Drugie wydanie Tomu 5. będzie poświęcone części ogólnej prawa zobowiązań.
Grono wybitnych Autorów omówi zagadnienia dotyczące:
zobowiązania w systemie prawa cywilnego ,struktury zobowiązania (pojęcie, podmioty zobowiązania, uprawnienia i obowiązki stron, odpowiedzialność dłużnika oraz zmienność treści zobowiązania), świadczenia , a takżewielości dłużników i wierzycieli . Zaprezentowane zostaną również istotne zagadnienia związane z problematyką umów (także Zasadom Europejskiego Prawa Umów – PECL), klasyfikacją umów, swobodą umów, treścią umowy, wzorcami umów w obrocie dwustronnie profesjonalnym i konsumenckim.
Omówione także będą zobowiązania powstające podczas zawierania umów, umowy odnoszące się do osób trzecich oraz dodatkowe zastrzeżenia umowne.
Drugie wydanie t. 5. uwzględni zmiany legislacyjne dotyczące m.in.
- wyrażania i wykonywania zobowiązań w walucie obcej (ustawa z 23.10.2008 r., Dz.U. Nr 228, poz. 1506);
- związania stron wzorcem umownym (ustawa z 10.8.2007 r., Dz.U. Nr 82, poz. 857)
Przedstawiane wydanie niniejszego tomu zostanie także wzbogacone o nową literaturę , aktualny stan prawny i orzecznictwo, a co za tym idzie nowe opinie i analizy poruszonych zagadnień.
Darmowy fragment publikacji:
Tom 5
Prawo zobowiązań
– część ogólna
Pod redakcją
Ewy Łętowskiej
2. wydanie
SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO
Prawo zobowiązań – część ogólna
Tom 5
2. wydanie
SYSTEM
PRAWA PRYWATNEGO
Prawo zobowiązań
– część ogólna
Tom 5
2. wydanie
REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA PRYWATNEGO
ZBIGNIEW RADWAŃSKI
Prawo zobowiązań
– część ogólna
Tom 5
2. wydanie
Redaktor
Prof. dr hab. Ewa Łętowska
Instytut Nauk Prawnych PAN
Autorzy
dr hab. Małgorzata Bednarek; dr hab. Adam Brzozowski – profesor
Uniwersytetu Warszawskiego; dr hab. Przemysław Drapała – profesor
Akademii Leona Koźmińskiego; prof. dr hab. Tomasz Dybowski – Uni-
wersytet Warszawski †; dr Marcin Krajewski – Uniwersytet Warszaw-
ski; prof. dr hab. Ewa Łętowska – Instytut Nauk Prawnych PAN; prof.
dr hab. Piotr Machnikowski – Uniwersytet Wrocławski; dr hab. Adam
Olejniczak – profesor Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu
i Uczelni Łazarskiego w Warszawie; dr Konrad Osajda – Uniwersytet
Warszawski; dr Agnieszka Pyrzyńska – Uniwersytet im. A. Mickiewicza
w Poznaniu; prof. dr hab. Małgorzata Pyziak-Szafnicka – Uniwersytet
Łódzki, sędzia Trybunału Konstytu cyjnego
WYDAWNICTWO C. H. BECK
INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN
WARSZAWA 2013
Wydano we współpracy:
z Instytutem Nauk Prawnych PAN
w Warszawie
Poszczególne części opracowali:
Małgorzata Bednarek – rozdz. VII, rozdz. IX § 50
Adam Brzozowski – rozdz. V § 22–25
Przemysław Drapała – rozdz. IX § 49, rozdz. X § 53–55
Tomasz Dybowski* – rozdz. III
Marcin Krajewski – rozdz. VIII
Ewa Łętowska – rozdz. I, rozdz. IX § 47–48
Piotr Machnikowski – rozdz. II, rozdz. V § 26, rozdz. VI
Konrad Osajda – rozdz. I, rozdz. IX § 47–48
Adam Olejniczak – rozdz. X § 51–52
Agnieszka Pyrzyńska* – rozdz. III
Małgorzata Pyziak-Szafnicka – rozdz. IV
* Opublikowany w Tomie 5 Systemu Prawa Prywatnego tekst stanowi przygotowaną przez
dr A. Pyrzyńską aktualizację rozdziału – autorstwa prof. dr hab. T. Dybowskiego – opubliko-
wanego w Systemie Prawa Cywilnego, t. III, cz. 1, Ossolineum 1981.
Redakcja: Karolina Bloch, dr Agnieszka Mikos-Sitek, Ewa Sadowska
Wydawca: Agata Ponikowska
© Wydawnictwo C. H. Beck 2013
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck
Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-255-4083-8
ISBN e-book 978-83-255-4084-5
Przedmowa
„Prawo zobowiązań – część ogólna” obejmuje problematykę, która jest przedmiotem
analizy w ramach Tomu 5. i 6. Systemu Prawa Prywatnego.
W niniejszym tomie omówione zostało zagadnienie miejsca instytucji zobowiązania
w systemie prawa cywilnego, a także fundamentalne i konstrukcyjne dla prawa zobo-
wiązań kwestie: struktura zobowiązania (elementy zobowiązaniowego stosunku praw-
nego), pojęcie świadczenia, wielość dłużników i wierzycieli. Podjęte zostały również
zagadnienia dotyczące problematyki kluczowego źródła zobowiązań – umów: pojęcie
umowy i rodzaje umów oraz pełnione przez nie funkcje w obrocie, swoboda umów,
treść umowy, wzorce umów, zagadnienia szczególne związane z przygotowaniem i za-
warciem umowy (w tym analiza instytucji umowy przedwstępnej), umowy odnoszące
się do osób trzecich (umowy o świadczenie przez osobę trzecią, umowy o zwolnienie
dłużnika przez osobę trzecią z obowiązku świadczenia, umowy o świadczenie na rzecz
osoby trzeciej) oraz dodatkowe zastrzeżenia umowne (zadatek, umowne prawo odstą-
pienia, odstępne, kara umowna).
W 2. wydaniu Tomu 5. Systemu zaktualizowano i rozszerzono dotychczasowe roz-
ważania (m.in. w związku z uchwaleniem nowej ustawy o prawie prywatnym między-
narodowym oraz unifikacją międzynarodowego prawa zobowiązań w Unii Europej-
skiej kwestię kolizyjnego prawa zobowiązań opracowano w znacznej części od nowa),
uwzględniono nowe orzecznictwo sądów europejskich (Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka), Trybunału Konstytucyjnego
oraz Sądu Najwyższego, a także najnowszą literaturę przedmiotu. Dostrzeżono inten-
syfikację badań nad prawem zobowiązań prowadzonych w krajach Unii Europejskiej
oraz znaczenie najnowszych rezultatów tych badań, którym są Draft Common Frame
of Reference oraz projekt Common European Sales Law.
Prezentowane opracowanie jest dziełem zbiorowym jedenastu autorów, przy czym
każdy z nich odpowiada wyłącznie za wyrażone przez siebie poglądy. Nie naruszając
stanowiska poszczególnych autorów oraz ich indywidualnego sposobu ujęcia i przed-
stawienia zagadnień, całości wywodu starano się nadać możliwie jednolity charakter.
Publikacja uwzględnia stan prawny na dzień 1 listopada 2012 r.
Warszawa, listopad 2012 r.
Redakcja
V
Spis treści
str.
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XV
Rozdział I. Wprowadzenie do części ogólnej zobowiązań . . . . . . . . . . . . . .
1
§ 1. Zobowiązanie: pojęcie i konstrukcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
I. Charakterystyka ogólna relacji: zobowiązanie i prawo zobowiązań . . . 4
II. Podstawowe pojęcia i instytucje prawa zobowiązań – sygnalizacja . . .
III. Mechanizm kreacji zobowiązania przez umowę i przepisy . . . . . . . . . .
IV. Wykładnia treści zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Wykładnia prawa zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 2. Funkcje zobowiązań i prawa zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
21
24
29
32
I. Zobowiązanie jako narzędzie wymiany oraz ochrony majątku
i dóbr niematerialnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Ewolucja obrotu i jej wpływ na prawo zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . .
III. Podmiotowa dywersyfikacja obrotu a prawo zobowiązań . . . . . . . . . . .
§ 3. Prawo zobowiązań a system prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Uwaga ogólna (konsekwencja przystąpienia do UE) . . . . . . . . . . . . . .
II. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Europejskie dążenia do harmonizacji i ujednolicenia prawa
32
33
40
59
59
60
prywatnego w skali ponadpaństwowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Wpływ konstytucji na prawo zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Rozwój polskiego prawa zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
82
86
§ 4. Kwestie kolizyjne prawa zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
I. Prawo krajowe a prawo obowiązujące na obszarze krajowym
(„przestrzeń prawna”) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
II. Przestrzenny zakres prawa zobowiązań (prawo prywatne
międzynarodowe, jurysdykcja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
III. Czasowy zakres prawa zobowiązań (prawo intertemporalne) . . . . . . . . 110
Rozdział II. Struktura zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
§ 5. Pojęcie zobowiązania i zarys jego struktury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
I. Zobowiązanie jako stosunek prawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
II. Elementy zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
§ 6. Podmioty zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
I. Wierzyciel i dłużnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
II. Pojęcie strony zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
III. Wielostronne stosunki zobowiązaniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
IV. Zobowiązania z udziałem osób trzecich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
V. Wielopodmiotowe zobowiązania wzajemne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
VI. Wielość wierzycieli lub dłużników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
VII. Osoby uczestniczące w wykonaniu zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . 132
VIII. Oznaczenie podmiotów w zobowiązaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
IX. Zobowiązania realne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
VII
§ 7. Uprawnienia i obowiązki stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
I. Pojęcia uprawnienia i obowiązku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
II. Dług i podstawowe obowiązki dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
III. Wierzytelność i podstawowe uprawnienia (roszczenia) wierzyciela . . . 150
IV. Roszczenia wierzyciela o świadczenia uboczne i dodatkowe oraz
odpowiadające im obowiązki dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
V. Obowiązki dłużnika i roszczenia wierzyciela związane ze spełnieniem
świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
VI. Wierzycielski obowiązek współdziałania z dłużnikiem . . . . . . . . . . . . 156
VII. Inne obowiązki wierzyciela i roszczenia dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . 158
VIII. Uprawnienia kształtujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
IX. Uprawnienia do żądania ukształtowania zobowiązania przez sąd . . . . . 165
X. Problem zarzutów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
XI. Kompetencje do przenoszenia uprawnień i obowiązków . . . . . . . . . . . 169
XII. Uprawnienia bezwzględne w stosunkach zobowiązaniowych . . . . . . . 169
§ 8. Odpowiedzialność dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
I. Dług i odpowiedzialność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
II. Ograniczenia odpowiedzialności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
III. Zobowiązanie niezupełne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
§ 9. Złożoność i zmienność treści zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
I. Złożoność struktury zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
II. Zmienność treści zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Rozdział III. Świadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
§ 10. Ogólne uwagi o świadczeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
I. Pojęcie świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
II. Przedmiot świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
III. Cel świadczenia – interes wierzyciela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
IV. Wola spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
V. Treść świadczenia oraz postacie świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
VI. Świadczenia w zobowiązaniach rezultatu i starannego działania . . . . . 196
VII. Czynności przygotowawcze, świadczenia główne i świadczenia
uboczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
VIII. Możliwość spełnienia świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
§ 11. Oznaczenie świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
II. Oznaczenie świadczenia przez strony stosunku zobowiązaniowego
lub przez osoby trzecie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
III. Ustawowe reguły interpretacyjne dotyczące oznaczenia świadczenia . 206
IV. Oznaczenie świadczenia przez wskazanie kryteriów jego bliższego
określenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
V. Oznaczenie świadczenia przez sąd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
VI. Oznaczenie świadczenia na drodze administracyjnej . . . . . . . . . . . . . . 207
§ 12. Niektóre rodzaje świadczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
II. Świadczenia jednorazowe, okresowe, ciągłe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
III. Świadczenia podzielne i niepodzielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
IV. Świadczenia oznaczone co do tożsamości i oznaczone co do gatunku . 225
§ 13. Świadczenia pieniężne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
II. Pieniądz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
III. Spełnienie świadczenia pieniężnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
IV. Zobowiązania pieniężne wyrażone w walucie obcej . . . . . . . . . . . . . . . 249
V. Wartość pieniądza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
VIII
Spis treści
VI. Nominalizm i waloryzacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
§ 14. Odsetki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
II. Źródła obowiązku zapłaty odsetek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
III. Wysokość odsetek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
IV. Wymagalność odsetek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
V. Zakaz anatocyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
VI. Przedawnienie roszczeń o świadczenie odsetek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
§ 15. Zwrot nakładów i wydatków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
I. Pojęcie i rodzaje nakładów i wydatków ulegających zwrotowi . . . . . . 296
II. Zaspokojenie roszczeń z tytułu nakładów i wydatków . . . . . . . . . . . . . 298
III. Powstanie roszczeń z tytułu nakładów i wydatków oraz ich
przedawnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
IV. Trudności związane ze stosowaniem regulacji dotyczącej zwrotu
nakładów i wydatków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
§ 16. Świadczenia w zobowiązaniach przemiennych . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
I. Charakter zobowiązań przemiennych i wybór świadczenia . . . . . . . . . 302
II. Niemożliwość świadczenia w zobowiązaniu przemiennym . . . . . . . . . 305
III. Zbieg roszczeń lub uprawnień a zobowiązania przemienne . . . . . . . . . 306
IV. Upoważnienie przemienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
Rozdział IV. Wielość dłużników i wierzycieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
§ 17. Kształt zobowiązań z udziałem kilku podmiotów . . . . . . . . . . . . . . . 312
I. Uwagi wprowadzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
II. Rodzaje solidarności i ich znaczenie gospodarcze . . . . . . . . . . . . . . . . 315
III. Źródła solidarności – ujęcie teoretyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
IV. Klasyfikacja i uzasadnienie przepisów statuujących solidarność . . . . . 320
V. Czynność prawna jako źródło solidarności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
§ 18. Solidarność dłużników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
I. Konstrukcja solidarności biernej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
II. Sytuacja dłużników solidarnych w czasie trwania stosunku prawnego 330
III. Pozycja dłużników solidarnych w sporze z wierzycielem . . . . . . . . . . . 336
IV. Wygaśnięcie zobowiązań i roszczenia regresowe . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
V. Niektóre przypadki solidarności biernej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
§ 19. Solidarność niewłaściwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386
I. Podstawowe przypadki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386
II. Spór o odrębność instytucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
III. Sytuacja prawna dłużników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
§ 20. Solidarność wierzycieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401
I. Solidarność czynna w praktyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401
II. Sytuacja stron w czasie trwania stosunku prawnego . . . . . . . . . . . . . . . 404
III. Wygaśnięcie solidarności wierzycieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
IV. Roszczenia regresowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
§ 21. Zobowiązania podzielne i niepodzielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409
I. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409
II. Zobowiązania podzielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
III. Zobowiązania ze świadczeniem niepodzielnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
Rozdział V. Umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
§ 22. Pojęcie umowy w prawie polskim, funkcje umów. Źródła prawa
regulującego umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
I. Pojęcie umowy w prawie polskim, funkcje umów . . . . . . . . . . . . . . . . 420
II. Źródła prawa regulującego umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429
IX
Spis treści § 23. Modernizacja i europeizacja polskiego prawa umów. Unifikacja
europejskiego prawa umów. Zasady Europejskiego Prawa Umów
(PECL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434
I. Modernizacja i europeizacja polskiego prawa umów . . . . . . . . . . . . . . 434
II. Problemy europeizacji polskiego prawa umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437
§ 24. Unifikacja europejskiego prawa umów. Zasady Europejskiego
Prawa Umów (PECL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
II. Kierunki rozwoju europejskiego prawa umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
III. Funkcje i cele ujednoliconego prawa kontraktów (PECL) . . . . . . . . . . 442
IV. Mechanizm zastosowania PECL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
V. Dopuszczalność zastosowania PECL w świetle uregulowań prawa
polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
VI. Funkcje i cele europejskiego prawa sprzedaży (CESL) . . . . . . . . . . . . 446
VII. Mechanizm zastosowania CESL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
§ 25. Klasyfikacje umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
II. Umowy zobowiązujące i rozporządzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
III. Umowy nazwane i nienazwane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450
IV. Umowy jednostronnie lub dwustronnie zobowiązujące. Umowy
wzajemne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
V. Umowy konsensualne i realne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
VI. Umowy odpłatne i nieodpłatne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454
VII. Umowy przysparzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455
VIII. Umowy kauzalne i abstrakcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456
IX. Umowy losowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457
X. Umowy swobodnie negocjowane i umowy adhezyjne . . . . . . . . . . . . . 458
XI. Umowy o zobowiązanie rezultatu i umowy o zobowiązanie należytej
staranności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
§ 26. Swoboda umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
I. Ogólne wiadomości o swobodzie umów zobowiązaniowych . . . . . . . . 462
II. Teoretyczna konstrukcja swobody umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
III. Swoboda umów jako zasada prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493
IV. Faktyczne ograniczenia swobody umów i prawna reakcja na nie . . . . . 496
V. Problem istnienia swobody jednostronnych czynności
zobowiązujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499
Rozdział VI. Treść umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503
§ 27. Pojęcie treści umowy zobowiązaniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
§ 28. Minimalna (konieczna) treść umowy zobowiązaniowej . . . . . . . . . . 506
§ 29. Zakres swobody kształtowania treści umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510
II. Kształtowanie stosunku zobowiązaniowego jako przedmiot
kompetencji stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510
III. Granice swobody umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
IV. Skutki dokonania czynności prawnej poza zakresem kompetencji . . . . 558
§ 30. Treść umowy a kwalifikacja prawna zobowiązania . . . . . . . . . . . . . 560
§ 31. Niemożliwość świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562
I. Pojęcie niemożliwości pierwotnej świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562
II. Odpowiedzialność odszkodowawcza w razie niemożliwości
świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568
§ 32. Wyzysk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570
I. Istota wyzysku i zakres zastosowania art. 388 KC . . . . . . . . . . . . . . . . 570
II. Przesłanki wyzysku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 577
X
Spis treści
III. Skutki wyzysku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580
§ 33. Umowy związane (związki umów) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583
I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583
II. Jedność lub wielość umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583
III. Pojęcie związku umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585
IV. Rodzaje związków umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 586
V. Źródła i rodzaje powiązań pomiędzy umowami . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587
Rozdział VII. Wzorce umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591
§ 34. Ogólna charakterystyka wzorców umownych . . . . . . . . . . . . . . . . . 596
I. Zjawisko wzorców umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596
II. Geneza wzorców umów i ich rola w obrocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604
III. Mechanizm korzystania z wzorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 607
IV. Wzorzec umowy a umowa adhezyjna – wzmianka . . . . . . . . . . . . . . . . 608
V. Podstawowe zagadnienia teoretyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609
VI. Wzorce umów a system prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615
§ 35. Rozwój wzorców umów w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638
I. Etapy rozwoju – wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638
II. Wzorce w Kodeksie zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639
III. Wzorce w Kodeksie cywilnym w latach 1965–1990 . . . . . . . . . . . . . . . 640
IV. Wzorce w Kodeksie cywilnym w latach 1990–2000 . . . . . . . . . . . . . . . 644
V. Wzorce w Kodeksie cywilnym od 2000 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648
§ 36. Regulacja prawna wzorców umów w Kodeksie cywilnym . . . . . . . . 650
I. Zakres podmiotowy regulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 650
II. Reżimy prawne wzorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 670
§ 37. Uniwersalny reżim prawny wzorców umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673
I. Legitymacja do tworzenia wzorców umownych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673
II. Charakter prawny wzorców oraz mechanizm związania wzorcem
adherenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 674
III. Przesłanki związania wzorcem umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 681
IV. Wymagania co do treści i formy wzorca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702
V. Wykładnia wzorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709
VI. Pierwszeństwo umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 713
VII. Odpowiedzialność za nieprawidłowe posługiwanie się wzorcami . . . . 716
§ 38. Wzorce w obrocie dwustronnie profesjonalnym . . . . . . . . . . . . . . . . 720
I. Odesłanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 720
II. Zbieg wzorców w obrocie między profesjonalistami . . . . . . . . . . . . . . 720
§ 39. Reżim prawny wzorców w obrocie konsumenckim . . . . . . . . . . . . . 732
I. Prawo unijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732
II. Wzorce konsumenckie w Kodeksie cywilnym – odesłanie . . . . . . . . . . 747
III. Przesłanki związania wzorcem konsumenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 747
IV. Wymagania co do treści i formy wzorców umów – wzmianka . . . . . . . 750
V. Wykładnia wzorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751
VI. Kontrola wzorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753
§ 40. Sądowa kontrola wzorców w obrocie konsumenckim . . . . . . . . . . . 792
I. Kontrola incydentalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 792
II. Kontrola abstrakcyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 795
§ 41. Reżim prawny wzorców umów w innych regulacjach prawnych –
wzmianka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 829
Rozdział VIII. Zobowiązania powstające podczas zawierania umów . . . . . 835
§ 42. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 838
§ 43. Odpowiedzialność przedkontraktowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843
XI
Spis treści II. Norma art. 72 § 2 KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 846
III. Obowiązek zachowania poufności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 859
IV. Pozostałe przypadki odpowiedzialności przedkontraktowej . . . . . . . . . 866
§ 44. Umowa przedwstępna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870
I. Pojęcie umowy przedwstępnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870
II. Wykonanie zobowiązania z umowy przedwstępnej . . . . . . . . . . . . . . . 888
III. Skutki niewykonania zobowiązania z umowy przedwstępnej . . . . . . . . 900
IV. Zagadnienia szczególne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 924
§ 45. Pozostałe umowy zawierane w procesie przygotowania umów . . . . 933
I. Umowa o negocjacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 933
II. Umowa opcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 938
III. Umowa ramowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 944
§ 46. Obowiązek zawierania umów wynikający ze szczególnych źródeł . 948
I. Obowiązek zawarcia umowy w przypadku aukcji lub przetargu . . . . . 948
II. Obowiązek zawarcia umowy wynikający wprost z ustawy . . . . . . . . . . 952
Rozdział IX. Umowy odnoszące się do osób trzecich . . . . . . . . . . . . . . . . . . 959
§ 47. Wprowadzenie do problematyki umów z art. 391–393 KC . . . . . . . 961
I. Umowy z art. 391–393 KC a względny charakter zobowiązania . . . . . 961
II. Systematyczne umiejscowienie regulacji umów z art. 391–393
w Kodeksie cywilnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 962
III. Funkcje umów z art. 391–393 KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 963
IV. Przepisy art. 391–393 KC jako wzorzec regulacyjny . . . . . . . . . . . . . . 964
§ 48. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią (art. 391 KC) . . . . . . . . . 965
I. Ogólna charakterystyka instytucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 965
II. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią w Kodeksie cywilnym
(art. 391 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 983
III. Praktyczne zastosowania umowy o świadczenie przez osobę trzecią . . 997
IV. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1003
§ 49. Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią z obowiązku
świadczenia (art. 392 KC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1005
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1005
II. Istota i przedmiot umowy o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią
z obowiązku świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1006
III. Charakter prawny umowy o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią
z obowiązku świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1010
IV. Skutki prawne zawarcia umowy o zwolnienie dłużnika przez osobę
trzecią z obowiązku świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1011
V. Odróżnienie umowy o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią
z obowiązku świadczenia od innych instytucji prawnych . . . . . . . . . . . 1018
VI. Zastosowanie w praktyce umowy o zwolnienie dłużnika przez osobę
trzecią z obowiązku świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1020
VII. Powstanie zobowiązania z art. 392 KC w związku z niedojściem
do skutku umowy o zwalniające przejęcie długu (art. 519 KC) . . . . . . 1023
§ 50. Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (art. 393 KC) . . . . . . 1025
I. Ogólna charakterystyka instytucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1025
II. Odróżnienie od instytucji podobnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1035
III. Regulacja umowy na rzecz osoby trzeciej w Kodeksie cywilnym . . . . 1039
Rozdział X. Dodatkowe zastrzeżenia umowne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1065
§ 51. Uwagi ogólne o dodatkowych zastrzeżeniach umownych . . . . . . . . 1067
I. Pojęcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1067
II. Funkcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1068
III. Kwalifikacja prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1069
XII
Spis treści
IV. Konkluzja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1070
§ 52. Zadatek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1071
I. Pojęcie zadatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1071
II. Funkcje zadatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1071
III. Znaczenie art. 394 KC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1072
IV. Zastrzeżenie zadatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1074
V. Skutki zastrzeżenia zadatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1086
VI. Realizacja uprawnień z tytułu zadatku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1095
VII. Zadatek a inne instytucje prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1096
§ 53. Umowne prawo odstąpienia od umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1102
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1102
II. Charakter prawny i konstrukcja umownego prawa odstąpienia
od umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1104
III. Zakres zastosowania umownego prawa odstąpienia od umowy . . . . . . 1110
IV. Wykonanie prawa odstąpienia od umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1113
V. Skutki wykonania prawa odstąpienia od umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1117
§ 54. Odstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1125
I. Istota odstępnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1125
II. Spełnienie świadczenia obejmującego odstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1129
III. Odstępne a zadatek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1131
§ 55. Kara umowna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1131
I. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1131
II. Funkcje kary umownej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1136
III. Konstrukcja kary umownej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1139
IV. Koncepcja jednolitej kary umownej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1146
V. Akcesoryjność kary umownej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1147
VI. Przesłanki powstania obowiązku świadczenia kary umownej . . . . . . . 1149
VII. Kara umowna a roszczenie o naprawienie dalszej szkody. Rodzaje kar
umownych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1153
VIII. Kara umowna a roszczenie o wykonanie zobowiązania . . . . . . . . . . . . 1156
IX. Miarkowanie kary umownej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1158
X. Przedawnienie roszczenia o karę umowną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1168
XI. Kara umowna a kara ustawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1169
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1171
XIII
Spis treści Wykaz skrótów
1. Źródła prawa
CenyU . . . . . . . . . . . . ustawa z 5.7.2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97, poz. 1050 ze zm.)
dyrektywa
93/13/EWG . . . . . . . . dyrektywa Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. o niedozwolonych klauzulach
w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L 1993.95.29)
dyrektywa
97/7/WE . . . . . . . . . . . dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 97/7/WE z 20.5.1997 r.
w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na
odległość (Dz.Urz. UE L 1997.144.19).
dyrektywa
2005/29/WE . . . . . . . . dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.5.2005 r.
dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przed-
siębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmie-
niająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE
i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie
(WE) Nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („Dyrektywa
o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.Urz. UE L 2005.149.22)
dyrektywa
2011/83/UE . . . . . . . . dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r.
w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG
i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/44/WE oraz uchy-
lająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady (Dz.Urz. L 2011.304.64)
ElektrIPU . . . . . . . . . . ustawa z 12.9.2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych
GospNierU . . . . . . . . . ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz.U.
JęzPolU . . . . . . . . . . . ustawa z 7.10.1999 r. o języku polskim (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r.
(Dz.U. Nr 169, poz. 1385 ze zm.)
z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.)
Nr 43, poz. 224 ze zm.)
KC . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
KC austr. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny austriacki z 1.6.1811 r. (ABGB – Allgemeines Bürger-
liches Gesetzbuch, Justizgesetzsammlung Nr 946/1811)1
KC franc. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny francuski z 21.3.1804 r. (Cciv – Code civil)2
KC niem. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny niemiecki z 18.8.1896 r. (BGB – Bürgerliches Gesetz-
KC szwajc. . . . . . . . . . Kodeks cywilny szwajcarski z 10.12.1907 r. (ZGB – Zivilgesetzbuch,
buch, BGBl I S. 42, FNA 400–2)3
SR. 210. AS 24 233, 27 207 und BS 2 3)4
1 Tekst dostępny na stronie: http://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung/Bundesnormen/10001622/ABG-
B 2c 20Fassung 20vom 2006.11.2012.pdf
2 Tekst dostępny na stronie: http://www.legifrance.gouv.fr/affichCode.do?dateTexte=20121106 cidTe-
xte=LEGITEXT000006070721 fastReqId=1018799035 fastPos=1 oldAction=rechCodeArticle
3 Tekst dostępny na stronie: http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/bgb/gesamt.pdf
4 Tekst dostępny na stronie: http://www.admin.ch/ch/d/sr/2/210.de.pdf
XV
KC włos. . . . . . . . . . . Kodeks cywilny włoski z 16.3.1942 r. (CC – Codice Civile, Gazzetta
KH . . . . . . . . . . . . . . . rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. – Kodeks
Ufficiale, n 79 del 4.4.1942 r.)5
handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.)
KK . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.)
KM . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 18.9.2001 r. – Kodeks morski (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r.
Nr 217, poz. 1689 ze zm.)
z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.)
poz. 483 ze zm.)
KomPrywU . . . . . . . . ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz.U.
Konstytucja RP . . . . . Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78,
konwencja
UNIDROIT . . . . . . . . Konwencja UNIDROIT o międzynarodowym leasingu finansowanym
KP . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 21,
podpisana w Ottawie 28.5.1988 r.
KPC . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43,
KredKonsU . . . . . . . . ustawa z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715
poz. 94 ze zm.)
poz. 296 ze zm.)
ze zm.)
poz. 1081 ze zm.)
z 2012 r. poz. 788)
poz. 1037 ze zm.)
KredKonsU z 2001 r. . ustawa z 20.7.2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 100,
KRO . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz.U.
KSH . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94,
KW . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 20.5.1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r.
KWU . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.:
KZ . . . . . . . . . . . . . . . rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. – Kodeks
NBPU . . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.8.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn.: Dz.U.
NprRynU . . . . . . . . . . ustawa z 23.8.2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ryn-
Nr 46, poz. 275 ze zm.)
Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.)
zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.)
z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.)
kowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206 ze zm.)
Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.)
Nr 50, poz. 331 ze zm.)
ObrIFinU . . . . . . . . . . ustawa 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn.:
OchrKonkurU . . . . . . ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.
OchrKonkurU
z 2000 r. . . . . . . . . . . . ustawa z 15.12.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst
jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.)
OchrKonsU . . . . . . . . ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz
o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpiecz-
ny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.)
OchrLokU . . . . . . . . . ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zaso-
bie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r.
Nr 31, poz. 266 ze zm.)
OR . . . . . . . . . . . . . . . Prawo obligacyjne szwajcarskie z 30.3.1911 r. (OR – Obligationenrecht,
SR 220. AS 27 317 und BS 2 199)6
5 Tekst dostępny na stronie: http://www.altalex.com/index.php?idnot=34794
6 Tekst dostępny na stronie: http://www.admin.ch/ch/d/sr/2/220.de.pdf
XVI
Wykaz skrótów OrdPU . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r.
POPC . . . . . . . . . . . . . ustawa z 18.7.1950 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34,
poz. 749 ze zm.)
poz. 311 ze zm.)
PPU . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.)
PrAut . . . . . . . . . . . . . ustawa z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst
PrBank . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r.
jedn.: Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.)
PrBank z 1989 r. . . . . . ustawa z 31.1.1989 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 1992 r.
PrCzek . . . . . . . . . . . . ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.)
PrPoczt . . . . . . . . . . . . ustawa z 12.6.2003 r. – Prawo pocztowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r.
PrPrzew . . . . . . . . . . . ustawa z 15.11.1984 r. – Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r.
PrPrywM . . . . . . . . . . ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80,
Nr 72, poz. 665 ze zm.)
Nr 72, poz. 359 ze zm.)
Nr 189, poz. 1159 ze zm.)
poz. 1173)
poz. 432)
PrUpNapr . . . . . . . . . . ustawa z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.:
Dz.U. z 2012 r. poz. 1112)
PrWeksl . . . . . . . . . . . ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.)
PrWłPrzem . . . . . . . . . ustawa z 30.6.2000 r. – Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.:
Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.)
PrywPPU . . . . . . . . . . ustawa z 13.7.1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
PrZamPubl . . . . . . . . . ustawa z 29.1.2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz.U.
PWKC . . . . . . . . . . . . ustawa z 23.4.1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U.
(Dz.U. Nr 51, poz. 298 ze zm.)
z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.)
Nr 16, poz. 94 ze zm.)
TUE . . . . . . . . . . . . . . Traktat o Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30 ze zm.)
UbezpObowU . . . . . . ustawa z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpiecze-
niowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.)
UbezpU . . . . . . . . . . . ustawa z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz.U.
z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.)
XVII
RozpRzym I . . . . . . . . rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008
z 17.6.2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych
(Dz.Urz. UE L 2008.177.6)
RPostGrU . . . . . . . . . . ustawa z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupo-
SamGmU . . . . . . . . . . ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r.
wym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44)
Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
SprzedKonsU . . . . . . . ustawa z 27.7.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenc-
kiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz. 1176 ze
zm.)
SpółdzMieszkU . . . . . ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.:
SwobGospU . . . . . . . . ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.:
TermZapłU . . . . . . . . . ustawa z 12.6.2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych
TFUE . . . . . . . . . . . . . Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90,
Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.)
Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.)
(Dz.U. Nr 139, poz. 1323 ze zm.)
poz. 864/2)
Wykaz skrótów UbezpU z 1990 r. . . . . ustawa z 28.7.1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz.U.
z 1996 r. Nr 11, poz. 62 ze zm.)
Nr 144, poz. 1204 ze zm.)
UsłDrElU . . . . . . . . . . ustawa z 18.7.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U.
ZastRejU . . . . . . . . . . ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst
ZmKC z 28.7.1990 r. . ustawa z 28.7.1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55,
jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.)
ZmKC z 14.2.2003 r. . ustawa z 14.2.2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektó-
poz. 321 ze zm.)
ZNKU . . . . . . . . . . . . ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.:
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 49, poz. 408)
Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.)
2. Organy orzekające
ETPC . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Praw Człowieka
ETS . . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Sprawiedliwości
GKA . . . . . . . . . . . . . . Główna Komisja Arbitrażowa
NSA . . . . . . . . . . . . . . Naczelny Sąd Administracyjny
NSA (7) . . . . . . . . . . . Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów
SA . . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Apelacyjny
SAnt . . . . . . . . . . . . . . Sąd Antymonopolowy7
SN . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy
SN (PS) . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy w pełnym składzie
SN (PSIC) . . . . . . . . . Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Cywilnej (w latach 1982–1989:
Izby Cywilnej i Administracyjnej)
SN (PSIAPiUS) . . . . . Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Administracyjnej, Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych (od roku 1990: Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych)
SN (7) . . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów
SO . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Okręgowy
SOKiK . . . . . . . . . . . . Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
SP . . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Powiatowy
SR . . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Rejonowy
SW . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Wojewódzki
TK . . . . . . . . . . . . . . . Trybunał Konstytucyjny
TSUE . . . . . . . . . . . . . Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
WSA . . . . . . . . . . . . . . Wojewódzki Sąd Administracyjny
3. Czasopisma, publikatory
AcP . . . . . . . . . . . . . . . Archiv für civilistische Praxis
AUL . . . . . . . . . . . . . . Acta Universitatis Lodziensis
AUWr . . . . . . . . . . . . . Acta Universitatis Wratislaviensis
BGHZ . . . . . . . . . . . . . Entscheidungen des Bundesgerichtshofes in Zivilsachen
BMS . . . . . . . . . . . . . . Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości
BSN . . . . . . . . . . . . . . Biuletyn Sądu Najwyższego
CMLRev . . . . . . . . . . Common Market Law Review
CPH . . . . . . . . . . . . . . Czasopismo Prawno-Historyczne
DPP . . . . . . . . . . . . . . Demokratyczny Przegląd Prawniczy
7 Nazwa sądu została zmieniona na „Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów” ustawą z 5.7.2002 r.
o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 129, poz. 1102), która weszła w życie 15.12.2002 r.
XVIII
Wykaz skrótów Dz.Pr.P.P. . . . . . . . . . . Dziennik Praw Państwa Polskiego
Dz.U. . . . . . . . . . . . . . Dziennik Ustaw
Dz.Urz. . . . . . . . . . . . . Dziennik Urzędowy
EJCL . . . . . . . . . . . . . . Electronic Journal of Comparative Law
EP . . . . . . . . . . . . . . . . Edukacja Prawnicza
EPS . . . . . . . . . . . . . . . Europejski Przegląd Sądowy
ERCL . . . . . . . . . . . . . European Review of Contract Law
ERPL . . . . . . . . . . . . . European Review of Private Law
GP . . . . . . . . . . . . . . . . Gazeta Prawna
GSP . . . . . . . . . . . . . . Gdańskie Studia Prawnicze
GSW . . . . . . . . . . . . . . Gazeta Sądowa Warszawska
Jur. . . . . . . . . . . . . . . . Jurysta
KPP . . . . . . . . . . . . . . Kwartalnik Prawa Prywatnego
KSP . . . . . . . . . . . . . . Krakowskie Studia Prawnicze
LGDJ . . . . . . . . . . . . . Librairie Générale de Droit et de Jurisprudence
M.P. . . . . . . . . . . . . . . Monitor Polski
MoP . . . . . . . . . . . . . . Monitor Prawniczy
MoPod . . . . . . . . . . . . Monitor Podatkowy
MoPrBank . . . . . . . . . Monitor Prawa Bankowego
MSiG . . . . . . . . . . . . . Monitor Sądowy i Gospodarczy
NP . . . . . . . . . . . . . . . . Nowe Prawo
NPN . . . . . . . . . . . . . . Nowy Przegląd Notarialny
OG . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Gospodarcze
ONSA . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego
ONSAiWSA . . . . . . . . Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich
Sądów Administracyjnych
OSA . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
OSAB . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej
OSAW . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu
OSG . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Gospodarczych
OSN . . . . . . . . . . . . . . Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach
1933–1952), Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w latach 1953–1961:
Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach
1963–1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
w latach 1982–1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych, w latach 1990–1994: Izby Cywilnej oraz
Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w 1995 roku:
Izby Cywilnej)
OSNPG . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratura Generalna
OSP . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Polskich – Orzecznictwo Sądów Polskich (w la-
tach 1921–1939), Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażo-
wych (w latach 1957–1989), Orzecznictwo Sądów Polskich (od 1990
roku)
OTK . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK-A . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Seria A
PA . . . . . . . . . . . . . . . . Prawo Asekuracyjne
Pal. . . . . . . . . . . . . . . . Palestra
PB . . . . . . . . . . . . . . . . Prawo Bankowe
PiM . . . . . . . . . . . . . . . Prawo i Medycyna
PiP . . . . . . . . . . . . . . . Państwo i Prawo
PiZS . . . . . . . . . . . . . . Praca i Zabezpieczenie Społeczne
PL . . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Legislacyjny
PN . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Notarialny
POP . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Orzecznictwa Podatkowego
XIX
Wykaz skrótów
Pobierz darmowy fragment (pdf)
