Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00206 002487 22739182 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Prawo spadkowe - ebook/pdf
Prawo spadkowe - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron:
Wydawca: Wolters Kluwer Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8092-609-7 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> cywilne
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj
Książka stanowi kompleksowy zbiór zagadnień odnoszących się do spadku. Autorzy w przystępny sposób opisują, jak prawidłowo sporządzić testament, przeprowadzić postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku oraz dział spadku, a także przedstawiają zagadnienia zachowku i zapisu windykacyjnego.

Można tu również znaleźć informacje na temat: podatku od nabytego spadku, kosztów całego postępowania spadkowego, odpowiedzialności za długi spadkowe, obrotu spadkiem czy funkcji kuratora spadku.

W publikacji zamieszczono kompletny zbiór wzorów pism procesowych oraz zbiór przepisów obejmujący całość aktów prawnych z zakresu dziedziczenia.

W piątym wydaniu uwzględniono wszystkie zmiany legislacyjne, jakie miały miejsce od czasu poprzedniej edycji w 2012 r., a dotyczące m.in.:
Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

prawo spadkowe Liliana Kaltenbek, Waldemar Żurek BIBLIOTEKA SĄDOWA 5. WYDANIE WARSZAWA 2016 Stan prawny na 1 czerwca 2016 r. Wydawca Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący Adam Choiński Opracowanie redakcyjne i łamanie JustLuk Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na www.legalnakultura.pl POLSKA IZBA KSIĄŻKI © Copyright by Wolters Kluwer SA, 2016 ISBN: 978-83-264-8693-7 5. wydanie Dział Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 535 82 19 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profi nfo.pl Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów ............................................................................................................. Podstawowe pojęcia ..................................................................................................... Część I Prawo spadkowe Rozdział pierwszy. Przedmiot prawa spadkowego ............................................... 1. Prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku ................................................... 2. Prawa i obowiązki niewchodzące w skład spadku .............................................. 2.1. Prawa i obowiązki publicznoprawne ........................................................... 2.2. Prawa i obowiązki osobiste zmarłego .......................................................... 2.3. Prawa i obowiązki rodzinne ......................................................................... 2.4. Prawa i obowiązki przechodzące na oznaczone osoby na podstawie przepisów szczególnych ................................................................................ Rozdział drugi. Zagadnienia ogólne związane z dziedziczeniem ...................... 1. Otwarcie spadku i pojęcie dziedziczenia .............................................................. 2. Zdolność do dziedziczenia ..................................................................................... 2.1. Osoba fizyczna ............................................................................................... 2.2. Osoba prawna ................................................................................................. 3. Niegodność dziedziczenia ...................................................................................... 4. Uprawnienia małżonka i innych osób bliskich, zamieszkałych ze spadkodawcą ............................................................................. Rozdział trzeci. Dziedziczenie ustawowe ............................................................... 1. Porządek dziedziczenia ustawowego .................................................................... 1.1. Pierwsza grupa dziedziczących – małżonek i zstępni spadkodawcy ...... 1.2. Druga grupa dziedziczących – małżonek, rodzice i rodzeństwo ............ 1.3. Trzecia grupa dziedziczących – dziadkowie spadkodawcy ...................... 1.4. Czwarta grupa dziedziczących – pasierbowie spadkodawcy ................... 5 13 15 23 23 25 25 26 26 27 29 29 30 30 31 31 32 33 33 34 35 36 37 6 Spis treści 1.5. Piąta grupa dziedziczących – gmina i Skarb Państwa ............................... 2. Dziedziczenie przez osoby przysposobione i dziedziczenie po nich ................ 3. Szczególne uprawnienia quasi-alimentacyjne dziadków spadkodawcy .......... 4. Uprawnienie małżonka do przedmiotów urządzenia domowego .................... Rozdział czwarty. Testament i dziedziczenie testamentowe ............................... 1. Testament ................................................................................................................. 1.1. Swoboda testowania ...................................................................................... 1.2. Zagadnienia ogólne związane z testamentem ............................................ 1.2.1. Pojęcie testamentu ........................................................................... 1.2.2. Cechy czynności prawnej będącej testamentem i treść testamentu ............................................................................. 1.2.3. Odwołalność testamentu ................................................................ 1.2.4. Tłumaczenie nieprecyzyjnych postanowień testamentowych ....... 1.2.5. Ogłoszenie testamentu .................................................................... 1.3. Przesłanki ważności testamentu .................................................................. 1.3.1. Zdolność testowania ........................................................................ 1.3.2. Wady oświadczenia woli ................................................................. 1.3.3. Treść testamentu .............................................................................. 2. Forma testamentu ................................................................................................... 2.1. Testamenty zwykłe ......................................................................................... 2.1.1. Testament własnoręczny ................................................................. 2.1.2. Testament notarialny ....................................................................... 2.1.3. Testament allograficzny .................................................................. 2.2. Testamenty szczególne .................................................................................. 2.2.1. Testament ustny ............................................................................... 2.2.2. Testament podróżny na polskim statku morskim lub powietrznym .............................................................................. 2.2.3. Testament wojskowy ....................................................................... 3. Notarialny rejestr testamentów (NORT) .............................................................. 4. Powołanie spadkobiercy testamentowego ............................................................ 4.1. Zagadnienia ogólne ....................................................................................... 4.1.1. Osoba spadkobiercy i jej określenie w testamencie .................... 