Darmowy fragment publikacji:
Prawo
spółdzielcze
Komentarz
Krystyna Kwapisz
Wydanie 2
Stan prawny na 1 lipca 2012 roku
Warszawa 2012
Warszawa 2012
Redaktor prowadzący: Magdalena Urbańska
Opracowanie redakcyjne: Robert Stępień
Opracowanie techniczne: Agnieszka Dymkowska
Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2012
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autora i wydawcy.
ISBN 978-83-7806-485-5
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Offi ce Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02–222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.LexisNexis.pl, e-mail: biuro@LexisNexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.LexisNexis.pl
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
9
USTAWA z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze
(tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) . . . . . .
15
Część I
SPÓŁDZIELNIE
TYTUŁ I. Przepisy wspólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
15
Dział I. Spółdzielnia i jej statut (art. 1–5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
Dział II. Tryb zakładania i rejestrowania spółdzielni (art. 6–14) . . .
49
Dział III. Członkowie, ich prawa i obowiązki (art. 15–34) . . . . . . . . .
94
Dział IV. Organy spółdzielni (art. 35–59) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 1. Walne zgromadzenie (art. 36–43) . . . . . . . . . . . . . . . .
98
Rozdział 2. Rada nadzorcza (art. 44–47) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Rozdział 3. Zarząd (art. 48–55) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Rozdział 4. Przepisy wspólne dla rady i zarządu (art. 56–58) . . . 140
Rozdział 5. Zebrania grup członkowskich (art. 59) . . . . . . . . . . . . 146
Dział V. Samorząd pracowniczy (art. 60–65) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Dział VI. Zmiana statutu spółdzielni (art. 66) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Dział VII. Gospodarka spółdzielni (art. 67–90) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Dział VIII. Lustracja (art. 91–95) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Dział IX. Łączenie się spółdzielni (art. 96–102) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Dział X. Przyłączenie jednostki organizacyjnej spółdzielni do innej
spółdzielni (art. 103–107) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Dział XI. Podział spółdzielni (art. 108–112) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Dział XII. Likwidacja spółdzielni (art. 113–129) . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Dział XIII. Upadłość spółdzielni (art. 130–137) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
5
Spis treści
TYTUŁ II. Przepisy szczególne dla spółdzielni produkcji rolnej,
spółdzielni kółek rolniczych i spółdzielni pracy . . . . . . . 221
Dział I. Spółdzielnie produkcji rolnej (art. 138–179) . . . . . . . . . . . . . . 221
Rozdział 1. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Oddział 1. Przedmiot działalności i członkostwo
(art. 138–140) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Oddział 2. Wkłady gruntowe i pieniężne (art. 141–154a) . . . . 223
Oddział 3. Praca (art. 155–162) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
Oddział 4. Dochodzenie i ochrona roszczeń z tytułu pracy . . .
(art. 163–165) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
Oddział 5. Fundusze spółdzielni, dochód i jego podział
(art. 166–172) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Rozdział 2. Rolnicze spółdzielnie specjalistyczne (art. 173–177) 243
Rozdział 3. Inne spółdzielnie zajmujące się produkcją rolną
(art. 178) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Rozdział 4. Rozpoznawanie sporów (art. 179) . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Dział II. Spółdzielnie kółek rolniczych (usług rolniczych)
(art. 180) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Dział III. Spółdzielnie pracy (art. 181–203) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Dział IV. Spółdzielnie mieszkaniowe (art. 204–239) . . . . . . . . . . . . . 272
Dział V. Spółdzielnie socjalne (art. 203a–203d) . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Dział VI. Przekształcenia spółdzielni pracy (art. 203e–203x) . . . . . . 273
ZWIĄZKI SPÓŁDZIELCZE I KRAJOWA RADA SPÓŁDZIELCZA
Część II
TYTUŁ I. Związki spółdzielcze (art. 240–257) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
TYTUŁ II. Krajowy samorząd spółdzielczy (art. 258–267) . . . . . . . . 300
Część IIa
PRZEPISY KARNE
(art. 267a–267d) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
ZMIANY W PRZEPISACH OBOWIĄZUJĄCYCH ORAZ PRZEPISY
PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE
Część III
Rozdział 1. Zmiany w przepisach obowiązujących (art. 268–270) . . . . 315
Rozdział 2. Przepisy przejściowe i końcowe (art. 271–281) . . . . . . . . . . 315
Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Wykaz aktów prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
6
www.lexisnexis.pl
Wykaz skrótów
Biul. SN
GP
k.c.
k.p.
k.p.c.
k.s.h.
– „Biuletyn Sądu Najwyższego”
– „Gazeta Prawna”
– ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93
ze zm.)
– ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U.
z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
(Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
– ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U.
Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.
KRS
Lex
Lex Polonica
M.P.
NSA
OSA
OSAB
OSN
OSNC
OSNC-ZD
OSNCP
OSNP
Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.)
– Krajowy Rejestr Sądowy
– system informacji prawnej Wolters Kluwer
– Serwis Prawniczy LexisNexis
– Monitor Polski
– Naczelny Sąd Administracyjny
– Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
– Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Białymstoku
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego (do 1962 r.)
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna (od 1995 r.)
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna. Zbiór Dodatkowy
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna oraz Izba Admini-
stracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.)
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Spo-
łecznych i Spraw Publicznych
OSNPG
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Wydawnictwo Prokuratury Ge-
neralnej
OSNSK
OTK ZU
Prok. i Pr.
PUG
SA
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych
– Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy
– „Prokuratura i Prawo”
– „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”
– Sąd Apelacyjny
7
Wykaz skrótów
SN
tekst jedn.
tekst pierw.
TK
u.p.s.
– Sąd Najwyższy
– tekst jednolity
– tekst pierwotny
– Trybunał Konstytucyjny
– ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn.
Dz.U. 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.)
u.s.m.
– ustawa z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych
(tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.)
Uwaga: przepisy powołane w opracowaniu bez bliższego oznaczenia są przepisami
ustawy – Prawo spółdzielcze.
8
www.lexisnexis.pl
Wprowadzenie
W okresie od wejścia w życie ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo
spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) do
dnia dzisiejszego ustawa ta była wielokrotnie nowelizowana. Najistot-
niejsze zmiany są zaznaczone w niniejszym komentarzu.
Ustawa – Prawo spółdzielcze – reguluje zasady tworzenia i funkcjono-
wania spółdzielni. W myśl zasady wyrażonej w art. 1 spółdzielnia jest
dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym
składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Ponadto to do-
browolne zrzeszenie prowadzi w interesie swoich członków wspólną
działalność gospodarczą.
Ustawa weszła w życie 1 stycznia 1983 r. Z tą chwilą utraciła moc obo-
wiązująca uprzednio ustawa z 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich
związkach (Dz.U. Nr 12, poz. 61 ze zm.), a także wydane na jej pod-
stawie przepisy wykonawcze i związkowe, przy czym do czasu wy-
dania nowych przepisów dotyczących sposobu prowadzenia rejestru
spółdzielni, a także sposobu i czasu przechowywania ksiąg i doku-
mentów zlikwidowanych spółdzielni, stosowało się przepisy dotych-
czasowe.
W piśmiennictwie jest dyskutowany problem ewentualnej odrębności
Prawa spółdzielczego w wąskim znaczeniu, tzn. przepisów ustawy –
Prawo spółdzielcze i wydanych na jej podstawie przepisów wykonaw-
czych, a także m.in. przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkanio-
wych. Dyskusja w tym zakresie toczy się wokół określenia związków
Prawa spółdzielczego z prawem cywilnym. Reprezentowane są dwie
9
Wprowadzenie
koncepcje teoretyczne. Pierwsza, zwana teorią umowy, tłumaczy cha-
rakter stosunków spółdzielczych wyłącznie w kategoriach cywilistycz-
nych. Druga, określana jako teoria korporacyjna, wskazuje na swo-
istość wspomnianych stosunków, których nie można interpretować
w sposób właś ciwy dla prawa cywilnego. Współcześnie, zarówno
w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie, zdecydowanie przeważa teoria
umowy. Świadczy o tym przede wszystkim okoliczność, że stosunek
członkostwa w spółdzielni (art. 18 § 1 u.p.s.) i stosunki od niego po-
chodne (art. 18 § 7 u.p.s.) są postrzegane jako stosunki par excellence
cywilnoprawne. Decydujące znaczenie przypisuje się bowiem temu, że
podlegają one cywilistycznej metodzie regulacji stosunków społecz-
nych, która charakteryzuje się równorzędnością (autonomicznością)
stron stosunku prawnego oraz brakiem bezpośredniego przymusu ze
strony organów państwa.
Zasadniczym celem rozwiązań wprowadzonych przez ustawę – Prawo
spółdzielcze, jak zauważa A. Żabski, było stworzenie takich mecha-
nizmów prawnych, które zapewniłyby samodzielność i samorząd-
ność oraz samofi nansowanie organizacji spółdzielczych. Jednakże
samorządność i samodzielność organizacji spółdzielczych nie polega
jedynie na przyznaniu im uprawnień, ale także na nałożeniu obo-
wiązku korzystania z nich w odpowiedni sposób, ponosząc odpowie-
dzialność za podjęte działania (A. Żabski, Komentarz dla wszystkich
do ustawy prawo spółdzielcze, Warszawa 1983, s. 7–8). Samodzielność
była w dużym stopniu zapewniona przez przepisy zabezpieczające
spółdzielnię przed nadmierną ingerencją centralnych związków spół-
dzielczych. Samorządność spółdzielni była regulowana przez te prze-
pisy, które normowały ustrój spółdzielni, czyli jej organy, zasady ich
tworzenia i podziału kompetencji między nimi. Ponieważ przepisy te
należą co do zasady do dziedziny prawa cywilnego, do rozwiązywania
problemów ustrojowych spółdzielni w sprawach, w których przepisy
z zakresu Prawa spółdzielczego nie zawierają stosownych regulacji
oraz nie odsyłają do stosowania przepisów innych ustaw, zastoso-
wanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego. Przepisy ustawy – Prawo
spółdzielcze pozostają z przepisami Kodeksu cywilnego w relacji lex
specialis derogat legi generali. Prawo spółdzielcze w wąskim znaczeniu
10
www.lexisnexis.pl
Wprowadzenie
jest zatem częścią prawa cywilnego. W zasadzie wszystkie jego insty-
tucje można wyjaśnić za pomocą podstawowych pojęć prawa cywil-
nego, w szczególności takich jak: stosunek cywilnoprawny, podmioty
tego stosunku, prawo podmiotowe, zdolność prawna, zdolność do
czynności prawnych, osobowość prawna, oświadczenie woli, czynność
prawna, umowa czy odpowiedzialność cywilna. Jest przy tym charak-
terystyczne, że dwa przepisy ustawy – Prawo spółdzielcze (art. 25 § 2
i art. 145 § 2) odsyłają do stosowania wprost określonych przepisów
Kodeksu cywilnego, a dwa kolejne (art. 178 § 2 i art. 180 § 3) odsy-
łają do odpowiedniego stosowania określonych przepisów Kodeksu
cywilnego.
Należy także zaznaczyć, iż relacja przepisów ustawy z 15 grudnia
2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r.
Nr 119, poz. 1116 ze zm.) do ustawy – Prawo spółdzielcze została wy-
raźnie określona zgodnie z regułą lex specialis derogat legi generali
(art. 1 ust. 7 u.s.m.). Ponadto w ustawie o spółdzielniach mieszkanio-
wych kilkakrotnie odsyła się do stosowania określonych przepisów
ustawy – Prawo spółdzielcze, wprost (art. 54 ust. 1) albo odpowiednio
(art. 11 ust. 13 i art. 24), a w jednym wypadku wyłącza się stosowanie
wskazanego przepisu ustawy – Prawo spółdzielcze (art. 542 u.s.m.).
Z kolei w Prawie spółdzielczym trzykrotnie wskazuje się na szczególne
regulacje zamieszczone w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych
(art. 18 § 2, art. 45 § 4 i art. 59 § 1).
Ani ustawa – Prawo spółdzielcze, ani ustawa o spółdzielniach miesz-
kaniowych nie zawierają odpowiednika art. 2 k.s.h., według którego
w sprawach ze stosunku spółki handlowej (art. 1 § 1 k.s.h.) nieure-
gulowanych w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, a gdy
wymaga tego właś ciwość (natura) tego stosunku, przepisy Kodeksu
cywilnego stosuje się odpowiednio. Jak zauważył Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu wyroku z 17 września 2008 r. (III CSK 79/08, Lex-
Polonica nr 2143643), trudno bowiem byłoby wskazać na takie stosunki
spółdzielcze, których właś ciwość (natura) sprzeciwiałaby się stoso-
waniu wprost przepisów Kodeksu cywilnego. Okoliczność ta sprawia,
że w sprawach ze stosunków prawnych nieuregulowanych w ustawie
– Prawo spółdzielcze ani w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych
11
Wprowadzenie
przepisy Kodeksu cywilnego w zasadzie stosuje się wprost, chyba że
ustawy te zawierają przepisy odsyłające do stosowania innych ustaw.
Istotna zmiana ustawy – Prawo spółdzielcze została dokonana nowelą
z 23 października 1987 r. – ustawą o zmianie niektórych ustaw regu-
lujących zasady funkcjonowania gospodarki narodowej (Dz.U. Nr 33,
poz. 181). Zniosła ona bowiem wymóg uzyskania przez założycieli
spółdzielni oświadczenia o celowości założenia spółdzielni oraz zwią-
zane z tym obowiązkiem inne przepisy, m.in. dotyczące terminu wy-
stąpienia do sądu z wnioskiem o rejestrację oraz roli sądu przy ocenie
oświadczenia o celowości przy odmowie jego wydania. Zmiany te
były podyktowane prowadzonymi pracami legislacyjnymi związanymi
z wdrażaniem reformy gospodarczej.
Kolejna istotna zmiana Prawa spółdzielczego została dokonana na
mocy ustawy z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy – Prawo spółdzielcze
oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 90, poz. 419 ze zm.).
Wprowadzono nową defi nicję pojęcia „spółdzielnia” i zakresu jej dzia-
łania. Szczegółowo te zmiany zostaną omówione w komentarzu do
art. 1, w tym miejscu jednak należy zaznaczyć, iż w nowej defi nicji
zwrócono uwagę na zrzeszeniowy charakter spółdzielni, dobrowol-
ność członkostwa i łączącą się z tym zmienność składu osobowego
oraz funduszu udziałowego. Podkreślono pozycję członka spółdzielni,
w którego interesie jest podejmowana i prowadzona przez spółdzielnię
działalność gospodarcza. Dokonano zmiany podejścia do majątku
spółdzielni, który jest prywatną własnością jej członków.
Niniejszy komentarz uwzględnia zmiany dokonane w 2011 r. mocą
ustawy z 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych
dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 106, poz. 622 ze zm.) oraz
ustawy z 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz nie-
których innych ustaw (Dz.U. Nr 133, poz. 767).
Ustawa z 16 listopada 1982 r. – Prawo spółdzielcze jest podzielona na
dwie zasadnicze części (I i II), a te z kolei na dwa tytuły. W części I,
tytule I znajdują się uregulowania dotyczące wszystkich grup, typów
i rodzajów spółdzielni. W części I, tytule II – przepisy dotyczące spół-
dzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych, spółdzielni pracy
12
www.lexisnexis.pl
Wprowadzenie
i spółdzielni mieszkaniowych. Część II reguluje Związki spółdzielcze
(tytuł I) i Krajową Radę Spółdzielczą (tytuł II). Część IIa zawiera prze-
pisy karne, natomiast część III przepisy zmieniające, przejściowe i koń-
cowe.
W literaturze przedmiotu wielokrotnie podejmowano próby klasyfi -
kowania rodzajów spółdzielni, opierając się na takich kryteriach, jak
charakter prowadzonej działalności, terenowy zakres działania czy
odpowiedzialność członków spółdzielni za jej zobowiązania.
W odniesieniu do charakteru prowadzonej działalności K. Kruczalak
dzieli to kryterium na dodatkowe kategorie, zwracając uwagę, iż ist-
nieją spółdzielnie użytkowników i spółdzielnie pracowników. Podobny
podział przyjmują także inni autorzy, np. Henryk Dalecki (Uprawnienia
organów samorządu spółdzielczego w świetle ustawy prawo spółdzielcze,
Warszawa 2007).
