Darmowy fragment publikacji:
Waldemar Skowroński
Akademia Wychowania Fizycznego
Józefa Piłsudskiego
Warszawa 2006
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Komitet redakcyjny
Przewodniczący
Sekretarz
Członkowie
– Jerzy Kosiewicz
– Tomasz Gabryś
– Krzysztof Klukowski
Andrzej Kosmol
Jerzy Nowocień
Anna Pawlikowska−Piechotka
Studia i Monografie nr 111
ISBN−10:
83−89630−12−5
ISBN−13: 978−83−89630−12−4
Copyright by Akademia Wychowania Fizycznego
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Przedruk i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci całości lub części książki
bez pisemnej zgody wydawcy są zabronione
Redakcja i korekta techniczna – Joanna Kłyszejko
Projekt okładki – Waldemar Dorcz
Wydawnictwo AWF
Objętość 4,3 a.w.
Warszawa 2006
Nakład 2000 egz. (druk w seriach)
Wydanie I
Format B−5
Skład, łamanie, druk
Oficyna Drukarska – Jacek Chmielewski
01−142 Warszawa, ul. Sokołowska 12A
tel./fax: (0−22) 632 83 52
fax: (0−22) 631−49−40
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
3
Spis treści
Od Autora..............................................................................................................5
Wstęp (cele pracy).................................................................................................7
Niepełnosprawność intelektualna .......................................................................13
Sprawność motoryczna........................................................................................19
Modyfikacja baterii testów „Eurofit” dla potrzeb osób niepełnosprawnych
intelektualnie..................................................................................................23
Udział osób niepełnosprawnych w badaniach ...................................................27
Sposób analizy danych ....................................................................................28
Charakterystyka somatyczna młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie
na tle populacji młodzieży pełnosprawnej .......................................................31
Charakterystyki somatyczne młodzieży niepełnosprawnej z 2004 roku
w porównaniu do badań z 1993 roku...............................................................37
Sprawność motoryczna młodzieży niepełnosprawnej z 2004 roku
w porównaniu do badań z 1993 roku...............................................................45
Omówienie wyników badań ................................................................................57
Podsumowanie i wnioski .....................................................................................65
Bibliografia...........................................................................................................67
Summary and conclusions...................................................................................73
Aneks.....................................................................................................................75
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
4
Waldemar SKOWROŃSKI
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
5
Od Autora
Do podjęcia badań nad sprawnością motoryczną i jej znaczeniem na prze−
strzeni lat u osób niepełnosprawnych intelektualnie skłonił mnie brak informacji na
ten temat w dostępnym piśmiennictwie. Na moją decyzję wpłynął także fakt, że od
wielu dekad badania takie prowadzone są w populacji pełnosprawnej młodzieży
polskiej, a ich ostatni autorzy (Przewęda, Dobosz 2003) wskazują na potrzebę
badania zmian charakterystyki somatycznej i motorycznej młodego pokolenia.
Inną ważną przesłanką są bogate doświadczenia osobiste w pracy nad kształ−
towaniem sprawności motorycznej osób z niepełnosprawnością intelektualną,
datują się one od 1989 roku. Jestem trenerem olimpiad specjalnych, wielokrotnie
byłem kierownikiem reprezentacji Polski na europejskie i światowe igrzyska olim−
piad specjalnych.
Prezentowana monografia powstała na bazie wyników przedstawionych w pra−
cy „Sprawność motoryczna i budowa somatyczna osób z lekkim, umiarkowanym
oraz znacznym upośledzeniem umysłowym w wieku od 10,5 do 17,5 lat” oraz
badań ogólnopolskich wykonanych w 2004 roku. Zawiera ona analizę zmian spraw−
ności motorycznej osób z niepełnosprawnością intelektualną na przestrzeni lat
1993−2004.
Istotną nowością w pracy jest uwzględnienie postulatów środowiska, aby
określenie zjawiska upośledzenia umysłowego było mniej piętnujące i dyskrymi−
nujące dla osób niepełnosprawnych pod względem intelektualnym. W pracy zastą−
piono zatem termin „upośledzenie umysłowe” terminem „niepełnosprawność inte−
lektualna”. Dodatkowo należy wspomnieć, że współczesne definicje wskazują na
odchodzenie od administracyjnego klasyfikowania osób z niepełnosprawnością
intelektualną na rzecz precyzyjnego określania zakresu niezbędnej pomocy w róż−
nych obszarach życia.
Praca powstała w oparciu o moje wcześniejsze opracowania, konsultowane
z p. prof. Ryszardem Przewędą, którego uwagi zostały uwzględnione w tej publika−
cji. Pragnę wyrazić wdzięczność za konstruktywne uwagi.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
6
Waldemar SKOWROŃSKI
Składam wyrazy wdzięczności nauczycielom, trenerom i innym osobom,
dzięki którym możliwe było wykonanie w 2004 roku badań w całej Polsce.
Wdzięczny jestem także pracownikom Działu Nauki AWF Warszawa za spra−
wne wykonanie obsługi administracyjnej w czasie akcji przeprowadzania badań.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
7
Wstęp (cele pracy)
Niepełnosprawni intelektualnie (termin wprowadzony w 1997 roku przez
Międzynarodowe Stowarzyszenie do Badań Naukowych nad Niepełnosprawnością
Intelektualną) są pełnoprawnymi członkami swoich społeczności i mają taką samą
godność, a także prawa, jak wszyscy inni obywatele. Mają także szczególne (spe−
cjalne) potrzeby, które należy zaspokajać w miarę możliwości społeczeństwa.
W dziewiętnastym wieku zaczęto głosić potrzebę humanitarnego traktowania osób
z dysfunkcjami intelektualnymi, jednak dopiero lata siedemdziesiąte dwudziestego
wieku przyniosły bardziej dynamicznie zmiany w podejściu do kształcenia i roz−
wijania ich zdolności oraz umiejętności (Eichstaedt, Lavay 1992). W przeszłości
znacznie zaniżano ocenę możliwości osób niepełnosprawnych intelektualnie. Z po−
znawczego punktu widzenia wiele problemów związanych z różnymi obszarami
ich funkcjonowania nie zostało jeszcze wyjaśnionych. Jedną z takich ważnych
kwestii jest ich specyficzna motoryczność.Sprawność motoryczna jest fundamen−
tem, na którym buduje się wiele podstawowych, życiowo ważnych funkcji. Jest
najczęstszą formą kontaktu z otoczeniem. Charakteryzuje się znaczną zmiennością
w populacji.
Sprawność motoryczna może ulegać różnego rodzaju zaburzeniom pod wpły−
wem czynników wywołujących niepełnosprawność intelektualną. Większość auto−
rów wskazuje na opóźnienia w rozwoju motorycznym niepełnosprawnych w sto−
sunku do osób pełnosprawnych intelektualnie (Wiśniowski, Woyciechowska 1965;
Bogdanowicz 1962, 1968; Różycka 1959,1968; Strzyżewski, Iwanowski 1971;
Olszowski 1973; Halkowicz 1975; Dziedzic 1968; Dziedzic i wsp. 1978; Pańczyk
1974, 1975, 1976, 1979, 1992; Sękowska 1981, 1985; Hayden 1982; Pąchalski,
Czerner 1988; Nowak 1989; Zosgórnik 1989, 1989a; Maszczak 1991; Ślężyński
1991; Ślężyński, Gawlik 1997).
Zainteresowania badaczy były skierowane przeważnie na osoby z lekkim
stopniem niepełnosprawności intelektualnej (Halkowicz 1975; Pańczyk 1974,
1975, 1976, 1979, 1992; Jędrzejczak 1981; Ślężyński i inni 1983) i tylko nieliczne
badania obejmowały osoby umiarkowanie niepełnosprawne (Pąchalski i Czerner
1988; Pańczyk 1992; Maszczak 1994).
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
8
Waldemar SKOWROŃSKI
Wiele prac badawczych z zakresu sprawności motorycznej, a szerzej aktyw−
ności fizycznej, utwierdzało przekonanie, że osoby niepełnosprawne intelektualnie
są zdolne jedynie do uczestniczenia w adaptowanych do ich możliwości formach
aktywności ruchowej (Dziedzic 1988). Długo uważano, że dzieci z niepełnospraw−
nością intelektualną charakteryzują się patologicznymi zachowaniami, które jednak
można wyrównać poprzez celową aktywność w różnych sferach życia (Gałkowski
1979; Hulek 1981; Bilska 1989; Borzyszkowska 1973, 1985, 1987; Doroszewska
1981; Carr 1984; Ivar Lovas 1993; Cunningham 1994; Maszczak 1994; Mrugalska
1995; Ziemilska 1997; Dykcik 1998; Polkowska 1998; Czapiga, Małkiewicz 1999;
Marchewka 1999a; Olechnowicz 1991, 1994, 1999). Największe efekty eduka−
cyjne i wychowawcze uzyskano poprzez aktywność fizyczną. Obecnie nie da się
przecenić korzyści, jakie przynoszą osobom z dysfunkcją umysłową uprawiane
długofalowo ćwiczenia fizyczne.
Nagromadzona dotychczas wiedza z różnych dziedzin nauki (np. pedago−
giczna, psychologiczna, medyczna i inna) oraz doświadczenia praktyczne w pracy
z grupą osób niepełnosprawnych nie są jeszcze dostatecznie spopularyzowane
i wykorzystywane w życiu codziennym.
Osoby niepełnosprawne intelektualnie różnią się między sobą stopniem nasi−
lenia nieprawidłowości w sferze umysłowej, fizycznej i społecznej. Każda z nich
jest inna, gdyż różny i niepowtarzalny jest jej defekt genetyczny, stopień uszko−
dzenia układu nerwowego, a także zakres potrzebnej pomocy psychologiczno−
pedagogicznej. Nie dysponujemy jeszcze dostatecznie pewnymi narzędziami
pozwalającymi dokładnie określić stopień tych uszkodzeń i wpływy innych czyn−
ników. Dlatego też wymagane jest stosowanie zindywidualizowanych badań, dla
postawienia w miarę precyzyjnej diagnozy, która mogłaby wpłynąć na dostarczenie
prawidłowej opieki i ukierunkowanej rehabilitacji.
Potrafimy natomiast dosyć dokładnie ocenić sprawność motoryczną jednostki.
Sama znajomość stanu zdolności motorycznych nie pozwala oczywiście na pełne
przewidywanie zachowań motorycznych w konkretnych sytuacjach życiowych.
Próby motoryczne, uzupełnione kontrolą budowy ciała, mogą być traktowane jako
jeden z wielu mierników zdrowia a także przystosowania do życia społecznego.
Kontrola sprawności motorycznej ma także służyć rozbudzeniu świadomości osoby
niepełnosprawnej intelektualnie i rozwijać jej pozytywną postawę wobec ciała.
Specjalistom pracującym na rzecz niepełnosprawnych zaś ułatwiać programowanie
i zaplanowanie typu oraz charakteru zindywidualizowanej aktywności fizycznej.
Zmiany poziomu motoryczności obserwowane na przestrzeni dekady
mogą wskazywać na takie jej elementy, które w skali społecznej ulegają po−
prawie albo regresowi. Wnioski z tych badań powinny stać się silnym impul−
sem do działań prozdrowotnych indywidualnych i społecznych.
Efekty kontroli stanu motoryczności mogą być pretekstem do tego, aby zmie−
niać np. programy szkolne, ale też edukować niepełnosprawnych intelektualnie, jak
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)