W książce określono skalę ekonomicznego znaczenia przedsiębiorczości rodzinnej dla gospodarki polskiej. Przedstawiono też rolę i znaczenie przedsiębiorczości rodzinnej na świecie oraz cechy specyficzne, decydujące o potrzebie odrębnego traktowania tej kategorii przedsiębiorstw. Na podstawie wyników próby 1501 polskich przedsiębiorstw, zidentyfikowano liczebność firm rodzinnych, ich znaczenie ekonomiczne (mierzone m.in. uzyskiwanymi przychodami ze sprzedaży i wielkością zatrudnienia) oraz uzyskano opinie na temat zalet i wad firm rodzinnych w ocenie ich właścicieli. Uzasadniono potrzebę myślenia strategicznego, role wspólnej wizji przyszłości rodziny i firmy oraz najważniejsze rodzaje strategii oparte na klasycznym podziale na strategie ekspansji oraz dywersyfikacji. Opisano innowacyjność traktowaną jako źródło ich konkurencyjności, procesy internacjonalizacji działalności firm rodzinnych, źródła ich finansowania, w tym klasyczne oraz nowoczesne formy pozyskiwania kapitału finansowego, przydatne przy obsłudze bieżących potrzeb firmy oraz finansowaniu procesów rozwoju, zarządzanie kapitałem ludzkim, specyficzne relacje pomiędzy pracownikami – członkami rodziny a pracownikami „z zewnątrz”. Ukazano wpływ właściwie zorganizowanego procesu zarządzania ludźmi na konkurencyjność firmy rodzinnej oraz jej efektywność rynkową i finansową, a także bardzo specyficzny problem, jakim jest sukcesja, czyli międzypokoleniowy transfer władzy i własności w firmach rodzinnych.
Darmowy fragment publikacji:
PRZEDSIĘBIORSTWA
RODZINNE W POLSCE
ZNACZENIE EKONOMICZNE
ORAZ STRATEGICZNE PROBLEMY ROZWOJU
PRZEDSIĘBIORSTWA
RODZINNE W POLSCE
ZNACZENIE EKONOMICZNE
ORAZ STRATEGICZNE PROBLEMY ROZWOJU
pod redakcją Jana Jeżaka
Jan Jeżak – Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania, Katedra Finansów i Strategii
Przedsiębiorstwa, Zakład Zarządzania Strategicznego, ul. Matejki 22/26, 90-237 Łódź
e-mail: jjezak@uni.lodz.pl
RECENZENT
Kazimierz Jaremczuk
REDAKTORZY WYDAWNICTWA UŁ
Katarzyna Gorzkowska, Dorota Stępień
SKŁAD I ŁAMANIE
Oficyna Wydawnicza Edytor.org
Lidia Ciecierska
PROJEKT OKŁADKI
Stämpfli Polska Sp. z o.o.
Zdjęcie na okładce: © Shutterstock.com
Praca dotowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
(grant nr 2801/B/H03/2008/34)
© Copyright by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2014
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Wydanie I. W.04955.14.0.K
ISBN 978-83-7969-411-2
ISBN (ebook) 978-83-7969-765-6
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
tel. (42) 665 58 63, faks (42) 665 58 62
SPIS TREŚCI
Wstęp (Jan Jeżak)
I. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ RODZINNA NA ŚWIECIE – ROLA I ZNACZENIE ORAZ
CECHY SPECYFICZNE (Jan Jeżak)
1. Rola firm rodzinnych w gospodarce światowej
2. Specyficzne cechy firm rodzinnych
3. Determinanty rozwoju przedsiębiorczości rodzinnej w Polsce
9
13
13
17
19
2. Rola przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce
1.1. Cel badania
1.2. Przedmiot badania
1.3. Koncepcja badań
1.4. Metodyka badań
II. SKALA I EKONOMICZNE ZNACZENIE PRZEDSIĘBIORSTW RODZINNYCH
W POLSCE (RAPORT Z BADAŃ EMPIRYCZNYCH) (Jan Jeżak, Janusz Kornecki,
Alicja Krajenta-Kopeć)
1. Cel i metodyka badań
2.1. Populacja firm rodzinnych