4.1.2. Rozrządzenia dotyczące poszczególnych przedmiotów majątkowych .................................................................................... 4.1.3. Warunek i termin przy powołaniu spadkobiercy ........................ 4.2. Substytucja, czyli podstawienie .................................................................... 4.3. Przyrost ........................................................................................................... Rozdział piąty. Zapisy i polecenia ............................................................................ 1. Zapis zwykły ............................................................................................................. 1.1. Ustanowienie zapisu zwykłego ..................................................................... 1.2. Przedmiot zapisu ............................................................................................ 37 37 38 39 41 41 41 41 41 42 42 43 43 44 44 45 45 46 46 47 48 48 49 50 52 53 53 54 54 55 55 57 58 58 60 60 60 61 Spis treści 1.3. Osoba zapisobiercy ........................................................................................ 1.4. Osoba obciążona zapisem zwykłym ............................................................ 1.5. Istota zapisu zwykłego i jego wykonanie .................................................... 1.6. Przedawnienie roszczeń z tytułu zapisu zwykłego .................................... 2. Zapis windykacyjny ................................................................................................ 2.1. Istota zapisu windykacyjnego i jego ustanowienie .................................... 2.2. Przedmiot zapisu windykacyjnego .............................................................. 2.3. Osoba zapisobiercy i jej prawa ..................................................................... 3. Polecenie testamentowe .......................................................................................... 3.1. Istota polecenia .............................................................................................. 3.2. Wykonanie polecenia .................................................................................... Rozdział szósty. Wykonawca testamentu ................................................................ 1. Powołanie wykonawcy testamentu, jego kwalifikacje i podjęcie przez niego funkcji .................................................................................................. 2. Zakres obowiązków i uprawnień wykonawcy ..................................................... 3. Wygaśnięcie obowiązków i uprawnień wykonawcy testamentu oraz jego rozliczenia ze spadkobiercami .............................................................. Rozdział siódmy. Zachowek ....................................................................................... 1. Osoby uprawnione do zachowku .......................................................................... 2. Wysokość zachowku ............................................................................................... 2.1. Wielkość udziału spadkowego ..................................................................... 2.2. Osobiste kwalifikacje uprawnionego ........................................................... 2.3. Wartość spadku i substrat zachowku .......................................................... 3. Realizacja uprawnień z tytułu zachowku ............................................................. 3.1. Obdarowanie uprawnionego do zachowku ................................................ 3.2. Powołanie do spadku uprawnionego do zachowku, uczynienie na jego rzecz zapisu zwykłego lub windykacyjnego .................................. 3.3. Roszczenie o zapłatę równowartości zachowku lub o jego uzupełnienie ................................................................................. 4. Szczególna odpowiedzialność za zachowek zapisobierców zwykłych i uprawnionych z tytułu poleceń testamentowych .............................................. 5. Przedawnienie roszczeń z tytułu zachowku ........................................................ Rozdział ósmy. Wydziedziczenie .............................................................................. 1. Przesłanki skuteczności wydziedziczenia ............................................................ 2. Skutki wydziedziczenia ........................................................................................... Rozdział dziewiąty. Przyjęcie i odrzucenie spadku .............................................. 1. Termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku ............ 1.1. Zasady obliczania terminu ........................................................................... 1.2. Skutki bierności spadkobiercy ..................................................................... 7 61 62 63 66 66 66 67 69 71 71 72 74 74 75 76 78 79 80 80 80 80 82 82 82 83 85 86 87 87 88 89 90 90 90 8 Spis treści 2. Zasady i forma złożenia oświadczenia ................................................................. 2.1. Niepodzielność i bezwarunkowość przyjęcia lub odrzucenia spadku .... 2.2. Forma złożenia oświadczenia ....................................................................... 3. Skutki przyjęcia spadku wprost i z dobrodziejstwem inwentarza .................... 4. Wady oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku .................................... 5. Odrzucenie spadku ................................................................................................. 5.1. Skutki odrzucenia spadku ............................................................................. 5.2. Odrzucenie spadku przez osobę nim zarządzającą ................................... 5.3. Odrzucenie spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli .................................. Rozdział dziesiąty. Stwierdzenie nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego ............................................................................................................ 1. Postępowanie sądowe w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego ................................................................... 1.1. Sąd właściwy do przeprowadzenia postępowania ..................................... 1.2. Podmioty uczestniczące w postępowaniu .................................................. 1.3. Zakres postępowania o stwierdzenie nabycia spadku ............................... 1.4. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego ............................................................................................. 2. Postępowanie przed notariuszem o wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia ............................................................................................................ 2.1. Zakres postępowania przed notariuszem ................................................... 2.2. Akt poświadczenia dziedziczenia oraz stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego ................................................................................. 2.3. Uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia ............................................ 3. Uzupełnienie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i aktu poświadczenia dziedziczenia ................................................................................. 4. Wzruszenie prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia oraz stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego ..................................................................... 5. Znaczenie i skutki stwierdzenia nabycia spadku i stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego ..................................................................... Rozdział jedenasty. Odpowiedzialność za długi spadkowe ................................. 1. Odpowiedzialność spadkobierców ....................................................................... 1.1. Odpowiedzialność za długi spadkowe do chwili przyjęcia spadku ......... 1.2. Odpowiedzialność za długi spadkowe od chwili przyjęcia spadku ......... 1.2.1. Odpowiedzialność przy przyjęciu spadku wprost ....................... 1.2.2. Odpowiedzialność przy przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza ........................................................................................ 1.2.3. Wspólne zasady dla wypadków odpowiedzialności ograniczonej i nieograniczonej ...................................................... 2. Odpowiedzialność zapisobierców windykacyjnych ........................................... 91 91 92 93 93 94 94 95 95 96 96 96 96 97 98 100 101 102 103 105 106 109 111 112 112 113 113 114 118 119 Spis treści Rozdział dwunasty. Sytuacja prawna spadkobierców do chwili działu spadku i dział spadku ................................................................................................................ 1. Wspólność majątku spadkowego do chwili działu spadku ................................ 1.1. Zasady ogólne ................................................................................................. 1.2. Zbycie udziału spadkowego .......................................................................... 1.3. Rozporządzenie udziałem w poszczególnym przedmiocie należącym do spadku ........................................................................................................ 2. Dział spadku ............................................................................................................ 2.1. Umowny dział spadku ................................................................................... 2.2. Sądowy dział spadku ..................................................................................... 2.2.1. Sąd właściwy do rozpoznania wniosku ........................................ 2.2.2. Krąg podmiotów postępowania o dział spadku .......................... 2.2.3. Zakres postępowania ....................................................................... 2.2.4. Cel postępowania ............................................................................. 2.2.5. Zasady obliczania schedy spadkowej ............................................ 2.2.6. Zasady podziału majątku spadkowego ......................................... 2.2.7. Dział spadku i podział majątku dorobkowego małżonków ....... 2.2.8. Długi spadkowe w postępowaniu działowym .............................. 2.3. Skutki działu spadku ..................................................................................... Rozdział trzynasty. Umowy dotyczące spadku ...................................................... 1. Umowy o spadek po osobie żyjącej ....................................................................... 2. Umowy o spadek po śmierci spadkodawcy ......................................................... Rozdział czternasty. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego ................................. 1. Ogólne zasady stosowania przepisów dotyczących dziedziczenia gospodarstw rolnych ............................................................................................... 2. Dziedziczenie gospodarstw rolnych w stosunku do spadków otwartych przed dniem 4 listopada 1971 r. lub pomiędzy dniem 4 listopada 1971 r. a 5 kwietnia 1982 r. .................................................................................................. 3. Dziedziczenie gospodarstw rolnych w stosunku do spadków otwartych pomiędzy dniem 6 kwietnia 1982 r. a 30 września 1990 r. ................................ 4. Dziedziczenie gospodarstw rolnych w stosunku do spadków otwartych pomiędzy dniem 1 października 1990 r. a 13 lutego 2001 r. .............................. 5. Dziedziczenie gospodarstw rolnych w stosunku do spadków otwartych od dnia 14 lutego 2001 r. ........................................................................................ Rozdział piętnasty. Ochrona dziedziczenia ............................................................ 1. Zabezpieczenie spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego .......................... 2. Wykaz inwentarza ................................................................................................... 3. Spis inwentarza ........................................................................................................ 4. Wyjawienie przedmiotów spadkowych ................................................................ 9 123 123 123 124 124 125 125 126 126 127 127 128 128 129 130 131 131 132 132 133 136 137 138 142 145 148 149 149 153 154 156 10 Spis treści 5. Zarząd spadku nieobjętego – kurator spadku ..................................................... 6. Powództwo o wydanie spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego ............. Rozdział szesnasty. Koszty związane z postępowaniem spadkowym ................ 1. Wpisy sądowe ........................................................................................................... 2. Opłaty kancelaryjne ................................................................................................ 3. Wynagrodzenie adwokata i radcy prawnego ....................................................... 4. Zwolnienie od kosztów sądowych ......................................................................... 5. Zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowego w orzeczeniu kończącym postępowanie ...................................................................................... Rozdział siedemnasty. Podatek od spadków .......................................................... 1. Zakres przedmiotowy obowiązku podatkowego, czyli co podlega podatkowi .... 1.1. Zwolnienia podatkowe .................................................................................. 1.2. Zwolnienie w przypadku rzeczy związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego ................................................................................... 2. Zakres podmiotowy, czyli kto płaci podatek, a kto go nie płaci ....................... 3. Wysokość podatku .................................................................................................. 4. Rozliczenie podatku ................................................................................................ 5. Ulga mieszkaniowa ................................................................................................. Rozdział osiemnasty. Europejskie poświadczenie spadkowe ............................. Rozdział dziewiętnasty. Prawo obowiązujące na terenach Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1946 ...................................................................................... Część II Wzory pism w sprawach spadkowych Wzór nr 1. Testament własnoręczny .......................................................................... Wzór nr 2. Wniosek o wyjawienie istnienia testamentu i nakazanie jego złożenia ........................................................................................ Wzór nr 3. Wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu ........................................ Wzór nr 4. Zawiadomienie o testamencie ustnym, którego treść nie została spisana ....................................................................................................................... Wzór nr 5. Wniosek o zabezpieczenie spadku ......................................................... Wzór nr 6. Wniosek o zabezpieczenie przedmiotu zapisu windykacyjnego ........ Wzór nr 7. Wniosek o sporządzenie spisu inwentarza ............................................ Wzór nr 8. Wniosek o wyjawienie przedmiotów spadkowych .............................. Wzór nr 9. Wniosek o ustanowienie kuratora spadku ............................................ Wzór nr 10. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z ustawy ............................. Wzór nr 11. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu ...................... 157 157 160 160 162 163 164 165 168 168 169 170 171 172 174 175 178 181 185 187 190 192 194 198 202 205 208 210 214 Spis treści Wzór nr 12. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu i przedmiotu zapisu windykacyjnego ........................................................................................... Wzór nr 13. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku obejmującego gospodarstwo rolne ................................................................................................. Wzór nr 14. Wniosek o uzupełnienie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku ....................................................................................................................... Wzór nr 15. Wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku ....................................................................................................................... Wzór nr 16. Wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego ........................................................................................... Wzór nr 17. Wniosek o dział spadku ......................................................................... Wzór nr 18. Wniosek o dział spadku i podział majątku dorobkowego małżonków ............................................................................................................... Wzór nr 19. Pozew o zachowek .................................................................................. Wzór nr 20. Zgłoszenie o nabyciu rzeczy i praw majątkowych w drodze dziedziczenia przez najbliższą rodzinę zmarłego ................................................ Wzór nr 21. Wniosek o zwolnienie od kosztów wraz z wzorem oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania .................... Część III Zbiór aktów prawnych Dekret z dnia 8 października 1946 r. – Prawo spadkowe ........................................ Dekret z dnia 8 października 1946 r. – Przepisy wprowadzające prawo spadkowe ...................................................................................................... Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny ............................................... Ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw ................................................................................ Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego ................. Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw .......... Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 stycznia 1965 r. w sprawie testamentów wojskowych .................................................................... Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ........ Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn ......................... Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego .................. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie .............................................. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1990 r. w sprawie warunków dziedziczenia ustawowego gospodarstw rolnych* .............................................. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 października 1991 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza ............................................................................ 11 218 223 228 231 235 239 244 250 254 256 265 288 294 318 326 341 348 350 377 389 392 399 401 12 Spis treści Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 października 2015 r. w sprawie niektórych czynności dokonywanych w ramach zabezpieczenia spadku ....................................................................................................................... Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe ................................................ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ............................ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ........................................................... Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ...................................................... Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu .................................................................................................................... Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ................................................. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ........................................... Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych ......................... Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych ......................... Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r., sygn. akt P. 4/99 ....................................................................................................... Skorowidz ...................................................................................................................... 