Spółdzielnie użytkowników dążą do zaspokojenia różnorodnych po-
trzeb gospodarczych swoich członków lub potrzeb społecznych. Wśród
tych spółdzielni można wyróżnić spółdzielnie handlowe, mieszka-
niowe, rzemieślnicze, przetwórcze.
Spółdzielnie pracowników zatrudniają natomiast swoich członków
w celach zarobkowych na podstawie spółdzielczego stosunku pracy.
Można tu wyróżnić spółdzielnie produkcyjne, pracy, inwalidów czy
rolnicze spółdzielnie specjalistyczne (K. Kruczalak, Prawo handlowe.
Zarys wykładu, Warszawa 1997, s. 332).
Biorąc pod uwagę terenowy zakres działania, wyróżnia się spółdzielnie
gminne, wojewódzkie i krajowe.
Spółdzielnie z odpowiedzialnością udziałami, spółdzielnie z odpowie-
dzialnością ograniczoną i spółdzielnie z odpowiedzialnością nieograni-
czoną to podział spółdzielni zaproponowany przez K. Kruczalaka przy
przyjęciu jako kryterium rodzaju odpowiedzialności (K. Kruczalak,
Prawo handlowe…, s. 333). W spółdzielniach z odpowiedzialnością
udziałami członkowie odpowiadają za zobowiązania spółdzielni tylko
do wysokości zadeklarowanych udziałów. W spółdzielniach z odpo-
wiedzialnością ograniczoną członkowie odpowiadają za zobowiązania
13
Wprowadzenie
spółdzielni nie tylko do wysokości zadeklarowanych udziałów, ale do
wysokości określonych w statucie kwot.
Należy także zaznaczyć, że członkowie spółdzielni nie odpowiadają
bezpośrednio wobec wierzycieli. Wierzyciele mogą kierować swoje
roszczenia tylko do spółdzielni, która, będąc osobą prawną, odpo-
wiada całym swoim majątkiem. Członkowie spółdzielni odpowiadają
zaś tylko wobec spółdzielni. Takie rozumienie tej instytucji znajduje
odzwierciedlenie w obecnym brzmieniu art. 3 u.p.s., który zalicza
własność należącą do spółdzielni jako osoby prawnej do kategorii wła-
sności prywatnej, a nie jak wcześniej – spółdzielczej. Nie pozbawia
on także spółdzielni własności jej majątku i nie czyni spółdzielców
współwłaś cicielami w rozumieniu prawa cywilnego.
Zdolność prawną spółdzielnia nabywa z chwilą wpisu do Krajowego
Rejestru Sądowego. Ponadto spółdzielnia podlega wpisowi do rejestru
spółdzielni prowadzonego przez Krajową Radę Spółdzielczą.
Komentarz odzwierciedla stan prawny na dzień 1 lipca 2012 r.
Krystyna Kwapisz
14
www.lexisnexis.pl
USTAWA
z dnia 16 września 1982 r.
Prawo spółdzielcze
(tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848; zm.: Dz.U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001;
z 2005 r. Nr 72, poz. 643, Nr 122, poz. 1024, Nr 233, poz. 1993; z 2006 r. Nr 94,
poz. 651; z 2007 r. Nr 125, poz. 873; z 2008 r. Nr 163, poz. 1014; Nr 225, poz. 1503;
z 2009 r. Nr 77, poz. 649; z 2011 r. Nr 106, poz. 622, Nr 133, poz. 767)
CZĘŚĆ I
Spółdzielnie
TYTUŁ I
Przepisy wspólne
DZIAŁ I
Spółdzielnia i jej statut
Art. 1. § 1. Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nie-
ograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym
i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich
członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.
§ 2. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświa-
towo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska.
15
Art. 1
ZMIANY
Ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze
Zgodnie z pierwotnym brzmieniem art. 1 spółdzielnia była do-
browolnym i samorządnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie
członków i zmiennym funduszu udziałowym. Prowadząc działalność
gospodarczą, miała kierować się potrzebami zrzeszonych członków
oraz założeniami określonymi w centralnych i terytorialnych planach
społeczno-gospodarczych. Mogła także prowadzić działalność spo-
łeczno-wychowawczą dla stałego podnoszenia materialnego i kultu-
ralnego poziomu życia i świadomości społecznej swych członków oraz
dla dobra Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Obecne brzmienie art. 1 zostało nadane ustawą z 7 lipca 1994 r.
o zmianie ustawy – Prawo spółdzielcze oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 90, poz. 419 ze zm.). Powołany przepis eks-
ponuje charakterystyczne cechy spółdzielni, a mianowicie jej zrze-
szeniowy charakter, dobrowolność, zmienny skład osobowy, zmienny
fundusz udziałowy, prowadzenie działalności gospodarczej w interesie
członków. Ponadto, zgodnie z art. 1 § 2 u.p.s., spółdzielnia może pro-
wadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich
członków i ich środowiska.
DEFINICJA
Ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U.
z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) reguluje zasady tworzenia i funk-
cjonowania spółdzielni. W myśl zasady wyrażonej w art. 1 spółdzielnia
jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób (czyli
korporacją), o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu
udziałowym. Ponadto to dobrowolne zrzeszenie w interesie swoich
członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Omawiany
artykuł zawiera więc legalną defi nicję spółdzielni. Wymienia on za-
równo cechy decydujące o tym, którą instytucję można nazwać spół-
dzielnią, jak i cechy, które odróżniają spółdzielnię od innych formacji
czy osób prawnych.
W tym miejscu, za H. Daleckim (Uprawnienia organów samorządu spół-
dzielczego w świetle ustawy prawo spółdzielcze, Warszawa 2007, s. 7),
16
Krystyna Kwapisz
Część I. Spółdzielnie
Art. 1
należy przytoczyć brzmienie uchwały XXX Jubileuszowego Kongresu
Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, w której przyjęto Dekla-
rację Spółdzielczej Tożsamości i Zasad Spółdzielczych („Monitor Spół-
dzielczy” 1999, nr 1, tłum. A. Piechowski) następującej treści: Spół-
dzielnia jest autonomicznym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się
dobrowolnie w celu zaspokojenia aspiracji i potrzeb ekonomicznych,
społecznych i kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie
kontrolowane przedsiębiorstwo.
Odmienną defi nicję spółdzielni proponuje H. Cioch (Zarys prawa
spółdzielczego, Warszawa 2007, s. 16), przyjmując, iż spółdzielnia
jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem o zmiennym składzie
osobowym i zmiennym funduszu udziałowym nieograniczonej licz-
by osób, które zrzeszyły się w celu wspólnego prowadzenia działal-
ności gospodarczej dla zaspokajania swych dążeń i potrzeb ekonomicz-
nych, kulturalnych i socjalnych. Prowadzi ona także działalność spo-
łeczną na rzecz swych członków, ich rodzin oraz lokalnego środowiska
społecznego.
Zgodnie z powyższymi defi nicjami spółdzielnia stanowi zespół osób,
które dla osiągnięcia wspólnego celu podejmują się współdziałania
w sposób zorganizowany. Jest ona zrzeszeniem osób, a nie kapitałów,
i to odróżnia ją od spółek kapitałowych. Jak zauważa K. Kruczalak
(Prawo handlowe. Zarys wykładu, Warszawa 1997, s. 332), spół-
dzielcy w sposób samodzielny decydują o istnieniu spółdzielni i kie-
runkach jej działalności. Prowadzenie przez spółdzielnię działalności
gospodarczej nie oznacza, iż musi ona prowadzić przedsiębiorstwa
zarobkowe. Zgodnie z defi nicją Tomasza Bieńka zawartą w glosie do
uchwały SN z 13 grudnia 2000 r. (III CZP 43/2000, Biul. SN 2000,
nr 12, s. 6; Lex Polonica nr 348272) przedsiębiorstwo to w ujęciu
przedmiotowym będzie oznaczało zespół składników materialnych
i niematerialnych, przeznaczonych do realizacji celów statutowych
spółdzielni. Zgodnie z brzmieniem art. 1 cele statutowe spółdzielni
powinny się sprowadzać do prowadzenia wspólnej działalności go-
spodarczej, mogą jednakże obejmować również prowadzenie na
rzecz członków spółdzielni i ich środowiska działalności społecznej
i oświatowo-kulturalnej.
17
Pobierz darmowy fragment (pdf)