Darmowy fragment publikacji:
WstĊp
RachunkowoĞü jest specyficznym jĊzykiem biznesu. Opanowanie zasad ra-
chunkowoĞci pozwala nie tylko ewidencjonowaü operacje gospodarcze, ale i two-
rzyü sprawozdania finansowe zgodne z MiĊdzynarodowymi Standardami Rachun-
kowoĞci/MiĊdzynarodowymi Standardami SprawozdawczoĞci Finansowej oraz
je analizowaü.
W poniĪszej publikacji zaprezentowano wybrane zagadnienia z rachunko-
woĞci podmiotów gospodarczych. UwzglĊdniono MSR i MSSF oraz przepisy
krajowe. Praca ta zawiera przykáady, pytania testowe i zadania, które mogą byü
wykorzystane na üwiczeniach.
RachunkowoĞü jest kojarzona z niezrozumiaáym zapisem, kolumnami i rubry-
kami liczb. Tymczasem jest ona systemem, który oprócz dokumentacji, dekre-
tacji i ewidencji zdarzeĔ mających wpáyw na podmiot, gromadzi i dostarcza
informacje niezbĊdne dla zarządzających, akcjonariuszy, inwestorów, banków itp.
Opanowanie techniki rachunkowoĞci i poznanie zasad tak naprawdĊ „otwiera
drzwi” do Ğwiata finansów firm, daje moĪliwoĞci analizy danych, weryfikacji,
planowania dziaáalnoĞci.
Sprawozdania finansowe prezentują sytuacje podmiotu i stają siĊ podstawo-
wym materiaáem Ĩródáowym analizy finansowej. W związku z tym muszą byü
sporządzone rzetelnie i zgodnie z zasadą prawdziwego i wiernego obrazu. Nie-
dopuszczalne jest wiĊc wprowadzenie w báąd uĪytkowników sprawozdaĔ finan-
sowych.
UmiejĊtne czytanie, przetwarzanie, analiza sprawozdaĔ finansowych przez
menedĪerów pozwala ustaliü przyczyny niekorzystnych zmian i umoĪliwia pla-
nowanie wyników i przepáywów.
NaleĪy pamiĊtaü, iĪ „zapis podwójny” nie jest celem sam w sobie. Jest to po-
rządek ewidencyjny umoĪliwiający zaprezentowanie informacji w sposób przy-
jĊty i zaakceptowany, który umoĪliwi podjĊcie trafnych decyzji. NajwaĪniejsze
8
WstĊp
jest, związku z powyĪszym, umiejĊtne interpretowanie zapisów, sald, wyników,
treĞci sprawozdaĔ finansowych – tworzenie sprawozdaĔ i ich „czytanie”.
KsiąĪka ta moĪe byü wykorzystywana przez studentów uczelni ekonomicz-
nych.
W rozdziale 1 zaprezentowano zakres i zasady rachunkowoĞci. Wskazano na
znaczenie bilansu i związku bilansu z operacjami gospodarczymi. Sklasyfiko-
wano konta i zdefiniowano plan kont oraz przedstawiono moĪliwoĞci dzielenia
i áączenia kont.
Rozdziaá 2 dotyczy sposobów wyceny majątku, kapitaáów i zobowiązaĔ oraz
inwentaryzacji. Zdefiniowano podstawowe pojĊcia rachunkowoĞci w oparciu
o MSR i MSSF.
W rozdziale 3 zaprezentowano ewidencjĊ obrotu zapasami. Wskazano na
metody poprawiania báĊdów i ujmowania reklamacji.
W rozdziale 4 dokonano podziaáu rozrachunków i wskazano na zasady ich
ewidencji. Przedstawiono równieĪ ewidencjĊ i wycenĊ obrotu wekslowego.
W rozdziale 5 zajĊto siĊ problematyką przychodów, kosztów. Dokonano po-
dziaáu tych kategorii w róĪnych ukáadach. Przedstawiono dwa rachunki kosztów
i cel ich tworzenia. Wprowadzono w zagadnienia kalkulacji kosztów.
Rozdziaá 6 dotyczy sprawozdawczoĞci i wybranych elementów analizy finan-
sowej. Wskazano na wymagania, w tym zakresie, MiĊdzynarodowych Standar-
dów RachunkowoĞci i MiĊdzynarodowych Standardów SprawozdawczoĞci Finan-
sowej.
Rozdziaáy i poszczególne wykáady oraz zadania zostaáy przetáumaczone na
jĊzyk angielski, aby w ten sposób przybliĪyü polskim studentom miĊdzynaro-
dowy jĊzyk rachunkowoĞci i uáatwiü dostĊp do literatury studentom anglojĊzycz-
nym.
PragnĊ podziĊkowaü, za pomoc w táumaczeniach wykáadów i zadaĔ,
PaĔstwu Magdalenie i Ianowi Anderson.
DziĊkujĊ równieĪ Agnieszce Patkowskiej za porady i pomoc w przetáuma-
czeniu niektórych fragmentów pracy.
ZachĊcam do studiowania rachunkowoĞci!
Jolanta Gadawska
Rozdziaá 1
Istota rachunkowoĞci, zasady, podstawowe
definicje, funkcjonowanie kont
1.1. Zakres, przedmiot i podmiot rachunkowoĞci, zasady
rachunkowoĞci
RachunkowoĞü jest to system gromadzenia, rejestracji, przetwarzania i pre-
zentacji informacji gospodarczych. Podstawowym celem rachunkowoĞci jest
dostarczenie prawdziwego i rzetelnego obrazu sytuacji majątkowej i finansowej
podmiotu gospodarczego.
RachunkowoĞü jest to system gromadzenia (dokumentacji), rejestracji (ope-
racji – zdarzeĔ gospodarczych), weryfikacji (rozliczania i kalkulacji kosztów,
wyników), prezentacji informacji (w formie sprawozdaĔ finansowych). Rachun-
kowoĞü, w tym sprawozdawczoĞü, dostarcza informacji przede wszystkim za-
rządowi, inwestorom, bankom, wierzycielom i organom podatkowym. Dlatego
teĪ wyodrĊbnia siĊ rachunkowoĞü zarządczą, podatkową i finansową. NaleĪy przy
tym pamiĊtaü, Īe sprawozdania finansowe powinny byü rzetelne, kompletne,
przejrzyste1.
Finansowe informacje są wykorzystywane przez zarządzających, inwestorów,
organy podatkowe, innych decydentów podejmujących decyzje związane z alo-
kacją kapitaáu.
Istnieje kilka dziaáów rachunkowoĞci, takich jak: ksiĊgowoĞü, kalkulacja, spra-
wozdawczoĞü, analiza.
1 ZaáoĪenia koncepcyjne MSR/MSSF oraz T. Kiziukiewicz, RachunkowoĞü… i inne.
10
Rozdziaá 1
Rysunek 1. CzĊĞci rachunkowoĞci
RACHUNKOWOή
Dokumentacja
Ewidencja
SprawozdawczoϾ
Analiza finansowa
Dowody
ksiêgowe
Syntetyczne
i analityczne
Bilans
Rachunek wyników
Przep³ywy pieniê¿ne
Ex post
Ex ante
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie przepisów i standardów.
RachunkowoĞü obejmuje:
Zasady rachunkowoĞci, politykĊ rachunkowoĞci.
EwidencjĊ operacji gospodarczych na podstawie dowodów ksiĊgowych.
WycenĊ aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego.
InwentaryzacjĊ.
SprawozdawczoĞü finansową.
Badanie i ogáaszanie sprawozdaĔ.
Przechowywanie dokumentacji2.
Przedmiotem rachunkowoĞci jest kaĪde zdarzenie gospodarcze wyraĪone
w mierniku pieniĊĪnym i wpáywające na zmianĊ sytuacji podmiotu gospodar-
czego, jego zasoby i wyniki.
Z dziaáalnoĞcią podmiotu związane są zdarzenia gospodarcze. Zdarzenia
wpáywające na zmianĊ stanu majątku, kapitaáów, przychodów, kosztów nazywa-
ją siĊ operacjami gospodarczymi. Przykáadem zdarzenia gospodarczego, które
nie jest operacją gospodarczą jest wysáanie oferty, podpisanie umowy. Przykáa-
dem operacji gospodarczej jest zakup towaru, sprzedaĪ wyrobów gotowych, na-
liczenie wynagrodzeĔ, zapáata podatku.
Podmiotem rachunkowoĞci są wszystkie jednostki gospodarcze, które pro-
wadzą ksiĊgi rachunkowe. Podmiotem mogą byü osoby fizyczne, spóáki kapita-
áowe i osobowe, banki, jednostki budĪetowe. W ustawie o rachunkowoĞci z dnia
29 wrzeĞnia 1994 r. (ze zmianami) art. 2 wymieniono podmioty zobligowane do
prowadzenia peánej ksiĊgowoĞci (zgodnie z polskimi przepisami).
2 Ustawa o rachunkowoĞci z 29 wrzeĞnia 1994 r. ze zm.
Istota rachunkowoĞci, zasady, podstawowe definicje, funkcjonowanie kont 11
KsiĊgi rachunkowe skáadają siĊ z:
a) dziennika (w którym są zapisy chronologiczne operacji gospodarczych po-
twierdzonych dokumentami),
b) ksiĊgi gáównej (zapisy wartoĞciowe na kontach syntetycznych zgodnie z za-
sadą podwójnego zapisu),
c) ksiąg pomocniczych (zapisy na kontach analitycznych–szczegóáowych zgod-
nie z zasadą zapisu powtórzonego),
d) zestawienia obrotów i sald kont syntetycznych (bilans próbny) i analitycz-
nych,
e) inwentarza3.
Podstawą zapisów w ksiĊgach rachunkowych są dowody ksiĊgowe. Doku-
menty dotyczą zdarzeĔ gospodarczych (są pojĊciem szerszym), a dowody ksiĊ-
gowe dotyczą tylko operacji gospodarczych. Przykáadem dowodów są: Fa VAT,
weksle, dokumenty magazynowe Pz, Wz i równieĪ polecenie ksiĊgowania PK,
RK – raport kasowy, LP – lista páac.
Dowody muszą zawieraü wszystkie niezbĊdne informacje, np. dane dostawcy,
odbiorcy, przedmiot operacji, kwotĊ operacji, podpisy osób odpowiedzialnych
i muszą byü sporządzone rzetelnie.
Podziaá dowodów wg zasobów i transakcji, których dotyczą:
x magazynowe (Pz – przychód zewnĊtrzny, Wz – wydanie na zewnątrz, Rw
– zuĪycie, Pw – przyjĊcie z produkcji),
x kasowe (KP – kasa przyjmie, KW – kasa wypáaci, RK – raport kasowy),
x rozrachunkowe (Fa VAT, weksel, LP – lista páac),
x rozliczeniowe (PK – polecenie ksiĊgowania, WB – wyciąg bankowy),
x majątkowe (OT – otrzymanie Ğrodka trwaáego, PT – przekazanie Ğrodka,
LT – likwidacja Ğrodka).
Dowody ksiĊgowe mogą byü podzielone na:
x pojedyncze/zbiorcze,
x pierwotne/wtórne,
x wáasne/obce,
x niekorygujące/korygujące,
x wewnĊtrzne/zewnĊtrzne4.
W rachunkowoĞci uĪywa siĊ niekiedy zamiennie sáowa dokument ksiĊgowy
i dowód ksiĊgowy. Przykáadem dokumentów pojedynczych jest KP, KW. Doku-
mentami zbiorczymi są RK, PK. Wáasnym dowodem jest Fa VAT sprzedaĪy
(wystawiona przez naszą jednostkĊ) – bĊdzie ona równieĪ dokumentem zewnĊtrz-
nym. Weksle obce są dokumentem obcym, zewnĊtrznym, a PK jest czĊsto doku-
mentem korygującym. OczywiĞcie Fa VAT korekta (zakupu) bĊdzie dokumen-
3 Ustawa o rachunkowoĞci art. 13.
4 Ustawa o rachunkowoĞci art. 20.
12
Rozdziaá 1
tem obcym, zewnĊtrznym, korygującym. Z kolei wszystkie dokumenty magazy-
nowe są dowodami wewnĊtrznymi.
WartoĞci w dowodach nie mogą byü poprawiane przez zamazywanie. W do-
wodach wewnĊtrznych moĪna poprawiü báąd rachunkowy przez skreĞlenie (data
i parafka). BáĊdy w dowodach zewnĊtrznych poprawiane są przez wystawianie
dokumentów korygujących (not korygujących lub faktur korygujących)5.
Podstawowe zasady rachunkowoĞci i sprawozdawczoĞci finansowej (meryto-
ryczne):
x prawdziwego i wiernego obrazu rzeczywistoĞci w sprawozdawczoĞci (nad-
rzĊdna),
x ostroĪnej wyceny, ostroĪnoĞci,
x memoriaáu (memoriaáowa),
x wspóámiernoĞci,
x kontynuacji dziaáalnoĞci,
x zasada ciągáoĞci,
x zasada istotnoĞci,
x zasada wyĪszoĞci treĞci nad formą,
x zasada periodyzacji6.
Zasady zaprezentowano w ZaáoĪeniach koncepcyjnych MSR/MSSR, w MSR 1
Prezentacja sprawozdaĔ i w art. 4–8 ustawy o rachunkowoĞci.
Przy sporządzaniu sprawozdania finansowego kierownictwo jednostki doko-
nuje oceny zdolnoĞci jednostki do kontynuowania dziaáalnoĞci. Sprawozdanie
finansowe sporządza siĊ przy zaáoĪeniu kontynuacji dziaáalnoĞci. JeĪeli w trak-
cie dokonywania oceny kierownictwo Ğwiadome jest wystĊpowania istotnej nie-
pewnoĞci dotyczącej zdarzeĔ lub okolicznoĞci, które nasuwają powaĪne wątpli-
woĞci, co do zdolnoĞci jednostki do kontynuowania dziaáalnoĞci, kierownictwo
ujawnia istnienie takiej niepewnoĞci.
Jednostka gospodarcza sporządza swoje sprawozdania finansowe, z wyjąt-
kiem rachunku przepáywów pieniĊĪnych, zgodnie z zasadą memoriaáu. W ksiĊ-
gach rachunkowych oraz sprawozdaniu finansowym ujĊte zostają operacje go-
spodarcze dotyczące danego okresu. W ksiĊgach jednostki naleĪy ująü wszystkie
osiągniĊte przychody i obciąĪające ją koszty dotyczące danego roku obrotowego,
niezaleĪnie od terminu ich spáaty.
Zgodnie z zasadą ciągáoĞü prezentacji, sposób prezentacji i grupowania po-
zycji sprawozdaĔ finansowych utrzymuje siĊ w niezmienionej formie w kolej-
nych okresach.
Zgodnie z zasadą istotnoĞci i agregowania kaĪdą istotną kategoriĊ podob-
nych pozycji prezentuje siĊ w sprawozdaniu finansowym oddzielnie. Pozycje,
5 Ustawa o rachunkowoĞci.
6 ZaáoĪenia koncepcyjne MSSF.
Istota rachunkowoĞci, zasady, podstawowe definicje, funkcjonowanie kont 13
których charakter lub funkcja są odmienne, prezentuje siĊ oddzielnie, chyba Īe
są nieistotne.
Nie kompensuje siĊ aktywów i zobowiązaĔ oraz przychodów i kosztów, chyba
Īe jest to wymagane lub dopuszczone przez standard lub interpretacjĊ7.
Zasady techniczne (związane z techniką zapisu i prezentacji pozycji):
x zasada równowagi bilansowej (Aktywa = Pasywa),
x zasada podwójnego zapisu (kaĪdą operacjĊ ksiĊgujemy na co najmniej dwóch
kontach, po przeciwnych stronach, tĊ samą wartoĞü),
x zasada zapisu powtórzonego (zapis na koncie szczegóáowym powtórzony
jest zgodnie z zapisem na koncie syntetycznym),
x zasada periodyzacji (równe przedziaáy czasowe dla róĪnych sprawozdaĔ).
Podwójny zapis jest podstawą prawidáowoĞci ewidencji i jest „sercem” wspóá-
czesnej rachunkowoĞci. System ten dotyczy dokonywania co najmniej dwóch
zapisów dla kaĪdej operacji, tj. debetowego na jednym koncie ksiĊgowym oraz
kredytowego na drugim koncie. Tego rodzaju system po raz pierwszy zostaá
wprowadzony w Ğredniowiecznej Europie (we Wáoszech). Istnieją przypuszcze-
nia, Īe początki systemu podwójnego powinny byü datowane na lata antycznego
Rzymu czy Grecji8.
Poszczególne pozycje majątku i kapitaáów mogą byü klasyfikowane wedáug
ich charakteru czy funkcji w dziaáalnoĞci danego podmiotu. Celem jest przed-
stawienie informacji w jak najbardziej przydatny sposób dla jej uĪytkowników
podczas podejmowania ekonomicznych decyzji9.
Podstawowe definicje:
x Aktywa – majątek jednostki gospodarczej.
x Pasywa – Ĩródáa finansowania majątku.
x Konto ksiĊgowe – urządzenie ksiĊgowe do ewidencji operacji gospodarczych,
skáadające siĊ z nazwy lub numeru konta dwóch stron Debet (Dt) i Kredyt
(Ct).
x Operacja gospodarcza – zdarzenie gospodarcze powodujące zmiany w ma-
jątku, w kapitaáach lub zobowiązaniach.
x Majątek trwaáy (aktywa trwaáe) jest to majątek o wysokiej wartoĞci i ni-
skiej páynnoĞci. Aktywa trwaáe nie zuĪywają siĊ caákowicie w jednym cyklu
produkcyjnym, są w posiadaniu danej jednostki gospodarczej przez dáuĪszy
czas (dáuĪej niĪ rok).
7 ZaáoĪenia koncepcyjne MSR/MSSR, w MSR 1 i w art. 4–8 ustawy o rachunkowoĞci.
8 Literatura przedmiotu.
9 ZaáoĪenia koncepcyjne MSR/MSSF.
14
Rozdziaá 1
W skáad aktywów trwaáych wchodzą:
x WartoĞci niematerialne i prawne (patenty, licencje, prawa autorskie, know-how,
goodwill).
x Rzeczowe aktywa trwaáe (Ğrodki trwaáe – budynki, budowle, grunty, maszy-
ny, urządzenia, Ğrodki transportu, wyposaĪenie; Ğrodki trwaáe w budowie).
x NaleĪnoĞci dáugoterminowe (powyĪej 1 roku, w tym udzielone poĪyczki).
x Dáugoterminowe aktywa finansowe (inwestycje dáugoterminowe, nierucho-
moĞci i wartoĞci niematerialne nabyte w celach spekulacyjnych).
Aktywa obrotowe są to skáadniki majątku o mniejszej wartoĞci i wyĪszej
páynnoĞci niĪ aktywa trwaáe.
Do aktywów obrotowych zalicza siĊ:
– zapasy,
– naleĪnoĞci krótkoterminowe,
– krótkoterminowe inwestycje (papiery wartoĞciowe krótkoterminowe i inne
aktywa finansowe, inne Ğrodki pieniĊĪne – czeki obce, weksle obce, Ğrodki
pieniĊĪne w banku i kasie).
Pasywa dzielone są na:
x Kapitaáy wáasne,
x Zobowiązania i rezerwy.
Kapitaáy wáasne to przede wszystkim:
– kapitaá podstawowy,
– kapitaáy uzupeániające,
– kapitaá z aktualizacji wyceny,
– niepodzielony wynik finansowy roku poprzedniego,
– wynik finansowy roku obecnego10.
Kapitaáem podstawowym jest kapitaá akcyjny w SA, kapitaá udziaáowy w Sp.
z o.o., kapitaá zasobowy w spóádzielni itd. Kapitaá uzupeániający to np. kapitaá
rezerwowy tworzony z zysku do podziaáu (jest zabezpieczeniem na wypadek
powstania w przyszáoĞci strat netto), kapitaá z aktualizacji wyceny tworzony jest
w momencie przeszacowania wartoĞci majątku trwaáego w górĊ.
Zobowiązania (obce Ĩródáa finansowania majątku) są to kapitaáy obce, które
moĪna podzieliü na dáugoterminowe i krótkoterminowe. Zobowiązania dáugo-
terminowe są to kredyty, poĪyczki, zobowiązania wekslowe. Zobowiązania krót-
koterminowe są to zobowiązania wobec dostawców tytuáu zakupu towarów, usáug,
materiaáów, zobowiązania wobec ZUS-u, US, zobowiązania wobec pracowni-
ków.
Rezerwy są to przyszáe, prawdopodobne zobowiązania lub straty, których
wartoĞü naleĪy wiarygodnie oszacowaü.
10 Ustawa o rachunkowoĞci z 1994 r. po nowelizacji.
Pobierz darmowy fragment (pdf)
