzie podstawowe, subgałęzie (czy też działy) w ich ramach, wreszcie gałęzie (działy) na pograniczu dwóch lub więcej innych1. Na ogół przyjmuje się w teorii prawa, że podstawowym kryterium wyodrębnienia (autonomiczności) pewnego ob- szaru regulacji prawnych pozostaje ich przedmiot (stosunki społeczne określonego typu), z uzupełniającym kryterium metody regulacji prawnej. Można też twierdzić, że podstawowe jest kryterium metody regulacji prawnej (ponieważ pozwala na naj- bardziej podstawową systematykę, jaką jest podział na prawo publiczne, prywatne i karne), a kryterium przedmiotu ma znaczenie drugoplanowe. Niezależnie jednak od tego, oba podstawowe kryteria okazują się zwykle niewystarczające i stale poszukuje się nowych, dodatkowych kryteriów klasyfikacyjnych. Klasyfikacja prawa, zmierza- jąca do stworzenia uporządkowanej wizji systemu prawa, jest – jak się zwykle sądzi – problemem w dużej mierze konwencjonalnym, umownym. Tymczasem w teorii prawa uznaje się obiektywny charakter procesów prowadzących do autonomizacji pewnych obszarów regulacji prawnej, a rola doktryny polega na ich rozpoznaniu i za- 1 Dla jasności przyjmuje się tu, że gałąź jest pojęciem szerszym zakresowo niż dział prawa; w piś- miennictwie nie zawsze przestrzega się takich założeń terminologicznych, co bywa w rezultacie mylące dla Czytelnika. 20 Prawo rynku finansowego w systemie prawa akceptowaniu oraz dopasowaniu do istniejącej struktury gałęziowej systemu prawa2. Kształtowanie się struktury systemu prawa jest bowiem pewnym procesem trwają- cym w czasie, zależnym od kierunków i tempa ewolucji systemu. Struktura ta przy- biera formę w danym czasie odpowiadającą stanowi systemu prawa i w tym sensie autonomizacja pewnych jego dziedzin, a zwłaszcza ich ukształtowana już dojrzałość jako odrębnych gałęzi prawa, może być traktowana jako zjawisko o obiektywnym charakterze, które powinno być w odpowiednim czasie rozpoznane i zaakceptowane przez naukę prawa. Prawo rynku finansowego, którego miejsce w systemie polskiego prawa jest tu przed- miotem rozważań, podlega procesowi autonomizacji wraz z kształtowaniem się i do- skonaleniem unijnych regulacji poświęconych prawnym ramom – prawnej organi- zacji jednolitego rynku finansowego, a szczególnie intensywnie wyodrębnia się jako samodzielna dziedzina prawa, począwszy od realizacji Financial Services Action Plan na przełomie wieków. Kolejne lata XXI w. przynoszą programowe, postępujące in- tegrowanie krajowych elementów składowych jednolitego rynku finansowego UE, poddanych jednakowym standardom wynikającym z prawa unijnego. Proces ten został nasilony, ale też odpowiednio zmodyfikowany, w wyniku doświadczeń kry- zysu finansowego 2008 r. i lat następnych, które potwierdziły konieczność umoc- nienia integracji rynku finansowego i wprowadzenia dodatkowych mechanizmów mających zapewniać jego stabilność. Stabilność rynku, czy też rozmaicie rozumiane bezpieczeństwo instytucji finansowych i ich klientów, urosło do rangi podstawowego celu pokryzysowych zmian, które – po odpowiednich analizach – wprowadziły rów- nież wiele nowych rozwiązań w sferze instytucjonalnej, a przede wszystkim nowej „architektury” nadzoru publicznego nad rynkiem finansowym. Odpowiednio można wskazać na kierunki daleko idących zmian w stanie unijnego prawa rynku finanso- wego, sposobie jego tworzenia i stosowania oraz „głębokości” regulacji ze szczebla unijnego; nasiliły się ponadto prace zmierzające do uregulowania w sposób odpo- wiadający potrzebom czasu problemów od dawna na to czekających. Procesy te zna- komicie umocniły rangę i znaczenie nie tylko samego unijnego prawa jednolitego rynku finansowego, lecz także znaczenie ustawodawstw krajowych w obszarze po- zostawionym w ich gestii. Obiektywną przyczyną autonomizacji prawa rynku finansowego jest zatem, jak można ogólnie przyjąć, powstanie i postępujące integrowanie się jednolitego rynku finansowego w Unii Europejskiej. Prawo jednolitego rynku, stworzone głównie w sferze „prawa zewnętrznego” UE metodą harmonizacji ustawodawstw krajo- 2 Za obiektywne uznaje się zjawisko wewnętrznej dyferencjacji prawa, jego różnicowania się pod względem przedmiotowym i podmiotowym; będąca jej przeciwieństwem klasyfikacja prawa jest zewnętrz- ną (naukową) refleksją, zmierzającą do odnotowania konsekwencji dyferencjacji. Zob. A. Bator, hasło „dy- ferencjacja” (w:) A. Bator, W. Gromski, A. Kozak, S. Kaźmierczyk, Z. Pulka, Wprowadzenie do nauk praw‑ nych. Leksykon tematyczny, Warszawa 2006, s. 148–149. Eugenia Fojcik ‑Mastalska 21 wych dla osiągnięcia celów wyznaczonych w dyrektywach unijnych3, w tym prawo jednolitego rynku finansowego, zostało wprowadzone również w Polsce, głównie w drodze implementacji prawa unijnego. Nie ma zatem podstaw do kwestiono- wania jego samodzielności i znaczenia w systemie prawa polskiego. O doniosło- ści idei jednolitego rynku finansowego, zapewniającego odpowiednio bezpieczne i sprawne funkcjonowanie całego systemu usług finansowych zaspokajających po- pyt na źródła finansowania i przepływy pieniądza transakcyjnego w skali Unii, jak również o znaczeniu należytej integracji tego rynku nie sposób w tym miej- scu szerzej pisać, wiadomo jednak, że nie jest ona kwestionowana. Doświadczenia kryzysowe przyniosły świadomość zagrożeń płynących z destabilizacji systemu fi- nansowego, co wpłynęło również na bardziej intensywne regulowanie przez Unię Europejską, w szerszym zakresie także poprzez rozporządzenia bezpośrednio wią- żące, a nie tylko poprzez dyrektywy, wielu istotnych spraw dotyczących rynku finansowego. Klasyfikacja prawa ma na celu nie tylko porządkowanie legislacji, w tym również ra- cjonalność stanowienia i stosowania prawa, lecz także stworzenie gruntu dla praw- niczych prac badawczych (jurysprudencji), wreszcie ułatwienie dydaktyki (nauczania prawa). Uznanie przez doktrynę odrębności jakiejś dziedziny prawa, w rezultacie postępującej jej autonomizacji, powinno zatem przynieść korzyści z punktu widze- nia wszystkich tych celów. Zwykle jednak nie następuje to skokowo, ale w wyniku pewnego procesu trwającego w czasie4. Taki proces – jak już pisano – trwa obec- nie, nasilając się stopniowo, w odniesieniu do prawa rynku finansowego5. Znajduje to odpowiedni wyraz choćby w układzie i treści wielu podręczników prawa finan- sowego. Obserwuje się w nich w tej sprawie wielkie zróżnicowanie stanowisk – od zachowania tradycyjnego podejścia polegającego na traktowaniu tej dziedziny jako jednego z działów prawa finansowego aż po sygnalizowanie jego daleko idącej specy- fiki, gdzie jednak jeszcze często niesłusznie ogranicza się uwagi o odrębności działo- wej do samego prawa bankowego (być może ze względów dydaktycznych najbardziej eksponowanego)6. Istnieją wreszcie takie koncepcje podręcznika prawa finansowego, które prawa rynku finansowego (czy też nawet tylko bankowego) nie obejmują wcale. Inną sprawą jest, czy i w jakim zakresie dokonuje się uzasadnienia przyjętego stano- wiska. W tych jednak podręcznikach, gdzie istnieje szersza tego typu refleksja, od- naleźć można cenne głosy w dyskusji na temat specyfiki prawa rynku finansowego 3 Zob. C. Kosikowski, Prawo finansowe w Unii Europejskiej, Bydgoszcz–Warszawa 2008, s. 27 i n. 4 Zob. C. Kosikowski, Prawo finansowe. Część ogólna, Warszawa 2003, s. 31. 5 Dotychczas dotyczyło to głównie prawa podatkowego. 6 Na krajowym rozwiniętym rynku finansowym, za jaki już można uznać rynek polski, funkcjonuje wiele typów instytucji finansowych, pośród których banki (zwłaszcza w systemach typu kontynentalnego) niewątpliwie stanowią typ najbardziej reprezentatywny. Tym przede wszystkim – poza oczywiście tradycją – należy tłumaczyć, że do tej pory jeszcze dydaktyka akademicka w zakresie przedmiotów podstawowych ogranicza się w tej dziedzinie przeważnie do prawa bankowego. Jest to jednak, zwłaszcza dla celów specja- lizacji, ujęcie o wiele za wąskie, pozostawiające na boku instytucje sektora inwestycyjnego, ubezpieczenio- wego i nowo wyodrębnione instytucje płatnicze. 22 Prawo rynku finansowego w systemie prawa i jej konsekwencji dla ujęcia klasyfikacyjnego, i to głosy reprezentowane przez kon- kretne zespoły autorskie7. 2. Na treść i  zakres omawianego działu (gałęzi) składają się zarówno regulacje wspólne dla całego rynku finansowego (rynku usług finansowych)8, zmierzające do stworzenia jego właściwych ram prawnych, w tym zespołu współdziałających ze sobą instytucji mających na celu zapewnienie stabilności systemu (safety net)9, jak i regulacje dotyczące poszczególnych typów usług finansowych i wymogów stawia- nych instytucjom świadczącym te usługi. Można by uznać, że spójność całokształtu tych regulacji wynika głównie z unijnej koncepcji porządku prawnego (ram praw- nych) przyjętej dla całego jednolitego rynku finansowego, a więc przede wszystkim z regulacji wspólnych, w rozumieniu regulacji kształtujących porządek prawny dla całego rynku finansowego – dla wszystkich sektorów tego rynku. Jednakże, jak już pisano, unijna koncepcja tworzenia prawa jednolitego rynku finansowego w spo- sób możliwie jednakowy, oparty na tej samej koncepcji, sięga również głębiej, do regulacji ściśle sektorowych; wyraża się w podobnym schemacie regulowania two- rzenia i funkcjonowania instytucji finansowych świadczących określone, typowe dla danego sektora usługi finansowe. Na współczesnym jednolitym rynku finanso- wym wyróżnia się sektory usług kredytowych (bankowych), inwestycyjnych, płat- niczych i ubezpieczeniowych, z typowymi dla tych sektorów instytucjami finanso- wymi będącymi usługodawcami. Granice pomiędzy poszczególnymi sektorami nie są jednak ostre, na skutek tendencji do uniwersalizacji ofert usługowych na rynku finansowym. Regulacja rynku finansowego obejmuje aspekty publiczno- i prywatnoprawne. Sta- nowisko takie, często prezentowane w piśmiennictwie, jest słuszne, choć jako dość ogólnikowe wymaga pewnego uzupełnienia. Inaczej bowiem przedstawia się to w regulacjach wspólnych (dotyczących roli banku centralnego w odniesieniu do rynku finansowego, nadzoru publicznego nad rynkiem finansowym, instytucji gwa- rancyjnych, a w części również roli rządu, a zwłaszcza Ministra Finansów w tym zakresie), które mają charakter par excellence publicznoprawny, a inaczej (mniej wyraziście, gdyż chodzi o usługi finansowe świadczone na zasadach rynkowych) w regulacjach sektorowych, zwłaszcza zaś w dotychczasowym sposobie regulowa- nia (w Polsce) tej materii w tzw. ustawach sektorowych, na przykład w ustawie – Prawo bankowe, gdzie znajduje się zarówno regulacja materii publicznoprawnej, 7 Można by nawet podjąć szersze badania opinii środowiska, opierające się na konfrontacji stanowisk zespołów autorskich poważniejszych podręczników prawa finansowego, których niemało na rynku. 8 Ujmuje się również rynek finansowy jako rynek kapitału (kredytu), co jednak wydaje się mniej traf- ne, gdyż nie uwzględnia instrumentów właścicielskich. Pojęcie i segmentacja rynku finansowego, mające bogate piśmiennictwo ekonomiczne, wykraczają poza zakres niniejszych rozważań. 9 Głównym celem istnienia sieci bezpieczeństwa finansowego jest ochrona systemu finansowego przed destabilizacją spowodowaną przez kryzysy finansowe i  ryzyko systemowe. Szerzej zob.  A. Jurkowska- -Zeidler, Bezpieczeństwo rynku finansowego w świetle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008, s. 166 i n. Eugenia Fojcik ‑Mastalska 23 jak i prywatnoprawnej10. Posługując się dalej tym reprezentatywnym przykładem, można sądzić, że utrwalony już obraz tego działu jako tzw. działu kompleksowego11 nie ulegnie zasadniczej zmianie po przygotowywanym obecnie (w wyniku prac Ko- misji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego) przeniesieniu, w zakresie i w sposób moż- liwy do zrealizowania, materii umów właściwych dla rynku bankowego, zwłaszcza zaś umów dotyczących świadczenia usług kredytowych, do nowego kodeksu cywil- nego12. Prawo bankowe plasuje się zatem – w dzisiejszym i przyszłym ujęciu, nieza- leżnie od kryterium formalnoprawnego – na pograniczu co najmniej dwóch gałęzi prawa, a mianowicie prawa finansowego (publicznego) i prawa cywilnego (prywat- nego). Związki z innymi gałęziami prawa, jak administracyjne, karne lub między- narodowe, można tu dla uproszczenia pominąć. Podobne uwagi można poczynić odnośnie do pozostałych regulacji sektorowych, z charakterystycznymi dla nich ustawowymi regulacjami podstawowymi, zwanymi niekiedy kodyfikacjami sekto- rowymi lub małymi kodyfikacjami. Jeżeli zatem nawet doskonalenie prawa rynku finansowego doprowadzi do nadania tym sektorowym ustawom podstawowym wy- raźnie publicznoprawnego charakteru (jak to jest w wielu państwach członkowskich UE), nie można będzie mówić o całym prawie rynku finansowego bez jego warstwy prywatnoprawnej. Specyfika omawianego kompleksu regulacji leży jednak w sferze publicznopraw- nej; jest ona też dominująca zakresowo. Wynika to z roli, jaką prawo publiczne od- grywa w tworzeniu prawnej organizacji rynku finansowego, rozumianego jako rynek usług finansowych służących przepływom pieniężnym w postaci kapitału i płatno- ści. Znaczenie tych usług w procesach finansowania (głównie kredytowania) i aloka- cji pieniądza powoduje konieczność autoryzowania instytucji uprawnionych do ich świadczenia oraz objęcia ich nadzorem publicznym dla zapewniania bezpieczeństwa i legalności ich działania; chodzi zatem o specyficzny rodzaj usług reglamentowa- nych. W bardziej potocznym ujęciu można tu mówić o regulowaniu przez publiczne prawo rynku finansowego organizacji systemu instytucji finansowych (rozumianych jako usługodawcy). Funkcjonowanie tych instytucji na rynku jest natomiast poddane regułom prawa prywatnego (cywilnego), w których pierwszoplanową rolę pełni me- chanizm umów. Prawo umów finansowych (mających za przedmiot usługi finansowe świadczone na zasadach rynkowych), jakie można by tu wyodrębnić na wzór uzna- nego już w piśmiennictwie prawa umów bankowych, wykazuje sporo odrębności 10 Na poziomie regulacji sektorowych pozostaje dotąd problem instytucji gwarancyjnych, chociaż z natury rzeczy – jako wchodzący do safety net – powinien on należeć do regulacji wspólnych; prace w tym kierunku zaawansowane są już na poziomie unijnym, który pozostaje niezmiennie wzorcem dla regulacji krajowych. 11 Mimo jego pewnej dyskusyjności, przydatność terminu „kompleksowy” (rzadziej „mieszany”) dla określenia połączenia w jednej gałęzi czy dziale prawa różnych metod regulacji jest raczej niepodważalna; jest on zatem stosowany w większości prac na temat klasyfikacji systemu prawa. Zob. A. Bator, hasło „gałąź prawa” (w:) A. Bator i in., Wprowadzenie do nauk prawnych…, s. 151. 12 Zob. szerzej E. Rutkowska -Tomaszewska, Ochrona prawna klienta na rynku usług bankowych, War- szawa 2013, s. 134–139. 24 Prawo rynku finansowego w systemie prawa w stosunku do typowych umów stosowanych w obrocie powszechnym13. Wynika to zarówno ze specyfiki ich przedmiotu (usług finansowych), jak i udziału instytucji finansowych jako co najmniej jednego z podmiotów większości tych umów. Usamo- dzielniająca się dziedzina prawa rynku finansowego powinna zatem być traktowana całościowo, jako kompleks regulacji prawnych dotyczących organizacji i funkcjono- wania rynku finansowego. Nie wydaje się jednak potrzebne formalne wyodrębnianie publicznego i prywatnego prawa rynku finansowego14, gdyż oba te obszary składają się na specyficzną jedność. Specyfika przedmiotu i celu regulacji, jak również jej zu- pełność i integralność są tu bowiem w pełni widoczne dopiero przy spojrzeniu na cały kompleks tych regulacji. 3. Problem miejsca prawa rynku finansowego w  systemie prawa zależy dzisiaj w pierwszym rzędzie od ustalenia jego współczesnej relacji do prawa finansowego, z którego się wyodrębnia (o czym była już mowa), jak również od stanowiska na te- mat obecnych granic samego prawa finansowego jako gałęzi prawa. Przyjąć należy, że spór na ten temat nie tyle dotyczy możliwości dalszej kwalifikacji (bytu) prawa finansowego jako gałęzi prawa, ile raczej jego granic (zakresu), których skorygowa- nie wydaje się niezbędne do umocnienia argumentów za trwającą autonomicznością, a w tym przede wszystkim integralnością (spójnością) tej gałęzi. Sprawa komplikuje się, jeżeli przyjmiemy, że prawo finansowe nie ma dostatecznie wyrazistych cech jednolitej, odrębnej gałęzi prawa (wspólnych dla wszystkich działów w jego obrębie zasad ogólnych, części ogólnej, wspólnych źródeł prawa oraz zasad tworzenia i stosowania prawa)15 i że poszczególne działy prawa finansowego wyka- zują na tyle duże odmienności, także w układzie przedmiotu i metody regulacji, że uzasadniają one nawet niekiedy twierdzenie o ich autonomiczności (już istniejącej – jak się często sądzi – w prawie podatkowym, lub dokonującej się wraz ze zmianą warunków społeczno-gospodarczych, jak w prawie rynku finansowego). Zasadniczo ten problem jest obecnie stale przedmiotem dyskusji w nauce prawa finansowego, choć warto by było, aby dyscyplina ta zajmowała się nim bardziej intensywnie, a nie tylko, czy głównie, ze względów dydaktycznych. Wydaje się, że sprawa będzie się rozwijać albo w kierunku wspomnianego już, znacznego skorygowania granic prawa finansowego przy utrzymaniu jednak jego statusu jako odrębnej gałęzi prawa, albo w kierunku pojmowania prawa finansowego jako pewnej „metagałęzi” łączącej auto- nomiczne gałęzie o mniejszym zakresie regulacji (dzisiejsze działy), w znaczeniu luź- 13 Ibidem, s. 91 i n. (rozdział II „Specyfika bankowych stosunków umownych”). 14 Nie przeczy to zasadności utrzymywania się i dalszego rozwijania dwu specjalizacji badawczych w nauce prawa rynku finansowego. 15 Wymienia się niekiedy inne zestawy cech warunkujących uznanie odrębności gałęzi prawa. Ponie- waż zdania na ten temat są podzielone, również pośród teoretyków prawa, wątek ten w tym miejscu nie będzie szerzej rozwijany. Wydaje się wszakże, że dla prawa finansowego jako całości (rozumianego szero- ko) trudno jest także wykazać bezdyskusyjne istnienie takich cech, jak kompletność (zupełność) regulacji i jej integralność (spójność) wobec ogólnie ujętej specyfiki i celu tej regulacji. Jest to możliwe natomiast w odniesieniu do poszczególnych działów prawa finansowego.
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Prawo rynku finansowego
Autor: , ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: