Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00262 003762 22408540 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Rola pełnomocnika w postępowaniu sądowoadministracyjnym - ebook/pdf
Rola pełnomocnika w postępowaniu sądowoadministracyjnym - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 435
Wydawca: Wolters Kluwer Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-264-5063-1 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> administracyjne
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Monografia stanowi kompleksowa analizę roli pełnomocnika w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Autorka przedstawia w szczególności istotę zastępstwa w procesie sądowoadministracyjnym wykonywanego przez pełnomocników profesjonalnych i quasi-profesjonalnych, umocowanych do działania przez strony tego postępowania, a także działających w ramach prawa pomocy, jak również pełnomocników nieprofesjonalnych.

W książce zaprezentowano m.in. problem ustanowienia pełnomocnika, kwestie prawidłowego umocowania, zakresu pełnomocnictwa, scharakteryzowano pozycje poszczególnych pełnomocników w procesie, a także opisano sposoby ustania stosunku pełnomocnictwa. Rozważania odnośnie do pozycji pełnomocnika w postępowaniu sądowoadministracyjnym poparte zostały analiza poglądów doktryny, a także orzecznictwa. W monografii przytoczono ponad pól tysiąca orzeczeń sądowych, co nadaje jej niezwykle praktyczny wymiar.

Adresaci:
 Publikacja skierowana jest do pracowników naukowych, praktyków zawodowo zajmujących się reprezentacja przed sadami administracyjnymi, a także aplikantów oraz studentów prawa i administracji. Opracowanie może również okazać się pomocne osobom, które występują przed sądem w charakterze pełnomocników nieprofesjonalnych.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

ROLA PEŁNOMOCNIKA ZASADA DOMNIEMANIA W POSTĘPOWANIU NIEWINNOŚCI SĄDOWOADMINISTRACYJNYM W POLSKIM PROCESIE KARNYM Małgorzata Grego-Hoffmann Anna Tęcza-Paciorek Warszawa 2012 Stan prawny na 1 maja 2012 r. Wydawca Izabella Małecka Redaktor prowadzący Joanna Cybulska Opracowanie redakcyjne Anna Tenerowicz Łamanie Wolters Kluwer Polska Układ typografi czny Marta Baranowska © Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012 ISBN 978-83-264-3894-3 ISSN 1897-4392 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl Księgarnia internetowa www.profi nfo.pl Spis treści Wykaz skrótów / 9 Wstęp / 15 Rozdział I Istota pełnomocnictwa procesowego / 21 1. 2. 3. 4. 5. 6. Podmiotowa konstrukcja pełnomocnictwa procesowego / 21 Formy reprezentacji strony w postępowaniu / 25 Pełnomocnictwo sądowe a pełnomocnictwo administracyjne / 28 Tło historyczne / 32 4.1. Sądownictwo administracyjne w okresie II Rzeczypospolitej / 34 Sądownictwo administracyjne po II wojnie światowej / 40 4.2. Przesłanki skutecznego działania pełnomocnika / 45 5.1. Umocowanie do działania w imieniu reprezentowanego i jego wykazanie / 46 Zdolność do reprezentowania / 47 Działanie w interesie reprezentowanego / 48 Jawność działania w cudzym interesie / 49 Działanie w granicach umocowania / 50 Zakaz dokonywania czynności „z samym sobą” / 52 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. Instytucje pokrewne / 54 Rozdział II Rola pełnomocnika w realizacji prawa do sądu / 57 1. 2. Prawo do sądu w Konstytucji RP / 57 Realizacja prawa do sądu / 61 2.1. Prawo dostępu do sądu / 61 5 Spis treści 2.2. 2.3. Prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności / 65 Prawo do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki / 78 Prawo do wyroku / 81 2.4. Pełnomocnik jako gwarant prawa do sądu w postępowaniu przed NSA / 82 Prawo pomocy jako gwarancja prawa do bycia reprezentowanym / 90 Międzynarodowe gwarancje prawa do sądu a reprezentacja przez pełnomocnika / 95 3. 4. 5. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 6 Rozdział III Powstanie stosunku pełnomocnictwa / 107 Adresat oświadczenia woli mocodawcy / 112 „Przyjęcie” pełnomocnictwa / 115 Ustanowienie pełnomocnika z urzędu / 117 Rozważania wstępne / 107 Udzielenie pełnomocnictwa / 109 2.1. 2.2. 2.3. Stosunek wewnętrzny i zewnętrzny pełnomocnictwa / 132 Forma pełnomocnictwa / 139 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. Procesowe konsekwencje ustanowienia pełnomocnika / 161 5.1. Wykazanie pełnomocnictwa / 140 Podpis na pełnomocnictwie / 154 Data sporządzenia pełnomocnictwa / 157 Opłata skarbowa od pełnomocnictwa / 159 Skutki ustanowienia pełnomocnika dla sytuacji procesowej strony reprezentowanej / 161 Skutki ustanowienia pełnomocnika dla przebiegu postępowania sądowego / 170 5.2. Konsekwencje nienależytej reprezentacji i pozbawienia strony możliwości działania w postępowaniu sądowoadministracyjnym / 174 6.1. 6.2. 6.3. Nienależyta reprezentacja / 177 Pozbawienie możliwości działania / 182 Potwierdzenie czynności dokonanych w postępowaniu / 188 Podsumowanie / 195 Spis treści 1. 2. Umocowanie do wszystkich czynności procesowych / 203 Udzielenie dalszego pełnomocnictwa / 206 Cofnięcie skargi / 208 Odbiór kosztów postępowania / 208 Rozdział IV Zakres pełnomocnictwa / 198 Rozważania wstępne / 198 Pełnomocnictwo procesowe / 200 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. Pełnomocnictwo do dokonania określonej czynności procesowej / 209 Ograniczenie i rozszerzenie zakresu pełnomocnictwa / 211 Zakres umocowania pełnomocnika z urzędu / 219 Umocowanie do działania w zakresie „wykonywania orzeczeń sądowych” / 227 Podsumowanie / 231 4. 5. 6. 3. 7. 1. 2. Rozdział V Pozycja pełnomocnika w postępowaniu sądowoadministracyjnym / 233 Rozważania wstępne / 233 Wymagania podmiotowe / 235 Zdolność procesowa / 236 2.1. Zdolność sądowa / 239 2.2. Zdolność postulacyjna / 240 2.3. Pełnomocnicy profesjonalni / 241 Adwokat i radca prawny / 241 3.1. Prawnik zagraniczny / 253 3.2. Pełnomocnicy quasi-profesjonalni / 262 4.1. 4.2. Uprawnienia i obowiązki wspólne dla pełnomocników profesjonalnych i quasi-profesjonalnych / 279 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. Pełnomocnicy nieprofesjonalni / 303 6.1. 6.2. Udzielenie substytucji / 279 Uwierzytelnianie dokumentów / 289 Zachowanie tajemnicy zawodowej / 298 Immunitet / 302 Organizacja społeczna / 306 Osoba prawna / 312 Doradca podatkowy / 262 Rzecznik patentowy / 274 6. 3. 4. 5. 7 Spis treści Członek rodziny / 316 Pracownik / 318 Prokurent / 321 6.3. 6.4. 6.5. Pełnomocnik do doręczeń / 323 Zróżnicowanie pozycji procesowej pełnomocników profesjonalnych, quasi-profesjonalnych i nieprofesjonalnych / 326 Podsumowanie / 334 7. 8. 9. Rozdział VI Ustanie stosunku pełnomocnictwa / 336 1. 2. Rozważania wstępne / 336 Ustanie stosunku pełnomocnictwa z mocy prawa / 339 2.1. 2.2. Realizacja celu / 339 Śmierć mocodawcy lub utrata przez niego zdolności sądowej / 343 Ogłoszenie upadłości mocodawcy / 346 2.3. Śmierć pełnomocnika lub utrata zdolności sądowej / 350 2.4. Utrata zdolności procesowej / 354 2.5. Utrata zdolności postulacyjnej / 354 2.6. Wypowiedzenie przez mocodawcę / 355 Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez pełnomocnika / 358 Ustanie stosunku pełnomocnictwa w ramach prawa pomocy / 362 5.1. 5.2. 5.3. Cofnięcie prawa pomocy / 362 Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę / 364 Zwolnienie z obowiązku świadczenia pomocy prawnej z urzędu / 367 Utrata zdolności postulacyjnej przez pełnomocnika / 368 Śmierć pełnomocnika lub reprezentowanego / 369 5.4. 5.5. Wynagrodzenie pełnomocnika / 369 Podsumowanie / 374 3. 4. 5. 6. 7. Zakończenie / 377 Bibliografia / 389 Wykaz orzecznictwa / 411 Konstytucja RP Konwencja (EKPCz) Pakt k.c. k.e.a k.e.r.p. k.e.z.r.p. k.k. k.p. k.p.a. Wykaz skrótów Akty prawne ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) Konwencja o ochronie praw człowieka i podsta- wowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cy- wilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) Kodeks etyki adwokackiej Kodeks etyki radców prawnych Kodeks etyki zawodowej rzecznika patentowego ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks po- stępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) 9 Wykaz skrótów k.p.c. k.p.k. k.r.o. o.p. p.p.s.a. p.u.n. p.u.s.a. p.o.a. Regulamin WSA u.d.p. u.r.p. 10 ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postę- powania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzin- ny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o po- stępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270) ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadło- ściowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.) ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwo- katurze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 z późn. zm.) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 września 2003 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich są- dów administracyjnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1646) ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podat- kowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach praw- nych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 z późn. zm.) u.o.r.p u.p.z. GG VwGG ZPO VwGO BVerfG BGH ETPCz ETS LAG NSA NTA OVG OLG SN TK TSUE WKD Wykaz skrótów ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 155, poz. 925) ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069 z późn. zm.) ustawa z dnia 23 maja 1949 r. – Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland (BGBl. 1949, 1 z późn. zm.) ustawa z dnia 12 grudnia 1985 r. – Verwaltungs- gerichtshofgesetz 10 z późn. zm.) ustawa z dnia 12 września 1950 r. – Zivilprozes- sordnung (BGBl. I S. 3202 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 stycznia 1960 r. – Verwaltungs- gerichtordnung (BGBl. I 1960, 17 z późn. zm.) (BGBl.1985, Nr Organy orzekające Bundesverfassungsgericht Budesgerichtshof Europejski Trybunał Praw Człowieka Europejski Trybunał Sprawiedliwości Landesgericht Naczelny Sąd Administracyjny Najwyższy Trybunał Administracyjny Oberverwaltungsgericht Oberlandesgericht Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Wyższa Komisja Dyscyplinarna 11 Wykaz skrótów WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny ONSA ONSAiWSA OSN OSNAPiUS OSNC OSNP OSPiKA OTK OTK-A Zbiory orzeczeń Orzecznictwo NSA Orzecznictwo NSA i WSA Orzecznictwo SN Orzecznictwo SN – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo SN – Izba Cywilna Orzecznictwo SN – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitra- żowych Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – zbiór urzędowy, Seria A Czasopisma Administr. Biul. SN Cas. CPiE DP EP EPS GA GL GP GS Administracja. Teoria. Dydaktyka. Praktyka Biuletyn SN Casus Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne Doradztwo Podatkowe Edukacja Prawnicza Europejski Przegląd Sądowy Gazeta Administracji Glosa Gazeta Prawna Głos Sądownictwa 12 GSP-Prz.Orz. GSW Jur. Jur. Pod. KPP Mon. Pod. MoP NJW NJW-RR NP NPN Pal. PES PiP PiZS PN PP PPH PPiPS PPP Pr. Gosp. Pr. i Pod. Prok. i Pr. Prz. Sąd. Prz. Sejm. PS Rej. RP RPEiS Wykaz skrótów Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecz- nictwa Gazeta Sądowa Warszawska Jurysta Jurysprudencja Podatkowa Kwartalnik Prawa Publicznego Monitor Podatkowy Monitor Prawniczy Neue Juristische Wochenschrift Neue Juristische Wochenschrift. Rechtspre- chungs-Report Nowe Prawo Nowy Przegląd Notarialny Palestra Problemy Egzekucji Sądowej Państwo i Prawo Prawo i Zabezpieczenie Społeczne Przegląd Notarialny Przegląd Podatkowy Przegląd Prawa Handlowego Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej Przegląd Prawa Publicznego Prawo Gospodarcze Prawo i Podatki Prokuratura i Prawo Przegląd Sądowy Przegląd Sejmowy Prawo Spółek Rejent Radca Prawny Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Społeczny 13 Wykaz skrótów SP ST Wok. ZNSA ZNUJ Studia Prawnicze Samorząd Terytorialny Wokanda Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyj- nego Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 14 Wstęp Ideę utworzenia sądów administracyjnych wyraża doskonale twierdzenie, że „państwo praworządne jest nierozdzielnie zespolone z instytucją sądownictwa administracyjnego – bez niego bowiem nie ma państwa praworządnego, a bez państwa praworządnego nie ma są- downictwa administracyjnego – przeto leży w najżywotniejszym inte- resie nauki tak prawa politycznego, jak i prawa administracyjnego, aby to uświadomienie stało się udziałem ogółu społeczeństwa, bo z nim przyjdzie – przyjść musi – nie tylko znajomość, ale i zrozumienie pra- wa”1. Należy zauważyć, że władza administracyjna reprezentująca ad- ministrację państwową orzeka w swej decyzji o uprawnieniach i obo- wiązkach obywatela wobec tej administracji – „jest sędzią we własnej sprawie” (iudex in sua causa)2. W sferze kontaktów jednostka – organ administracji mamy zatem do czynienia z charakterystyczną dla tych relacji nierównością. Dopiero przed sądem jednostka i administracja (skarżący i organ) stają naprzeciwko siebie jako dwie równorzędne strony3. Z. Janowicz wskazuje jasno, że sądownictwo administracyjne utworzono w państwie praworządnym dla ochrony praw podmiotowych jednostki w sferze prawa publicznego4. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi powstało, aby kontrolować proces stosowania prawa materialnego, stąd też podmiot, który brał udział w postępowaniu administracyjnym (skarżący), dotknięty działaniem lub bezczynnością organu ma – na mocy obowiązujących regulacji – prawo wniesienia 1 J.S. Langrod, Zarys sądownictwa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce, Warszawa 1925, s. 6. 2 M. Zimmermann, Pojęcie administracji publicznej a swobodne uznanie, Poznań 1959, s. 8; za autorem cytuje także Z. Janowicz, Postępowanie administracyjne i postępo- wanie przed sądem administracyjnym, Warszawa–Poznań 1982, s. 20. 3 R. Hauser, Kształtowanie się pozycji i ustroju Naczelnego Sądu Administracyjnego, ZNSA 2010, nr 5–6, s. 157 i n. 4 Z. Janowicz, Postępowanie administracyjne..., s. 20. 15 Wstęp skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W postępowaniu przed WSA zgodnie z art. 34 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocni- ków. Prawo do bycia reprezentowanym należy uznać za element prawa do sądu, które to jest jednym z filarów praworządnego państwa5. Doktryna interesuje się kwestią zastępstwa stron na gruncie prze- pisów proceduralnych6. W zakresie postępowania cywilnego powstawały na przestrzeni lat istotne prace dotyczące pełnomocnika i pełnomoc- nictwa. Wśród nich m.in. J. Sobkowski, Pełnomocnictwo procesowe, jego istota, powstanie i wygaśnięcie, Poznań 1967; Z. Krzemiński, Pełno- mocnik w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1971, a także H. Pietrzkowski, Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, Warszawa 2010. Nie można ich jednak bezpo- średnio odnosić do sytuacji pełnomocnika w postępowaniu przez sądem administracyjnym. Procedura sądowoadministracyjna, choć w niektó- rych elementach podobna jest do procedury cywilnej, a nawet odwołuje się do niej w zakresie postępowania dowodowego, to jednak wykazuje istotne różnice7. Pełnomocnicy profesjonalni, dużo częściej występujący w postępowaniach przed sądami powszechnymi, nierzadko błędnie zakładają zbieżność regulacji obu procedur, co prowadzi do popełniania przez nich błędów. W niniejszej monografii wielokrotnie pojawiają się porównania do regulacji zawartych w procedurze cywilnej, co ma na celu ukazanie istniejących podobieństw i różnic, wyłaniając tym samym obraz pełnomocnika w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Przepisy prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi pozwalają stronie na swobodny, zgodny z jej wolą wybór pełnomocnika, ograniczony co do określonych kategorii podmiotów, mogących wystę- pować w tej roli w postępowaniu (art. 35 p.p.s.a.). W charakterze peł- nomocnika działać mogą zatem osoby zawodowo zajmujące się repre- zentacją np. adwokat, radca prawny, ale także pracownicy, czy określeni 5 Zob. M. Grego, The role of the plenipotentiary in exercising party s right to be heard by the Administrative Court, AICELS LAW REVIEW 2009, nr 2, s. 9. 6 Zob. np. A. Matan, Zastępstwo procesowe w ogólnym postępowaniu administracyj- nym, Katowice 2001; D. Świecki, Czynności procesowe obrońcy i pełnomocnika w sprawach karnych, Warszawa 2010; H. Knysiak-Molczyk, S. Mrudecki, Czynności procesowe zawo- dowego pełnomocnika w sprawach administracyjnych i sądowoadministracyjnych, War- szawa 2011. 7 H. Dolecki, Stosowanie procedury cywilnej w postępowaniu sądowoadministracyj- nym, ZNSA 2010, nr 5–6, s. 94. 16 Wstęp członkowie rodziny. Pełnomocnik może być umocowany przez stronę albo ustanowiony na jej wniosek w ramach prawa pomocy. Przepis art. 35 p.p.s.a. pozwala stronie występować w postępowaniu posługując się przy tym inną osobą. Wśród powodów, dla których strona nie działa samodzielnie w procesie, wyróżnić można w szczególności: brak woli, czasu, nieobecność w miejscu, gdzie toczy się postępowanie, nie- znajomość prawa, chorobę, nieporadność. Oświadczenie woli, które umocowuje inną osobę do działania w procesie, jest bardzo istotne z punktu widzenia mocodawcy, bowiem w chwili, kiedy je wygłasza, daje sygnał, że chce, aby osoba, której udzielił pełnomocnictwa, swym działaniem wywoływała skutki w jego sferze prawnej. Wystąpienie tej osoby w procesie, a tym samym pojawienie się wspomnianych konse- kwencji, zależeć będzie od tego, czy osoba umocowana może być peł- nomocnikiem w rozumieniu prawa o postępowaniu przed sądami ad- ministracyjnymi. Skuteczne umocowanie pełnomocnika do działania w postępowaniu sądowoadministracyjnym rodzi różnego rodzaju konsekwencje, które w części zależne są od tego, czy stronę reprezentuje adwokat bądź radca prawny, czy też nie. W związku z powyższym możliwe jest wyróżnienie wspólnych dla wszystkich stron konsekwencji proceduralnych związanych z umocowaniem pełnomocnika, a także tych konsekwencji, które powstają tylko dla stron, reprezentowanych przez adwokata lub radcę prawnego. Ustanowienie pełnomocnika wpływa na przebieg całego postępowania. W miejscu strony występuje bowiem podmiot, który swoim działaniem wywołuje skutki procesowe w jej sferze prawnej. Jest on zatem także odbiorcą oświadczeń kierowa- nych do tej strony i to jemu należy zapewnić udział w postępowaniu. Pierwszy rozdział pracy porusza kwestię istoty pełnomocnictwa procesowego. Posługiwanie się inną osobą w celu złożenia oświadczenia woli wymaga przede wszystkim wyjaśnienia, czyje oświadczenie woli dociera do sądu, strony i pełnomocnika. Na tle koncepcji ukształtowa- nych przez XIX-wieczną doktrynę niemiecką wyróżnia się przyjęta w Polsce teoria reprezentacji. Stanowi ona mechanizm umożliwiający wywoływanie skutków prawnych w cudzej sferze prawnej przez zastą- pienie przejawu woli reprezentowanego przejawem woli reprezentanta8. Konieczne dla wyjaśnienia istoty pełnomocnictwa było odróżnienie go od przedstawicielstwa ustawowego, które również stanowi formę repre- 8 W. Szydło, Przedstawicielstwo ustawowe jako forma reprezentacji, SP 2008, nr 2, s. 87. 17 Wstęp zentacji, a także – od występującego w postępowaniu administracyjnym – pełnomocnictwa administracyjnego. Spojrzenie na instytucję pełno- mocnictwa z punktu widzenia historii kontroli administracji w Polsce wskazuje na uznanie istotnej roli pełnomocnika w postępowaniu, wy- rażające się przyznaniem stronom prawa do bycia reprezentowanym. Dla wyjaśnienia istoty pełnomocnictwa konieczna była także analiza elementów pozwalających na stwierdzenie skutecznego działania peł- nomocnika. Rozdział wieńczy omówienie instytucji pokrewnych pełno- mocnictwu. Konstytucja RP w art. 45 gwarantuje każdemu prawo do sądu. Celem rozdziału drugiego jest wykazanie, że jednym z jego elementów jest także prawo do bycia reprezentowanym przez pełnomocnika, a pełnomocnik jest wykonawcą tego prawa. Dla realizacji prawa do bycia reprezentowanym istotne znaczenie mają tzw. przymus adwokac- ko-radcowski, a także możliwość udzielenia tzw. prawa pomocy. W rozdziale omówiono zatem wpływ tych instytucji na wykonywanie przez stronę przyznanych jej w Konstytucji praw. Powstanie stosunku pełnomocnictwa stanowi podstawę działania pełnomocnika w postępowaniu. Kwestia udzielenia pełnomocnictwa i jego formy, analizowana w rozdziale trzecim, stanowi element kluczo- wy dla rozważenia roli pełnomocnika w postępowaniu sądowoadmini- stracyjnym. Konieczność wykazania pełnomocnictwa, o której stanowi art. 37 p.p.s.a., jest warunkiem dopuszczenia pełnomocnika do podej- mowania czynności procesowych w imieniu mocodawcy. Prawidłowe umocowanie pełnomocnika wywołuje liczne skutki proceduralne, które wpływają zarówno na sytuację procesową reprezentowanego, jak i na sam przebieg postępowania sądowego. W rozdziale poruszono także problem konsekwencji nienależytej reprezentacji i pozbawienia strony możności działania. Wskazane kwestie należą do tzw. zewnętrz- nej płaszczyzny pełnomocnictwa. W pracy ujęto także zagadnienie pozaprocesowych relacji strony z pełnomocnikiem, tzw. stosunek we- wnętrzny. Ustalenia te mają niebagatelny wpływ na występowanie pełnomocnika w procesie. W większości przypadków znajdują one swój wyraz w umowie łączącej pełnomocnika i stronę. W rozdziale czwartym omówienia wymagał zakres pełnomocnictwa procesowego. Zgodnie z art. 35 p.p.s.a. możliwe jest udzielenie trzech rodzajów pełnomocnictw, tj. ogólnego – do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi, do prowadzenia poszczególnych spraw i do niektórych czynności w postępowaniu. Treść pełnomocnictwa wyznacza 18 Wstęp obszar działania pełnomocnika w procesie i wpływa na jego rolę w po- stępowaniu. Ograniczenie pełnomocnictwa do określonych czynności stanowi pozbawienie pełnomocnika możliwości pełnego reprezentowa- nia strony w postępowaniu. W ramach podjętego problemu rozważenia wymagało także ustalenie roli pełnomocnika dla kwestii „wykonania orzeczeń sądowych”. Po omówieniu istoty pełnomocnictwa, wykazaniu istnienia prawa do bycia reprezentowanym jako elementu prawa do sądu, przeanalizo- waniu znaczenia prawidłowego umocowania dla działania pełnomoc- nika w postępowaniu, a także zakresu tego umocowania, rozważenia wymagała kwestia pozycji pełnomocnika w postępowaniu sądowoad- ministracyjnym. Pozycja ta zależna jest jednak od kategorii, do której dany pełnomocnik należy. Zgodnie z podziałem przyjętym przez J.P. Tarno, uprawnionych do reprezentacji można podzielić na następujące podgrupy: pełnomocników profesjonalnych, wśród których znajdują się adwokaci, radcy prawni i prawnicy zagraniczni; quasi-profesjonal- nych, czyli: doradców podatkowych i rzeczników patentowych oraz nieprofesjonalnych9, do których należą pracownicy osoby prawnej lub przedsiębiorcy, inni skarżący lub uczestnicy postępowania, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozosta- jące ze stroną w stosunku przysposobienia. Rozdział piąty skupia się na analizie poszczególnych podmiotów uprawnionych do reprezentacji, kładąc nacisk na etyczne wykonywanie zawodu przez pełnomocników profesjonalnych i quasi-profesjonalnych. Rozdział podsumowuje wy- kazanie zróżnicowania pozycji procesowej pełnomocników należących do trzech wskazanych grup. Rozdział szósty koncentruje się na zakończeniu stosunku pełno- mocnictwa nawiązanego zarówno z wyboru, jak i z urzędu. Analizie zostały poddane poszczególne przesłanki prowadzące do zakończenia stosunku pełnomocnictwa. Zrównanie pozycji procesowych stanowi dla skarżącego szansę przeciwdziałania nielegalnym działaniom jej przeciwnika, wcześniej decydenta w postępowaniu administracyjnym. Niniejsza monografia ma na celu wykazanie roli, jaką w tym postępowaniu odgrywa pełno- mocnik. Powyższe wymagało ustalenia, jak ustanowienie pełnomocnika wpływa na pozycję procesową strony w postępowaniu sądowoadmini- 9 J.P. Tarno, Pełnomocnictwo w postępowaniu sądowoadministracyjnym (w:) IUS ET LEX. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Kabata, Olsztyn 2004, s. 400–401. 19 Wstęp stracyjnym i na sam przebieg tego postępowania. Równie istotna była odpowiedź na pytanie, kiedy działania pełnomocnika są skuteczne procesowo, a także jakie skutki wywołuje nieprawidłowa reprezentacja? Rozważyć należało, jak zakres umocowania pełnomocnika, wykonywany zawód, pochodzenie rodzinne i inne cechy podmiotowe wpływają na możłiwość wykonywania przez niego czynności w postępowaniu. Po- nadto zbadania wymagało, czy rozwiązania legislacyjne umożliwiają stronie znajdującej się w trudnej sytuacji finansowej działanie przez pełnomocnika? Biorąc pod uwagę fak,t iż dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne w III RP jest wciąż instytucją stosunkowo młodą, tym istotniejsze wydaje się budowanie przez nie wizerunku opartego na społecznym zaufaniu, dlatego też należało odpowiedzieć także na pyta- nie, czy działania pełnomocnika w postępowaniu sądowoadministra- cyjnym mogą mieć wpływ na obraz sądownictwa administracyjnego w Polsce? W niniejszej pracy uwzględniono stan prawny, literaturę i orzecz- nictwo na dzień 1 maja 2012 r. Monografia została przygotowana na podstawie rozprawy doktorskiej obronionej na Wydziale Prawa i Ad- ministracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w 2011 r. Na jej ostateczny kształt wpływ mieli zarówno Pan Prof. Andrzej Sko- czylas, będący promotorem niniejszej rozprawy, jak również recenzenci Pan Prof. Roman Hauser oraz Pan Prof. Janusz Niczyporuk. Wszystkim Panom Profesorom składam wyrazy wdzięczności. 20 Rozdział I Istota pełnomocnictwa procesowego 1. Podmiotowa konstrukcja pełnomocnictwa procesowego Pełnomocnictwo jest formą reprezentacji, a możliwość bycia repre- zentowanym stanowi jeden z ważnych elementów procesu przed sądem administracyjnym. Newralgicznym punktem dla wyjaśnienia istoty pełnomocnictwa jest rozstrzygnięcie, kto jest osobą składającą oświadczenie woli przy czynnościach dokonywanych przez przedstawi- ciela, on sam, czy też osoba, którą reprezentuje. W doktrynie niemiec- kiej, na gruncie sporów co do istoty przedstawicielstwa, wypracowano trzy teorie mające wyjaśnić jego podmiotową konstrukcję. Jedna z nich, teoria reprezentowanego (Geschäftsherrentheorie) uznawała, że za działającego należy uznać samego reprezentowanego1. Teoria ta funk- cjonuje w doktrynie także pod nazwą teorii podmiotu interesu2, a także teorii fikcji3. Ostatnia wymieniona nazwa odnosi się do przyjętego przez tę teorię fikcyjnego założenia, że to jedynie reprezentowany jest uczestnikiem czynności dokonywanej w jego imieniu przez przedstawi- ciela (fingitur dominus eadem persona cum suo procuratore). Teoria fikcji jest jednocześnie najstarszą teorią dotyczącą tego zagadnienia. Jej podstaw należałoby upatrywać w reliktach romanistycznego podejścia 1 M. Pazdan (w:) Z. Radwański (red.), System Prawa Prywatnego. Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2008, s. 468. 2 B. Gawlik (w:) S. Grzybowski (red.), Z. Radwański, B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, J. Ignatowicz, System Prawa Cywilnego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985, s. 743. 3 R. Longchamps de Berier, Polskie prawo cywilne. Zobowiązania, Lwów 1939, wyd. anastatyczne, Poznań 1999, s. 123; J. Fabian, Pełnomocnictwo, Warszawa 1963, s. 31. 21 Rozdział I. Istota pełnomocnictwa procesowego do pojmowania czynności prawnej jako czynności, której w zasadzie nie mógł sporządzić kto inny w cudzym imieniu4. Początki tej teorii sięgają doktryny włoskiego postglosatora Baldusa de Ubaldisa. W XIX w. kontynuatorem myśli Włocha, a zarazem osobą, która ją rozwinęła, był wielki niemiecki uczony F. Savigny, który na nowo sformułował teorię fikcji5. Jej zwolennikiem był także pandektysta A. Windscheid, który jednak złagodził skrajność jej ujęcia6. W. Szydło zwraca uwagę na słaby punkt tej teorii, tj. że przedstawiciel, podejmując pewne czynności, będzie działał bez wiedzy reprezentowanego, a nawet bez jego woli, a mimo to oświadczenie przedstawiciela będzie wiązać repre- zentowanego7. Ponadto, jak zauważył A. Szpunar, teoria fikcji zacierała granicę pomiędzy pełnomocnikiem a posłańcem8. Zgodzić się należy z J. Fabianem, że w przypadku przyjęcia fikcji, iż to nie pełnomocnik w imieniu reprezentowanego, a sam tylko reprezentowany składa oświadczenie woli, należałoby uznać, że rola pełnomocnika sprowadza się wyłącznie do technicznego przeniesienia woli mocodawcy, tj. wyko- nania czynności faktycznej i dlatego jest on tylko posłańcem9. Teorią stojącą w opozycji do teorii reprezentowanego jest teoria reprezentacji (Representationstheorie). Czołowy przedstawiciel tej teorii, R. Ihering, argumentował wyższość swoich poglądów nad racjami m.in. Savignego tym, że skoro reprezentowany nie bierze udziału w czynności, to nie można uznać, że to on składa oświadczenie10. R. Longchamps de Berier wskazywał, że fikcja jest zawsze tylko tymczasowym środkiem i istoty rzeczy nie wyjaśnia11. Zgodnie z teorią reprezentacji przedstawi- ciel składa swoje oświadczenie woli, ale nie czyni tego we własnym imieniu, tylko w imieniu reprezentowanego i z bezpośrednimi skutkami dla tego ostatniego. W związku z powyższym udzielenia pełnomocnic- twa nie można uznać za przysporzenie, następuje tu bowiem oderwanie skutków prawnych działania od podmiotu działającego. Podmiot 4 J. Fabian, Pełnomocnictwo, s. 31. 5 F. Savigny, System des heutigen römischen Rechts, Berlin 1840, t. II, s. 1–3, 236, a także t. III, s. 90–98. 6 B. Windscheid, Lehrbuch des Pandektenrechts, Frankfurt 1906, t. II, s. 799. 7 W. Szydło, Przedstawicielstwo ustawowe..., s. 88. 8 A. Szpunar, Stanowisko prawne pełnomocnika, PN 1949, nr 1–2, s. 70. 9 J. Fabian, Pełnomocnictwo, s. 32. 10 R. Ihering, Der Geist des Rechts, Bremen 1965, s. 52–65. 11 R. Longchamps de Berier, Polskie prawo cywilne..., s. 123. 22 1. Podmiotowa konstrukcja pełnomocnictwa procesowego działający nie uzyskuje swoim działaniem żadnych przysporzeń, bowiem skutki jego działania powstają w sferze prawnej innej osoby (reprezen- towanego)12. Własne oświadczenie woli przedstawiciela podlega ocenie pod kątem wystąpienia ewentualnych wad oświadczenia woli. Wśród przedstawicieli tego poglądu znaleźli się m.in. E. Till, R. Longschamps de Berier, F. Zoll, L. Domański, A. Szpunar i J. Fabian13. L. Mitteis i A. Lenel wystąpili jako zwolennicy trzeciej teorii, nazwa- nej teorią woli łącznej, zwaną także teorią pośrednią bądź pośredniczą- cą14 (vermittelnde Theorie). Współcześnie do zwolenników tej teorii należy W. Müller-Freienfels15. Zgodnie z teorią pośrednią za działają- cych przy dokonaniu czynności prawnej uważa się zarówno przedsta- wiciela, jak i reprezentowanego. Oznacza to, że reprezentowany udziela pełnomocnictwa, ale pomimo tego, że działa przez pełnomoc- nika, teoria zakłada, że z nim współdziała. Oświadczenie woli, co prawda, pochodzi od reprezentowanego, lecz to przedstawiciel wolę tę uzewnętrznia, a powstałe skutki są efektem ich współdziałania. Według teorii pośredniej reprezentowany udziela wskazówek do działania swemu pełnomocnikowi. R. Longchamp de Berier krytykując tę teorię podnosił, że działanie reprezentowanego ma się opierać na instrukcjach udzielanych przez niego reprezentantowi, a nie zawsze jest tak, że re- prezentowany daje takie instrukcje. Ponadto przedstawiciel, nawet gdyby je otrzymał, może postąpić inaczej, co nie zmieni faktu, że jeżeli działał w granicach umocowania, to jego działanie będzie skuteczne dla reprezentowanego16. Teoria woli łącznej, ujmująca nieco inaczej teorię pośrednią, zgodnie z którą oświadczenie woli miałoby dzielić się pomiędzy mocodawcę i pełnomocnika, została skrytykowana przez J. Fabiana, który wskazał, że nie można mówić o łącznym składaniu oświadczeń woli przez przedstawiciela i reprezentowanego, skoro nie 12 F. Fabian, Pełnomocnictwo, s. 33. 13 E. Till, Prawo prywatne austriackie, Lwów 1892, s. 332 i 327; R. Longchamps de Berier, Polskie prawo cywilne..., s. 123; F. Zoll, Zobowiązania w zarysie, Kraków 1947, s. 38; L. Domański, Instytucje kodeksu zobowiązań, Warszawa 1938, s. 456; A. Ohanowicz, Zarys prawa cywilnego byłej dzielnicy pruskiej, Poznań 1921, s. 60; A. Szpunar, Stanowisko prawne..., s. 71; J. Fabian, Pełnomocnictwo, s. 32. 14 W. Szydło, Przedstawicielstwo ustawowe..., s. 89; J. Fabian, Pełnomocnictwo, s. 33; Z. Krzemiński, Pełnomocnik w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 1971, s. 7. 15 W. Müller-Freienfels, Die Vertretung beim Rechtsgeschäft, Tübingen 1955, s. 16 i n. 16 R. Longchamps de Berier, Polskie prawo cywilne..., s. 123. 23 Rozdział I. Istota pełnomocnictwa procesowego można wykluczyć sytuacji, że ten ostatni może nie móc skutecznie złożyć oświadczenia woli17. Ponadto, zauważono, że omawiana teoria nie wyjaśnia istoty przedstawicielstwa ustawowego, w szczególności w zakresie reprezentacji osób pozbawionych zdolności do czynności prawnych. W tym wypadku nie jest możliwe łączne oświadczenie woli pełnomocnika i umocowanego, skoro tylko jeden z nich może je sku- tecznie złożyć18. Konstrukcja woli łącznej pozwalałaby teoretycznie uznać, że na wadę oświadczenia woli mógłby powołać się zarówno pełnomocnik, jak i mocodawca. Nie zgadza się z takim ujęciem J. Fabian, który twierdzi, że na wadę oświadczenia woli może powołać się przed- stawiciel, lecz nie osoba, w której imieniu działa19. W ustawodawstwie polskim, zgodnie z obowiązującą regulacją art. 95 k.c., możliwe jest dokonanie czynności prawnej przez przedsta- wiciela (§ 1), a czynność ta, o ile mieści się w granicach umocowania, pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (§ 2). To właśnie teorię reprezentacji uznaje się w Polsce za przydatną i umożli- wiającą wyjaśnienie mechanizmu działania przedstawiciela. Reprezen- tacja polega więc na przypisywaniu określonemu podmiotowi skutków cudzych działań, polegających na stanowieniu, zmianie lub zniesieniu uprawnień i obowiązków we własnej sferze prawnej20. Powyższa kon- strukcja wymaga istnienia dwóch podmiotów w osobach reprezentanta i reprezentowanego. Pozwala ona na podejmowanie czynności przez reprezentanta w imieniu reprezentowanego, stanowiąc mechanizm umożliwiający wywoływanie skutków prawnych w cudzej sferze prawnej przez zastąpienie przejawu woli reprezentowanego przejawem woli reprezentanta21. Istotę przedstawicielstwa stanowi zatem możliwość wywoływania przez przedstawiciela swoim zachowaniem skutków w sferze prawnej reprezentowanego. Podobnie, jak w postępowaniu cywilnym, tak i w postępowaniu sądowoadministracyjnym nie uregu- lowano zasady bezpośredniości pełnomocnictwa procesowego, z której wynika, że w postępowaniu przed sądem administracyjnym każda czynność procesowa dokonana przez pełnomocnika w zakresie jego umocowania pociąga za sobą bezpośredni, wiążący skutek prawny dla 17 J. Fabian, Pełnomocnictwo, s. 33. 18 Ibidem, podobnie W. Szydło, Przedstawicielstwo ustawowe..., s. 89. 19 J. Fabian, Pełnomocnictwo, s. 34. 20 W. Szydło, Przedstawicielstwo ustawowe..., s. 87. 21 Ibidem. 24 2. Formy reprezentacji strony w postępowaniu strony, w imieniu której została dokonana22. W związku z powyższym to właśnie art. 95 § 2 k.c. jest środkiem prowadzącym do wyjaśnienia zasad jej funkcjonowania. Możliwość zastosowania tego przepisu nie budzi wątpliwości, ponieważ jego treść odpowiada istocie pełnomoc- nictwa procesowego. Co więcej, zrozumienie istoty reprezentacji w postępowaniu sądowoadministracyjnym nie byłoby możliwe bez sięgania do pozostałych przepisów kodeksu cywilnego, kształtujących instytucję przedstawicielstwa. Teoria reprezentacji wyjaśnia zatem nie tylko funkcjonowanie pełnomocnictwa do czynności prawnych, ale również pozwala na przyjęcie, że działanie pełnomocników ustanowio- nych przez strony, ich organy lub ich przedstawicieli ustawowych w postępowaniu przed sądem administracyjnym wywołuje skutki bez- pośrednio dla reprezentowanego. Inną konstrukcją posłużył się ustawo- dawca niemiecki, który istotę teorii reprezentacji zawarł w przepisach proceduralnych. Zgodnie z § 85 Zivilprozessordnung (ZPO) czynności procesowe podjęte przez pełnomocnika są dla strony wiążące, tak jakby to ona sama ich dokonała. Przepis ten, zgodnie z § 173 zdanie pierwsze Verwaltungsgerichtordnung (VwGO), znajduje także zastosowanie w niemieckim postępowaniu sądowoadministracyjnym. Podobnie, w prawie austriackim osoba reprezentowana odpowiada za wszelkie działania i zaniechania pełnomocnika23. 2. Formy reprezentacji strony w postępowaniu Możliwość skutecznego działania reprezentanta w imieniu repre- zentowanego daje ustanowiona przez ustawodawcę instytucja przedsta- wicielstwa. Istotę przedstawicielstwa stanowi możliwość wywoływania przez przedstawiciela swoim zachowaniem skutków w sferze prawnej reprezentowanego. Jest to swego rodzaju wyjątek od zasady, zgodnie z którą skutki czynności prawnych powstają w sferze tego podmiotu, który je dokonuje. Działaniem wywołującym skutek w cudzej sferze prawnej może być tylko takie działanie, które z mocy swojej treści 22 J. Sobkowski, Pełnomocnictwo procesowe, jego istota, powstanie i wygaśnięcie, 23 Zob. H.R. Klecatsky, T. Oehlinger, Die Gerichtsbarkeit des oeffentlichen Rechts, Poznań 1967, s. 22. Wien 1984, s. 213. 25 Rozdział I. Istota pełnomocnictwa procesowego i sposobu jego dokonania posiada właściwość wywołania takiego samego skutku prawnego, jaki wywołałaby działalność samej strony24. Pełnomocnictwo (czy to do czynności prawnych, czy procesowych) jest jedną z form reprezentacji, której powstanie zależne jest od woli mocodawcy. Reprezentowane przed sądem administracyjnym są jednak nie tylko te osoby, które z wyboru ustanowiły pełnomocnika do zastę- powania, ale także te, w imieniu których działają przedstawiciele usta- wowi, albowiem same, z uwagi na brak zdolności do czynności praw- nych lub jej ograniczenie, nie mogą samodzielnie występować przed sądem. W związku z powyższym zauważyć należy, że umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się bądź to na ustawie i wtedy jest to tzw. przedstawicielstwo ustawowe, bądź też jego źródłem może być wola reprezentowanego, wówczas mowa jest o pełnomocnic- twie. Wymienione dwie formy reprezentacji różni źródło, z którego przedstawiciel czerpie kompetencje do działania w imieniu strony w procesie25. R. Longchamps de Berier wyróżniał obok wspomnianych form reprezentacji także przedstawicielstwo statutowe, którego źródło kompetencji miały stanowić statuty osób prawnych26. Warto zauważyć, że J. Krainz, przedstawiciel doktryny austriackiej, także opowiadał się za istnieniem trzech form reprezentacji – przedstawicielstwa ustawowe- go, pełnomocnictwa oraz przedstawicielstwa sądowego. Przedstawicie- lem sądowym miał być zgodnie z tym poglądem np. kurator sądowy27. W doktrynie niemieckiej z kolei, podobnie jak w Polsce, wyróżnia się pełnomocnictwo i przedstawicielstwo ustawowe jako formy reprezen- tacji. Przedstawicielstwo ustawowe (gesetzliche Vertretung) to takie, na którego powstanie, zasięg, treść, a także zakończenie przedstawiciel ustawowy nie ma bezpośredniego wpływu28. W Polsce wyłonienie dwóch rodzajów przedstawicielstwa spotkało się z aprobatą doktryny29. Przedstawicielstwo ustawowe wymaga, jak już wcześniej wspomniano, regulacji ustawowej. Uprawnienie podmiotu do działania w cudzym imieniu musi być więc ustanowione w przepi- 24 Ibidem, s. 7. 25 Zob. B. Gawlik (w:) System..., s. 736; Z. Krzemiński, Pełnomocnik..., s. 3. 26 R. Longchamps de Berier, Polskie prawo cywilne..., s. 123. 27 J. Krainz, System des österreichischen allgemeinen Privatrechts, Wien 1913, t. I, 28 L. Rosenberg, H. Schwab, P. Gottwald, Zivilprozessrecht, München 2010, s. 277. 29 Zob. Z. Krzemiński, Pełnomocnik..., s. 3; B. Gawlik (w:) System..., s. 736. s. 304. 26 2. Formy reprezentacji strony w postępowaniu sach prawa, z których wynika ono wprost, np. art. 98 k.r.o. ustanawia- jący rodziców przedstawicielami ustawowymi swoich dzieci, albo zostać orzeczone przez sąd, np. ustanowienie doradcy tymczasowego dla osoby mającej być ubezwłasnowolnioną. Upoważnienie do reprezentacji przez przedstawiciela ustawowego jest niezależne od woli reprezento- wanego. W tym przypadku to ustawodawca nakłada na przedstawiciela różne obowiązki, w tym obowiązek reprezentacji30. Nie ulega wątpliwoś- ci, że choć działanie w interesie reprezentowanego nie stanowi cechy konstytutywnej przedstawicielstwa31, to jednak w szczególności przed- stawiciel ustawowy powinien kierować się dobrem osoby, w imieniu której działa, tym bardziej, że reprezentuje on podmiot pozbawiony zdolności do czynności prawnych, bądź też pozbawiony jej częściowo lub nieobecny. Zapewnienie takiej osobie ochrony jej praw, m.in. prawa do sądu, czyni tego rodzaju reprezentację zastępstwem koniecznym32. Definicja negatywna pozwalająca na wykazanie istnienia dwóch form reprezentacji, tj. uzależniająca rozróżnienie pomiędzy pełnomocnic- twem a przedstawicielstwem ustawowym od tego, czy do jego powstania konieczna była wola reprezentowanego, jest także przyczynkiem do wyjaśnienia, czy przedstawicielstwo ustawowe nie narusza zasady auto- nomii woli stron w kształtowaniu stosunków prawnych. W tym wypad- ku bowiem reprezentacja nie jest wynikiem woli strony, a powstaje z mocy prawa lub też decyzji sądu, opartej na regulacjach umożliwiają- cych ustanowienie przedstawiciela ustawowego w określonej przepisami prawa sytuacji. Katalog przypadków, kiedy prawo dopuszcza możliwość uniezależnienia reprezentacji przez przedstawiciela ustawowego od woli strony, jest zamknięty. Strony reprezentowane przez przedstawi- cieli ustawowych to przede wszystkim podmioty, których zdolność do czynności prawnych (procesowych) została co najmniej ograniczona. W związku z powyższym nie mogą w większości przypadków samo- dzielnie i skutecznie składać oświadczeń woli. Zgodnie z art. 26 § 2 p.p.s.a. osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność do czynności w postępowaniu tylko w sprawach wynika- jących z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. 30 P. Wiechuła, Przedstawicielstwo ustawowe a pełnomocnictwo, Jur. 2002, nr 6, s. 11. 31 B. Gawlik (w:) System..., s. 742. 32 H. Ciepła (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2006, s. 392. 27 Rozdział I. Istota pełnomocnictwa procesowego Osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności prawnych może, zgodnie z art. 27 p.p.s.a., podejmować czynności w postępowaniu tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego. Brak tego reprezentanta pozbawiłby te osoby możliwości podejmowania czynności procesowych, m.in. możliwości ustanowienia pełnomocnika procesowego33. Nieure- gulowanie instytucji przedstawicielstwa ustawowego spowodowałoby wykluczenie osób dotkniętych brakiem zdolności procesowej z udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Zaprzeczyłoby to całkowicie idei sądownictwa administracyjnego. Przedstawicielstwo ustawowe zatem nie tylko nie narusza autonomii woli strony, ale przede wszystkim umożliwia stronie uczestniczenie w obrocie prawnym34. 3. Pełnomocnictwo sądowe a pełnomocnictwo administracyjne Pełnomocnictwo udzielane na mocy przepisów prawa o postępo- waniu przed sądami administracyjnymi należy zdecydowanie odróżnić od pełnomocnictwa administracyjnego. J. Niczyporuk zwraca uwagę, że wyjątkowo inny podmiot może działać w zakresie kompetencji orga- nu administracji publicznej. Przekazanie kompetencji administracyjnej następuje zwykle przez przeniesienie kompetencji administracyjnej lub przez zastępstwo w kompetencji administracyjnej. Ta ostatnia możli- wość przekazania kompetencji administracyjnej cechuje się zachowa- niem tej kompetencji dla realizacji formuły „w imieniu... i na rachunek reprezentowanego”35. Można w jej obrębie wyróżnić umocowanie kompetencyjne i przejęcie kompetencyjne. Formą umocowania kom- petencyjnego jest właśnie pełnomocnictwo administracyjne i przedsta- wicielstwo administracyjne. Pełnomocnictwo administracyjne wskazuje na oświadczenie woli podmiotu administrującego, natomiast przedsta- 33 W przypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych brak organów lub braki występujące w ich składzie nie powodują utraty zdolności procesowej przez te jednostki. 34 B. Gawlik (w:) System..., s. 732. 35 J. Niczyporuk, Reprezentacja podmiotów prawa administracyjnego (w:) Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego, J. Zimmermann (red.), Zakopane 24–27 września 2006 r., s. 310. 28 3. Pełnomocnictwo sądowe a pełnomocnictwo administracyjne wicielstwo administracyjne znajduje swe oparcie w mocy samej ustawy36. Formą przejęcia kompetencyjnego jest natomiast zarząd komisaryczny i administracyjny zarząd powierniczy37. Reprezentacja na gruncie prawa administracyjnego oznacza posłu- giwanie się innym podmiotem przy dokonywaniu czynności w prawie administracyjnym38. Istota pełnomocnictwa administracyjnego wyraża się w sytuacji, gdy zamiast podmiotu administrującego inny umocowany kompetencyjnie podmiot, ustanowiony przez oświadczenie woli oparte na prawie administracyjnym, bezpośrednio wykonuje działania prawne w jego imieniu i na jego rachunek39. Możliwość upoważniania pracow- ników przez organ do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń wynika z art. 268a k.p.a. Przepis ten odnosi się do wspomnianego pełnomocnictwa administracyjnego, tzn. upoważ- nienia zatrudnionych w jednostce pracowników do załatwiania spraw administracyjnych w imieniu organu wraz z wydawaniem decyzji40. Jest ono związane z dekoncentracją zadań administracji41. Dekoncen- tracja administracji może mieć charakter wewnętrzny lub zewnętrzny. Ten pierwszy dotyczy upoważnienia pracownika, drugi zaś ma charakter normatywny, a podmiotem upoważnionym są organy, a nie osoby42. Pracownik, który został upoważniony, nie staje się przez to organem administracji43, nie działa także we własnym imieniu. Przychylić należy 36 J. Niczyporuk, Pełnomocnictwo administracyjne (w:) Prawo do dobrej administra- cji, Warszawa 2003, s. 124. 37 J. Niczyporuk, Przekazanie kompetencji administracyjnej a właściwość sądu ad- ministracyjnego (w:) J. Stelmasiak, J. Niczyporuk, S. Fundowicz (red.), Polski model są- downictwa administracyjnego, Lublin 2003, s. 245. 38 J. Niczyporuk (w:) Reprezentacja podmiotów..., s. 303. 39 J. Niczyporuk (w:) Pełnomocnictwo..., s. 121; zob. też postanowienie NSA z dnia 4 października 2011 r., I OZ 743/11, LEX nr 964729. 40 Zob. K. Bandarzewski (w:) K. Bandarzewski, P. Chmielewski (red.), P. Dobosz, W. Kisiel, P. Kryczko, M. Maczyński, S. Płażek, Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym, Warszawa 2007, s. 380. 41 M. Jaśkowska (w:) M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks postępowania administra- cyjnego. Komentarz, Warszawa 2009, s. 947. 42 Ibidem, s. 950. 43 Por. wyrok NSA z dnia 4 kwietnia 2007 r., I OSK 42/07, LEX nr 336995. 29 Rozdział I. Istota pełnomocnictwa procesowego się do poglądu, że upoważnienie to powinno być udzielone na piśmie44. Ponadto dopuszczalne jest udzielenie go w jednym dokumencie wraz z pełnomocnictwem sądowoadministracyjnym45. Pracownik, wydając decyzję powinien się w niej powołać na to upoważnienie46. W takim przypadku organ udzielający upoważnienia nie przestaje być właściwy w sprawie, ani nie zostaje zwolniony z odpowiedzialności za sposób jej załatwienia, natomiast wydana przez upoważnioną w tym trybie osobę decyzja wywołuje skutki prawne w stosunku do osób trzecich, tak jak gdyby podjęta była bezpośrednio przez ustawowo właściwy organ47. Niemniej jednak to przede wszystkim ustawy szczególne prawa ustro- jowego zawierają regulacje związane z dekoncentracją administracji. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym48 w art. 39 ust. 2 uprawnia wójta do posługiwania się pełnomocnictwem administracyj- nym, tzn. upoważnienia swoich zastępców lub innych pracowników urzędu gminy do wydawania decyzji administracyjnych w jego imieniu. Przepis ten stanowi przypadek dekoncentracji wewnętrznej. Przykład dekoncentracji zewnętrznej stanowi z kolei art. 110 ust. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej49, zgodnie z którym wójt obliga- toryjnie udziela kierownikowi ośrodka pomocy społecznej pisemnego upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnych w zakresie pomocy społecznej. Na mocy odrębnych przepisów dochodzi zatem do rozszerzenia zakresu udzielania upoważnienia przez wójta także innym pracownikom niż pracownicy urzędu gminy. Innego rodzaju upoważnienie zawiera art. 39 ust. 4 u.s.g., zgodnie z którym upoważnie- nie do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej może wydać rada gminy. Upoważnienie, którego rada gminy 44 J. Borkowski (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyj- nego. Komentarz, Warszawa 2009, s. 712; zob. też wyrok WSA w Poznaniu z dnia 28 października 2009 r., IV SA/Po 362/09, baza orzeczeń NSA. 45 Postanowienie NSA z dnia 20 maja 2011 r., I OZ 357/11, LEX nr 990345. 46 Brak tego powołania nie będzie powodował nieważności lub uchylenia decyzji w przypadku, gdy upoważnienie takie istniało. Zob. wyrok NSA w Poznaniu z dnia 23 kwietnia 1996 r., SA/Po 1555/95, LEX nr 26767; wyrok SN z dnia 11 października 1996 r., III RN 8/96, OSNP 1997, nr 9, poz. 144. 47 Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 11 maja 2010 r., IV SA/Gl 601/09, baza orzeczeń 48 Tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm. 49 Tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm. NSA. 30 3. Pełnomocnictwo sądowe a pełnomocnictwo administracyjne udziela w formie uchwały, jest aktem prawa miejscowego50. W związku z powyższym podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Zasadniczą różnicę w stosunku do pełnomocnictwa administracyjnego stanowi fakt, iż upoważniony organ wydaje akty administracyjne we własnym imieniu51. W konsekwencji jest także organem właściwym rzeczowo i miejscowo do załatwiania przekazanych mu spraw52. Kon- kludując organ gminy właściwy do wydawania decyzji administracyj- nych (wójt, burmistrz lub prezydent miasta) traci swe kompetencje w oznaczonym w uchwale zakresie na rzecz wskazanego w niej podmio- tu. Upoważniony w ten sposób podmiot może udzielić pełnomocnictwa administracyjnego53. Instytucja pełnomocnictwa administracyjnego wzorowana jest na pełnomocnictwie w prawie cywilnym, z tym że oczywiście dotyczy sfery prawa publicznego. Pełnomocnik w postępowaniu przed sądem administracyjnym, podobnie jak pełnomocnik administracyjny, nie działa w swoim imieniu, tym niemniej swoim działaniem wywołuje skutki w sferze prawnej reprezentowanego. Podobnie także łączy go z podmiotem administrującym stosunek wewnętrzny pełnomocnictwa, u którego podstaw leży z reguły stosunek pracy lub umowa zlecenia oraz stosunek zewnętrzny pomiędzy pełnomocnikiem a podmiotem trzecim. Pełnomocnictwo administracyjne występuje jednak na gruncie prawa materialnego, będąc co najwyżej przenoszone do prawa proce- duralnego. Dlatego nie może być mylone z formami reprezentacji konstytuowanymi przez przepisy proceduralne54. Różne są także cele działania pełnomocników. Pełnomocnik administracyjny realizuje za- łożenie dekoncentracji administracji publicznej poprzez wydawanie decyzji w imieniu organu administracji. Pełnomocnik sądowy zaś re- prezentuje stronę chcąc dowieść legalności, bądź nielegalności działania 50 Zob. B. Adamiak, Właściwość terenowych organów administracji publicznej do prowadzenia orzecznictwa administracyjnego, ST 1997, nr 6, s. 3. 51 Zob. postanowienie SN z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 880/00, OSNC 2002, nr 3, poz. 33; wyrok NSA w Łodzi z dnia 24 czerwca 1994 r., SA/Łd 1417/94, OSP 1996, z. 5, poz. 101. 52 K. Bandarzewski (w:) K. Bandarzewski, P. Chmielewski (red.), Komentarz do ustawy..., s. 380. 53 Zob. wyrok NSA w Łodzi z dnia 24 czerwca 1994 r., SA/Łd 1417/94, OSP 1996, z. 5, poz. 101; postanowienia SN: z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 880/00, OSNC 2002, nr 3, poz. 33; z dnia 23 czerwca 2005 r., II CK 367/05, LEX nr 180867. 54 Por. J. Niczyporuk, Pełnomocnictwo..., s. 122. 31 Rozdział I. Istota pełnomocnictwa procesowego organu administracji, w zależności od tego, czy reprezentuje skarżącego czy też organ. 4. Tło historyczne Historia sądownictwa administracyjnego jest zarazem historią pełnomocnictwa udzielanego w postępowaniu przed tymi sądami. Po- trzeba jego uregulowania przyświecała ustawodawcy przez minione stulecia. Rola pełnomocnika, choć zmienia się wraz z upływem czasu – prawo dostosowywane jest bowiem do wymogów zmieniającej się rzeczywistości – to w swej istocie pozostaje stała. Zadaniem pełnomoc- nika jest znać prawo i umieć się nim posługiwać, chronić stronę przed jego nieznajomością i działać w jej interesie. Dla rozwoju sądownictwa administracyjnego w Europie znaczenie miało powstanie francuskiej Rady Stanu (Conseil d Etat), ukształtowanej w Konstytucji Roku VIII. Instytucja ta wówczas spełniała podwójną funkcję, tj. redagowała ustawy i rozporządzenia, jak również kontrolo- wała administrację, m.in. rozstrzygając spory administracyjne55. Rada Stanu stała się w drugiej połowie XIX w. przede wszystkim sądem ad- ministracyjnym rozstrzygającym sprawy zarówno w I, jak i w II instan- cji56. W innych krajach europejskich w tym czasie również zaczęły po- wstawać sądy administracyjne jako jednostki wyodrębnione z sądow- nictwa powszechnego, tj. Trybunał Administracyjny w Badenii utwo- rzony w 1863 r., Wyższy Sąd Administracyjny w Prusach powstały w 1875 r., Trybunał Administracyjny w Austrii utworzony w 1876 r. Pod koniec XIX w. niemal wszystkie państwa europejskie miały sądow- nictwo administracyjne57. Na ziemiach polskich kontrola sporów administracyjnych ma długie tradycje. Już w czasie demokracji szlacheckiej, sejmy walne od roku 1613 powoływały niestałe komisje do kontroli Skarbu Państwa. W 1717 r. w to miejsce powołano stały Trybunał Skarbowy, wyposażając 55 B. Adamiak (w:) B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądo- woadministracyjne, Warszawa 2007, s. 71. Autorka wskazuje jako źródło N. Questiaux, Kontrola administracji (w:) Administracja Republiki Francuskiej, Wrocław 1984, s. 242. 56 Z. Janowicz, Postępowanie administracyjne..., s. 21. 57 Ibidem, s. 21–22; kwestie dotyczące historii nauki administracji w Polsce opisuje E. Ochendowski (w:) Geschichte der Verwaltunsrechtswissenschaft in Europa, Erk Volkmar Helen (red.), Frankfurt am Main 1982, s. 149–160. 32 4. Tło historyczne go w znaczne uprawnienia sądowe. Trybunał Skarbowy, zwany także Radomskim, można uznać za pierwszy polski sąd administracyjny, z uwagi na właściwość do rozpoznawania sporów administracyjnych w procedurze sądowej58. Dla historii polskiego sądownictwa administra- cyjnego istotne znaczenie miał przede wszystkim okres istnienia Księ- stwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Konstytucja z 1807 r. po- woływała na wzór francuski Radę Stanu. Zgodnie z art. 15 Konstytucji do zadań Rady Stanu należało roztrząsanie i sporządzanie projektów praw lub sposobu organizacji administracji publicznej. Artykuł 17 Konstytucji z kolei stanowił, że: „Rada Stanu rozpoznaje zajścia o jurys- dykcję zachodzące między władzami administracyjnymi i władzami sądowymi, tudzież co w administracji pod spór podpada, jako też od- danie pod sąd urzędników administracji publicznej”59. Dekret z 1810 r. szczegółowo regulował działanie Rady Stanu jako podmiotu rozpozna- jącego spory administracyjne oraz o właściwość. Wnoszone do Rady Stanu mogły być tylko te podania i odwołania, które zostały podpisane przez jednego z mecenasów działających przy Radzie Stanu i Sądzie Kasacyjnym. Dekret wprowadzał odpowiedzialność dyscyplinarną mecenasów, stwierdzając w art. 37, że w przypadku, gdyby mecenas przekazał do Rady Stanu sprawę, która według tego ciała nie byłaby sporna, bądź należałaby do właściwości innego podmiotu, to zostawał ukarany ostrzeżeniem. Jeśli zdarzyłoby się to po raz drugi, dostałby naganę, trzeci raz skutkować mógł nawet wymazaniem z listy obrońców w każdym sądzie. Konsekwencją przedstawienia przez mecenasa infor- macji nieprawdziwych była utrata urzędu obrońcy. Dekret w art. 38 stanowił także, że w osobnej regulacji zostanie określone wynagrodzenie mecenasa za jego udział w postępowaniu. W przypadku, gdyby mecenas żądał wynagrodzenia przekraczającego wskazaną w regulacji kwotę, możliwe było zaskarżenie jego działania do prezesa Rady Stanu. Strona nie mogła być reprezentowana przez więcej niż jednego mecenasa60. Rozwój sądownictwa administracyjnego w Polsce w XX i na począt- ku XXI w. można za J. Borkowskim podzielić na dwa okresy61, tj.: czas 58 Wykład prof. dr. hab. Janusza Borkowskiego – Sądownictwo administracyjne na ziemiach polskich, ZNSA 2006, nr 1, s. 13. 59 W.P. Tekely, A. Wrzyszcz (w:) A. Bereza, G. Smyk, W.P. Tekely, A. Wrzyszcz, Historia administracji w Polsce, Warszawa 2006, s. 99. 60 Ibidem, s. 215. 61 J. Borkowski, Sądownictwo administracyjne na ziemiach polskich, s. 71–85. 33 Rozdział I. Istota pełnomocnictwa procesowego trwania II Rzeczypospolitej62 i okres po II wojnie światowej63, w którym zmiany prowadzące do reaktywowania sądownictwa administracyjnego trwały bardzo długo i zakończyły się pełnym sukcesem dopiero w 2002 r., kiedy to uchwalono ustawy dające początek dwuinstancyjne- mu sądownictwu administracyjnemu w Polsce. 4.1. Sądownictwo administracyjne w okresie II Rzeczypospolitej Ustawą z dnia 3 sierpnia 1922 r. powołano do życia Najwyższy Trybunał Administracyjny64, co stanowiło swoiste wykonanie przepisu art. 73 Konstytucji Marcowej65. NTA został pomyślany jako sąd odrębny i niezależny od Sądu Najwyższego, a zakresem jego działania objęto 62 W czasie trwania II RP można wyróżnić następujące okresy: do 1922 r. zachowało się wiele regulacji z okresu zaborów; od 1922 do 1935 r. – w 1922 r. rozpoczął działalność Najwyższy Trybunał Administracyjny; od 1935 do 1940 r. – zmiany wprowadza konsty- tucja kwietniowa z 1935 r., a w dniu 28 lipca 1939 r. uchwalone zostaje Prawo o sądach ubezpieczeń społecznych – Dz. U. Nr 71, poz. 476; tekst jedn.: Dz. U. z 1961 r. Nr 41, poz. 215 z późn. zm. 63 Na przestrzeni lat po II wojnie światowej wyróżnia się następujące okresy: od 1944 r. do 1974 r. – nie reaktywowano NTA, a ustawa z dnia 19 lutego 1947 r. w art. 26 stanowiła, że: „Osobna ustawa ustala tryb i zakres działania organów właściwych do orzekania o legalności aktów administracyjnych w zakresie administracji publicznej”, co uznawane było w owym czasie za zapowiedź utworzenia w przyszłości sądownictwa administracyjnego. Za datę graniczną przyjmuje się wejście w życie ustawy z dnia 24 października 1974 r. o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 39, poz. 231 z późn. zm.); od 1974 r. do 1980 r. – w dniu 31 stycznia 1980 r. uchwalono ustawę o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy – Kodeks postę- powania administracyjnego (Dz. U. Nr 4, poz. 8 z późn. zm.); od 1980 r. do 1990 r. – ustawą z dnia 24 maja 1990 r. zmieniono Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. Nr 34, poz. 201), wpływając tym samym na ustawowe uregulowania sądownictwa admi- nistracyjnego; od 1995 r. do 2004 r. – w dniu 11 maja 1995 r. uchwalono ustawę o Na- czelnym Sądzie Administracyjnym, wprowadzającą znaczne zmiany w funkcjonowaniu sądu. Datę graniczną stanowi rok wejścia w życie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270) oraz ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), a także ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prze- pisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270). 64 Dz. U. R.P. z 1922 r. Nr 67, poz. 600. 65 R. Hauser, Sądownictwo administracyjne w przyszłej konstytucji, RPEiS 1995, z. 2, s. 59. 34 4. Tło historyczne kontrolę administracji pod kątem legalności66. Trybunał zainaugurował swoją działalność w dniu 25 października 1922 r.67 Ustawa powołująca do życia NTA była wielokrotnie zmieniana, po raz ostatni zmian doko- nano ustawą z dnia 25 lutego 1932 r.68 Wprowadzono obowiązkowe zastępstwo adwokackie i uzupełnienie przepisów m.in. prawa ubogich69. Liczne zmiany ustawy z 1922 r. wymagały jej ujednolicenia70. Dokonano tego rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 października 1932 r., w którym uregulowano nowe prawo o NTA71. Zgodnie z tymi przepisami, do czasu utworzenia sądów administracyj- nych niższego stopnia, NTA miał być jedyną instytucją sądową powo- łaną do orzekania o legalności zarządzeń i orzeczeń wchodzących w zakres administracji rządowej i samorządowej. Na mocy rozporzą- dzenia w województwie poznańskim, pomorskim i w górnośląskiej części województwa śląskiego NTA był najwyższą instancją w trójin- stancyjnym systemie sądów administracyjnych, istniejących tam na mocy przepisów dzielnicowych72. W tym okresie podnoszono koniecz- ność reformy administracji, borykano się z brakiem kompetencji urzędników, przejawiającym się nieznajomością prawa oraz niską świadomością prawną społeczeństwa. Wszystko to owocowało małą ilością skarg do NTA, w porównaniu z liczbą spraw załatwianych przez urzędy73. Stronami w postępowaniu przed NTA byli: skarżący, władza po- zwana i osoba przypozwana. Skarżącym była osoba twierdząca, że na- ruszono jej prawo lub obciążono ją obowiązkiem bez podstawy prawnej. 66 Zob. J.S. Langrod, Zarys sądownictwa..., s. 193–194. 67 Najwyższy Trybunał Administracyjny powoływała do życia ustawa z dnia 3 sierpnia 1922 r., Dz. U. R.P. Nr 67, poz. 600. 68 Dz. U. R.P. Nr 24, poz. 186. 69 D. Malec, Najwyższy Trybunał Administracyjny 1922–1939 w świetle własnego orzecznictwa, Warszawa–Kraków 1999, s. 32, na podstawie Druku Sejmu Rzeczypospo- litej nr 479. 70 J. Borkowski, Procedura sądowoadministracyjna i jej przekształcenia, ZNSA 2010, nr 5–6, s. 28 i n. 71 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz. U. R.P. Nr 94, poz. 806). 72 K.W. Kumaniecki, J.S. Langrod, S. Wachholz, Zarys ustroju postępowania i prawa administracyjnego w Polsce, Kraków–Warszawa 1939, s. 114; D. Malec, Najwyższy Try- bunał Administracyjny..., s. 165. 73 W. Supiński, Praworządne postępowanie administracji, GSW z dnia 11 listopada 1933 r., nr 37, s. 579. 35 Rozdział I. Istota pełnomocnictwa procesowego Przyjęto zatem system ochrony prawa podmiotowego74. Władzą pozwa- ną była natomiast władza, która wydała zaskarżony akt ostateczny. Do grona osób przypozwanych należały wszystkie osoby, na których nie- korzyść skarżący żądał uchylenia zaskarżonego aktu. Obowiązkiem NTA było czuwanie nad wezwaniem lub nawet dopuszczenie z urzędu, bez wniosku skarżącego lub zai
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Rola pełnomocnika w postępowaniu sądowoadministracyjnym
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: