Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00173 002596 22737709 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Rynek książki w Polsce 2017. Dystrybucja - ebook/pdf
Rynek książki w Polsce 2017. Dystrybucja - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Biblioteka Analiz Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-63879-93-8 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> biznes >> raporty i analizy
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Kolejna edycja sztandarowej publikacji Biblioteki Analiz. W pięciu tomach omówione zostały najważniejsze zagadnienia dotyczące funkcjonowania polskiej branży wydawniczo-księgarskiej w 2016 i pierwszej połowie 2017 roku. Tom 'Dystrybucja' zawiera analizę rynku dystrybucyjnego.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE 2017 DYSTRYBUCJA Patronat medialny ISBN 978-83-63879-88-4 Cena: 40,00 zł ISBN 978-83-63879-93-8 9 788363 879938 9 788363 879884 2017 Warszawa 2017 Praca zbiorowa pod kierownictwem Pawła Waszczyka © Copyright by Biblioteka Analiz Sp. z o.o., 2017 Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie lub reprodukcja jakiegokolwiek fragmentu tej książki wymaga pisemnej zgody wydawcy. Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania „Badanie kulturowo-ekonomicznego obiegu książek drukowanych i ekonomicznych w latach 2016-2017” Redakcja: Łukasz Gołębiewski Korekta: Joanna Ożóg Projekt okładki: TYPO2 Jolanta Ugorowska Opracowanie graficzne i łamanie: TYPO2 Jolanta Ugorowska Druk i oprawa: OZGraf Olsztyńskie Zakłady Graficzne Wydrukowano na papierze IBook White 60 gram vol 1,6 dystrybuowanym przez Igepa Polska Okładkę wydrukowano na materiale Surbalin Linea 5111 diamantweiss firmy Peyer Graphic Publikację zamknięto do druku 30.12.2017 ISBN 978-83-63879-93-8 Wydanie I Warszawa 2017 Tom LXXXVIII w serii „Raporty” Biblioteka Analiz Sp. z o.o. 00-048 Warszawa ul. Mazowiecka 6/8 pok. 416 tel. +48 22 828 36 31 www.biblioteka-analiz.pl Firma jest członkiem Polskiej Izby Książki SpiS treści Część druga dystrybucja Rozdział pierwszy Księgarstwo hurtowe ................................................................................. 9 Rozdział drugi Księgarstwo detaliczne .............................................................................. 55 Rozdział trzeci Sprzedaż bezpośrednia .............................................................................. 147 Rozdział czwarty Import i eksport książek ........................................................................... 213 Wykaz tekstów źródłowych ...................................................................... 233 Indeks ........................................................................................................... 237 część druga dystrybucja Rozdział pierwszy Księgarstwo hurtowe Rok 2016 był w znacznej mierze naznaczony kontynuacją problemów hurtu książkowego, które zapoczątkowały zmiany w systemie dystrybucji pod- ręczników szkolnych, zainicjowane w 2014 roku przez Ministerstwo Eduka- cji Narodowej. Chodzi oczywiście o wprowadzenie przez resort bezpłatnego podręcznika do klas I-III szkoły podstawowej oraz rozwiniętego programu dotacji państwowych na zakup podręczników i materiałów ćwiczeniowych dla pozostałych klas szkoły podstawowej. Zmiany te, wywołane przez działania władz państwowych, skutkowały m.in. niemal całkowitym wyłączeniem z obiegu podręcznikowego księgarni indywidualnych, a w znacznym stopniu także internetowych. Oznaczały tak- że wymierne straty dla sektora hurtowego, zwłaszcza podmiotów tradycyjnie aktywnych, przede wszystkim w obszarze sprzedaży publikacji szkolnych. Większość dystrybutorów, którzy przez lata spokojnie prosperowali dzię- ki sprzedaży oferty edukacyjnej, po 2014 roku notuje regularne spadki re- alizowanej sprzedaży i pochodzących z niej przychodów. Kierując się biznesową kalkulacją, część podmiotów szczególnie dotknię- tych galopującymi zmianami, zdecydowała się na naturalne rozwiązanie, charakterystyczne dla firm funkcjonujących w tzw. malejących branżach, czyli konsolidację kapitałowo-operacyjną. Przykładem takich działań były zmiany własnościowe w platformie dystrybucyjnej Edu-książka, czołowej firmie wyspecjalizowanej w sprzedaży publikacji do nauki języków obcych. Drugim przykładem konsolidacji kapitałowej było połączenie hurtowni Wikr z krakowską firmą dystrybucyjną Milo. Alternatywnym kierunkiem rozwoju, przyjętym przez niemal wszyst- kich, była dywersyfikacja przychodów poprzez rozwój własnej sprzedaży detalicznej, zarówno w kanale internetowym, jak i stacjonarnym. Dla wielu firm dystrybucyjnych drogą do poszerzenia asortymentu by- ło dynamiczne wejście na rynek publikacji pozaedukacyjnych oraz rozwój asortymentu produktów pozawydawniczych, jak również usług świad- czonych na rzecz dostawców i odbiorców, przede wszystkim w zakresie logistyki. Te ostatnie stanowić mogą ciekawą ofertę dla mniejszych firm wydawniczych, oszczędzając im kosztownych inwestycji we własne działy handlu i marketingu. i K S ę g a r S t w o h u r t o w e 11 Mimo zmian technologicznych, digitalizacji treści, rozwoju usług mobil- nych, a od niedawna także zmian o charakterze ustrojowym, rynek hurto- wy w Polsce zyskał, szczególnie w ostatnich latach, coraz większe znaczenie dla obrazu całej branży książkowej. Historia ostatnich kilku lat w dobitny sposób udowadnia, że kondycja sektora hurtowego uzależniona jest, w największym stopniu, od bieżącej kondycji segmentu detalicznego. Zgodnie z biznesową logiką, politykę handlową firm dystrybucyjnych determinują czynniki takie jak: bezpieczeństwo obrotu handlowego, dyna- mika rotacji książek w punktach sprzedaży, ograniczanie oferty i koncen- tracja na publikacjach o najwyższym potencjale sprzedażowym. Decydujący wpływ na kształt segmentu hurtowej sprzedaży książek mia- ły stale rosnące oczekiwania rabatowe segmentu detalicznego, których speł- nianie pozwala finansować agresywną politykę wysokich rabatów dla klien- tów ostatecznych. W znacznej mierze to właśnie hurtownie odpowiadają za dynamicz- ny rozwój wojen cenowych, jakie ogarnęły rodzimy rynek wydawniczy w bieżącej dekadzie. Pierwszy etap tego procesu nastąpił po wprowadze- niu realnej stawki (w wysokości 5 proc.) podatku VAT na książki drukowa- ne. Wydarzenie to ujawniło zjawisko potężnej nadprodukcji wydawniczej i uruchomiło lawinę wyprzedaży. Dynamika tego zjawiska gwałtownie wzrosła z kolei w połowie 2014 ro- ku, kiedy wraz z utratą przychodów ze sprzedaży publikacji edukacyjnych, większość hurtowni specjalizujących się w tym sektorze rozpoczęła wal- kę rabatową o utrzymanie się na rynku, konkurując ze sobą o stosunkowo wąską grupę odbiorców detalicznych, głównie księgarń internetowych oraz stacjonarnych księgarń niezależnych. Coraz bardziej liberalna polityka rabatowa hurtowni, stymulowana przez oczekiwania sektora detalicznego, a także powiązane z tym oczekiwanie dalszego wydłużenia terminów płatności powodują, że firmy hurtowe co- raz intensywniej ograniczają ofertę poprzez redukcję liczbę tytułów przyj- mowanych do dystrybucji. Najważniejsze inwestycje finansowane są z kredytów bankowych i w znacznej mierze nie z kapitałów własnych, a bieżących przychodów, które z kolei zależą od czynników takich jak: wysokość marży hurtowej i dodatkowych opłat związanych z dystrybucją i logistyką tego procesu, także warunki płatności wobec wydawców (terminy i przewidywalność działań partnerów handlowych), poziom oferty wprowadzanej na rynek, wreszcie efektywność dystrybucji i samej sprzedaży. W znacznym stopniu koszty te finansują wydawcy. 7 1 0 2 e c s l o P W i i k ż ą s k k e n y R 12 W 2013 roku wartość polskiego rynku książki w cenach zbytu wydaw- ców wyniosła 2,68 mld zł, notując wzrost o zaledwie 0,4 proc. w stosun- ku do wyniku z 2012 roku (2,67 mld zł). W kolejnym roku przychody spadły o 7,1 proc., osiągając wartość 2,48 mld zł. Rok 2015 zakończył się spadkiem przychodów ze sprzedaży o 2,8 proc., do poziomu 2,41 mld zł. W kolejnym roku, po spadku o 1,7 proc., przychody wydawców wyniosły 2,37 mld zł. W latach 2015-2016 tylko nieliczne z największych podmiotów w hurcie książkowym zanotowały wzrosty sprzedaży: Firma Księgarska Olesiejuk, Ateneum, Edu-książka i Platon. Większości dotknęły jednak spadki sprzedaży, choć różni je stopień i przyczyny takiego stanu rzeczy. Spadki zaliczyli: Azymut, Super Siódem- ka, Wikr czy Dictum. Prognozy dla firm zajmujących się sprzedażą podręczników na kolejne lata są fatalne, przede wszystkim w związku z wprowadzeniem przez rząd w 2014 roku darmowego podręcznika do I klasy szkoły podstawowej, tak- że zapowiedzi rozciągnięcia tego projektu na cały segment nauczania zin- tegrowanego. Zmiany w obrocie ofertą szkolną, jakie wprowadzono w 2017 roku, wraz ze zmianą systemu edukacji ogólnej – powrotu do modelu ośmioletniej szkoły podstawowej oraz rezygnacji z rządowego podręcznika do naucza- nia zintegrowanego, w największej mierze przełożą się na wzrost przycho- dów kilku czołowych wydawnictw z sektora szkolnego. To efekt dominacji sprzedaży w modelu bezpośrednim, która obsługiwana jest w znacznym stopniu z pominięciem tradycyjnego sektora dystrybucyjnego. Niektórym graczom zapewne uda się „obsłużyć” część sprzedaży podręczników ko- mercyjnych wydawnictw do nauczania w klasach 1-3 szkoły podstawowej, jednak skala takiej sprzedaży nie jest w stanie zrekompensować strat finan- sowych, jakich sektor ten doznał po roku 2014. Warto bowiem pamiętać, że wprowadzenie finansowania zakupu podręczników i pomocy szkolnych do pozostałych etapów nauczania ogólnego ze środków publicznych, odby- wa się za cenę co najmniej o 1/3 niższą od wcześniej ustalonych cen przez wydawców komercyjnych. Przez wiele lat rynek hurtowy charakteryzowała spora różnorodność przyjętych strategii prowadzenia biznesu w zakresie dystrybucji. Po 2014 ro- ku dla wielu podmiotów ratunkiem przed spodziewaną, w ciągu kilku lat, upadłością okazuje się konsolidacja lub inwestycje zmierzające do dywer- syfikacji przychodów. Tej ostatniej hołdowały firmy takie jak Firma Księgarska Olesiejuk, Azy- mut, Edu-książka, Wikr, Super Siódemka i Platon. i K S ę g a r S t w o h u r t o w e 13 Na przestrzeni ostatniej dekady najbardziej efektywny biznesowo system naczyń połączonych stworzyła Firma Księgarska Olesiejuk. Nowoczesne i wydajne zaplecze logistyczne i produktowe (poligraficzne i wydawnicze) wsparte szeroką ofertą autorskich kanałów dystrybucyjnych (sprzedaż do marketów, na rynek otwarty, własna sieć księgarń stacjonarnych i zintegro- wany z nią sklep internetowy) składają się obecnie na ekosystem, którego roczne przychody przekraczają wartość pół mld zł. W latach 2014-2016 Firma Księgarska Olesiejuk notowała wynik netto w wysokości ok. 10 proc., co pozwoliło jej zostawiać rynkowych konku- rentów daleko w tyle. Z firmą hurtową pośrednio powiązana jest spółka Dressler, która w po- łowie 2017 roku z jednej strony kontrolowała kilka podmiotów wydawni- czych (Świat Książki, Notabene Polska, Albatros, Bellona, Wydawnictwo Elżbieta Jarmołkiewicz), a z drugiej odpowiadała za operacyjną działalność dynamicznie powiększającej liczbę punktów sprzedaży detalicznej sieci Księgarnie Świat Książki oraz sklepu internetowego Swiatksiazki.pl, który prowadzi sprzedaż oferty drukowanej i cyfrowej. Do tego dodać należy bliską, czy też niemal wyłączną, współpracę z ofi- cynami takimi jak Fabryka Słów (wydawnictwo oraz księgarnia interneto- wa Fabryka.pl, która od lipca 2014 roku działa pod adresem Swiatksiazki. pl) czy Bukowy Las, a także wielu wydawców, których Firma Księgarska jest wyłącznym dystrybutorem. Na przełomie 2016 i 2017 roku rynek zelektryzowała informacja o pla- nach przejęcia przez Grupę Empik firmy hurtowej Platon, która na wyłącz- ność obsługuje takie firmy jak Cdp.pl, Grupa Mac, Smak Słowa, Filia, Esteri, Tadam, Kocur Bury, Druganoga, Mind Dream, Konemann. Wcześniej, w 2016 roku, Grupa Empik prowadziła negocjacje z właścicielami konku- rencyjnych wobec Platona firm hurtowych, jak Azymut czy Ateneum. Po kilkumiesięcznym postępowaniu Urząd Ochrony Konkurencji i Konsu- mentów wydał zgodę na przeprowadzenie transakcji. Jej finalizacja nastąpiła jesienią 2017 roku, a tak fakt ten komentowała Ewa Szmidt-Belcarz, prezes Grupy Empik: Empik stawia na ciągły rozwój oferty książkowej – tak, aby za- pewnić odbiorcom o różnych preferencjach czytelniczych najszerszy na rynku wybór tytułów we wszystkich gatunkach. Bliska współpraca z Platonem, który skupia ofertę od 300 wydawców, pozwoli nam ten cel zrealizować1. W pierw- szym okresie po zmianach właścicielskich Platon utrzymał dotychczasowy azymut swojej działalności, w tym rozwój oferty w zakresie wsparcia logi- stycznego swoich partnerów biznesowych, czym od połowy 2015 roku zaj- mowała się kontrolowana przez hurtownię spółka Platon Logistyka. „„ 1. Paweł Waszczyk, „Platon w Grupie Empik”, „Biblioteka Analiz” nr 16/2017. 7 1 0 2 e c s l o P W i i k ż ą s k k e n y R 14 Tymczasem lider – pod względem wysokości realizowanych obrotów – sektora hurtowej sprzedaży książek, czyli należąca do Grupy PWN firma dystrybucyjna Azymut, był jednym z podmiotów, które stały się ofiarami zmian na rynku książki szkolnej, zapoczątkowanych w 2014 roku. Od po- czątku bieżącej dekady firma dynamicznie rozwijała ten fragment swojej działalności, a także w obszarze współpracy z księgarniami internetowymi i bibliotekami publicznymi. Spółka inwestowała też w rozwój infrastruk- tury magazynowej i bazy logistycznej oraz nowych usług oferowanych wy- dawcom, jak druk cyfrowy. Kompetencje w zakresie obsługi sklepów in- ternetowych testuje w oparciu o współpracę z podmiotami e-commerce z Grupy PWN (Ravelo, Lideria). Ponadto firma, podobnie jak jej czołowi konkurenci, konsekwentnie sta- wia na poszerzanie własnego asortymentu, czego dowodem jest wprowa- dzenie do oferty zabawek i produktów papierniczych. Na ten pozytywny obraz nakładają się jednak również spadki przychodów ze sprzedaży, powtarzające się opóźnienia w płatnościach i coraz powszech- niejsze negatywne opinie kontrahentów biznesowych, zarówno wydawców, jak i detalicznych sprzedawców stacjonarnych, dotyczące spadającej efektyw- ności działań w obszarze dystrybucji produkcji wydawniczych. Jednym z nielicznych podmiotów hurtowych, które utrzymują pozy- tywną dynamikę sprzedaży, pozostaje krakowska firma Ateneum, która szybki rozwój zawdzięcza umiejętnemu połączeniu aktywnej polityki ce- nowej i jakości świadczonych usług, choć w porównaniu do innych liderów segmentu nieco odstaje pod względem poziomu infrastruktury magazy- nowej wspierającej proces sprzedażowy. Niezawodnie przewagą Ateneum jest umiejętność poszerzania grupy odbiorców z segmentu detalicznego kosztem rynkowych konkurentów. Dzięki niej firma potrafiła skutecznie zminimalizować konsekwencje utraty przychodów z oferty szkolnej, które do 2014 roku odpowiadały za znaczną część jej obrotów i chyba najefek- tywniej w skali całego rynku uzupełniła tę lukę przychodami ze sprzedaży książek pozaedukacyjnych. Przypadek Atenum jest tu jednak niemal odosobniony, bowiem więk- szość z konkurentów krakowskiej firmy zdecydowanie gorzej odczuła zmia- ny, do jakich doszło w 2014 roku. W grupie hurtowni edukacyjnych od lat funkcjonowały te same firmy: Wikr, Super Siódemka, Rema, FK Serwis, Milo, Cegielski, a także białostocki Emar, były udziałowiec Wikr Konsor- cjum, który w ostatnich latach nie tylko umacniał pozycję w regionie, ale również podejmował ekspansję w innych obszarach, czego efektem było po- wstanie filii firmy w Olsztynie i Lublinie. Obraz sektora uzupełniało jeszcze kilka mniejszych, regionalnych czy wręcz lokalnych podmiotów. W pierw- szej połowie dekady do czołówki dołączył wspominany już Azymut, którego i K S ę g a r S t w o h u r t o w e 15 obrót na podręcznikach szkolnych przekraczał w szczytowym momencie 60 mln zł, plasując firmę w pierwszej piątce graczy tego segmentu. Od 2014 roku sytuacja na rynku zaczęła przybierać coraz gorszy obrót, zwłaszcza dla średnich podmiotów hurtowych, ostatecznie doprowadzając do początku ruchów konsolidacyjnych. W lutym 2015 roku firma hurtowo- księgarska Cegielski i S-ka została przejęta przez Platformę Dystrybucyjną Edu-książka, już wówczas krajowego lidera dystrybucji publikacji języko- wych, który umiejętnie łączy kompetencje hurtowe i detaliczne. Platforma Dystrybucyjna Edu-książka Sp. z o.o., utworzona w 2006 roku przez spółki Bookland.net, Omnibus, International House i Integra, prowa- dząca sprzedaż hurtową materiałów językowych czołowych wydawnictw zagranicznych i polskich oraz podręczników do edukacji ogólnej większości polskich wydawnictw edukacyjnych, rozpoczęła właśnie nowy etap swojej działalności. W pierwszym kwartale 2015 roku nastąpiło połączenie funk- cjonalne firm Edu-książka, Bookland.net, Omnibus, International House, Integra oraz Hurtownia Książek Cegielski i Spółka2. Obecnie Edu-książka jest czołowym dystrybutorem oferty do nauczania języków obcych, obsługującym na wyłączność sprzedaż kilku najważniej- szych wydawców z tego sektora, takich jak Pearson czy Macmillan. Na początku 2016 roku doszło z kolei do przejęcia przez hurtownię Wikr krakowskiej firmy Milo, która stała się regionalnym oddziałem wielolet- niego lidera rynku edukacyjnego. Jednak to właśnie Wikr – firma Roberta Witona i Pawła Krysta – poniosła najdotkliwsze straty. W 2015 roku zanotowała potężny, blisko 30 proc. spa- dek przychodów, choć od wielu lat przychody ze sprzedaży oferty podręczni- kowej starano się uzupełniać stale rosnącymi udziałami oferty pozaszkolnej i pozaksiążkowej w obrotach, jak również dochodami pochodzącymi z wy- najmu powierzchni magazynowej oraz usług logistycznych. Rok 2016 firma zakończyła kolejnym, blisko 20 proc. spadkiem przychodów. Jedną z reakcji na dynamiczny spadek sprzedaży była próba rozbudowy własnej sieci deta- licznej, w ramach której w połowie 2017 roku działało ponad 20 punktów. W działania o charakterze konsolidacyjnym, choć w innym nieco wy- miarze, podjęła także poznańska Super Siódemka. Firma w 2015 roku zna- lazła się wśród udziałowców spółki Porozumienie Kultura, które przejęło kontrolę właścicielską nad siecią 70 księgarń, działających pod markami: Dom Książki Białystok, Gdański Dom Książki oraz Akrybia. W ciągu ko- lejnych miesięcy sieć księgarń rozpoczęła działalność pod marką BookBo- ok. Poznańska hurtownia przejęła również na wyłączność logistyczną ob- sługę tych placówek, jednak w pierwszej połowie 2017 sieć zmieniła model „„ 2. „Konsolidacja funkcjonalna”, Rynek-ksiazki.pl z dn. 11 maja 2015. 7 1 0 2 e c s l o P W i i k ż ą s k k e n y R 16 Mimo wskazanych działań konsolidacyjnych trudno mówić o dalszym rozkwicie sektora hurtowego, które było niewątpliwie faktem przez więk- szą część ostatniego dziesięciolecia. Ostatnie dwa lata to faktyczny spadek dynamiki rozwoju tego sektora rodzimej branży książki. Co więcej, część z aktywnych na nim podmiotów czeka nie lada wyzwanie przedefiniowa- nia dotychczasowego modelu prowadzonej działalności biznesowej i od- nalezienia nowej własnej drogi. Rynek sprzedaży hurtowej rozwijał się dynamicznie od drugiej połowy minionej dekady. Za wzrostem przychodów szły potężne inwestycje w ha- le magazynowe i coraz nowocześniejsze, a przede wszystkim bardziej wy- dajne, systemy logistyczne. W wyniku ciągłych poszukiwań nowych źró- deł przychodów rozbudowywane przez takie firmy jak: Firma Księgarska Olesiejuk, Platon czy Wikr od kilku lat są już zapleczem sprzedaży nie tyl- ko książek. Oferta czołowych dystrybutorów to także: gry komputerowe i planszowe, filmy i muzyka na płytach CD i DVD, zabawki, artykuły pa- piernicze. Jest to jeden z ważniejszych trendów w ewolucji oferty i biznesu czołowych dystrybutorów polskiego rynku książki. Jeden z największych wysiłków inwestycyjnych w obszarze infrastruktury magazynowo-logistycznej na przestrzeni ostatniej dekady poniósł niewątpli- wie wspominany już kilkakrotnie Azymut. W 2006 roku firma dysponowała 10 tys. mkw. powierzchni magazynowej, realizując dziennie 1200 linii zamó- wień i 13,5 tys. paczek. Sześć lat później firma dysponowała powierzchnią magazynową powiększoną o kolejne 2500 mkw., która była w stanie obsłużyć średnio dziennie 6500 paczek i 35 tys. linii zamówieniowych. swojego działania w tym zakresie i za tę część swojej działalności odpo- wiada samodzielnie. Po kolejnej, zakończonej w pierwszej połowie 2014 roku rozbudowie, po- wierzchnia magazynu centralnego z platformami wynosiła 20,5 tys. mkw. Liczba miejsc paletowych w części zasobowej przekraczała 10,5 tys. Dzien- nie firma była w stanie zrealizować 12 tys. paczek, 70 tys. linii zamówień. W połowie 2017 roku Azymut dysponował magazynem o powierzchni 25 tys. mkw. Stworzony przez firmę system umożliwia realizację w ciągu doby ponad 70 tys. linii zamówień z oferty ponad 120 tys. tytułów. Rozłożoną na kilka etapów inwestycję w nowoczesną infrastrukturę ma- gazynową przeprowadził również Platon, który w latach 2010-2013 kilkakrot- nie rozbudowywał własny kompleks biurowo-magazynowy zlokalizowany w podwarszawskiej miejscowości Macierzysz. W wyniku tych inwestycji firma uzyskała czynną powierzchnię magazynową wynoszącą 4500 mkw., na której zostało zorganizowanych 1950 lokalizacji paletowych oraz 36 tys. lokalizacji kompletacyjnych. Realizacja projektu umożliwiła uzyskanie wy- dajności procesu wydania na poziomie 40 tys. linii tygodniowo. i K S ę g a r S t w o h u r t o w e 17 Jeszcze wcześniej w olbrzymie (30 tys. mkw.) hale magazynowe w Prusz- kowie pod Warszawą zainwestowała Firma Księgarska Jacka i Krzysztofa Olesiejuków, wydając na ten cel 14,5 mln zł. Zmodernizowany kompleks służy przede wszystkim obsłudze sieci Księgarnie Świat Książki. Natomiast magazyny w Ożarowie Mazowieckim, gdzie przedsiębiorstwo ma siedzi- bę, liczą już łącznie ponad 8000 mkw. Jest to jednak o tyle zrozumiałe, że firma pragnie być pośrednikiem w sprzedaży nie tylko książek i od dawna zaopatruje nie tylko księgarnie czy biblioteki, ale też wielkopowierzchnio- we sklepy, dyskonty i stacje paliw. Inwestycje infrastrukturalne nie ominęły również czołowych podmiotów z segmentu edukacyjnego. W ostatniej dekadzie Wikr wybudował nowoczes- ny kompleks magazynowo-biurowy z halą wysokiego składowania, o łącznej powierzchni 4000 mkw. Usługi magazynowe oraz logistyczne świadczone są dla kilku wydawnictw, ale również dla firmy dystrybucyjnej Dictum. W 2010 roku poznańska Super Siódemka za ponad 5 mln zł uruchomiła nowoczesny magazyn przy ul. Towarowej. Przez lata opierająca swój biz- nes na książce szkolnej firma dziś jedną trzecią sprzedaży osiąga na ofercie ogólnej, otwierając się niezwykle mocno na bliską współpracę z księgar- niami indywidualnymi. Na przestrzeni ostatniej dekady, oprócz wymienionych, nowe zaplecze magazynowe pozyskały także firmy takie jak: gdańska L L, łódzka FK Serwis czy wspomniane już krakowskie Milo. W obszarze wykorzystywanych technologii książkowy hurt może po- chwalić się standardami na światowym poziomie. Rozpoznawanie tytu- łów po kodach kreskowych, wysoka automatyzacja, a częściowo również robotyzacja procesów, weryfikacja paczek według wagi, komputerowo ste- rowana droga zamówienia od chwili złożenia przez klienta po przygotowa- nie przesyłki, to narzędzia służące jednemu podstawowemu celowi – jak najszybszemu dostarczeniu książki do klienta. To kolejne pole rywalizacji pomiędzy poszczególnymi rynkowymi graczami. Walki o klienta – zarów- no dostawcę, jak i odbiorcę. Pytanie tylko, czy wymienione inwestycje za- gwarantują większości rynkowych graczy dalszą spokojną egzystencję na dynamicznie zmieniającym się rynku? Na wyobraźnię jego obserwatorów i uczestników działa zwłaszcza przy- kład dokonań, jakie zanotowali w tym kontekście bracia Jacek i Krzysztof Olesiejukowie. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że skopiowanie tego au- torskiego pomysłu na biznes jest niemal niewykonalne. Na rynku brakuje bowiem podmiotów wydawniczych, które w krótkim czasie zdecydowa- łyby się zrzec znacznej części biznesowej autonomii i trwale złączyć z jed- ną firmą hurtową, która zmonopolizowałaby obsługę sprzedaży ich oferty w skali całego rynku. 7 1 0 2 e c s l o P W i i k ż ą s k k e n y R 18 Obecnie na rynku tylko jeden podmiot dysponuje wystarczającym za- pleczem magazynowo-logistycznym, które gwarantowałoby względnie naj- mniej bolesne przeprowadzenie operacji takiej jak integracja systemu sprze- daży grupy o potencjale 150-200 mln zł, licząc w cenach zbytu wydawców. Mowa oczywiście o Azymucie. A nawet w przypadku tej firmy operacja ta- ka musiałaby zostać rozpisana na minimum kilkanaście miesięcy. Wydaje się bowiem, że inne podmioty hurtowe zwyczajnie nie gwarantują obecnie zdolności do przeprowadzenia takiego procesu. Znacznie gorzej od niektórych podmiotów o zasięgu ogólnopolskim ma- ją się hurtownie lokalne, w dodatku wyspecjalizowane w sprzedaży okreś- lonych publikacji. W analizach rynku hurtowego od dawna zwracaliśmy uwagę, że mniejsze podmioty coraz wyraźniej nie wytrzymują konkuren- cji z dużymi i bardziej dynamicznymi graczami, którzy dysponują znacz- nie większymi zasobami finansowymi z jednej strony, a z drugiej bardziej wydajnymi strukturami operacyjnymi, które w krótkim czasie są w stanie zorganizować sprzedaż w nowym kanale dystrybucji. Stopniowo dopro- wadziło to do znaczącej koncentracji sprzedaży hurtowej w rękach kilku czołowych podmiotów. W poprzednich wydaniach naszej publikacji wielokrotnie powtarzaliśmy, że księgarstwo hurtowe na przestrzeni ostatniej dekady było symbolem stabi- lizacji finansowej i biznesowej. To właśnie ten sektor proponował rozwiązania, które cywilizowały handel książką w Polsce, jak upowszechnienie ubezpieczeń dostaw i transakcji zawieranych z podmiotami sprzedaży detalicznej. Jednocześnie po 2010 roku to właśnie hurtownie stopniowo napędzały spiralę wojen marżowych i cenowych, które decydują o obecnym obliczu rynku. Mimo dynamicznego rozwoju firm hurtowych i wzrostu jakości świad- czonych przez nie usług, od lat niezmiennie powtarzają się postulaty wy- dawców, którzy wraz z rosnącymi oczekiwaniami rabatowymi dystry- butorów ze swojej strony domagają się kreowania efektywnych narzędzi promocji i kanałów dystrybucji książek, co w praktyce oznacza wzięcie większej odpowiedzialności za sprzedaż. To poważne wyzwanie – z roku na rok zmniejszają się jednostkowe za- mówienia nie tylko z dużych sieci księgarskich, ale generalnie z całego sek- tora detalicznego. Mimo potężnego obciążenia kosztami usług logistycznych, rynek woli zamawiać mniej i ewentualnie uzupełniać braki lub na miejsce sprzedanych książek wstawiać nowości. Okres „rynkowego życia” tytułu jest coraz krót- szy, stąd i ryzyko zaangażowania kapitałowego w promocję rośnie. Pewną nadzieją dla hurtu wciąż pozostają sklepy internetowe, dla których hurtownie są głównymi dostawcami, jednak w dążeniu do i K S ę g a r S t w o h u r t o w e 19 maksymalizacji marży własnej sprzedawcy internetowi coraz chętniej zerkają w stronę wydawców, mamiąc ich obietnicą pozostawienia wyższej marży. Jednak i ten segment stopniowo zmierza w kierunku, który zda- niem wielu obserwatorów rynku oznaczać może kolejne poważne kłopo- ty w przyszłości. Tu problemami są: ogromna konkurencja, niskie marże i konieczność ciągłego inwestowania w technologie przy ograniczonych źródłach finansowania. Obroty na rynku hurtowym w latach 1999-2016 Sprzedaż książek ogółem (w cenach zbytu wydawców) [mln zł] 1730 1950 2100 2080 2090 2210 2460 2380 2600 2910 2860 2940 2710 2670 2680 2470 2410 2370 Sprzedaż do hurtowni (w cenach zbytu wydawców) [mln zł] Sprzedaż (w cenach hurtowych) [mln zł] 900 930 990 830 855 950 1005 1040 1135 1280 1275 1360 1285 1320 1350 1220 1170 1120 1035 1070 1140 965 995 1130 1200 1265 1385 1565 1590 1700 1610 1660 1710 1555 1470 1390 Marża [proc.] udział w rynku [proc.] 15 15,1 15,2 16,3 16,8 18,9 19,4 21,6 22 22,3 24,7 25 25,3 25,6 26,4 26,5 25,6 24,2 2 47,7 47,1 39,9 40,9 43,0 40,9 43,7 43,7 44 44,6 46,3 47,4 49,5 50,4 49,4 48,5 47,3 Lata 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Ostatnia dekada to okres dużych inwestycji na rynku hurtowym, któ- re w znacznym stopniu koncentrują się obecnie wokół Warszawy, skąd w 2016 roku realizowanych było ok. 45 proc. wartości zamówień (z cen- tralnej Polski, obejmującej województwa mazowieckie, łódzkie i kujawsko- -pomorskie – ok. 65 proc.), choć ostatnie lata to również wzrost znaczenia ośrodków takich jak Kraków i Poznań. Od 2004 roku segment hurtowy utrzymuje rentowność, choć jej dy- namika gwałtownie spada. O ile w 2014 roku zysk całego hurtu wyniósł ok. 36 mln zł, przy jednoczesnym spadku wartości zrealizowanych przy- chodów, to w 2015 roku rentowność sektora hurtowego spadła do niespełna 29 mln zł, a negatywna dynamika to głównie rezultat negatywnych wyni- 7 1 0 2 e c s l o P W i i k ż ą s k k e n y R 20 ków hurtu edukacyjnego. W kolejnym roku rentowność hurtu księgarskie- go spadła do 22 mln zł. W porównaniu z rekordowym rokiem 2010, kiedy zyski wyniosły 61 mln zł, obecny poziom dochodów jest zatem 2,5-krotnie niższy. W wyniku coraz agresywniejszej polityki rabatowej hurtu, jaką obserwu- jemy od przełomu lat 2013/2014, marża hurtu, mimo delikatnego wzrostu w 2014 roku – do 26,5 proc., w kolejnych miesiącach zaczęła spadać, by na przełomie 2015 i 2016 roku osiągnąć poziom 25,6 proc. Kolejny rok przy- niósł ponowny spadek marży, tym razem do nieco ponad 24 proc. Wraz z nim spada również rentowność segmentu, choć za to zjawisko odpowiadają w głównej mierze czynniki takie jak stale rosnące koszty lo- gistyki, w tym dostaw i zwrotów towaru, a także opóźnień w płatnościach i presja rabatowa sprzedawców detalicznych. Zyski branży hurtowej za lata 2000-2016 Lata Zysk [mln zł] 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 –33 –42 –30 –3 20 32 45 31 34 32 61 31 38 45 36 27 22 Od kilku lat uśredniony rabat udzielany podmiotom hurtowym utrzy- muje się w granicach 48-52 proc., choć począwszy od 2014 roku jego realny poziom przesunął się raczej w granicę 52-54 proc., co pozwala podmiotom dystrybucyjnym na znacznie większą elastyczność we współpracy z kontra- hentami detalicznymi. Jeżeli dodamy do tego coraz bardziej kosztochłon- ne opłaty związane z logistyką zamówień, a przede wszystkim promocją w punktach sprzedaży, finalny poziom rabatu dla odbiorców hurtowych coraz częściej wynosi 55-57 proc. ceny detalicznej, a nawet sięga 60 proc. Na takie warunki handlowe decyduje się jednak coraz większa liczba zwłaszcza mniejszych wydawnictw, które dysponują ofertą o znacznie niż- szym potencjale sprzedażowym, a sprzedaż z wysokim rabatem dla klienta końcowego staje się dla nich coraz częściej jedynym efektywnym narzę- dziem promocyjno-przychodowym. Zresztą to właśnie wyższy, wywalczony przez odbiorców hurtowych ra- bat od dostawców, to jedna z najważniejszych przemian na rynku książki. Zmienia to całkowicie sposób kalkulowania zysków – zarówno wydaw- nictw, jak i dystrybutorów. Zjawisko to powoduje również spadek udzia- łu hurtowni w przychodach ze sprzedaży książek. Coraz częściej wydaw- cy decydują się bowiem na omijanie pośredników i samodzielną obsługę zamówień księgarń internetowych, a zwłaszcza na intensyfikację własnej sprzedaży w sieci. Wszystko w imię oszczędzenia kilku procent marży. i K S ę g a r S t w o h u r t o w e 21 Obecna, niemal ogólnorynkowa tendencja do szybkiej wyprzedaży na- wet premierowej, a często także bestsellerowej oferty, ma znaczący wpływ także na ceny książek. Te coraz częściej są sztucznie zawyżane, co dzięki założeniu uśrednionego rabatu dla klienta ostatecznego pozwala wydawcy prawidłowo skalkulować optymalną marżę własną. Bieżące funkcjonowanie rynku obarczone jest jeszcze jednym „grze- chem” sektora dystrybucyjnego. Chodzi o systematycznie powracającą ten- dencję do wydłużania do 120, 150, a nawet 180 dni terminów płatności za zafakturowany towar. Choć z pozoru zatory płatnicze dotyczą w naj- większym stopniu detalistów (w tym czołowych odbiorców), to opóźnie- nia w płatnościach z detalu uderzają zarówno w hurtownie, jak i wydaw- nictwa. W wielu sytuacjach hurtownik, chcąc utrzymać w ofercie dobrze rotujące tytuły, zmuszony jest kredytować przeterminowane zobowiązania partnera detalicznego. Wydaje się jednak oczywistością, że prowadzona długoter- minowo zbyt agresywna polityka rabatowa naraża finanse firmy hurtowej na poważne zagrożenia. W 2011 roku, po wprowadzeniu realnej – 5-proc. stawki podatku VAT na książkę drukowaną, doszło do zmiany zasad we współpracy handlowej między wydawnictwami a dystrybutorami – odejścia od sprzedaży komi- sowej na rzecz rozliczenia na podstawie faktur. Jednak już po kilku latach konsygnacja wróciła w pełni do łask, na powrót zwiększając nieprzewidy- walność i loteryjność takiej działalności handlowej. Innym czynnikiem determinującym charakter sprzedaży hurtowej jest prawo zwrotu. Polskie prawo wymaga od płatnika regulacji zobowiązań fakturowych w terminie 180 dni od ich wystawienia, ale jest to omijane przez politykę zwrotów i ponownych zamówień. Złą praktyką stało się też do pewnego stopnia upowszechnienie „płacenia zwrotami”, czyli sy- tuacja, w której wydawca otrzymuje zamiast gotówki kilka palet własnych niesprzedanych książek. Jednocześnie mechanizmy takie jak wysokie, a często wręcz nieograni- czone prawo zwrotu dają możliwość elastycznego zarządzania wierzytel- nościami. Mimo wielu pozytywnych zjawisk towarzyszących funkcjonowaniu rynku hurtowego, od kilku lat w branży pojawia się coraz więcej i coraz intensywniej wyrażanych głosów zawodu pod adresem hurtu. W latach 2005-2010 większość firm hurtowych skutecznie pracowała na zmianę wi- zerunku, której celem było wyjście z roli wyłącznie hurtownika (de facto magazynu i witryny do zamówień) i wcielenie się w aktywnego dystrybuto- ra, a nie tylko biernego pośrednika między wydawcą a segmentem detalicz- nym. Była to zresztą polityka, która wychodziła naprzeciw oczekiwaniom 7 1 0 2 e c s l o P W i i k ż ą s k k e n y R 22 wydawców, którzy byli w stanie przystać na wyższe oczekiwania rabatowe w zamian za lepszy poziom „pracy z ich ofertą”, wyższą efektywność hur- tu w zakresie rzeczywistego kreowania sprzedaży. Istotnym kryterium, jakim ci ostatni kierowali się przy wyborze pośred- ników, stała się liczba świadczonych przez dystrybutora usług, zwłaszcza w zakresie promocji i wsparcia sprzedaży. To, co w największym stopniu zwraca uwagę wydawców, to m.in. cha- rakter, zakres i częstotliwość promocji organizowanych dla odbiorców, zakres informacji na temat oferty na stronie internetowej hurtownika, kontrola i systematyczne korygowanie stanu zatowarowania przez przed- stawicieli firmy dystrybucyjnej, pilnowanie kompletności i płynności za- mówień. efektywność pracy W ostatniej dekadzie, z wyjątkiem jednorazowego spadku z 2007 roku, wydaj- ność pracy w przeliczeniu na jednego pracownika notowała tendencję wzro- stową lub utrzymywała się na tym samym poziomie, jak w latach 2010-2011. W 2012 roku zanotowaliśmy skokowy wzrost wydajności na jednego pracow- nika − z 1290 tys. zł w 2010 i 2011 do 1420 tys. zł. Kolejny rok to okres dalsze- go wzrostu, do rekordowego poziomu 1630 tys. zł rocznie na zatrudnionego. Wzrosty te to m.in. efekt automatyzacji pracy i poczynionych wcześniej in- westycji w infrastrukturę logistyczno-magazynową. Ostatnie lata to okres pewnych wahań wydajności na pracownika. W 2014 roku wskaźnik ten spadł do 1570 tys. zł, w kolejnych 12 miesią- cach wydajność hurtu wzrosła do 1640 tys. zł na pracownika, by w 2016 ro- ku wzrosnąć do rekordowego poziomu 1750 tys. zł na pracownika. Obecnie o rynkowej sile podmiotu hurtowego w niemal równym stop- niu decydują zakres i zasięg prowadzonej działalności oraz polityka han- dlowa, a w zasadzie jej odporność lub skłonność do uczestnictwa w woj- nach rabatowych. Z drugiej strony rośnie liczba wydawców, którym zbyt agresywna polityka rabatowa hurtowników nie odpowiada i często znie- chęca do nawiązywania współpracy handlowej. Jednak na takie twarde stanowiska mogą pozwolić sobie najsilniejsze rynkowo podmioty wy- dawnicze, dysponujące ofertą najbardziej pożądaną przez segment dys- trybucyjny. W przeważającej części przypadków o ostatecznym doborze dostaw- ców decydują same hurtownie, zatem próg wejścia na rynek dla małego debiutującego wydawcy dla wielu okazuje się być nie do przebrnięcia za- raz na początku biznesowej działalności. Wzrost znaczenia największych i K S ę g a r S t w o h u r t o w e 23 ogólnopolskich podmiotów dystrybucyjnych jest jednoznaczny z utratą obszaru wpływów i wykruszaniem się mniejszych, zwłaszcza funkcjonu- jących na rynkach lokalnych podmiotów hurtowych lub firm wyspecjali- zowanych od lat w sprzedaży konkretnych typów publikacji. Dynamiczne zmiany, jakie zachodzą na rodzimym rynku książki, sprzyjają coraz częstszym decyzjom odstąpienia od prowadzenia jednoczesnej sprze- daży hurtowej i detalicznej. Na koniec 2012 roku na rynku funkcjonowało 205 podmiotów hurtowych. W kolejnym roku ich liczba uległa dużej redukcji, aż o 17 proc., do 170 podmiotów. W 2014 roku dynamika tego procesu nieco spadła, a na koniec roku na terenie kraju działało ok. 160 hurtowni. Na koniec 2015 roku na rynku funkcjonowało około 150 podmiotów o takiej charakte- rystyce, podczas gdy na koniec kolejnego roku liczba ta spadła do ok. 125. Likwidacja kolejnych podmiotów hurtowych oraz wprowadzane w hurtow- niach zmiany technologiczne (automatyzacja procesów) wpływa negatywnie także na stan zatrudnienia w sektorze, które spadło łącznie o ponad 100 eta- tów, z 900 do 790 osób. Natomiast liczba etatów przypadających na każdy od- dział/firmę utrzymała się na poziomie nieco ponad 6 pracowników. Ta niska liczba wynika w największej mierze z wciąż istniejącego regionalnego rozdrob- nienia sprzedaży hurtowej, która często przybiera formę sprzedaży sezonowej, głównie skoncentrowanej na kiermaszach czy zaopatrzeniu szkół. Liczba hurtowni (lub oddziałów) i zatrudnionych w latach 1999-2016 Lata 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba hurtowni/ oddziałów Liczba pracowników średnia liczba etatów na oddział średnia wydajność pracy na pracownika [zł] 550 490 450 400 365 335 330 320 315 55 250 240 220 205 170 160 150 125 1300 1230 1090 1060 1070 1060 1090 1070 1280 1300 1290 1320 1250 1170 1150 990 900 790 2,4 2,5 2,4 2,7 2,9 3,2 3,3 3,3 4,1 5,1 5,2 5,5 5,7 5,7 6,2 6,2 6,0 6,3 795 tys. 870 tys. 1045 tys. 910 tys. 930 tys. 1065 tys. 1100 tys. 1180 tys. 1080 tys. 1205 tys. 1235 tys. 1290 tys. 1290 tys. 1420 tys. 1630 tys. 1570 tys. 1640 tys. 1750 tys. 7 1 0 2 e c s l o P W i i k ż ą s k k e n y R 24
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Rynek książki w Polsce 2017. Dystrybucja
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: