Darmowy fragment publikacji:
R
z
y
m
San Lorenzo
San Lorenzo
in Fonte
in Fonte
K
Rzym
Fontana di Santa
Fontana di Santa
Maria dei Monti
Maria dei Monti
J
d
V
e
a
i
i
Via Cavour
V i a d e g l i Z i n g a r
e o n i n a
V i a L
San Francesco
San Francesco
di Paola ai Monti
di Paola ai Monti
Cavour
Cavour
Via Giovanni Lanza
Via in S e l c i
Santa Lucia in Selci
Santa Lucia in Selci
Santa Maria ai Monti
Santa Maria ai Monti
San Salvatore ai Monti
San Salvatore ai Monti
i
S
e
r
p
ti
e
n
t
i
n
e i M o
a d
n
n
o
c
c
i n a
V i a B a
Santi Quirico e Giulitta
Santi Quirico e Giulitta
e ll a M a d
Santa Maria
Santa Maria
del Buon Consiglio
del Buon Consiglio
Michelangelo sMoses (statue)
Michelangelo sMoses (statue)
E
V
i
V
i
a
V
V
i
i
a
a
t
d
t
d
o
e
e
r
u
d
V
i
o
a
s
s
i
a
n
a
Universita Sapienza
Universita Sapienza
di Roma - Facolta
di Roma - Facolta
di Ingegneria
di Ingegneria
14
Basilica di San Pietro in Vincoli
Basilica di San Pietro in Vincoli
Via delle Sette S
a l e
Viale del M onte O ppio
Monti
Santa Maria della
Santa Maria della
Neve al Colosseo
Neve al Colosseo
ei Fori Im
periali
l
C
a
r
d
e
l
l
o
l
i
n
F
a
o
g
d
u
a
t
a
F
l
e
e
l
t
r
e
Clivo di Venere Felice
Chiesa di Santa
Chiesa di Santa
Francesca Romana
Francesca Romana
San Sebastian
San Sebastian
al Palatino
al Palatino
n
a
S
i
d
a
Vi
o
i
r
o
g
e
r
G
Foro Romano
Foro Romano
64
O
I
R
O
G
E
R
G
N
Colosseo
Colosseo
Parco di
Parco di
Traiano
Traiano
Via Nicola Salvi
Piazza del Colosseo
Colosseo
Colosseo
54
Domus Aurea
Domus Aurea
57
Viale
Viale Serapide
Via Labicana
P
i
a
z
z
a d
el C
olosseo
Arco di
Arco di
Costantino
Costantino
2
E LIO VIBENNA
VI A C
elio
el C
o d
arc
el P
Viale d
Parco Ninfeo
Parco Ninfeo
di Nerone
di Nerone
Santi Giovanni
Santi Giovanni
e Paolo al Celio
e Paolo al Celio
Basilica di
Basilica di
San Clemente
San Clemente
8
s
Via dei Santi Quattro
atlas miasta
w środku!
Via Capo d Africa
tilia
ti
e
rc
Via O
e
Via Marco Aurelio
u
ei Q
Via d
Via Annia
Ubezpieczenie
w podróży
elim
a
n
a
t
n
o
Ospedale Militare Celio
Ospedale Militare Celio
V
I
A
C
L
A
U
Autorka przewodnika: Agnieszka Masternak
Dziękujemy również autorkom, których teksty wykorzystano podczas opracowania
przewodnika – Magdalenie Kubas, Agnieszce Liszce i Marii Lasce.
Aktualizacja: Agnieszka Masternak
Redaktor prowadzący: Maciej Żemojtel
Redakcja i korekta wydania: Gabriela Turzańska, Maciej Żemojtel
Zdjęcie na okładce:
fot. Bartek Cieniawa
Opracowanie kartograficzne: Grzegorz Marchut, Maciej Drzniewicz,
Szymon Markowicz
Źródło pochodzenia danych kartograficznych:
OSM (http://www.openstreetmap.org)
Koncepcja graficzna serii: Panczakiewicz Art Design, Paweł Panczakiewicz
Projekt okładki i strony tytułowej: MAZAKI STUDIO Konrad Rządowski
Skład: Krzysztof Hosaja
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu ni-
niejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kse-
rograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym
lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towaro-
wymi ich właścicieli.
Autorzy oraz wydawnictwo Helion dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce infor-
macje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wyko-
rzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich.
Autorzy oraz wydawnictwo Helion nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewen-
tualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Wydawnictwo Helion
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel.: 32 2309863
e-mail: redakcja@bezdroza.pl
księgarnia internetowa: http://bezdroza.pl
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres:
http://bezdroza.pl/user/opinie/?berzc3
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydanie III
ISBN: 978-83-246-8583-7
Copyright © Helion, 2014
SPIS TREŚCI
4
Indeks atrakcji turystycznych
13
Atlas Rzymu
41
Historia Rzymu
51
Atrakcje Rzymu
193
Informacje praktyczne
• Kup książkę
• Poleć książkę
• Oceń książkę
• Księgarnia internetowa
• Lubię to!
Nasza społeczność
Kup książkę
Poleć książkę
7
Giordano Bruno
Giordano Bruno
Campo
Campo
20
dei Fiori
dei Fiori
Via d
Galleria
Galleria
Spada
Spada
70
ei GiubbonariVia degli
Via dei
Pettinari
S
p
ecchi
Santissima
Santissima
Trinità dei
Trinità dei
Pellegrini
Pellegrini
ai Catinari
ai Catinari
Conservatorio
Via del
San Paolo
San Paolo
alla Regola
alla Regola
4
H
Teatro Argentina
Teatro Argentina
Gesù Nazareno
Gesù Nazareno
all’Argentina
all’Argentina
G
Via dei Barbieri
76
Via
Florida
Santa Barbara dei Librai
Santa Barbara dei Librai
Via di Sant Anna
Santi Biagio e Carlo ai Catinari
Santi Biagio e Carlo ai Catinari
Largo di
Largo di
Torre Argentina
Torre Argentina
Chiesa di
Chiesa di
San Stanislao
San Stanislao
36
Fontana
Fontana
delle Tartarughe
delle Tartarughe
San Salvatore
San Salvatore
in Campo
in Campo
Arenula
Via
Piazza Cenci
61
Santa Maria
Santa Maria
in Publicolis
in Publicolis
Via dei Fun
ari
Santa Maria del
Santa Maria del
Pianto ai Catinari
Pianto ai Catinari
Portico di Ottavia
Portico di Ottavia
Santa Maria
Santa Maria
in Portico
in Portico
in Campitelli
in Campitelli
Via d Ara
92
c
o
eli
Museo Nazionale
Museo Nazionale
Romano – Crypta Balbi
Romano – Crypta Balbi
Sant’Ambrogio
Sant’Ambrogio
della Massima
della Massima
Via
M
o
n
t
a
n
a
r
a
Sant’Angelo
Sant’Angelo
in Pescheria
in Pescheria
121
San Tommaso
San Tommaso
ai Cenci
ai Cenci
Via Catalana
127
L U N G O T E V E R E DE CENCI
Synagoga
Synagoga
Santa Maria in Monticelli
Santa Maria in Monticelli
Palazzo Venezia
Palazzo Venezia
r
98
a n M a
Rupe Tarpea
Rupe Tarpea
V i a d i S
c o
123
Musei
Musei
Capitolini
Capitolini
81
I
80
Mercati
Mercati
di Traiano
di Traiano
ei Fori Im
Via d
Altare della Patria
Altare della Patria
1
Chiesa di Santa
Chiesa di Santa
Maria in Aracoeli
Maria in Aracoeli
45
105
Piazza del
Piazza del
Campidoglio
Campidoglio
30
Chiesa di San
Chiesa di San
Giuseppe
Giuseppe
dei Falegnami
dei Falegnami
p
eriali
Fori Imperiali
Fori Imperiali
63
Santi Luca e Martina
Santi Luca e Martina
al Foro Romano
al Foro Romano
San Lorenzo
San Lorenzo
de’Speziali in Miranda
de’Speziali in Miranda
da
Via in
Miran
I
E
T
N
O
P
D
L
A
B
I
R
A
G
Fatebenefratelli
Fatebenefratelli
(szpital Bonifratrów)
(szpital Bonifratrów)
Isola Tiberina
Isola Tiberina
72
San
San
Giovanni
Giovanni
Calibita
Calibita
San Bartolomeo all’Isola
San Bartolomeo all’Isola
LUNGOTEVERE
RAFFAELLO SANZIO
135
Trastevere
Sant’Agata in Trastevere
Sant’Agata in Trastevere
LUNGOTEVERE
DEGLI ANGUILLARA
Via della Lungaretta
Santa
Santa
Margherita
Margherita
in Trastevere
in Trastevere
Ponte Rotto
Ponte Rotto
i
l
o
r
a
n
e
F
i
i
e
d
a
i
V
o
n
San Crisogono
San Crisogono
a
c
i
l
l
a
E
G
R
E
n
V
a
S
E
i
T
d
San Giovanni
San Giovanni
S
a
i
A
V
Battista dei Genovesi
Battista dei Genovesi
R
San Salvatore della Corte
San Salvatore della Corte
(Santa Maria della Luce)
(Santa Maria della Luce)
Basilica di Santa
Basilica di Santa
Cecilia in Trastevere
Cecilia in Trastevere
L
VIA
E DI T
Via della Luce
Via Anicia
Via Pietro
eretti
P
15
Salumi
Via dei
Via dei Genovesi
Via di Santa
Cecilia
OTE
Via del Porto
G
N
LU
Santa Maria
Santa Maria
dell’Orto
dell’Orto
128
Teatro
Teatro
di Marcello
di Marcello
San Gregorio
San Gregorio
a Ponte Quattro Capi
a Ponte Quattro Capi
L
U
Via del Tempio di Goive
N
G
O
T
E
34
Chiesa di San
Chiesa di San
Nicola in Carcere
Nicola in Carcere
Foro Ro
m
ano
Santa Maria
Santa Maria
della Consolazione
della Consolazione
al Foro Romano
al Foro Romano
V
E
R
E
D
E
I
P
I
E
R
120
L
E
O
N
V
i
a
L
u
i
g
i
P
e
t
r
o
s
e
l
Sant’Omobono
Sant’Omobono
Via dei Fienili
Sant’Eligio dei Ferrari
Sant’Eligio dei Ferrari
San Giovanni
San Giovanni
Battista Decollato
Battista Decollato
Via di San Teodoro
San Giorgio
San Giorgio
in Velabro
in Velabro
San Teodoro
San Teodoro
al Palatino
al Palatino
PONTE PALATINO
130
I
San Benedetto in Piscinula
San Benedetto in Piscinula
l
i
Tempio
Tempio
di Fortuna Virilis
di Fortuna Virilis
129
3
Arco di Giano
Arco di Giano
Tempio
Tempio
di Ercole Vincitore
di Ercole Vincitore
Fontana dei Tritoni
Fontana dei Tritoni
74
Sant’Anastasia
Sant’Anastasia
Palatino
Palatino
95
A
P
I
R
Santa Maria in Cappella
Santa Maria in Cappella
E
R
E
V
La Bocca della Verita e Chiesa
La Bocca della Verita e Chiesa
di Santa Maria in Cosmedin
di Santa Maria in Cosmedin
San Vincenzo
San Vincenzo
de Paoli
de Paoli
all’Aventino
all’Aventino
C
O
TIN
N
E
V
V
I
l
i
v
o
d
A
D
C
livo di R
occa Savella
San Alessio
Parco di
E
L
e
i
P
u
b
C
I
R
licii
Via di Valle
Murcia
C
O
M
VIA D
EI C
E
R
C
HI
Via della
Madonna
dell Orto
Via di San Michele
P O RTO DI RIPA GRA N DE
Santa Maria del Priorato
Santa Maria del Priorato
Santi Bonifacio ed Alessio all’Aventino
Santi Bonifacio ed Alessio all’Aventino
Basilica di
Basilica di
Santa Sabina
Santa Sabina
Via di Santa Maria in Cosmedin
LUNG OTEVERE A
Sabina
Via di Santa
19
106
Piazza del
Piazza del
Cavalieri di Malta
Cavalieri di Malta
Via di S
Via S
a
nt Alb
erto M
a
g
n
o
M
Via L
ala
atin
b
ra
n
o
c
a
Ripa
Via
M
a
nt Ale
ssio
arc
ella
5
M i c
San Francesco a Ripa
San Francesco a Ripa
Porta Portese
Porta Portese
V i a
h
e l e Carcani
Via Portuense
Via Portuense
Lungo tevere Testaccio
Via A m erigo Vespucci
Via Giovanni Branca
Sant Anselmo
Sant Anselmo
all Aventino
all Aventino
Via R
u
b
a
ttin
o
Teatro Vittoria
Teatro Vittoria
V
i
a
L
V
i
a
M
u
c
a
d
V
I
A
M
a
s
t
r
o
G
e
l
l
a
R
A
R
M
Via Florio
Via Giovanni Branca
n i B
e
n
i
n
a
v
a
m
i
n
V ia G i o
V
i
a
B
o
F
r
a
n
k
l
i
n
o M
V ia A l d
Via A le s s a
V ia G
n
6
a ttist a B
n zi o
u
n
a
Santa Maria Liberatrice
Santa Maria Liberatrice
n i
o
d
o
i
o
r
g
i
o
o
b
b
i
a
d r o V
n
o lt a
n i
a
alv
V
i
a
G
i
n
V ia A le s s a
V ia G
r
i
V
i
a
N
i
c
o lt a
l
a
Z
o
o
a
b
a
g
l
i
a
Testaccio
V
i
a
V
a
i
d
i
P
o
r
t
a
L
a
v
e
r
n
a
Via di Santa Melania
l
e
d
i
S
V ia Icilio
selmo
a
n
t
A
n
e
n
sinio
Pollio
Via A
O
R
A
T
A
els o
n lio G
a
Viale M
m in i
Via Dei Decii
PIAZZA ALBANIA
MIDE CESTIA
VIALE DELLA
a
tin
A
PIR
s
u
a
F
nia
n
d r o V
n i
a
alv
Testaccio
Testaccio
133
V
a
i
d
i
M
o
n
t
e
T
e
s
t
a
c
c
i
o
ai o C
V ia C
Cimitero
Cimitero
Acattolico
Acattolico
Piramide di Caio Cestio
Piramide di Caio Cestio
118
e sti o
51
p o B o ario
Viale d el C a m
Via dei Conciatori
E
S
N
E
I
T
S
O
A
I
V
a l e
s
n
e
z
z
t i e
a
P i
O s
Stazione
Ostiense
V
i
a
B
a
r
t
o
l
o
m
e
o
B
o
i
V
c
i
c
a
a
t
N
s
i
c
e
o
T
l
e
t
a
Z
a
b
a
g
l
i
a
n
o
M
Via di
Viale del Cam po Boario
Kup książkę
G
Via Giovanni
da Empoli
H
o
s
s
i
Chiesa di San Saba
Chiesa di San Saba
35
An(cid:31)trione
An(cid:31)trione
Pia z z a
G ia n L o re n z o B er nini
e r n
a d
V
o
M
VIa Carlo
i
d
a
e
G
ll
i
a
a
c
P
o
o
m
r
t
a
o
A
a
Vi
Viale Giotto
Piramide
Piramide
Viale di Porta Ardeatin a
VIA
C
V
a
i
a
v
l
e
e
A
d
r
e
d
l
l
e
e
a
t
i
n
e
L
E M
Via Girola
A
R
C
O P
m
o D
a
n
dini
O
L
O
Via dei
Verbiti
Poleć książkę
I
V
i
a
d
i
S
a
Santa Prisca
Santa Prisca
n
t
a
P
r
i
s
c
a
A
S
Circo Massimo
Circo Massimo
SIM
O
52
e
n
a
i
c
e
D
e
m
r
e
V
i
a
L
Via delle T
Via della Fonte di Fauno
VIALE AVENTIN O
Via Baldassarre Peruzzi V
V
i
a
L
i
g
c
i
n
ia
P
a
A
v
i
i
e
n
t
i
n
a
o
ir
r
o
ri
o
V
i
a
d
i
S
a
n
S
a
b
a
R
Pia
e
m
z
z
u
a
ri
a
Santa Maria ai Monti
Santa Maria ai Monti
San Salvatore ai Monti
San Salvatore ai Monti
J
Fontana di Santa
Fontana di Santa
Maria dei Monti
Maria dei Monti
V
i
a
d
e
i
S
e
r
i
Via Cavour
V i a d e g l i Z i n g a r
e o n i n a
V i a L
San Francesco
San Francesco
di Paola ai Monti
di Paola ai Monti
p
ti
e
n
t
i
n
e i M o
a d
n
n
o
San Lorenzo
San Lorenzo
in Fonte
in Fonte
K
Cavour
Cavour
Via Giovanni Lanza
Via in S e l c i
Santa Lucia in Selci
Santa Lucia in Selci
86
14
Basilica di San Pietro in Vincoli
Basilica di San Pietro in Vincoli
E
u
d
V
i
o
a
s
s
i
a
n
a
Universita Sapienza
Universita Sapienza
di Roma - Facolta
di Roma - Facolta
di Ingegneria
di Ingegneria
Via delle Sette S
c
c
i n a
V i a B a
Santi Quirico e Giulitta
Santi Quirico e Giulitta
e ll a M a d
a d
Santa Maria
Santa Maria
del Buon Consiglio
del Buon Consiglio
V i
V
V
i
i
a
a
d
V
e
i
t
t
l
F
o
a
r
i
g
n
u
o
t
d
a
l
a
e
F
e
l
t
r
e
Basilica dei Santi Cosma
e Damiano,
Tempio del Divo Romolo
Santa Maria della
Santa Maria della
Neve al Colosseo
Neve al Colosseo
V
i
a
d
e
5
40
Basilica di Massenzio
7
l
C
a
r
d
e
l
l
o
Im
Via dei Fori
periali
Clivo di
Venere Felice
Chiesa di Santa
Chiesa di Santa
Francesca Romana
Francesca Romana
Tempio
Tempio
Arco di Tito
Arco di Tito
di Wenera e Roma
di Wenera e Roma
Parco di
Parco di
Traiano
Traiano
Colosseo
Colosseo
Piazza del Colosseo
Via Nicola Salvi
Colosseo
Colosseo
54
Arco di
Arco di
Costantino
Costantino
2
P
i
a
z
z
a d
el C
olosseo
8
V
i
a
M
e
L
Tekst
Via dello Statuto
Largo Leopardi
l
a
n
r
u
a
a l e
Museo Nazionale
Museo Nazionale
d’Arte Orientale
d’Arte Orientale
Teatro Brancaccio
Teatro Brancaccio
Istituto San
Istituto San
Giuseppe di Cluny
Giuseppe di Cluny
Viale del M onte O ppio
Monti
Via Mecenate
Fortunato
Mizzi
Viale
Via Ruggero Bonghi
Via Ludovico Muratori
Via Carlo Botta
Domus Aurea
Domus Aurea
57
Via Labicana
Viale Serapide
Via Labicana
Basilica di
Basilica di
San Clemente
San Clemente
8
Via Buonarroti
Via Giusti
Via Macchiavelli
4
Via Giucciardini
Politeama
Politeama
Brancaccio
Brancaccio
Via Pasquale Villari
Santi Marcellino
Santi Marcellino
e Pietro al Laterano
e Pietro al Laterano
San Sebastian
San Sebastian
al Palatino
al Palatino
n
a
S
i
d
a
Vi
o
i
r
o
g
e
r
G
Foro Romano
Foro Romano
VIA D
EI CER
C
HI
64
O
I
R
O
G
E
R
G
N
A
S
I
D
A
I
V
Circo Massimo
Circo Massimo
PORTA CAPENA
PIAZZA DI
Parco di Porta
Parco di Porta
Santa Balbina all’Aventino
Santa Balbina all’Aventino
albina
nta B
Via di S
a
E LIO VIBENNA
VI A C
elio
el C
o d
arc
el P
Viale d
Parco Ninfeo
Parco Ninfeo
di Nerone
di Nerone
Via dei Santi Quattro
Via Capo d Africa
ti
e
rc
e
Via Marco Aurelio
u
ei Q
Via d
Via Annia
s
tilia
Via O
V
I
A
C
Clivo di Scauro
Santi Andrea
Santi Andrea
e Gregorio al Celio
e Gregorio al Celio
Santi Giovanni
Santi Giovanni
e Paolo al Celio
e Paolo al Celio
L
A
U
D
I
A
Paolo della Croce
Via di San
a
n
a
t
n
o
elim
a C
Pia
z
z
Ospedale Militare Celio
Ospedale Militare Celio
6
Basilica dei
Basilica dei
Santi Quattro Coronati
Santi Quattro Coronati
Preziosissimo Sangue
Preziosissimo Sangue
di Nostro Signore Gesù Cristo
di Nostro Signore Gesù Cristo
Via San Giovanni in Laterano
Via dei Ss. Quatro Coronati
o
d
n
o
t
o
o R
n
Ospedale San Giovanni
Ospedale San Giovanni
Via Sant o S t e f a
V
i
a
d
i
V
i
l
l
a
F
San Tommaso in Formis
San Tommaso in Formis
all’Arco di Dolabella
all’Arco di Dolabella
Santa Maria in Domnica
Santa Maria in Domnica
alla Navicella
alla Navicella
126
V
I
A
D
Santo Stefano
Santo Stefano
Rotondo
Rotondo
Obelisco di Ramsete
Obelisco di Ramsete
E
L
L
A
N
A
Via di V
alle d
Viale d
E
L
D
V
I
A
elle C
a
m
e
n
e
E
elle Ter
E T
L
L
m
e di C
E
R
M
aracalla
E D
I C
Via Antonina
A
R
A
C
Piazzale N
A
L
L
A
u
m
a Po
m
pilio
V
I
C
E
L
L
A
O
S
U
R
A D
I
V
San Sisto Vecchio
San Sisto Vecchio
a Via Appia
a Via Appia
o
Via di S a nt Eras m
Porta
Porta
Metronia
Metronia
L
L
E
V I A D
I N LATERANO
L A
L
E
A T
o
n
s
e
a
c
VIA A M B A A R A D A M
R
R
E
F
A
V i a I p p o
o
n i o
oric
Via N
a
n
glo
n
Via A
VIA GALLIA
Via Alesia
A
V
I
A
P
V
I
A
D
E
L
5
L
A
T
E
R
A
N
I
V
i
a
I
l
i
r
i
a
V
i
a
L
i
c
i
a
23
Catacombe di Diomitilla
Catacombe di Diomitilla
e Basilica SS. Nereo e Achilleo
e Basilica SS. Nereo e Achilleo
Parco Egerio
Parco Egerio
N
N
O
N
I
A
V
i
a
l
e
M
e
t
r
o
nio
Viale Giotto
Via G
u
V
i
a
d
i
V
ill
a
P
e
p
o
li
errieri
Terme di Caracalla
Terme di Caracalla
131
Viale G
uid
o B
a
c
c
elli
V
I
A
L
E
D
E
L
L
E
T
Via Antoniniana
San Cesareo
San Cesareo
in Palatio
in Palatio
Via di P
Via di Porta Latina
o
r
t
a S
a
Parco
Parco
n S
e
b
a
s
tia
n
o
Parco degli Scipioni
Parco degli Scipioni
102
E
R
M
E
D
I
C
V
i
u
Via L
Viale di P
cio F
o
d
a
Via O
a
r
d
o
B
o
bio Cilo
rt
a A
r
d
n
e
e
a
ti
n
a
e
c
c
a
r
i
Santa Marcella
Santa Marcella
Via Girolamo Dandini
Kup książkę
J
A
c
degli Scipioni
degli Scipioni
A
R
o
o
l
San Saba
C
A
L
A
n
t
o
n
i
L
n
A
i
a
n
o
Casa del Jazz
Casa del Jazz
K
Poleć książkę
L
Via Taurasia
Porta
Porta
Latina
Latina
6
Historia Rzymu
momentem było zniszczenie w 146 r. p.n.e. Kartaginy. Niedługo po
tym została podbita Grecja i Korynt. W 121 r. p.n.e. ekspansja Rzymu
skierowana została się na południową Galię, a następnie Cylię w Azji
Mniejszej i Cyrenajkę w Afryce.
Koniec Republiki, pierwszy triumwirat
i Juliusz Cezar
W I w. p.n.e. coraz częściej korzystano z instytucji dyktatury. Począt-
kowo dyktator mianowany był jedynie na sześć miesięcy, jednak
w 82 r. p.n.e. Sulla został dyktatorem na czas nieograniczony, po-
dobnie stało się w przypadku Juliusza Cezara w 49 r. p.n.e. Doszło do
tego po śmierci Sulli, kiedy kraj prowadził liczne wojny (w Hiszpanii
i w Syrii), poza tym wybuchło powstanie niewolników pod wodzą
Spartakusa (73 r. p.n.e.). Władzę przejął Pompejusz, któremu uda-
ło się zdobyć Syrię. Zbyt słaby, by rządzić samodzielnie, uformował
wraz z Krassusem i Juliuszem Cezarem w 60 r. p.n.e. tzw. pierwszy
triumwirat (rządy trzech).
Po śmierci Krassusa zaczęła się walka o władzę między Pompeju-
szem a Cezarem, który mimo zakazu wkroczył w 50 r. p.n.e. przez
rzekę Rubikon do sprzyjającej Pompejuszowi Italii, wypowiadając
słynne zdanie „kości zostały rzucone”. Wojna zakończy-
ła się w 48 r. p.n.e. zwycięstwem Cezara i przejęciem
przez niego całej władzy.
Fori Imperiali. W tle
Ołtarz Ojczyzny.
fot. Bartek Cieniawa
Cezar był znakomitym strategiem wo-
jennym, zreformował również kalendarz,
dzieląc rok na 12 miesięcy. Podczas tzw.
id marcowych, 18 marca 44 r. p.n.e., padł
jednak ofiarą spisku pod wodzą senato-
rów Marka Brutusa i Gajusza Kasjusza, któ-
rzy obawiali się upadku Republiki. Śmierć
Cezara nie doprowadziła jednak do przy-
wrócenia dawnej struktury władzy.
Początki cesarstwa –
pryncypat
Republiki (princeps senatus), od którego
pochodzi nazwa pryncypat.
Za czasów Oktawiana Augusta granice
państwa rozszerzyły się, przesuwając się
nad Ren i Dunaj w Europie, Eufrat w Azji
i pustynie w Afryce. Największy obszar
cesarstwo rzymskie osiągnęło za pano-
wania Trajana, w początkach II w. n.e. Nie-
stety z czasem, mimo osiągniętej potęgi,
imperium zaczęło upadać. Wraz ze śmier-
cią Marka Aureliusza pogłębiał się kryzys
gospodarczy i polityczny.
Zapoczątkowane przez Cezara jedyno-
władztwo było kontynuowane przez
jego adoptowanego syna i następcę
Oktawiana Augusta. Zmieniły się tylko
instytucje, przy pomocy których sprawo-
wano władzę. Początkowo Oktawian Au-
gust zawarł tzw. drugi triumwirat – układ
z Antoniuszem i Lepidusem, mający na
celu przejęcie władzy nad państwem.
Później, po rozpadzie triumwiratu i po-
konaniu Antoniusza pod Akcjum, Okta-
wian przyjął tytuł pierwszego senatora
Dominat i podział
cesarstwa rzymskiego
na wschodnie i zachodnie
Reorganizacja cesarstwa dokonała się
za cesarza Dioklecjana (284–305), który
w 284 r. zmienił ustrój z pryncypatu na
dominat. System ten oddawał całkowitą
władzę cesarzowi.
Kup książkę
44
Poleć książkę
Kup książkę
45
Poleć książkę
RZYM
B
Basilica di San Pietro
Atrakcje Rzymu
Piazza San Pietro
linia A, stacja Ottaviano
23, 32, 81, 271, 590,
przystanek Risorgimento;
34, 46, 64, 98, 571, 881, 916,
982, przystanek Cavalleggeri-
-San Pietro
19, przystanek
Risorgimento-San Pietro
X–III codz. 7.00–18.30,
IV–IX codz. 7.00–19.00,
w śr. od 13.00 –
jeśli audiencje papieskie
odbywają się na placu,
kopuła zamkn. godzinę
wcześniej w przypadku
wjazdu i dwie godziny
wcześniej w przypadku
wejścia; zwiedzanie tylko
w odpowiednim stroju
(przykryte ramiona i kolana)
+39 06 69881662
(informacja),
+39 06 69885863
(faks; rezerwacja audiencji)
www.vatican.va
wstęp wolny; kopuła:
wejście 5 EUR, wjazd 7 EUR
TAK (winda po prawej
stronie bazyliki)
Audiencje papieskie:
Audiencje mają miejsce
w środy o 10.30, zimą w sali
audiencyjnej Pawła VI, latem
na placu św. Piotra. By mieć
pewność dostania się na
audiencję (i często lepsze
miejsce) można zarezerwować
wejściówki w Prefekturze
Apostolskiej, przeważnie
wystarczy jednak odebrać
je od Gwardii Watykańskiej
30 min wcześniej. Wejściówki
są bezpłatne. W niedziele
o godz. 12.00 papież odmawia
Anioł Pański z okna Pałacu
Apostolskiego.
13
Basilica di San Pietro
(Bazylika św. Piotra)
1 C3
W miejscu męczeńskiej śmierci św. Piotra w 67 r. nawrócony cesarz
Konstantyn kazał wznieść kościół. Dawniej mieścił się tutaj cyrk Ka-
liguli, gdzie poniosło śmierć wielu chrześcijan. Obecny budynek,
który powstawał od początku XVI w. na życzenie papieża Juliusza II,
wg projektu Bramantego, jest dziełem wielu artystów – pracowali
tu m. in. Bramante, Rafael, Sangallo, a od 1546 r. michał Anioł i Ber-
nini. za datę rozpoczęcia budowy bazyliki w jej obecnym kształcie
uważa się rok 1506, kiedy to papież Juliusz II powierzył prace Dona-
to Bramantemu. Ogromna kopuła bazyliki zaprojektowana została
przez samego michała Anioła. Fasadę wykonał Carlo maderno, który
przekształcił również plan bazyliki z krzyża greckiego na łaciński. Ba-
zylika została konsekrowana w 1626 r.
Obecnie jest to największy kościół chrześcijański na świecie (więk-
sza jest tylko bazylika matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro).
Długość dłuższego ramienia krzyża bazyliki wynosi 210 m, a wy-
sokość kopuły 136 m. Na fasadzie znajdują się rzeźby Berniniego
(Chrystus oraz apostołowie), a po dwóch stronach podwyższenia
schodów – święci: Piotr (z kluczami) i Paweł (z mieczem). Wejście
do bazyliki poprzedza portyk maderny. Bazylika posiada pięć bram:
z prawej strony to Brama Święta (otwierana jedynie podczas cele-
bracji roku jubileuszowego), upamiętnia ona słowa Chrystusa: „Ja je-
stem Bramą, kto przeze mnie przejdzie, będzie zbawiony”, następnie
Brama Sakramentów (XX w.), środkowa, renesansowa Brama Filarete,
Brama Dobra i zła (XX w.). Ostatnia to Brama Śmierci dedykowana
papieżowi Janowi XXIII.
Wnętrze bazyliki jest niezwykle harmonijne, ale zwiedzających je
po raz pierwszy może przytłoczyć ogrom miejsca. Na szczegółowe
obejrzenie wszystkich skarbów we wnętrzu kościoła należy poświę-
cić sporo czasu. Na pewno nie można pominąć Piety michała Anio-
ła. znajduje się ona zaraz po prawej stronie, przy wejściu do bazyliki.
Następnie należy zajrzeć do kaplicy Świętego Krzyża i kaplicy Naj-
świętszego Sakramentu, gdzie znajduje się jedyne w bazylice malo-
widło ścienne (Święta Trójca). Prawą nawą z łatwością dotrzeć moż-
na do ołtarza głównego, pod którym znajduje się grób św. Piotra.
Nad nim rozpościera się przepiękny baldachim z brązu wykonany
przez młodego Berniniego. Nad grobem świętego znajduje się oł-
tarz główny, przy którym msze święte może odprawiać tylko papież
bądź osoby przez niego wskazane. msze odprawiane są też w kapli-
cach bocznych bazyliki.
zatrzymawszy się przed ołtarzem, warto spojrzeć w górę, by podzi-
wiać kopułę bazyliki w całym jej przepychu. Ogromna konstrukcja
fot. Bartek Cieniawa
Basilica di San Pietro
Złocone wnętrze kościoła.
Basilica di San Pietro
Pietà Michała Anioła to jedna
z najsłynniejszych rzeźb w historii.
fot. Bartek Cieniawa
fot. Bartek Cieniawa
Basilica di San Pietro
Rzeźby Berniniego wieńczące kolumnadę w pobliżu największej bazyliki Rzymu.
Kup książkę
66
Poleć książkę
Kup książkę
67
Poleć książkę
Rzym
C
Campo dei Fiori
Capella Sistina
Atrakcje Rzymu
46, 62, 64, 571, 916,
przystanek Corso Vittorio
Emanuele-Sant’Andrea
della Valle,
16, przystanki Cancelleria,
Monserrato-Piazza Farnese
8, przystanek Arenula/Cairoli
Viale Vaticano
linia A,
stacje Ottaviano, Cipro
49, przystanek Viale
Vaticano-Musei Vaticani
19, przystanek Risorgimento
http://mv.vatican.va
tak jak Muzea Watykańskie:
pn–sb. 9.00–18.00
(ostatnie wejście 16.00),
ostatnia nd. miesiąca
9.00–14.00 (ostatnie
wejście 12.30)
N 16 EUR, U 8 EUR, wstęp
wolny w ostatnią nd.
miesiąca, wejście jedynie
razem z wizytą w Muzeach
Watykańskich
TAK (rampa)
20
Campo dei Fiori
7 G4
Campo dei Fiori to pełen życia plac, który znalazł się w tytule jedne-
go z wierszy miłosza. Niegdyś odbywały się tu publiczne egzekucje,
turnieje i zgromadzenia, a od połowy XIX w. popularny targ. Nazwa
Campo dei Fiori w dosłownym tłumaczeniu oznacza „plac kwiatowy”.
Legenda głosi jednak, że wzięła się ona od kochanki Pompejusza, Flo-
ry, która tu niegdyś mieszkała. Inna wersja mówi, że w średniowieczu
plac na pewien okres został zapomniany i zamienił się w pełną kwia-
tów łąkę. W XV w. plac został wybrukowany. Campo dei Fiori rozciąga
się w miejscu, gdzie wznosiła się niegdyś świątynia Wenus, wchodzą-
ca w skład teatru Pompejusza z I w. p.n.e. (pierwszy murowany teatr
w Rzymie), mogącego pomieścić ok. 18 tys. widzów. Ślady tej dawnej
konstrukcji są jeszcze częściowo widoczne w kształcie zabudowań od
strony Via di Grotta Pinta. Na środku placu znajduje się statua z brązu
(XIX w.) upamiętniająca śmierć Giordana Bruna, który 17 lutego 1600 r.
został tu spalony na stosie. Dominikanin i humanista został posądzony
o herezję i skazany na śmierć, m.in. dlatego że głosił za Kopernikiem
i Galileuszem, że ziemia krąży wokół Słońca, a nie odwrotnie.
21
Capella Sistina
(Kaplica Sykstyńska)
1 C3
Kaplica Sykstyńska, której budowę zakończono w 1480 r., upa-
miętnia w nazwie imię fundatora – papieża Sykstusa IV. Jej
budowniczymi i architektami byli Giovannino de’Dolci oraz Bac-
cio Pontelli. Kaplica ma wymiary biblijnej świątyni Salomona
(13 × 40 × 21 m). Na prawej ścianie znajdują się freski przedsta-
wiające sceny z życia Jezusa, na lewej – z życia mojżesza. Powstały
one w latach 1481–83, a ich autorami są najwięksi umbryjscy i to-
skańscy malarze renesansu: Perugino, Pinturicchio, Botticelli, Si-
gnorelli i Ghirlandaio. Fresk na sklepieniu jest monumentalnym
dziełem michała Anioła malowanym w latach 1508–12. Przedsta-
wia dzieje ludzkości widziane przez pryzmat religii, na czwartym
obrazie widnieje słynne Stworzenie Adama.
Na ścianie ołtarzowej kaplicy można zobaczyć Sąd Ostateczny
ukończony przez michała Anioła ok. 1540 r. To niezwykłe dzie-
ło, w centrum którego znajduje się wizerunek Chrystusa z matką
u boku, oddaje niepokoje bliższe nadchodzącej już epoce baroku.
zaskakuje symetria fresku, należy zwrócić też uwagę na ruch po-
staci w górę (zbawieni) i w dół (potępieni). Św. Bartłomiej trzyma
w ręku własną skórę (zginął męczeńską śmiercią obdarty ze skóry) –
co ciekawe, jest to autoportret samego michała Anioła.
fot. Bartek Cieniawa
Capella Sistina
Figura św. Piotra.
Campo dei Fiori
Pomnik Giordana Bruna.
fot. Agnieszka Masternak
fot. Bartek Cieniawa
Capella Sistina
Wejście do kaplicy znajduje się po prawej stronie bazyliki San Pietro.
Kup książkę
76
Poleć książkę
Kup książkę
77
Poleć książkę
Rzym
C
Cimitero Acattolico
Circo Massimo
Colonna Traiana
Atrakcje rzymu
51
Cimitero Acattolico
7 H6
Via Caio Cestio 6
linia B, stacja Piramide
http://cemeteryrome.it
pn.–sb. 9.00–17.00,
nd. i św. 9.00–13.00,
ostanie wejście 30 min
przed zamknięciem
wstęp wolny; sugerowany
datek cmentarz (3 EUR)
TAK
Niedaleko 118 piramidy Kajusza Cestiusza znajduje się cmen-
tarz – pierwszy, na którym chowani byli cudzoziemcy i przybysze,
innej niż katolicka wiary (najczęściej protestanci). Do czasu usta-
nowienia cmentarza nie-katolicy w rzymie byli chowani prawdo-
podobnie pod wzgórzem Pincio, tam gdzie grzebane były rów-
nież kobiety lekkich obyczajów. Pogrzeb nie-katolika odbywał się
nocą, zakazane też było umieszczanie na nagrobkach znaku krzyża.
Na cmentarzu przy Via Caio Cestio spoczywają m.in. Shelley i Keats
(ich groby są licznie odwiedzane przez turystów, zwłaszcza z Wielkiej
Brytanii), a także wielu innych podróżników i „zwykłych” śmiertelni-
ków. miejsce emanuje spokojem i jest bardzo sugestywne.
Via del Circo Massimo
linia B, stacja Circo Massimo
Foro di Traiano
linia B, stacja Colosseo
53, 85, 87, 117, 175, 186,
271, 571, 810, przystanek
Fori Imperali-Campidoglio
52
Circo Massimo
(Circus Maximus)
7 I5
Największy stadion starożytnego rzymu wybudowany został w VII w.
p.n.e. w dolinie pomiędzy Palatynem a Awentynem. Według legen-
dy to właśnie w tym miejscu rzymianie zorganizowali igrzyska dla
Sabinów, a później uprowadzili ich kobiety (porwanie Sabinek).
Ogromny obiekt był rezultatem rozbudowy: najpierw w II w. p.n.e.,
kiedy to drewniane konstrukcje zastąpiono kamiennymi, a następ-
nie za czasów Cezara. Odbywały się tu m. in. wyścigi rydwanów. Ko-
lory woźniców: biały, niebieski, zielony i czerwony oznaczały przy-
należność do konkretnych frakcji wspierających drużyny. Ostatnie
zawody odbyły się tu w 549 r. n.e. Dziś po stadionie pozostał pusty
plac porośnięty trawą.
53
Colonna Traiana
(kolumna Trajana)
3 I3
Dominująca nad ruinami rzymskich forów kolumna uważana jest za
jedną z najpiękniejszych na świecie. Postawiona została dla upamięt-
nienia zwycięstwa cesarza Trajana nad Dakami. Wygranie tamtych
wojen w latach 101–103 i 107–108 uczyniło cesarstwo największym
w całej dotychczasowej historii. mierząca 40 m kolumna opleciona
została spiralnym pasem pokrytym płaskorzeźbami oddającymi sce-
ny podboju Dacji. Pierwotnie płaskorzeźby te były pokryte farbą w ży-
wych kolorach. Wewnątrz kolumny znajdują się kręte schody prowa-
dzące na jej szczyt, który zdobiła niegdyś figura cesarza zastąpiona
w 1587 r. posągiem św. Piotra dłuta Tomaso della Porta.
Colonna Traiana
Płaskorzeźby zdobiące kolumnę opowiadają dzieje podboju Dacji.
Kup książkę
102
Poleć książkę
Kup książkę
103
© Paula Stanley | Dreamstime.com
Poleć książkę
rzym
Via dei Fori Imperiali
linia B, stacja Colosseo
+39 06 39967700
(rezerwacja biletów)
www.coopculture.it
(rezerwacja biletów)
16 II–15 III codz.
8.30–17.00, 16 III–ostatnia
sb. III codz. 8.30–17.30,
ostatnia nd. III–31 VIII
codz. 8.30–19.15, IX codz.
8.30–19.00, 1 X–ostatnia
sb. X codz. 8.30–18.30,
ostatnia nd. X–15 II
codz. 8.30–16.3; 1 I, 1 V,
25 XII zamkn.
N 12 EUR, U (obywatele UE
w wieku 18–25 l.) 7,50 EUR,
dzieci i młodzież do 18. r.
życia i seniorzy (pow. 65 l.)
wstęp wolny; bilet obejmuje
wejście na Palatyn i do
Koloseum, jest ważny 2 dni,
rezerwacja 1,5 EUR
TAK
C
Colosseo
54
Colosseo
(Koloseum)
8 J4
Budowę tego największego rzymskiego amfiteatru rozpoczął
w 72 r. n.e. cesarz Wespazjan, założyciel dynastii Flawiuszy (stąd też
Koloseum bywa nazywane teatrem Flawiuszy). Nakazał on osu-
szyć sztuczne jezioro, stworzone na życzenie Nerona w okolicy
57 pałacu Domus Aurea, i na jego miejscu wznieść przyby-
tek powszechnej rozrywki. Prace nad budowlą były kontynuowane
przez kolejnych cesarzy, a ukończone zostały za panowania Domi-
cjana. Sądzi się powszechnie, że nazwa Koloseum pochodzi od wiel-
kości budowli, prawdopodobnie jednak nazwano je tak ze względu
na stojący nieopodal znacznych rozmiarów posąg Nerona, który po
samobójczej śmierci znienawidzonego cesarza został przez Flawiu-
szy przekształcony w posąg boga słońca.
z zewnątrz Koloseum prezentuje się nadzwyczaj imponująco: zbu-
dowane jest z trzech poziomów arkad i ostatniego poziomu, w któ-
rym znajdują się otwory służące do mocowania płóciennego dachu
mającego chronić widzów przed palącym słońcem, tzw. Velarium.
Ocenia się, że amfiteatr mógł pomieścić ponad 50 tys. widzów, co
więcej, dzięki licznym wyjściom, zwanym vomitoriami, można go
było bardzo szybko opróżnić. Podłoga wykonana była z drewna
i przysypana piaskiem (łac. arena – piasek), w który mogła wsiąkać
krew. Obecnie, gdy podłogi już nie ma, można podziwiać podziem-
ne korytarze, którymi wyprowadzano zwierzęta oraz gladiatorów na
arenę. Jak podają zapiski, ostatni spektakl odbył się w amfiteatrze
w 523 r. Później budowla na wiele lat została pozostawiona sama
sobie, aż w średniowieczu przeszła w ręce Kościoła.
Niestety forma Koloseum ucierpiała na skutek pożarów i trzęsień
ziemi. Fakt, że budowla nie pełniła już tak ważnej roli jak w starożyt-
ności, sprawił, że amfiteatr zaczęto wykorzystywać jako źródło ma-
teriałów do konstrukcji innych budynków (Bazyliki św. Piotra, Pałacu
Weneckiego czy mostu Sykstusa). Dopiero w 1744 r. papież Bene-
dykt XIV zakazał dalszej dewastacji zabytku, poświęcając go i naka-
zując utworzenie w nim stacji drogi krzyżowej. W środku budowli
umieszczono też sporych rozmiarów krzyż. W ten sposób Benedykt
XVI chciał oddać hołd męczennikom, którzy przelali swą krew na
arenie amfiteatru (źródła historyczne nie potwierdzają, jakoby Ko-
loseum było miejscem celowej egzekucji chrześcijan).
z Koloseum związane jest powiedzenie-przepowiednia, której auto-
rem jest św. Beda żyjący w VIII w. Powiedział on: „Quandiu stat Coly-
saeus stat roma; quando cadet Colysaeus cadet roma et mundus”,
co oznacza: „Dopóki istnieje Koloseum, trwać będzie rzym, kiedy
jednak runie Koloseum, zginie też rzym, a wraz z nim cały świat”.
Kup książkę
104
Poleć książkę
Atrakcje rzymu
Colosseo
Potężne Koloseum ma już prawie 2 tysiące lat.
© Pablo Debat | Fotolia.com
Colosseo
Wewnątrz amfiteatru
Kup książkę
105
© Pablo Debat | Fotolia.com
Poleć książkę
rzym
Przewodniki-Celowniki to nowatorskie publikacje turystyczne, opisujące najciekawsze
miasta i regiony Europy. Ich wyróżnikiem są dokładne mapy oraz zwięzłe, przygotowane
w formie leksykonu i ilustrowane zdjęciami opisy atrakcji turystycznych.
Nowe przewodniki dają swobodę podczas zwiedzania, wolność i niezależność podczas
wycieczek i podróży. Pozwalają w prosty sposób odnajdywać w terenie interesujące
miejsca i identyfikować obiekty. Mapa, tekst i zdjęcia uzupełniają się i tworzą wzajemnie
powiązaną całość, która sprawi, że samodzielna wędrówka po mieście stanie się prawdziwą
przyjemnością!
Rzym
Przewodnik-Celownik Rzym to:
• Atlas centrum miasta 1:12 500
• Alfabetyczny leksykon
143 największych
atrakcji turystycznych
• Ponad 170 kolorowych fotografii
• Zwięzłe informacje praktyczne
• Przejrzysty system odsyłaczy
... a wszystko po to, by w nieskrępowany sposób cieszyć się
Rzymem, bezbłędnie trafiać do wybranych przez siebie celów,
ułożyć własny plan zwiedzania, poznać i zobaczyć największe
atrakcje miasta.
1 6 0 6 6
http://bezdroza.pl
ISBN 978-83-246-8583-7
Sprawdź najnowsze promocje:
http://bezdroza.pl/promocje
Przewodniki najchętniej czytane:
http://bezdroza.pl/bestsellery
Zamów informator podróżniczy:
http://bezdroza.pl/newsletter
Helion SA
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel.: 32 230 98 63
e-mail: bezdroza@bezdroza.pl,
http://bezdroza.pl
Cena 32,90 zł
Podróż wymaga dobrego przygotowania.
Warto zadbać, by przebiegała beztrosko.
Podziwiaj piękne krajobrazy i zabytki,
wypoczywaj aktywnie, przede wszystkim
baw się dobrze. Ergo Hestia zapewni Ci
spokój i kompleksową ochronę.
www.podroze.ergohestia.pl
Pobierz darmowy fragment (pdf)
