Środki finansowe to podstawowe narzędzie polityki jednostki samorządu terytorialnego. Realizacja coraz większej liczby zadań nałożonych na jednostki sektora finansów publicznych wymaga znacznych nakładów finansowych. Często zdarza się, że środki na te cele są niewystarczające. Zmusza to jednostki do poszukiwania nowych, alternatywnych źródeł finansowania. W publikacji przedstawiono możliwość pozyskiwania środków finansowych przez jednostki sektora finansów publicznych na realizację ich zadań ze źródeł innych niż gwarantowane przez budżet państwa, m.in. w postaci dochodów (wyodrębniony rachunek dochodów). Omówiono również możliwość pozyskiwania środków zwrotnych dla prowadzonej przez te jednostki działalności bieżącej i inwestycyjnej. Istotną rolę w zakresie dodatkowego finansowania w jednostkach sektora finansów publicznych stanowią środki z funduszy unijnych. Środki te są każdorazowo przyznawane na realizację konkretnego zadania ustalonego w umowie. W publikacji zostały przedstawione zasady ewidencji księgowej wydatków ponoszonych w związku z realizacją projektów unijnych w świetle kwalifikowalności wydatków. Na przykładzie wybranego projektu (Erasmus+) szczegółowo została omówiona ewidencja środków unijnych: od otrzymania dotacji, poprzez ewidencjonowanie poniesionych wydatków, a kończąc na ich rozliczeniu. Publikacja dodatkowo zawiera: • wzory zarządzeń, umów, decyzji i uchwał, • wypełnione sprawozdania budżetowe, • schematy księgowe. Są one powiązane z praktycznymi przykładami. Opracowanie jest pomocą w codziennej pracy komórek finansowych borykających się z koniecznością rozliczenia już pozyskanych środków, a ponadto poradnikiem, jak przygotować się do tego, aby te środki pozyskać.
Darmowy fragment publikacji:
Rozdział 1
Źródła finansowania jednostek sektora
finansów publicznych
1.1. Ogólna charakterystyka jednostek sektora
finansów publicznych
Zasady funkcjonowania i powstawania jednostek sektora finansów publicznych okre-
śla art. 9 ustawy o finansach publicznych.
Sektor finansów publicznych tworzą państwowe i samorządowe osoby prawne oraz jed-
nostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które finansowane są głównie lub
wyłącznie ze środków budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
W sektorze finansów publicznych wyodrębnić można:
■■ sektor rządowy,
■■ sektor samorządowy.
Zgodnie z tym przepisem, sektor finansów publicznych tworzą:
■■ organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli pań-
stwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
■■ jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
■■ związki metropolitalne;
■■ jednostki budżetowe;
■■ samorządowe zakłady budżetowe;
■■ agencje wykonawcze;
■■ instytucje gospodarki budżetowej;
11
Jak zdobyć i rozliczać dodatkowe środki w jsfp
■■ państwowe fundusze celowe;
■■ Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego;
■■ Narodowy Fundusz Zdrowia;
■■ samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
■■ uczelnie publiczne;
■■ Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
■■ państwowe i samorządowe instytucje kultury;
■■ inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych
ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytu-
tów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, ban-
ków oraz spółek prawa handlowego.
Jednostki samorządu terytorialnego są częścią sektora finansów publicznych. Działalność
każdej jednostki samorządu terytorialnego związana jest z zaspokajaniem zbiorowych po-
trzeb mieszkańców, co odbywa się poprzez realizację zadań publicznych. Ich wykonywanie
wymaga, aby jednostki samorządu terytorialnego dysponowały odpowiednimi środkami fi-
nansowymi. Źródłem informacji o środkach finansowych, którymi gospodaruje jednostka sa-
morządu terytorialnego, jest jej budżet, czyli roczny plan, w którym uwzględnione są sumy
dochodów oraz wydatków, a także przychodów oraz rozchodów. Plan jest uchwalany na dany
rok budżetowy – w Polsce tożsamy z rokiem kalendarzowym. Kwoty dochodów i przychodów
jednostki samorządu terytorialnego są ujmowane jako prognozy, a kwoty wydatków i rozcho-
dów stanowią nieprzekraczalny limit.
Samorządy w Polsce finansują wykonywane zadania przede wszystkim z:
■■ dochodów własnych,
■■ subwencji ogólnych,
■■ dotacji celowych z budżetu państwa.
Źródłem finansowania samorządów, oprócz nadwyżki z lat ubiegłych, wolnych środków na
rachunku bieżącym lub prywatyzacji majątku, mogą być również środki pochodzące:
■■ ze sprzedaży papierów wartościowych,
■■ z otrzymanych pożyczek i kredytów.
Jednostki sektora finansów publicznych prowadzą rachunkowość zgodnie z przepisa-
mi ustawy o rachunkowości i Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości Sektora
Publicznego, ale z uwzględnieniem szczególnych rozwiązań zawartych w ustawie o finan-
sach publicznych i przepisach wykonawczych do niej.
12
Rozdział 1. Źródła finansowania jednostek sektora finansów publicznych
1.2. Dyscyplina finansów publicznych
Pojęcie dyscypliny finansów publicznych odnosi się wyłącznie do przestrzegania prawnie
wyznaczonych reguł ustalania, poboru i egzekucji należności stanowiących środki publiczne
oraz gospodarowania nimi w skali mikroekonomicznej, czyli w jednostkach sektora finansów
publicznych oraz poza nimi, jeśli podmioty te korzystają ze środków publicznych.
Zasady i zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, zostały
określone w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Zakres ten obejmuje osoby, które albo są pracownikami sektora finansów publicznych, albo
nie będąc pracownikami tego sektora, dysponują środkami publicznymi, a mianowicie:
■■ kierowników jednostek sektora finansów publicznych,
■■ osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sek-
tora finansów publicznych,
■■ pracowników jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone
obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach
ustawy prawo zamówień publicznych,
■■ osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczonym do
sektora finansów publicznych,
■■ osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki nie-
zaliczonej do sektora finansów publicznych, otrzymującej środki publiczne lub zarządza-
jącego mieniem tych jednostek.
Zgodnie z art. 5 uondfp, naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:
■■ nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej
jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niż-
szej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia,
■■ niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu teryto-
rialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie
tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia,
■■ niezgodne z przepisami umorzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu te-
rytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych, odroczenie jej spłaty lub
rozłożenie spłaty na raty albo dopuszczenie do przedawnienia tej należności.
1.3. Zewnętrzne źródła pozyskiwania środków
finansowych przez jednostki sektora finansów
publicznych
Działalność samorządu terytorialnego może być finansowana z wielu źródeł i przy zastoso-
waniu różnych metod. Coraz większe oczekiwania społeczne i wzrost realizowanych zadań
wymuszają na jednostkach samorządu terytorialnego poszukiwanie nowych form finanso-
wania ich działalności.
13
Jak zdobyć i rozliczać dodatkowe środki w jsfp
Źródła finansowania jednostek samorządu terytorialnego można podzielić na:
■■ wewnętrzne (środki pochodzące z budżetu jednostki nadrzędnej),
■■ zewnętrzne,
■■ finansowanie własne (wydzielony rachunek dochodów).
Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną, co daje im możliwość zacią-
gania zobowiązań krótko- i długoterminowych. Zgodnie z ustawami o samorządzie gmin-
nym, o samorządzie powiatowym oraz samorządzie województwa, do wyłącznej właściwo-
ści organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego, którymi są odpowiednio:
rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa, należy między innymi:
■■ zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów,
■■ emitowanie obligacji i określenie zasad ich zbywania, nabywania wykupu przez organ
wykonawczy JST,
■■ ustalenie w uchwale budżetowej maksymalnej wysokości pożyczek krótkoterminowych
zaciąganych przez organ wykonawczy w roku budżetowym w wybranych przez niego
bankach,
■■ określenie wysokości sumy, do której organ wykonawczy JST może samodzielnie zacią-
gać zobowiązania,
■■ określenie w uchwale budżetowej maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udziela-
nych przez zarząd JST w danym roku budżetowym,
■■ określenie zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości
przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez organ stanowiący.
Coraz częściej jednostki samorządu terytorialnego przy niewystarczających dochodach
własnych oraz rosnącym zadłużeniu korzystają z zewnętrznych źródeł finansowania.
Władze samorządowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościo-
we. Wykorzystanie tych środków powoduje jednak wzrost zadłużenia. Samorząd woje-
wództwa może też realizować przedsięwzięcia ważne dla rozwoju wspólnie z partnerem
prywatnym na podstawie umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym lub koncesji na ro-
boty budowlane i usługi. Ponadto zarządza on środkami z funduszy unijnych, które są do-
stępne w ramach regionalnych programów operacyjnych.
Kredyty i obligacje należą do najczęściej wybieranych przez samorządy źródeł finansowa-
nia wydatków. Z roku na rok daje się zauważyć większe zainteresowanie kredytami i obli-
gacjami oraz ich przeznaczeniem na realizację konkretnych zadań o charakterze inwesty-
cyjnym.
Jednostki samorządu terytorialnego to poważny beneficjent funduszy unijnych. Środki fi-
nansowe pozyskiwane przez jednostki samorządu terytorialnego z budżetu UE pozwalają
na wykonywanie różnorodnych przedsięwzięć, głównie inwestycyjnych. Fundusze unijne
umożliwiają realizację wielu zadań inwestycyjnych w jednostkach samorządu terytorial-
nego.
14
Pobierz darmowy fragment (pdf)