2.2. Wiek
2.3. Forma prawna
2.4. Przedmiot i charakter działalności
2.5. Przychody
2.6. Kierunki sprzedaży
2.7. Metody konkurowania. Innowacje
2.8. Źródła zaopatrzenia
2.9. Majątek trwały i inwestycje
2.10. Zatrudnienie
2.11. Wyniki finansowe i źródła finansowania
3. Rozwój przedsiębiorczości rodzinnej w Polsce
25
25
25
26
26
28
29
29
30
31
32
34
35
37
40
41
43
44
48
48
50
55
57
3.1. Determinanty rozwoju przedsiębiorczości rodzinnej w Polsce
3.2. Zalety i wady polskich firm rodzinnych
3.3. Bariery rozwoju firm rodzinnych
4. Podsumowanie i wnioski z badań
III. ORIENTACJA STRATEGICZNA ORAZ GŁÓWNE KIERUNKI ROZWOJU FIRM
RODZINNYCH (Jan Jeżak)
1. Znaczenie orientacji strategicznej w prowadzeniu firmy
2. Strategiczna wizja rozwoju firmy
3. Wspólna wizja przyszłości jako pomost pomiędzy rodziną a firmą
4. Istota strategii firmy
61
61
64
67
71
6
5. Rodzaje opcji strategicznych
5.1. Strategie ekspansji
5.2. Strategie dywersyfikacji
5.3. Najważniejsze opcje strategiczne według Michaela E. Portera
6. Wybór strategii sukcesu w firmie rodzinnej
78
79
81
84
89
(Janusz Kornecki)
1. Rodzaje innowacji w przedsiębiorstwie i ich istota
2. Spodziewane efekty działalności innowacyjnej
3. Źródła tworzenia innowacji i pozyskiwania technologii
4. Determinanty innowacyjności przedsiębiorstw
IV. INNOWACJE JAKO ŹRÓDŁO KONKURENCYJNOŚCI FIRM RODZINNYCH
93
94
99
100
105
105
106
107
4.1. Determinanty wewnętrzne i zewnętrzne
4.2. Determinanty materialne i niematerialne
5. Innowacyjność a specyfika firm rodzinnych
V. INTERNACJONALIZACJA DZIAŁALNOŚCI POLSKICH FIRM RODZINNYCH
(Wojciech Popczyk)
1. Internacjonalizacja jako strategia dostosowania się biznesu do globalizującego się
otoczenia
2. Podstawowe modele internacjonalizacji biznesu
2.1. Model tradycyjny
2.2. Model globalny
2.3. Komponenty wiedzy niezbędnej do wczesnej internacjonalizacji
2.4. ICT jako instrument wczesnej internacjonalizacji biznesu
3. Przebieg internacjonalizacji w wybranych polskich firmach rodzinnych – studia
przypadków
4. Podsumowanie
111
111
113
113
115
117
118
120
139
141
141
143
148
150
151
152
152
153
156
157
159
160
161
163
164
166
170
170
171
VI. FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI FIRM RODZINNYCH – POKONYWANIE
BARIERY KAPITAŁOWEJ (Alicja Winnicka-Popczyk)
1. Podstawowe modele finansowania przedsiębiorstwa
2. Gospodarka finansowa małej i średniej firmy rodzinnej
3. Logika finansowania firm rodzinnych i jej konsekwencje
4. Nieprawidłowe finansowanie jako bariera wzrostu firmy rodzinnej
5. Potrzeby kapitałowe a dostępne formy finansowania przedsiębiorstwa
5.1. Kapitały własne
5.2. Kapitały obce (tradycyjne i alternatywne)
5.2.1. Kredyty i pożyczki, poręczenia kredytowe, emisja obligacji
5.2.2. Leasing
5.2.3. Faktoring i forfaiting
5.2.4. Franchising
5.2.5. Dotacje z funduszy Unii Europejskiej
5.3. Finansowanie kapitałowe
5.3.1. Emisja i sprzedaż nowych akcji na rynku kapitałowym (IPO)
5.3.2. Alternatywny System Obrotu NewConnect
5.3.3. Prywatny obrót kapitałowy
5.3.4. Kapitał spekulacyjny
5.3.5. Partnerstwo strategiczne
6. Podsumowanie
VIII. SUKCESJA, CZYLI MIĘDZYPOKOLENIOWY TRANSFER WŁADZY I WŁASNOŚCI
(Elżbieta Roszko-Wójtowicz)
1. Sukcesja – istota problemu
2. Sukcesja – ujęcie procesowe
3. Przygotowanie sukcesora – nowe pokolenie w przedsiębiorstwie
4. Podsumowanie
7
175
175
178
186
186
188
191
194
197
198
200
212
214
217
227
231
VII. ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI W FIRMIE RODZINNEJ (Alicja Krajenta-
-Kopeć)
1. Istota zarządzania zasobami ludzkimi
2. Wspólna wizja przyszłości firmy jako podstawa strategii personalnej
3. Najważniejsze elementy procesu zarządzania zasobami ludzkimi w firmie rodzinnej
3.1. Dobór pracowników
3.2. Rozwój zasobów ludzkich
3.3. Ocena efektów pracy i wynagradzanie pracowników
4. Podsumowanie i rekomendacje
Bibliografia
Spis rysunków i tabel
Autorzy
WSTĘP
Przedsiębiorczość rodzinna jest ważnym elementem każdej gospodarki, nie-
rzadko wręcz dominującym. Na rozpoznawaniu jej problemów oraz wspieraniu
jej rozwoju koncentruje się bogata literatura światowa, głównie amerykańska,
japońska oraz zachodnioeuropejska. Problematyką firm rodzinnych zajmuje się
wiele specjalistycznych czasopism, np. „Family Business Review” oraz różne
wyspecjalizowane w tej dziedzinie organizacje badawcze, m.in. The Internatio-
nal Family Enterprise Research Academy (IFERA). Co roku są też organizowane
w różnych częściach świata konferencje naukowe poświęcone tej tematyce.
Obok rosnącego zainteresowania przedsiębiorczością rodzinną ze strony
poszczególnych ośrodków naukowych szybko rozwijają się też różne inicjaty-
wy integrujące środowisko firm rodzinnych w Polsce. Do najbardziej znaczących
inicjatyw tego rodzaju należy zaliczyć Stowarzyszenie Inicjatywa Firm Rodzin-
nych w Warszawie (kier. przez prof. dr. hab. Andrzeja Jacka Blikle) oraz Fundację
Firmy Rodzinne w Poznaniu (kier. przez Katarzynę Gierczak-Grupińską), która
współpracuje z międzynarodową siecią firm rodzinnych The Family Business Ne-
twork (FBN). Stowarzyszenie jest wydawcą dwumiesięcznika „Relacje. Magazyn
Firm Rodzinnych”, a wspomniana Fundacja wydaje z kolei biuletyn „Firmy Ro-
dzinne dla Firm Rodzinnych”.
Bogata literatura światowa i liczne badania nie znajdują odpowiedniego od-
zwierciedlenia w polskiej literaturze omawiającej to zagadnienie. Pierwszą kra-
jową pracą skoncentrowaną na tej problematyce była książka Przedsiębiorstwo
rodzinne. Funkcjonowanie i rozwój1 autorstwa zespołu pracowników naukowych
Uniwersytetu Łódzkiego w składzie: J. Jeżak, W. Popczyk oraz A. Winnicka-Po-
pczyk. W okresie minionych dziesięciu lat ukazały się kolejne publikacje książ-
kowe, powstałe w ośrodkach naukowych Wrocławia, Poznania, Krakowa oraz
Łodzi i Warszawy2. Odbyły się też cztery ogólnopolskie konferencje naukowe
1 J. J e ż a k, W. P o p c z y k, A. W i n n i c k a-Po p c z y k, Przedsiębiorstwo rodzinne. Funk-
cjonowanie i rozwój, Difin, Warszawa 2004.
2 Warto wymienić chociażby niektóre z tych prac: K. S a f i n, Przedsiębiorstwa rodzinne.
Istota i zachowania strategiczne, Wyd. AE Wrocław, Wrocław 2007; Ł. S u ł k o w s k i, A. M a r -
j a ń s k i, Firmy rodzinne. Jak osiągnąć sukces w sztafecie pokoleń, Wyd. Poltext, Warszawa 2009;
A. S u r d e j, K. Wa c h, Przedsiębiorstwa rodzinne wobec wyzwań sukcesji, Difin, Warszawa 2010;
10
z udziałem gości zagranicznych, zorganizowane przez Społeczną Akademię Nauk
w Łodzi, a bogaty dorobek tych konferencji został opublikowany w formie zwar-
tej w czterech różnych tomach3.
Mimo szybko zwiększającego się krajowego dorobku literaturowego, szcze-
gólnie w okresie ostatnich pięciu lat, nadal istnieje – naszym zdaniem – wyraźna
luka poznawcza oraz empiryczna pomiędzy krajową i zagraniczną wiedzą w za-
kresie przedsiębiorczości rodzinnej. Brakuje przede wszystkim szerokich i sys-
tematycznych badań empirycznych nad stanem przedsiębiorczości rodzinnej
w Polsce, jej znaczeniem dla naszej gospodarki oraz szansami i zagrożeniami jej
dalszego rozwoju.
Celem niniejszej pracy jest, po pierwsze, określenie skali i ekonomiczne-
go znaczenia przedsiębiorczości rodzinnej dla gospodarki polskiej. Niemal
wszystkie kraje europejskie dysponują takimi badaniami. Są one niezbędne nie
tylko dla uświadomienia polskiej opinii publicznej faktu, jak ważną rolę pełni
w gospodarce przedsiębiorczość rodzinna, ale przede wszystkim dla sformuło-
wania określonej polityki w zakresie wspierania przedsiębiorczości rodzinnej ze
szczebla centralnego oraz na poziomie poszczególnych województw (regionów).
Drugim celem pracy jest wzbogacenie literatury krajowej o te obszary wiedzy,
które są – naszym zdaniem – relatywnie słabo reprezentowane w literaturze
krajowej, jak np. strategie rozwoju firm rodzinnych, innowacyjność traktowana
jako źródło ich konkurencyjności, procesy internacjonalizacji działalności firm
rodzinnych, źródła ich finansowania, zarządzanie kapitałem ludzkim, a także bar-
dzo specyficzny problem, jakim jest sukcesja, czyli międzypokoleniowy transfer
władzy i własności w formach rodzinnych.
Na całość pracy składa się osiem rozdziałów.
W rozdziale pierwszym (autorstwa J. Jeżaka) przedstawiono rolę i znaczenie
przedsiębiorczości rodzinnej na świecie oraz cechy specyficzne, decydujące o po-
trzebie odrębnego traktowania tej kategorii przedsiębiorstw.
Rozdział drugi (autorstwa J. Jeżaka, A. Krajenty-Kopeć oraz J. Korneckiego)
ma charakter empiryczny i jest raportem z badań przeprowadzonych przez zespół
pracowników Uniwersytetu Łódzkiego w latach 2008–2010 na ogólnopolskiej
próbie 1501 polskich przedsiębiorstw, na podstawie której zidentyfikowano li-
czebność firm rodzinnych, ich znaczenie ekonomiczne (mierzone m.in. uzyskiwa-
nymi przychodami ze sprzedaży i wielkością zatrudnienia) oraz uzyskano opinie
W. P o p c z y k, Przedsiębiorstwa rodzinne w otoczeniu globalnym, Wyd. Uniwersytetu Łódzkie-
go, Łódź 2013; J. K l i m e k, W rodzinnej firmie. Powstanie, rozwój, zagrożenia i szanse, Wyd.
Menedżerskie PTM, Warszawa 2014 oraz K. S a f i n, J. P l u t a, B. P a b j a n, Strategie sukcesyjne
polskich przedsiębiorstw rodzinnych, Difin, Warszawa 2014.
3 Zob. np. B. P i a s e c k i, A. M a r j a ń s k i (red.), Firmy rodzinne – współczesne nurty badań
i praktyki zarządzania, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XV, z. 7, cz. 2, Społeczna Akademia
Nauk, Łódź 2014.
11
na temat zalet i wad firm rodzinnych w ocenie ich właścicieli. Badania zostały
sfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w Warszawie.
W rozdziale trzecim (autorstwa J. Jeżaka) zostały zaprezentowane strategie
rozwoju firm rodzinnych, w tym uzasadnienie potrzeby myślenia strategicznego,
role wspólnej wizji przyszłości rodziny i firmy oraz najważniejsze rodzaje strategii
oparte na klasycznym podziale na strategie ekspansji oraz strategie dywersyfikacji.
Przedmiotem rozdziału czwartego (autorstwa J. Korneckiego) jest innowa-
cyjność jako jedno z głównych źródeł konkurencyjności firm rodzinnych. Szero-
ko rozumiana innowacyjność (innowacje produktowe, procesowe, marketingowe,
organizacyjne) zostały tutaj przedstawione w powiązaniu z zewnętrznymi i we-
wnętrznymi determinantami rozwoju innowacyjności w firmach rodzinnych.
Z kolei rozdział piąty (autorstwa W. Popczyka) jest próbą ukazania interna-
cjonalizacji jako strategii rozwoju firmy rodzinnej, w tym podstawowych modeli
internacjonalizacji oraz przebiegu procesu internacjonalizacji w oparciu o opisane
przypadki wybranych firm rodzinnych.
W rozdziale szóstym (autorstwa A. Winnickiej-Popczyk) przedstawiono nie-
zwykle istotny obszar funkcjonalny, jakim są źródła finansowania działalności
firm rodzinnych, w tym klasyczne oraz nowoczesne formy pozyskiwania kapitału
finansowego, przydatne przy obsłudze bieżących potrzeb firmy oraz finansowaniu
procesów rozwoju.
Rozdział siódmy (autorstwa A. Krajenty-Kopeć) jest poświęcony zarządzaniu
zasobami ludzkimi w firmach rodzinnych, specyficznym relacjom pomiędzy pra-
cownikami – członkami rodziny a pracownikami „z zewnątrz”. Intencją rozważań
było ukazanie wpływu właściwie zorganizowanego procesu zarządzania ludźmi
na konkurencyjność firmy rodzinnej oraz jej efektywność rynkową i finansową.
Wreszcie w rozdziale ósmym (autorstwa E. Roszko-Wójtowicz) omówiono
problem sukcesji, szczególnie ważny dla zachowania ciągłości firm rodzinnych. Roz-
ważania dają odpowiedź – mamy taką nadzieję – na pytanie, jak przygotować i do-
brze przeprowadzić proces sukcesji. Jest to kwestia niezwykle aktualna dla polskich
firm rodzinnych, których założyciele i właściciele właśnie zbliżają się do zakończe-
nia swej kariery biznesowej (jako pierwsze pokolenie przedsiębiorców rodzinnych).
Jan Jeżak
I. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ RODZINNA NA ŚWIECIE
– ROLA I ZNACZENIE ORAZ CECHY SPECYFICZNE
(Jan Jeżak)
1. Rola firm rodzinnych w gospodarce światowej
Firma rodzinna stanowi integralną część gospodarki rynkowej. Co więcej,
jest ona jednym z głównych elementów współczesnych gospodarek. Badania
prowadzone w wielu krajach wykazały, że firmy rodzinne stanowią przeciętnie
od 65 do 90 ogólnej liczby firm w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środko-
wej i Południowej, a także w Europie Zachodniej oraz Azji. Absorbują ok. 70
siły roboczej i wytwarzają przeciętnie od 40 do 70 PKB1. Kraje o największym
znaczeniu firm rodzinnych to: Stany Zjednoczone, Meksyk, Argentyna, Chile,
Japonia, Singapur oraz Hongkong. Ten ostatni kraj zdobył sobie miano „jednej
wielkiej rodzinnej firmy”. Na kontynencie europejskim obszarem najwyższego
poziomu aktywności firm rodzinnych są: Włochy, Grecja, Hiszpania, Portugalia,
Belgia, Dania, Szwecja, Szwajcaria oraz Francja.
Po przełomie ustrojowym w 1989 r. przedsiębiorczość rodzinna odradza się
w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, zwłaszcza w Polsce, Czechach i na
Węgrzech, a w ostatnich latach także w Rosji. Polska statystyka – jak dotychczas
– nie rejestruje skali oraz ekonomicznego znaczenia przedsiębiorstw rodzinnych.
Można jedynie przypuszczać – jak zauważa B. Piasecki – że firmy rodzinne sta-
nowią dosyć wysoki odsetek polskiego sektora małych i średnich przedsiębiorstw
(MSP). Na przykład w badaniach prowadzonych przez zespół badawczy pod kie-
runkiem wspomnianego autora stanowiły one prawie 1/3 wszystkich losowo do-
branych przedsiębiorstw zatrudniających od 1 do 100 osób2.
Podobny wynik przyniosło ogólnopolskie badanie firm rodzinnych przepro-
wadzone przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości w drugiej połowie
1 A. W i n n i c k a-Po p c z y k, W. P o p c z y k, Firma rodzinna w gospodarce rynkowej, [w:]
J. J e ż a k, W. P o p c z y k, A. W i n n i c k a-P o p c z y k, Przedsiębiorstwo rodzinne. Funkcjonowa-
nie i rozwój, Difin, Warszawa 2004, s. 16–17.
2 B. P i a s e c k i, Przedsiębiorczość i mała firma. Teoria i praktyka, Wyd. Uniwersytetu Łódz-
kiego, Łódź 1998, s. 139–140.
14
2009 r. Wykazało ono 37 udział przedsiębiorstw rodzinnych w całej zbioro-
wości podmiotów zarejestrowanych jako działalność osoby fizycznej. Znacznie
wyższy udział wykazały ogólnopolskie badania przeprowadzone przez zespół
badawczy Uniwersytetu Łódzkiego pod kierunkiem autora niniejszego rozdziału
i we współpracy z Głównym Urzędem Statystycznym (zob. rozdział II)3.
Często spotykanym błędem, zwłaszcza w publikacjach popularnonauko-
wych, jest kojarzenie firm rodzinnych wyłącznie z sektorem MSP. Tymczasem
firmy te stanowią, zwłaszcza w krajach o dojrzałej gospodarce rynkowej, także
znaczny odsetek dużych przedsiębiorstw, w tym spółek publicznych (rys. 1).
Z danych zamieszczonych na rys. 1 wynika, że rodziny są właścicielami
kontrolnych pakietów akcji we wszystkich spółkach akcyjnych w Meksyku oraz
w większości dużych spółek w Argentynie i Hongkongu. Przez rodziny jest kon-
trolowana połowa lub blisko połowa dużych spółek w Grecji, Belgii, Szwecji oraz
w Izraelu. Od 30 do 40 populacji dużych spółek jest we władaniu rodzin w Da-
nii, Portugalii, Szwajcarii oraz Singapurze. Wreszcie, przez rodziny jest kontrolo-
wana przynajmniej jedna piąta dużych korporacji amerykańskich, kanadyjskich,
francuskich oraz nowozelandzkich. Przykładowo firmami rodzinnymi w Stanach
Zjednoczonych są tak znane przedsiębiorstwa (i marki), jak: Ford, Wal-Mart,
Bechtel, Cargill, Dow-Jones, Forbes, Hewlett-Packard, Hilton, Mariott oraz Levi-
-Strauss. Z kolei znane marki europejskie to: Auchan, Carrefour, Fiat, Heineken,
IKEA, Leroy-Merlin, Michelin. Firmą rodziną jest również wielki hinduski kon-
glomerat Tata Group oraz największy kolumbijski konglomerat kontrolowany
przez rodzinę Santo Domingo. W strukturze tego ostatniego funkcjonują linie lot-
nicze, montowanie samochodów, browary, spółki telekomunikacyjne oraz spółki
z sektora mass mediów4. Firmą rodzinną jest także Ayala Corporation, największa
firma na Filipinach, która reprezentuje 1/4 rynkowej kapitalizacji tamtejszej gieł-
dy papierów wartościowych5.
W Polsce i całej Europie Środkowo-Wschodniej tylko nieliczne firmy zdołały
zachować wielopokoleniową ciągłość i silną pozycję rynkową, m.in. A. Blikle czy
W. Kruk. Większość powstała dopiero po odrodzeniu się gospodarki rynkowej
w tej części Europy, ale mimo to już niektóre z nich konkurują z powodzeniem
na rynkach europejskich, jak np. firma Fakro czy Solaris Bus. Inne znane polskie
marki rodzinne to: ComArch, Polski Koncern Mięsny Duda, Piotr i Paweł, Bracia
Urbanek oraz Roleski.
W Polsce i w innych krajach zbiorowość firm rodzinnych charakteryzuje się
wysokim stopniem różnorodności, zarówno pod względem wielkości (obecnie nie
są to już tylko przedsiębiorstwa małe i średnie), jak i formy prawnej (przeważają
3 Pierwsze ogólnopolskie badanie firm rodzinnych, PARP, Warszawa, 29 stycznia 2010, s. 1–2.
4 L. F. A n d r a d e, J. M. B a r r a, H. P. E l s t r o d t, All in the Familia, „The McKinsey Quar-
5 K. G i b s o n, A Case for the Family-owned Conglomerate, „The McKinsey Quarterly”
terly” 2001, 4, s. 82–83.
2002, 4, s. 127–128.
czy Solaris Bus. Inne znane polskie marki rodzinne to: ComArch, Polski Koncern Mięsny
W Polsce i w innych krajach zbiorowość firm rodzinnych charakteryzuje się wysokim
Duda, Piotr i Paweł, Bracia Urbanek oraz Roleski.
stopniem różnorodności, zarówno pod względem wielkości (obecnie nie są to już tylko
W Polsce i w innych krajach zbiorowość firm rodzinnych charakteryzuje się wysokim
15
przedsiębiorstwa małe i średnie), jak i formy prawnej (przeważają podmioty jednoosobowe i
stopniem różnorodności, zarówno pod względem wielkości (obecnie nie są to już tylko
spółki cywilne, ale systematycznie wzrasta liczba spółek z ograniczoną odpowiedzialnością
przedsiębiorstwa małe i średnie), jak i formy prawnej (przeważają podmioty jednoosobowe i
podmioty jednoosobowe i spółki cywilne, ale systematycznie wzrasta liczba spó-
oraz spółek akcyjnych). Są wśród nich firmy prowadzone przez małżeństwa, rodzeństwa lub
spółki cywilne, ale systematycznie wzrasta liczba spółek z ograniczoną odpowiedzialnością
łek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych). Są wśród nich firmy
wspólnie przez rodziców i dzieci.
oraz spółek akcyjnych). Są wśród nich firmy prowadzone przez małżeństwa, rodzeństwa lub
prowadzone przez małżeństwa, rodzeństwa lub wspólnie przez rodziców i dzieci.
wspólnie przez rodziców i dzieci.
Argentyna
Australia
Argentyna
Austria
Australia
Belgia
Austria
Kanada
Belgia
Dania
Kanada
Finlandia
Dania
Francja
Finlandia
Niemcy
Francja
Grecja
Niemcy
Hongkong
Grecja
Irlandia
Hongkong
Izrael
Irlandia
Włochy
Izrael
Japonia
Włochy
Meksyk
Japonia
Holandia
Meksyk
Nowa Zelandia
Holandia
Norwegia
Nowa Zelandia
Portugalia
Norwegia
Singapur
Portugalia
Korea Płd.
Singapur
Hiszpania
Korea Płd.
Szwecja
Hiszpania
Szwajcaria
Szwecja
Wielka Brytania
Szwajcaria
USA
Wielka Brytania
USA
brak właściciela posiadającego
kontrolny pakiet akcji
brak właściciela posiadającego
kontrolny pakiet akcji
państwo
państwo
instytucje niefinansowe –
inwestorzy branżowi
instytucje niefinansowe –
inwestorzy branżowi
12
12
bogate rodziny
bogate rodziny
instytucje
finansowe
instytucje
finansowe
inni właściciele
inni właściciele
Rys. 1. Kto kontroluje działalność największych narodowych korporacji
(przy założeniu, że kontrolującym jest akcjonariusz lub grupa akcjonariuszy posiadająca
co najmniej 20 głosów na dorocznym walnym zgromadzeniu akcjonariuszy danej spółki)
Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie: R. L a P o r t a, F. L o p e z-d e-S i l a n e s,
A. S c h l e i f e r, Corporate Ownership Around the World, „The Journal of Finance”, April 1999, 2,
tab. 3, s. 494–495 oraz tab. 5, s. 501.
Pobierz darmowy fragment (pdf)