406 408 410 418 426 434 441 449 457 463 469 473 Wykaz skrótów 13 WYKAZ SKRÓTÓW Źródła prawa k.c. – ustawa z  dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z  dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.) – ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2082 z późn. zm.) – ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 539) – ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwem dla stosunków prywatnych wewnętrznych (Dz. U. RP Nr 101, poz. 580 z późn. zm.) – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 128 z późn. zm.) – ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 164 z późn. zm.) – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.) – ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cy- wilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 623) – ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 205 z późn. zm.) k.p.c. k.r.o. nowela z dnia 20 marca 2015 r. p.p.m. z 1926 r. pr. bank. pr. not. p.w.k.c. u.k.s.c. u.p.s.d. Inne Dz. U. Dz. U. RP Dz. Urz. UE/WE – Dziennik Ustaw – Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (1919–1952) – Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej / Wspólnot Europejskich 14 M.P. OTK TK – Monitor Polski – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Trybunał Konstytucyjny Wykaz skrótów Podstawowe pojęcia 15 PODSTAWOWE POJĘCIA długi spadkowe dopłaty dział spadku dziedziczenie testamentowe dziedziczenie ustawowe kurator spadku masa spadkowa – zobowiązania majątkowe zmarłego, które w chwili jego śmierci przecho- dzą na spadkobierców, jak również długi powstałe po otwarciu spadku (związane ze śmiercią spadkodawcy lub masą spadkową), obciążające masę spadkową – kwoty zasądzane przez sąd w postanowieniu o dziale spadku lub okre- ślane przez spadkobierców w umowie działowej, które wyrównują wartość udziałów poszczególnych spadkobierców, jeżeli przyznane im w wyniku działu spadku rzeczy lub prawa majątkowe mają wartość niższą od war- tości przysługujących im udziałów spadkowych – podział pomiędzy spadkobiercami konkretnych rzeczy lub praw mająt- kowych wchodzących w skład spadku, dokonywany albo w drodze po- stępowania sądowego, albo umowy między wszystkimi spadkobiercami (art. 1037–1046 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm., i art. 680–689 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.) – przejście ogółu praw i obowiązków majątkowych zmarłego na podmioty wskazane w testamencie (art. 941–967 k.c.) – przejście ogółu praw i  obowiązków majątkowych zmarłego na pod- mioty wskazane przez kodeks cywilny i według zasad tam określonych, w  przypadku gdy brak jest podstaw do dziedziczenia testamentowego (art. 931–940 k.c.) – osoba powołana przez sąd w celu zarządzania całością masy spadkowej do czasu objęcia jej przez spadkobierców i wyjaśnienia, kto jest spadko- biercą (art. 666–6681 k.p.c.) – wszystkie prawa i obowiązki majątkowe, których podmiotem był spadko- dawca, oraz obowiązki powstające z chwilą otwarciu spadku, które prze- chodzą na jego spadkobierców 16 niegodność dziedziczenia nieważność testamentu notarialny rejestr testamentów odrzucenie spadku Podstawowe pojęcia – instytucja pozwalająca, ze względów natury etycznej, w ściśle określonych w kodeksie cywilnym sytuacjach wyłączyć spadkobiercę od dziedzicze- nia, tak jakby nie dożył on otwarcia spadku, którego skutki następują na podstawie orzeczenia sądowego o uznaniu danego spadkobiercy za nie- godnego (art. 928–930 k.c.) – stan, w którym testament został sporządzony sprzecznie z przepisami prawa i w związku z tym nie może wywołać żadnych skutków prawnych, w szczególności nie może być podstawą dziedziczenia – rejestr utworzony przez Krajową Radę Notarialną na podstawie we- wnętrznych regulacji notariatu oraz postanowień Konwencji z Bazylei z 1972 r. o stworzeniu systemu rejestracji testamentów, którego celem jest zmniejszenie ryzyka, że testament pozostanie nieznany lub będzie ujawniony z opóźnieniem, oraz ułatwienie ujawnienia tegoż testamentu po śmierci testatora; zawiera informacje o zarejestrowanych testamen- tach; nie zawiera treści testamentów, ma charakter dobrowolny – reje- stracja testamentu następuje na wniosek testatora złożony u dowolnego notariusza – czynność prawna dokonywana przez spadkobiercę, polegająca na złoże- niu, w ściśle oznaczonym terminie, oświadczenia woli przed sądem lub notariuszem o  nieprzyjęciu praw i  obowiązków wchodzących w  skład spadku, w wyniku której dany spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1012–1024 k.c.) odwołanie testamentu – czynność prawna spadkodawcy, dokonana w sposób wyraźny lub doro- zumiany, mająca na celu zmianę lub pozbawienie skutków prawnych do- tychczasowej woli wyrażonej przez niego w testamencie, w całości lub w części (art. 943–947 k.c.) otwarcie i ogłoszenie testamentu otwarcie spadku podstawienie polecenie – czynność sądu lub notariusza polegająca na ujawnieniu po śmierci spad- kodawcy dokumentu stanowiącego testament oraz jego treści, na zabez- pieczeniu go w sądzie spadku i powiadomieniu osób, których testament dotyczy (art. 646–654 k.p.c.) – zdarzenie prawne, jakim jest śmierć spadkodawcy, które pociąga za sobą przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego na jego spadkobier- ców (art. 924 i 925 k.c.) – instytucja polegająca na tym, że spadkodawca powołuje w  testamen- cie spadkobiercę, na wypadek gdyby inna osoba powołana do spadku z ustawy lub z testamentu nie mogła lub nie chciała być spadkobiercą (art. 963 k.c.) – zawarte w testamencie postanowienie, przez które spadkodawca zobowią- zuje spadkobiercę lub zapisobiercę do oznaczonego działania lub zanie- chania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (art. 982–985 k.c.) Podstawowe pojęcia poświadczenie dziedziczenia 17 – czynność notarialna, w  której notariusz stwierdza, kto jest spadko- biercą i  jaki ułamek masy spadkowej dziedziczy (art.  95a–95p ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz.  164 z  późn. zm.); nie obejmuje dziedziczenia na podstawie testa- mentów szczególnych protokół dziedziczenia – protokół spisany przez notariusza przy udziale wszystkich potencjalnych spadkobierców ustawowych i testamentowych, zawierający wiele ustawo- wych elementów (art. 95c § 2 pr. not.) przyjęcie spadku przyrost sąd spadku spadek – czynność prawna dokonywana przez spadkobiercę, polegająca na zło- żeniu, w  ściśle oznaczonym terminie, oświadczenia woli przed sądem lub notariuszem o przyjęciu praw i obowiązków wchodzących w skład spadku, przy czym czynność ta może polegać na prostym przyjęciu spadku (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe) lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza – z ograniczeniem tej odpowiedzialności (art. 1012–1023 k.c.) – instytucja regulująca losy prawne udziału spadkowego, jaki przypad- łby jednemu ze spadkobierców testamentowych, który nie chce lub nie może być spadkobiercą, polegająca na tym, że w braku odmiennej woli spadkodawcy udział ten przypada proporcjonalnie pozostałym spadko- biercom testamentowym w  stosunku do przypadających im udziałów (art. 965 k.c.) – sąd właściwy do dokonania czynności procesowych związanych z prawem spadkowym, którym jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zwykłego po- bytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część; w braku powyższych podstaw sądem spadku jest Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy (art. 628 k.p.c.) – ogół majątkowych praw i  obowiązków zmarłego, które z  chwilą jego śmierci przechodzą na spadkobierców (art. 922 k.c.) spadkobierca – osoba, która z chwilą śmierci spadkodawcy z mocy prawa nabywa ogół jego praw i obowiązków majątkowych spadkodawca – osoba, z której chwilą śmierci następuje otwarcie spadku, tj. przejście jej spis inwentarza praw i obowiązków majątkowych na spadkobierców – czynność dokonywana przez komornika wskazanego przez sąd, polega- jąca na spisaniu całego majątku spadkowego, tj. jego aktywów i pasywów, z podaniem wartości poszczególnych przedmiotów i praw. Dla spadków otwartych przed dniem 18 października 2015 r. instytucję tę normują art.  637–639  k.p.c. w  brzmieniu sprzed wejścia w  życie ustawy z  dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych in- nych ustaw (Dz. U. poz. 539) i rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 października 1991 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowa- nia przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza (Dz. U. Nr 92, poz. 411) – aktualnie uchylone 18 spisanie majątku ruchomego spłaty spadkowe stwierdzenie nabycia spadku swoboda testowania testament testator wstępny wydziedziczenie wykaz inwentarza wykonawca testamentu Podstawowe pojęcia – rodzaj zabezpieczenia przedmiotów spadkowych (ruchomości) poprzez ich spisanie i  oddanie pod dozór, w  sytuacji gdy grozi im usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie. Dla spadków otwartych przed dniem 18 października 2015 r. instytu- cję tę normują art. 633–6361 k.p.c. w brzmieniu sprzed wejścia w życie noweli z dnia 20 marca 2015 r. i rozporządzenie Ministra Sprawiedli- wości z dnia 1 października 1991 r. w sprawie szczegółowego trybu po- stępowania przy zabezpieczaniu spadku i  sporządzaniu spisu inwen- tarza (Dz. U. Nr 92, poz. 411) – aktualnie uchylone. Dla spadków ot- wartych w dniu 18 października 2015 r. i później instytucję tę normują art. 633–6363 k.p.c. – kwoty zasądzane przez sąd w postanowieniu o dziale spadku lub okre- ślane przez spadkobierców w  umowie działowej, które stanowią rów- nowartość udziału spadkowego tego spadkobiercy, któremu w wyniku działu spadku nie przyznano rzeczy wchodzących w skład spadku – orzeczenie wydane przez sąd, które stwierdza, kto jest spadkobiercą i jaki ułamek masy spadkowej dziedziczy (art. 669–679 k.p.c.) – obowiązująca w prawie spadkowym zasada umożliwiająca osobie fizycz- nej rozporządzenie swoim majątkiem na wypadek śmierci, ograniczona jedynie przepisami ustawy – jednostronna czynność prawna, której mocą osoba fizyczna może rozpo- rządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci (art. 941 k.c.) – osoba sporządzająca testament – poprzednik prawny, spokrewniony w linii prostej, tj. w ten sposób, że jedna osoba pochodzi od drugiej, np. ojciec, dziadek, pradziadek itd. – rodzaj rozrządzenia testamentowego, którego mocą w oznaczonych przez prawo sytuacjach spadkodawca pozbawia najbliższych krewnych, tj. zstęp- nych, małżonka i rodziców – prawa do zachowku (art. 1008–1011 k.c.) – czynność dokonywana przez jednego lub kilku spadkobierców, którzy przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierców windyka- cyjnych lub wykonawców testamentu mająca na celu ustalenie wartości ogółu aktywów spadku (stanu czynnego spadku) polegająca na spisaniu przedmiotów należących do spadku i  przedmiotów zapisów windyka- cyjnych z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku – osoba powołana przez spadkodawcę w testamencie, której zadaniem jest zarządzanie majątkiem spadkowym, spłacenie długów spadko- wych, wykonanie zapisów i  poleceń, a  następnie wydanie spadko- biercom majątku spadkowego, zgodnie z wolą spadkodawcy i ustawą (art. 986–9901 k.c.) Podstawowe pojęcia 19 zabezpieczenie spadku – ogół stosowanych przez sąd środków (np. spisanie majątku ruchomego i  oddanie go pod dozór, złożenie do depozytu, ustanowienie zarządu tymczasowego, ustanowienie dozoru nad nieruchomością), mających na celu zabezpieczenie rzeczy, którymi w chwili śmierci spadkodawca wła- dał, i praw, które po nim zostały, jeżeli z jakiejkolwiek przyczyny grozi im naruszenie, zwłaszcza przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie albo nieusprawiedliwione rozporządzenie (art. 633–639 k.p.c.) zachowek zapis windykacyjny zapis zwykły – roszczenie pieniężne przysługujące zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom zmarłego, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, przeciwko jego spadkobiercom lub osobom obdarowanym przez spadkodawcę, polegające na możliwości żądania od tych osób zapłaty określonej sumy pieniężnej, będącej równowartością części udziału spadkowego, jaki przypadłby tym osobom, gdyby były powołane do spadku z ustawy, jeżeli osoby te nie otrzymały zachowku ani w postaci darowizny, ani w postaci powołania do spadku, ani w postaci zapisu (art. 991–1011 k.c.) – rodzaj rozporządzenia na wypadek śmierci, dokonanego w testamencie notarialnym, na mocy którego oznaczona osoba nabywa przedmiot za- pisu z  chwilą otwarcia spadku; przedmiotami zapisu windykacyjnego mogą być rzecz oznaczona co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, ustanowienie na rzecz zapiso- biercy użytkowania lub służebności (art. 9811–9816 k.c.) – rodzaj rozrządzenia testamentowego, mocą którego spadkodawca zo- bowiązuje spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnie- nia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (art. 968–981 k.c.) – ogół czynności wykonywanych przez kuratora spadku pod nadzorem zarząd spadkiem nieobjętym zdolność dziedziczenia – możliwość nabycia praw i obowiązków wchodzących w skład spadku zdolność testowania – możliwość sporządzenia ważnego testamentu, zastrzeżona dla osób ma- sądu, mających na celu ochronę spadku zrzeczenie się dziedziczenia zstępny jących pełną zdolność do czynności prawnych – umowa zawarta w formie aktu notarialnego pomiędzy przyszłym spadko- dawcą i przyszłym spadkobiercą ustawowym, w której potencjalny spad- kobierca zrzeka się dziedziczenia po spadkodawcy, a której skutki po- wstają z chwilą otwarcia spadku i polegają na traktowaniu zrzekającego się (i co do zasady jego zstępnych) tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1049 i 1050 k.c.) – następca prawny spokrewniony w linii prostej, tj. w ten sposób, że jedna osoba pochodzi od drugiej, np. syn, wnuk, prawnuk itd. Część I PRAWO SPADKOWE Rozdział pierwszy. Przedmiot prawa spadkowego 23 Rozdział pierwszy PRZEDMIOT PRAWA SPADKOWEGO Prawo spadkowe reguluje kompleksowo losy majątku osoby zmarłej. Zało- żeniem regulacji zawartej w prawie spadkowym jest bowiem kontynuacja stosunków prawnych o charakterze majątkowym w sytuacji śmierci osoby fizycznej. Przepisy prawa spadkowego przesądzają zatem losy poszczegól- nych praw majątkowych przysługujących danej osobie i losy obciążają- cych ją obowiązków. Z chwilą śmierci spadkodawcy prawa te i obowiązki, stosownie do regulacji księgi czwartej kodeksu cywilnego, przechodzą na określone osoby. Co do zasady przejście praw majątkowych zmarłego na określony podmiot ma charakter generalny, co oznacza, że podmiot ten wstępuje w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego (sukcesja generalna). Mówimy wów- czas o spadkobraniu czy spadkobiercy. Normy prawa spadkowego mają jednak szerszy zasięg. Prawo spadkowe regu- luje także inne aspekty majątkowe związane ze śmiercią danej osoby, które nie są spadkobraniem, czyli następstwem ogólnym. Są to np. następstwo szcze- gólne (zapis windykacyjny), specyficzne uprawnienia osób bliskich spadko- dawcy (prawo do korzystania z mieszkania, uprawnienia quasi -alimentacyjne dziadków, zachowek), sytuacja prawna wielu innych podmiotów (np. upraw- nionych z  tytułu zapisu zwykłego, beneficjentów polecenia spadkowego, prawa wierzycieli spadkowych). 1. Prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku Przedmiotem dziedziczenia są prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które z chwilą jego śmierci przechodzą na jedną lub kilka osób, według zasad dzie- dziczenia uregulowanych w kodeksie cywilnym (art. 922 § 1 k.c.), z wyłącze- niem jednakże tych praw i obowiązków, które bądź są ściśle związane z osobą prawa i obowiązki 24 Część I. Prawo spadkowe spadkodawcy, bądź przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami (art. 922 § 2 k.c.). Majątek ten obejmuje wiele praw natury cywilnoprawnej, to jest wynikają- cych z szeroko rozumianego obrotu cywilnego. Spadkiem są zatem te prawa i obowiązki zmarłego, które mają charakter cy- wilnoprawny, majątkowy i nie są ściśle związane z osobą spadkodawcy, a po- nadto nie przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy osoby te są spadkobiercami. Zaliczamy do nich np.: 1) prawo własności rzeczy ruchomych i  nieruchomych oraz udział we współwłasności, jak również uprawnienia i obowiązki prawnorzeczowe związane z własnością; 2) prawo użytkowania wieczystego i związaną z nim własność budynków i innych urządzeń wzniesionych na gruncie będącym przedmiotem użyt- kowania wieczystego, służebności gruntowe, zastaw lub hipotekę (wraz z  zabezpieczoną wierzytelnością), własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, roszczenie samoistnego posiadacza o wykup działki gruntu, na którym wzniósł budynek, określone w art. 231 k.c.; 3) prawa i obowiązki wynikające ze stosunków umownych, z pewnymi wy- 4) roszczenia i obowiązki odszkodowawcze, z pewnymi wyjątkami; 5) majątkowe prawa autorskie, prawa do patentu, patent, prawa ochronne jątkami; na wzory użytkowe; 6) w obszarze prawa rodzinnego – w zasadzie prawa i obowiązki związane z małżeńską wspólnością ustawową, a w zakresie roszczeń alimentacyj- nych – raty alimentacyjne, które stały się wymagalne za życia upraw- nionego lub zobowiązanego spadkodawcy; 7) prawa i obowiązki pracownika wynikające z prawa pracy, jeżeli w myśl art. 631 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) nie przechodzą one na wyszcze- gólnione w tym przepisie osoby; 8) prawa i obowiązki wynikające z prawa wekslowego i czekowego (wyni- kające bezpośrednio z treści tych papierów wartościowych); 9) posiadanie, które nie jest prawem, ale stanem faktycznym chronionym przez prawo i rodzącym wiele skutków prawnych. długi spadkowe Niezależnie od powyższego, prawo spadkowe przewiduje, że w skład spadku wchodzą obowiązki, które wprawdzie nie obciążały spadkodawcy, bo nie wy- nikały ze stosunków prawnych istniejących za życia spadkodawcy, ale po- wstały w związku z jego śmiercią lub później i zaliczane są do długów spad- kowych. Do tej grupy obowiązków (długów spadkowych) należą: Rozdział pierwszy. Przedmiot prawa spadkowego 25 1) koszty pogrzebu spadkodawcy w  takim zakresie, w  jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w  danym środowisku (art.  922 § 3 k.c.), tj. wydatki poniesione na wykup miejsca na grób, trumnę, ce- remonię pogrzebową, wystawienie nagrobka; 2) koszty postępowania spadkowego, takie jak: koszty zabezpieczenia spadku, spisu inwentarza, ogłoszenia testamentu, przesłuchania świad- ków testamentu ustnego, koszty związane z  wykonawcą testamentu, koszty zarządu spadkiem nieobjętym, wynagrodzenie wykonawcy te- stamentu i kuratora spadku; 3) zaspokojenie roszczeń o zachowek; 4) wykonanie zapisów zwykłych i poleceń; 5) obowiązek dostarczania małżonkowi i innym osobom bliskim zmarłego mieszkania i urządzenia domowego, w zakresie dotychczasowym, przez okres trzech miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy, o którym mowa w art. 923 k.c.; 6) zaspokojenie żądań małżonka spadkodawcy dotyczących przeniesienia własności przedmiotów urządzenia domowego ponad jego udział, o któ- rym mowa w art. 939 k.c.; 7) dostarczanie środków utrzymania dziadkom spadkodawcy, o którym mowa w art. 938 i 966 k.c. 2. Prawa i obowiązki niewchodzące w skład spadku Przepisy spadkowe nie mają zastosowania do wielu praw i obowiązków, co do których, z natury rzeczy, nie wchodzi w grę ich dziedziczenie w drodze spadkobrania, oraz takich praw, które na podstawie szczególnych przepisów przechodzą na oznaczone osoby. Zaliczyć tu należy prawa i obowiązki pub- licznoprawne, osobiste, rodzinne oraz te, które z mocy przepisów szczegól- nych przechodzą na oznaczone osoby, bez względu na to, czy są one spad- kobiercami. 2.1. Prawa i obowiązki publicznoprawne Dziedziczeniu nie podlegają prawa i obowiązki wynikające ze stosunków karno prawnych i dyscyplinarnych, jak na przykład obowiązek zapłaty grzy- wien, kar pieniężnych, nawet jeżeli orzeczono je za życia spadkodawcy. Po- dobnie do spadku nie wchodzą obowiązki podatkowe. Spadkobierca nie dziedziczy zatem podatku i nie przysługują mu uprawnienia spadkodawcy w tym zakresie. Przepisy podatkowe zawierają odrębną regulację dotyczącą tego zagadnienia. prawa i obowiązki niepodlegające dziedziczeniu 26 Część I. Prawo spadkowe 2.2. Prawa i obowiązki osobiste zmarłego dobra osobiste Dobra osobiste zmarłego (np. nazwisko, pseudonim, wizerunek, cześć), jak również prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego (użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej, służebność osobista, prawo dożywocia, renta), nie wchodzą w skład spadku. prawo do grobu prawa zależne od cech osobistych prawa wynikające z naruszenia dóbr Prawo do grobu, co do zasady, również traktowane jest jako prawo niema- jątkowe, niepodlegające dziedziczeniu. Uprawnienie do pochowania w gro- bie zmarłego, urządzenie wystroju grobu, wystawienie nagrobka, składanie kwiatów i wieńców czy palenie zniczy to uprawnienia mające charakter oso- bisty. Tylko w sytuacji, gdy w grobie nie została złożona żadna osoba zmarła, a mające charakter niemajątkowy uprawnienie osoby, która nabyła prawo do grobu, do decydowania o przeznaczeniu grobu wygasło (np. ze względu na śmierć tej osoby) i nie ma innej osoby, której uprawnienie to przysługuje – tego typu uprawnienie ma charakter wyłącznie majątkowy. Nie należą do spadku także prawa lub obowiązki, których realizacja uza- leżniona jest od osobistych cech zmarłego. W związku z tym na przykład z chwilą śmierci przyjmującego zamówienie wygasa umowa o dzieło, którego wykonanie zależy od osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie (na- malowanie obrazu, napisanie utworu muzycznego, wiersza itp.); w braku od- miennej umowy wskutek śmierci przyjmującego zlecenie wygasa też umowa- -zlecenie. Nie wchodzą do spadku prawa niemajątkowe płynące z naruszenia dóbr osobistych oraz te spośród praw, które mają na celu wyłącznie zaspokoje- nie interesu pokrzywdzonego, np. roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Prawo to bowiem gaśnie w chwili śmierci osoby, której dobro oso- biste zostało naruszone. Jedyny wyjątek stanowi art. 445 § 3 k.c. Zgodnie z nim roszczenie o zadośćuczynienie jest dziedziczne tylko wtedy, jeżeli za życia spadkodawcy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo z tego ty- tułu wytoczono za życia poszkodowanego. 2.3. Prawa i obowiązki rodzinne Niektóre prawa i obowiązki wynikające ze stosunków rodzinnych podlegają dziedziczeniu. Nie wchodzą natomiast w skład spadku prawa i obowiązki wynikające z małżeństwa, władzy rodzicielskiej, żądania rozwodu, unieważ- nienia małżeństwa, ustalenia ojcostwa, zaprzeczenia ojcostwa przez męża matki, ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa, żądania rozwiązania przyspo- sobienia. Nie podlegają dziedziczeniu również prawa i obowiązki wynikające Rozdział pierwszy. Przedmiot prawa spadkowego 27 z alimentacji. Gasną one zarówno w przypadku śmierci uprawnionego, jak i zobowiązanego. Jedynie w sytuacji gdy raty alimentów stały się wymagalne przed śmiercią zobowiązanego lub uprawnionego – obowiązek lub prawo ich zapłaty przechodzą na spadkobierców. 2.4. Prawa i obowiązki przechodzące na oznaczone osoby na podstawie przepisów szczególnych Liczne przepisy szczególne określają zasady przejścia praw i obowiązków zmarłego na określone osoby, bez względu na to, czy są one spadkobier- cami, czy też nie. W zakresie prawa najmu lokalu mieszkalnego art. 691 k.c. przewiduje, że w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstę- pują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współ- małżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym po- życiu z najemcą. Osoby te wstępują w stosunek najmu, jeżeli stale zamieszki- wały z najemcą w lokalu do chwili jego śmierci. W braku powyższych osób stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa. W zakresie umów ubezpieczeń na życie art. 831 § 1 k.c. daje ubezpieczo- nemu prawo do swobodnego dysponowania sumą ubezpieczenia na wypa- dek jego śmierci. Może on wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia na wypadek jego śmierci; może również za- wrzeć umowę ubezpieczenia na okaziciela. Suma ubezpieczenia przypadająca uprawnionemu nie należy do spadku po ubezpieczonym, ale przechodzi na konkretne osoby oznaczone w polisie. Także prawo bankowe (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 128 z późn. zm.) co do rachunków oszczęd- nościowych, rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych i rachunków ter- minowej lokaty oszczędnościowej zmarłego przewiduje w art. 55 pkt 1, że w razie śmierci posiadacza tych rachunków bank jest obowiązany wypłacić z nich kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku oso- bie, która przedstawi rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią wydatków – w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia po- grzebu, zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w  danym środowisku. Zgod- nie z art. 56 pr. bank. posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczęd- nościowej może pisemnie polecić bankowi dokonanie po jego śmierci wy- płaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, najem lokalu ubezpieczenie na życie rachunki i lokaty bankowe udziały w spółdzielni 28 Część I. Prawo spadkowe zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci), przy czym kwota wypłaty, bez względu na liczbę wy- danych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 21) w art. 16 § 3 przewiduje, że członek spółdzielni może w de- klaracji lub odrębnym pisemnym oświadczeniu złożonym w  spółdzielni wskazać osobę, której spółdzielnia obowiązana jest po jego śmierci wypła- cić udziały. Prawo z tego tytułu nie należy do spadku. Ponadto ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o  spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1222 z późn. zm.) w art. 9 ust. 3 przewiduje, że spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nie przechodzi na spadkobierców. Jeżeli przysługiwało ono małżonkom, z chwilą śmierci jednego z małżonków prawo to przypada drugiemu małżonkowi (art. 14). Rozdział drugi. Zagadnienia ogólne związane z dziedziczeniem 29 Rozdział drugi ZAGADNIENIA OGÓLNE ZWIĄZANE Z DZIEDZICZENIEM 1. Otwarcie spadku i pojęcie dziedziczenia Śmierć danej osoby wywołuje wiele skutków prawnych w  zakresie praw i obowiązków majątkowych zmarłego. Zespół tych skutków na gruncie prawa spadkowego określa się terminem „otwarcie spadku”. Tak więc spadek ot- wiera się zawsze z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 k.c.) i w tym samym czasie spadkobiercy nabywają prawa i obowiązki zmarłego, które podlegają dziedziczeniu (art. 925 k.c.), a osoba uprawniona z tytułu zapisu windyka- cyjnego nabywa z tą chwilą przedmiot zapisu (art. 9811 § 1 k.c.). Chwilę zgonu, a zarazem chwilę otwarcia spadku ustala się na podstawie aktu zgonu. Akty stanu cywilnego, w tym akt zgonu, są bowiem wyłącznym dowo- dem okoliczności, które stwierdzają (art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz. U. poz. 1741 z późn. zm.). Do wszczę- cia jakiegokolwiek postępowania spadkowego niezbędne jest przedłożenie aktu zgonu, gdyż okoliczności, że dana osoba nie żyje i że zmarła w ozna- czonej chwili, nie można wykazać w inny sposób. otwarcie spadku akt zgonu W  razie uznania za zmarłego lub sądowego stwierdzenia zgonu chwila śmierci danej osoby jest oznaczana przez sąd w postanowieniu o stwierdze- niu zgonu lub uznaniu za zmarłego (art. 538 k.p.c. i art. 31 k.c.), choć i tak na podstawie tych orzeczeń sporządza się akt zgonu. uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu Chwila otwarcia spadku decyduje nie tylko o tym, kiedy spadkobierca na- bywa spadek, a zapisobierca windykacyjny przedmiot tego zapisu, lecz także jest ona miarodajna dla oceny zdolności spadkobiercy do dziedziczenia, zdol- ności zapisobiercy windykacyjnego do nabycia przedmiotu zapisu, składu majątku spadkowego, skuteczności zapisu windykacyjnego. dziedziczenie powołanie do spadku 30 Część I. Prawo spadkowe Dziedziczenie określane jest jako przejście na spadkobiercę praw i obowiązków majątkowych zmarłego pod tytułem ogólnym (sukcesja uniwersalna). Oznacza to, że na skutek jednego zdarzenia, jakim jest otwarcie spadku (śmierć spad- kodawcy), oznaczona osoba wstępuje w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego z mocy prawa. Jeżeli jest kilku spadkobierców, nabywają oni wspólnie spadek jako całość, a prawa każdego z nich do spadku (w tym do każdej rzeczy spadkowej) wyrażają się ułamkiem, tj. częścią idealną, niewyodrębnioną. Naby- cie spadku z chwilą śmierci spadkodawcy następuje co prawda z mocy prawa, ale nie ma charakteru ostatecznego. Spadkobierca może bowiem już po otwarciu spadku spadek ten odrzucić, może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia lub być wyłączony od dziedziczenia. Powołanie do spadku, czyli możliwość stania się spadkobiercą, może wynikać bądź z testamentu, bądź z ustawy (art. 926 § 1 k.c.). Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 2 k.c.). Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie dziedziczenie usta- wowe co do części spadku co do zasady następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które po- wołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 3 k.c.). 2. Zdolność do dziedziczenia Powołanie do spadku odnosi swój skutek tylko wtedy, gdy spadkobierca ma zdolność dziedziczenia, czyli spełnia określone przez prawo wymagania. Prawo spadkowe przewiduje, że spadkobiercą może być osoba fizyczna i osoba prawna pod pewnymi warunkami. 2.1. Osoba fizyczna zdolność do dziedziczenia Osoba fizyczna, co do zasady, od chwili swojego urodzenia ma zdolność do dziedziczenia, czyli może nabyć prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku, gdyż od tego momentu nabywa zdolność do bycia podmiotem jakichkolwiek praw. Aby stać się spadkobiercą, osoba fizyczna musi żyć w chwili otwarcia spadku i musi przeżyć spadkodawcę (art. 927 § 1 k.c.). Nie może zatem być spadkobiercą osoba, która zmarła przed spadkodawcą, równocześnie ze spad- kodawcą lub też w chwili otwarcia spadku jeszcze się nie urodziła. dziecko poczęte Prawo spadkowe dopuszcza jednakże możliwość dziedziczenia w stosunku do dziecka poczętego, a jeszcze nienarodzonego w chwili otwarcia spadku. Rozdział drugi. Zagadnienia ogólne związane z dziedziczeniem 31 Dziecko to ma zdolność dziedziczenia, ale pod warunkiem że urodzi się żywe (art. 927 § 2 k.c.). 2.2. Osoba prawna Osoba prawna może b
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Prawo spadkowe
Autor: ,
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: