Darmowy fragment publikacji:
1
2
Ksi(cid:261)(cid:298)ka z serii
INFORMATYKA DLA ZARZ(cid:260)DZANIA
Inne tytuły z tej serii:
Metodyki zarz(cid:261)dzania projektami informatycznymi – Z. Szyjewski
Projektowanie systemów informacyjnych – M. Doli(cid:276)ska
Technologie informatyczne w logistyce – Andrzej Szymonik
Implementacja zaawansowanych rozwi(cid:261)za(cid:276) biznesu elektronicznego
w przedsi(cid:266)biorstwie – Zbigniew Pastuszak
Komputerowe wspomaganie biznesu – Andrzej Nowicki (red.)
Rozwój informatycznych systemów wieloagentowych w (cid:286)rodowisku spo-
łeczno-gospodarczym – Stanisław Stanek, Henryk Sroka (red.)
Zarz(cid:261)dzanie przechowywaniem danych – Jakub Swacha
3
4
Autorzy: Jerzy Kisielnicki – Wst(cid:266)p, Rozdziały: 1, 2, 3 , 4, 5, 8, Zako(cid:276)czenie
Henryk Sroka – Rozdziały: 6, 7
Recenzenci wyd. I i II: prof. dr hab. Andrzej Baborski i
prof. dr hab. Bogdan Stefanowicz
Projekt okładki: Aleksandra Olszewska
Redakcja: Leszek Plak
© Copyright by
Jerzy Kisielnicki, Henryk Sroka 2005
Wydawnicwto PLACET 2005
WYDANIE ebook
Wszelkie prawa zastrze(cid:298)one. Publikacja ani jej cz(cid:266)(cid:286)ci nie mog(cid:261) być w (cid:298)adnej formie
i za pomoc(cid:261) jakichkolwiek (cid:286)rodków technicznych reprodukowane
bez zgody wła(cid:286)ciciela copyright.
Wydawca
Wydawnictwo PLACET
01-517 Warszawa
ul. Mickiewicza 18a/1
tel. (22) 8393626
fax. (22) 8396761
http://www.placet.com.pl
redakcja@placet.com.pl
ISBN 978-83-7488-042-8
Skład i łamanie: Wydawnictwo PLACET
Druk i oprawa: ebook
SPIS TRE(cid:285)CI
5
WST(cid:265)P .................................................................................................................... 9
ROZDZIAŁ 1 SYSTEM INFORMACYJNY ORGANIZACJI ................................... 13
1. System informacyjny dla zarz(cid:261)dzania ........................................................... 13
1.1. Informacja dla zarz(cid:261)dzania ......................................................................... 13
1.2. System zarz(cid:261)dzania – system informacyjny – system informatyczny ........ 17
1.3. Elementy systemu informatycznego ........................................................... 25
1.4. Generacje systemów informacyjnych zarz(cid:261)dzania i ich własno(cid:286)ci ............ 26
2. Systemy informacyjne w zarz(cid:261)dzaniu ........................................................... 31
2.1. Podstawowe typy systemów informacyjnych w organizacji ........................ 31
2.2. Kierunki rozwoju systemów informacyjnych ............................................... 34
2.3. Wymagania stawiane systemowi informacyjnemu – audyt systemu .......... 35
2.4. Techniczne i technologiczne mo(cid:298)liwo(cid:286)ci realizacji procesu
transformacji systemów informacyjnych ..................................................... 39
3. Zarz(cid:261)dzanie wiedz(cid:261) we współczesnych organizacjach ............................... 43
3.1. Zarz(cid:261)dzanie wiedz(cid:261) jako kierunek rozwoju zastosowa(cid:276)
systemów informacyjnych .......................................................................... 43
3.2. Zarz(cid:261)dzanie wiedz(cid:261) – czyli jak wykorzystać posiadane zasoby;
jak je absorbować i generować w systemie informacyjnym ....................... 50
4. Bank Handlowy S. A. jako przykład ewolucji systemu informacyjnego .... 56
ROZDZIAŁ 2. ANALIZA SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH ................................ 61
1. Cykl (cid:298)ycia systemu i miejsce w nim analizy ................................................. 61
2. Procedura analizy ............................................................................................ 65
3. U(cid:298)ytkownicy systemu i ich identyfikacja ...................................................... 66
4. Cele systemu i ich identyfikacja ..................................................................... 68
5. Warunki przeprowadzenia analizy ................................................................. 69
6. Metody i techniki analizy ................................................................................. 72
6.1. Podstawowe problemy zastosowania metod i technik
analizy w praktyce ...................................................................................... 72
6.2. Analiza potrzeb informacyjnych u(cid:298)ytkowników ........................................... 73
6.3. Wybrane metody i techniki prezentacji analizy organizacji ........................ 80
7. Komputerowe systemy wspomagaj(cid:261)ce analiz(cid:266) systemu ............................ 89
7.1. Poj(cid:266)cie komputerowych systemów wspomagania analizy ......................... 89
7.2. Analiza systemu za pomoc(cid:261) pakietu BONNI .............................................. 89
7.3. Analiza systemu metod(cid:261) DIANA................................................................. 93
7.4. Modelowanie systemu zarz(cid:261)dzania procesami biznesowymi – ADONIS .. 96
ROZDZIAŁ 3 PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH ............... 103
1. Projektowanie i jego miejsce w cyklu (cid:298)ycia systemu ................................ 103
2. Metodologia projektowania systemów informacyjnych ............................ 105
3. Metody i techniki projektowania .................................................................. 111
4. Komputerowe wspomaganie projektowania ............................................... 118
5. Jako(cid:286)ć projektu i projektowanie systemów otwartych ............................. 122
6. Doskonalenie projektu – reengineering i x-engineering ........................... 128
7. Strategia projektowania systemu informacyjnego organizacji ................. 135
8. Organizacja procesu projektowania systemu informacji organizacji ...... 148
6
8.1. Podstawowe systemy komunikacji stosowane w zespołach
projektowych i ich elementy ..................................................................... 148
8.2. System organizacji sieciowej i jego ewolucja – analiza porównawcza..... 152
8.3. Organizacja sieciowa zespołu projektuj(cid:261)cego .......................................... 155
9. Przykładowe metodyki projektowania – DPM i ARIS ................................. 156
9.1. Metodyka DPM (Digital Program Methodology) ....................................... 157
9.2.Metodyka ARIS .......................................................................................... 158
ROZDZIAŁ 4. WDRO(cid:297)ENIE SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH ....................... 161
1. Miejsce wdra(cid:298)ania w cyklu (cid:298)ycia systemu .................................................. 161
2. Strategia wdra(cid:298)ania ....................................................................................... 163
3. Czynniki wpływaj(cid:261)ce na efektywno(cid:286)ć wdra(cid:298)ania systemu ....................... 166
4. Organizacja procesu wdra(cid:298)ania ................................................................... 174
5. Kierowanie procesem wdra(cid:298)ania ................................................................. 177
6. Metoda wdra(cid:298)ania systemów informacyjnych na przykładzie
pakietu Implex ................................................................................................ 183
7. Zarz(cid:261)dzanie projektem wdro(cid:298)eniowym ....................................................... 190
ROZDZIAŁ 5. PODSTAWOWE SYSTEMY INFORMACYJNE ORGANIZACJI . 195
1 Baza Danych jako podstawowy element systemów informacyjnych
organizacji ...................................................................................................... 195
2 Baza Danych – modele, oprogramowanie ................................................... 200
2.1. Podstawowe poj(cid:266)cia i kategorie modeli ................................................... 200
2.2. Oprogramowanie Bazy Danych – Systemy Zarz(cid:261)dzania Baz(cid:261)
Danych (SZBD) i ich rozwój ..................................................................... 206
3. Podstawowe systemy informacyjne ............................................................ 210
3.1. Systemy transakcyjne .............................................................................. 210
3.2. Systemy wyszukiwania informacji i system informowania kierownictwa . 211
3.3. System monitoringu ................................................................................. 212
4. Rozwój systemów z bazy danych – hurtownie danych ............................. 214
5. Rozwój podstawowych systemów informacyjnch – gospodarka elektro-
niczna ............................................................................................................. 218
5.1. Podstawowe modele gospodarki elektronicznej i jej elementy ................. 218
5.2. Elektroniczny rynek (marketplace) jako element gospodarki
elektronicznej – procedury funkcjonowania ............................................. 221
5.3. Efekty i bariery gospodarki elektronicznej ................................................ 224
5.4. Wirtualne organizacje jako twór gospodarki elektronicznej ..................... 226
5. Komleksowe systemy informacyjne dla zarz(cid:261)dzania ................................ 232
ROZDZIAŁ 6 SYSTEMY WSPOMAGANIA DECYZJI – SWD ............................ 239
1. Geneza systemów wspomagania decyzji .................................................... 239
2. Funkcje i struktura SWD ............................................................................... 244
3. Wspomaganie rozpoznania problemu ......................................................... 247
4. Projektowanie adaptacyjne SWD ................................................................. 249
5. Systemy wspomagania decyzji z baz(cid:261) wiedzy ........................................... 256
5.1. Zarys nowej koncepcji .............................................................................. 259
6. Przewidywany wpływ SWD na decydenta, organizacj(cid:266)
i proces decyzyjny ......................................................................................... 261
7. Metody oceny SWD........................................................................................ 266
7.1. Sposoby oceny systemu .......................................................................... 266
7
7.2. Mierzenie skuteczno(cid:286)ci działania decydentów ........................................ 271
8. Integracja SE (Systemów Ekspertowych) z SWD ...................................... 272
8.1. Integracja SE i SIK .................................................................................... 272
9. Przykłady ....................................................................................................... 276
9.1. Przykład j(cid:266)zyka modelowania SWD ........................................................ 276
9.2. SWD przy udzielaniu kredytu ................................................................... 279
9.3. SWD dla decyzji finansowych w organizacji ............................................ 281
10. Nowa rola SWD w systemie informacyjnym współczesnej
organizacji ..................................................................................................... 283
ROZDZIAŁ 7. SYSTEMY EKSPERTOWE – SE .................................................. 289
1. Koncepcja systemów ekspertowych ........................................................... 289
2. Podstawowe zasady działania systemów ekspertowych .......................... 297
2.1. Zarz(cid:261)dzanie baz(cid:261) wiedzy ........................................................................ 299
2.2. Mechanizm wnioskowania ....................................................................... 300
3. Narz(cid:266)dzia budowy systemów ekspertowych ............................................. 303
3.1. J(cid:266)zyki programowania systemów ekspertowych ..................................... 303
3.2. Szkielety systemów ekspertowych .......................................................... 304
3.3. Mo(cid:298)liwo(cid:286)ci wykorzystania narz(cid:266)dzi ......................................................... 308
3.3.1. J(cid:266)zyk reprezentacji wiedzy ........................................................... 309
3.3.2. Metody wnioskowania ................................................................... 309
3.3.3. (cid:285)rodowisko tworzenia systemu ..................................................... 310
3.3.4. (cid:285)rodowisko systemowe ................................................................ 310
3.4. Ograniczenia konstrukcyjne systemów ekspertowych ............................. 311
4. Zastosowanie SE w zarz(cid:261)dzaniu i bankowo(cid:286)ci ......................................... 312
4.1. Rozwój zastosowa(cid:276) systemów ekspertowych w bankach ....................... 312
4.2. Zarys metodyki budowy bazy wiedzy w finansach ................................... 314
4.3. Koncepcja prototypowego SE do oceny płynno(cid:286)ci finansowej
banku komercyjnego ................................................................................ 318
ROZDZIAŁ 8. EKONOMICZNO-SPOŁECZNE ASPEKTY KOMPUTERYZACJI
SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH W BIZNESIE ......................... 323
1. Ocena ekonomiczna i społeczna komputeryzacji systemów
informacyjnych .............................................................................................. 323
1.1. Czynniki wpływaj(cid:261)ce na ekonomiczn(cid:261) i społeczn(cid:261) ocen(cid:266)
komputeryzacji ......................................................................................... 323
1.2. Syntetyczna i cz(cid:261)stkowa ocena komputeryzacji ....................................... 325
1.3. Drzewo decyzji dla procesu komputeryzacji systemów informacyjnych .. 328
1.4. Bariery komputeryzacji ............................................................................. 331
1.5. Problemy etyczne w ocenie systemów informacyjnych ............................ 335
2. Systemowa ocena efektywno(cid:286)ci komputeryzacji systemów
informacyjnych .............................................................................................. 338
2.1. Podstawy rachunku efektywno(cid:286)ci ............................................................. 338
2.2. Procedura Systemowego Rachunku Efektywno(cid:286)ci Informatyzacji
systemu informacyjnego organizacji ........................................................ 338
2.3. Systemowa ocena jednostkowych działa(cid:276) – Analiza Rachunkiem Sald .. 343
3. Efekty komputeryzacji systemów informacyjnych biznesu
8
– wyniki bada(cid:276) ............................................................................................... 349
3.1. Efekty globalne ......................................................................................... 349
3.2. Efekty cz(cid:261)stkowe – przykłady ich uzyskania ............................................ 350
4. Skuteczno(cid:286)ć komputeryzacji ....................................................................... 354
5. Prawne problemy komputeryzacji systemów informacyjnych ................. 356
ZAKO(cid:275)CZENIE:
Komputer we współczesnym zarz(cid:261)dzaniu
LITERATURA ....................................................................................................... 379
INDEKS ................................................................................................................. 385
– powstanie nowej szkoły zarz(cid:261)dzania ............................................................ 367
WST(cid:265)P
9
Od pierwszego wydania ksi(cid:261)(cid:298)ki upłyn(cid:266)ło 5 lat. Jest to wi(cid:266)c jej mały jubileusz. Ze
wzgl(cid:266)du na post(cid:266)p dokonuj(cid:261)cy si(cid:266) zarówno w samej TI, jak i metodach oraz tech-
nikach zarz(cid:261)dzania, cz(cid:266)(cid:286)ć materiału z poprzednich wyda(cid:276) musiała zostać zmie-
niona, uzupełniona i dostosowana do potrzeb czytelników.
Jak mo(cid:298)na wi(cid:266)c zakwalifikować oddan(cid:261) do r(cid:261)k czytelnika ksi(cid:261)(cid:298)k(cid:266)?
Je(cid:298)eli padn(cid:261) pytania: Czy jest to ksi(cid:261)(cid:298)ka o Technologii Informacyjnej i jej zasto-
sowaniach? Czy jest ona po(cid:286)wi(cid:266)cona metodom i technikom zarz(cid:261)dzania? Na oba
pytania odpowied(cid:296) jest twierdz(cid:261)c(cid:261).
Ksi(cid:261)(cid:298)ka po(cid:286)wi(cid:266)cona jest szeroko rozumianej problematyce Systemów Informa-
cyjnych Biznesu. Tematy w niej poruszane s(cid:261) tym bardziej aktualne, (cid:298)e (cid:298)yjemy
w okresie nazywanym w literaturze (A. Toffler, J. Naisbitt, P. Aburdene) czasem
tworzenia społecze(cid:276)stwa informacyjnego lub w gospodarce cyfrowej (D. Tapscott).
Stosowanie Technologii Informacyjnej powoduje przekształcanie si(cid:266) społecze(cid:276)stw
w poszczególnych krajach z modelu konsumpcyjnego na informacyjny. Dzi(cid:266)ki niej
mo(cid:298)na zastosować nowoczesne instrumenty zarz(cid:261)dzania, co w konsekwencji po-
zwala na decentralizacj(cid:266) i pluralizm decydowania. Współczesne systemy informa-
cyjne mog(cid:261) te(cid:298) wzmacniać centralizacj(cid:266), o ile jest taka wola kierownictwa organi-
zacji. O istotno(cid:286)ci problemu (cid:286)wiadczy fakt, (cid:298)e w ka(cid:298)dym ze współczesnych pod-
r(cid:266)czników z organizacji i zarz(cid:261)dzania co najmniej jeden z rozdziałów po(cid:286)wi(cid:266)cony
jest zagadnieniu systemów informacyjnych. Nadchodz(cid:261)cy okres jest cz(cid:266)sto nazy-
wany er(cid:261) informacyjn(cid:261). Er(cid:261), w której nast(cid:261)pi powszechne komunikowanie si(cid:266) za
pomoc(cid:261) Informacyjnej Technologii. Zostan(cid:261) dzi(cid:266)ki niej zniesione wszelkie bariery
i granice pa(cid:276)stwowe. Polska nie jest, co nale(cid:298)y ze smutkiem zauwa(cid:298)yć, w czołów-
ce dokonuj(cid:261)cych si(cid:266) zmian. Nie zawsze decydenci dostrzegaj(cid:261), (cid:298)e aby osi(cid:261)gn(cid:261)ć
post(cid:266)p i bogactwo nale(cid:298)y posiadać odpowiednie informacje. Jednak analiza tren-
dów rozwoju makroekonomicznego Polski pokazuje, (cid:298)e Informacyjn(cid:261) Technologi(cid:266)
mo(cid:298)na zaliczyć do przemysłów o najwy(cid:298)szym tempie wzrostu. Ksi(cid:261)(cid:298)ka, któr(cid:261) od-
dajemy do r(cid:261)k czytelnika, po(cid:286)wi(cid:266)cona jest współczesnym systemom informacyj-
nym ich budowie i zastosowaniu. Pragniemy te(cid:298) przekonać, (cid:298)e nale(cid:298)y zmienić
mentalno(cid:286)ć polskich mened(cid:298)erów. Powinni oni my(cid:286)leć o systemie informacyjnym
jak o czynniku przynosz(cid:261)cym zysk organizacji. Współczesny system informacyjny
jest to system skomputeryzowany, w którym zastosowana jest Informacyjna Tech-
nologia. Badania przeprowadzone przez Andersen Consulting i The Economist
Intelligence Unit nad okre(cid:286)leniem umiej(cid:266)tno(cid:286)ci niezb(cid:266)dnych dla skutecznego za-
rz(cid:261)dzania w 2010 roku, na pierwszym miejscu wymieniono umiej(cid:266)tno(cid:286)ć komuniko-
wania (94 odpowiedzi). A spełnienie tego warunku nie jest mo(cid:298)liwe bez systemu
informacyjnego.
10
Zakres ksi(cid:261)(cid:298)ki został w zasadzie ograniczony do (cid:286)wiata biznesu, lecz jednak
wi(cid:266)kszo(cid:286)ć zawartych w niej tre(cid:286)ci ma bardziej uniwersalny charakter. Skupienie si(cid:266)
na (cid:286)wiecie biznesu wynika z tego, (cid:298)e istnieje w nim najwi(cid:266)ksza dynamika zmian.
Autorzy w trakcie pisania ksi(cid:261)(cid:298)ki mieli dwa cele: przedstawić poradnik dla mene-
d(cid:298)erów, którzy na co dzie(cid:276) posługuj(cid:261) si(cid:266) coraz bardziej nowoczesnymi systemami
informacyjnymi oraz podr(cid:266)cznik akademicki dla wspomagania wykładów z nast(cid:266)-
puj(cid:261)cych przedmiotów:
♦ systemy informacyjne biznesu;
♦ informatyka w zarz(cid:261)dzaniu lub zastosowania informatyki w zarz(cid:261)dzaniu;
♦ projektowania systemów informacyjnych i informatycznych.
♦ informatyka gospodarcza lub informatyka ekonomiczna.
Publikacja mo(cid:298)e te(cid:298) być przydatna dla takich przedmiotów, jak: organizacja
i zarz(cid:261)dzanie, projektowanie systemów zarz(cid:261)dzania, czy te(cid:298) organizacja pracy
mened(cid:298)era.
Ksi(cid:261)(cid:298)ka jest wi(cid:266)c przeznaczona dla nast(cid:266)puj(cid:261)cych grup czytelników:
♦ studentów wydziałów ekonomicznych i zarz(cid:261)dzania uczelni ekonomicznych,
uniwersyteckich i politechnicznych,
♦ kadry kierowniczej ró(cid:298)nych szczebli,
♦ u(cid:298)ytkowników systemów informacyjnych, a wi(cid:266)c nas wszystkich.
Od czytelnika nie wymagamy specjalistycznego przygotowania. W ksi(cid:261)(cid:298)ce za-
warte s(cid:261) w(cid:261)tki teoretyczne i praktyczne. Starali(cid:286)my si(cid:266) o to, aby teorii było tylko
tyle, na ile jest to potrzebne dla zrozumienia praktyki. Je(cid:298)eli zastanowić si(cid:266) na
jakiej półce nasza ksi(cid:261)(cid:298)ka powinna być poło(cid:298)ona, to my proponujemy na dwóch:
zarz(cid:261)dzanie i zastosowania informatyki. Wła(cid:286)nie z tymi dyscyplinami naukowymi
jest ona zwi(cid:261)zana.
Trudno(cid:286)ci w pisaniu wynikaj(cid:261) z du(cid:298)ej dynamiki zmian systemów informacyj-
nych, jak te(cid:298) z nieuporz(cid:261)dkowanej terminologii z tego obszaru. St(cid:261)d te(cid:298) to, co było
aktualne w momencie powstania ksi(cid:261)(cid:298)ki, mo(cid:298)e być nie najnowsze w momencie jej
opublikowania. Dlatego te(cid:298) skoncentrowano si(cid:266) na problemach metodycznych,
a przykłady maj(cid:261) je praktycznie ilustrować. Oczywi(cid:286)cie wzorem podobnych ksi(cid:261)(cid:298)ek
kolejne jej wydania musz(cid:261) być stale aktualizowane – i tak te(cid:298) czynimy.
Logiczna konstrukcja ksi(cid:261)(cid:298)ki jest nast(cid:266)puj(cid:261)ca:
♦ rozdziały: drugi, trzeci i czwarty po(cid:286)wi(cid:266)cone s(cid:261) problematyce tworzenia i wpro-
wadzania systemu informacyjnego do organizacji, a wi(cid:266)c: analizie, projektowa-
niu i wdra(cid:298)aniu;
♦ rozdziały: pi(cid:261)ty, szósty i siódmy mówi(cid:261) o zastosowaniach i przedstawiaj(cid:261) prost-
sze, ale te(cid:298) najbardziej powszechne systemy, których podstaw(cid:261) jest baza danych
(rozdział pi(cid:261)ty), a nast(cid:266)pnie systemy bardziej zaawansowane; systemy te bezpo-
(cid:286)rednio wspomagaj(cid:261) decydenta oraz pozwalaj(cid:261) na wzbogacenie naszej wiedzy
o wiedz(cid:266) specjalistów (ekspertów); w systemach tej klasy, obok bazy danych,
stosowana jest baza modeli oraz baza wiedzy (rozdziały szósty i siódmy);
♦ rozdziały pierwszy i ostatni (ósmy) stanowi(cid:261) klamr(cid:266) ogóln(cid:261) i metodyczn(cid:261), która
spina cało(cid:286)ć problematyki ksi(cid:261)(cid:298)ki; i tak rozdział pierwszy przedstawia system
informacyjny i jego miejsce w organizacji, natomiast w ósmym konsekwencje
komputeryzacji systemów informacyjnych; stosuj(cid:261)c takie systemy nale(cid:298)y zda-
wać sobie spraw(cid:266) z pozytywów i zagro(cid:298)e(cid:276) wynikłych z komputeryzacji syste-
mów informacyjnych.
W ka(cid:298)dym z rozdziałów starano si(cid:266) przedstawić przykład, który ilustruje przed-
stawiane w nim tre(cid:286)ci. Wybór przykładów mo(cid:298)e niekiedy wzbudzić dyskusj(cid:266), dla-
czego wła(cid:286)nie ten, a nie inny. Wynika to najcz(cid:266)(cid:286)ciej z dwóch przyczyn: popularno-
(cid:286)ci rozwi(cid:261)zania i osobistej jego znajomo(cid:286)ci.
Autorzy pragn(cid:261) podzi(cid:266)kować kolegom, dzi(cid:266)ki którym unikn(cid:266)li pewnych nieja-
sno(cid:286)ci. Nasza wdzi(cid:266)czno(cid:286)ć dotyczy szczególnie profesorów: Tadeusza Wierzbic-
kiego z Uniwersytetu Szczeci(cid:276)skiego, Andrzeja Baborskiego z Akademii Ekono-
micznej we Wrocławiu, Bogdana Stefanowicza z SGH oraz dr Mariana Kurasia
z Akademii Ekonomicznej w Krakowie.
Pewne fragmenty ksi(cid:261)(cid:298)ki były dyskutowane na forum Szkoły Wiosennej Pol-
skiego Towarzystwa Informatycznego, jak i na seminariach Naukowego Towarzy-
stwa Informatyki Ekonomicznej; jeste(cid:286)my obaj członkami tych Towarzystw. Starali-
(cid:286)my si(cid:266) w miar(cid:266) mo(cid:298)liwo(cid:286)ci uwzgl(cid:266)dnić sugestie naszych kolegów, jednak nie
zawsze si(cid:266) nam to udawało, szczególnie kiedy ich zdania były przeciwstawne.
Oczywi(cid:286)cie zdajemy sobie spraw(cid:266), (cid:298)e za wszelkie niedostatki odpowiedzialno(cid:286)ć
spoczywa na nas, jak te(cid:298), (cid:298)e zgodnie z prezentowan(cid:261) w ksi(cid:261)(cid:298)ce zasad(cid:261) reengine-
eringu b(cid:266)dziemy musieli starać si(cid:266) stale j(cid:261) udoskonalać.
I jeszcze dwa podzi(cid:266)kowania:
Naszym Studentom i Współpracownikom, którzy domagali si(cid:266) bardzo stanow-
czo napisania ksi(cid:261)(cid:298)ki i pilnowali nas kiedy zostanie uko(cid:276)czona i wydana.
Wydawnictwu „Placet”, a szczególnie jego wła(cid:286)cicielowi Panu Leszkowi Plako-
wi, za jej wydanie, opracowanie redakcyjne i (cid:298)yczliwe rady.
Autorzy
12
13
Rozdział 1.
System informacyjny organizacji
1. SYSTEM INFORMACYJNY DLA ZARZ(cid:260)DZANIA
1.1.INFORMACJA DLA ZARZ(cid:260)DZANIA
Podstaw(cid:261) funkcjonowania ka(cid:298)dej organizacji jest posiadanie okre(cid:286)lonych infor-
macji, które stanowi(cid:261) jej zasoby. Nie istnieje jedna uznana definicja informacji.
W wielu ksi(cid:261)(cid:298)kach nawet rezygnuje si(cid:266) z jej definiowania, poprzestaj(cid:261)c na intuicyj-
nym, potocznym jej rozumieniu. N. Winer wprowadzaj(cid:261)c poj(cid:266)cie informacji stwier-
dza, (cid:298)e „... jest ona jak gdyby nazw(cid:261) tre(cid:286)ci pochodz(cid:261)c(cid:261) ze (cid:286)wiata zewn(cid:266)trznego”.
Jeden z twórców teorii informacji R. Ashby uwa(cid:298)a, (cid:298)e „... informacja to przekazy-
wanie ró(cid:298)norodno(cid:286)ci”. Prost(cid:261), równocze(cid:286)nie dobrze oddaj(cid:261)c(cid:261) istot(cid:266) poj(cid:266)cia infor-
macji, jest definicja podana przez W. Flakiewicza: „Informacja jest czynnikiem,
który zwi(cid:266)ksza nasz(cid:261) wiedz(cid:266) o otaczaj(cid:261)cej nas rzeczywisto(cid:286)ci”. E. Niedzielska
przytacza francuskie przysłowie, które głosi: „Bez materii nie ma nic, bez energii
wszystko jest nieruchome, bez informacji jest chaos” [Niedzielska 1998, s. 14].
Informacja na ogół ma postać jawn(cid:261). Mo(cid:298)na j(cid:261) równie(cid:298) przechowywać i udost(cid:266)p-
niać w postaci niejawnej i wtedy nazywamy j(cid:261) informacj(cid:261) wirtualn(cid:261) [Kisielnicki
1997, s. 21]. Praktykom, którzy projektuj(cid:261) i eksploatuj(cid:261) systemy informacyjne
i informatyczne, potoczne rozumienie poj(cid:266)cia informacji zupełnie wystarcza [Ole(cid:276)-
ski 1997, s. 14]. W ksi(cid:261)(cid:298)ce ograniczono rozwa(cid:298)ania nad istot(cid:261) definicji do prezen-
tacji tych jej aspektów, które s(cid:261) niezb(cid:266)dne do obja(cid:286)nienia zjawisk zwi(cid:261)zanych
z funkcjonowaniem systemów społeczno-gospodarczych. Zakładamy, (cid:298)e:
14
informacja to taki rodzaj zasobów, który pozwala na zwi(cid:266)kszenie naszej
wiedzy o nas i otaczaj(cid:261)cym nas (cid:286)wiecie.
Według B. Stefanowicza informacja ma nast(cid:266)puj(cid:261)ce własno(cid:286)ci [Stefanowicz
1997, s. 25]:
♦ jest niezale(cid:298)na od obserwatora (obiektywna),
♦ przejawia cech(cid:266) synergii,
♦ jest ró(cid:298)norodna,
♦ jest zasobem niewyczerpalnym,
♦ mo(cid:298)e być powielana i przenoszona w czasie i przestrzeni,
♦ mo(cid:298)na j(cid:261) przetwarzać nie powoduj(cid:261)c jej zniszczenia (zu(cid:298)ycia),
♦ ta sama informacja ma ró(cid:298)ne znaczenie dla ró(cid:298)nych u(cid:298)ytkowników (subiektyw-
no(cid:286)ć ocen),
♦ ka(cid:298)da jednostkowa informacja opisuje obiekt tylko ze wzgl(cid:266)du na jedn(cid:261) jego cech(cid:266).
Czytelnikowi pragn(cid:261)cemu pogł(cid:266)bić t(cid:266) tematyk(cid:266) i zainteresowanemu problema-
tyk(cid:261) samej informacji mo(cid:298)emy, mi(cid:266)dzy innymi, polecić dost(cid:266)pne w j(cid:266)zyku polskim
monografie: [Ole(cid:276)ski 1997, Pawlak 1983].
Informacja dla zarz(cid:261)dzania jest szczególnym rodzajem informacji. Pozwala na
realizacj(cid:266) takich funkcji zarz(cid:261)dzania, jak: planowanie, organizowanie, przewodze-
nie i kontrolowanie. Efektywne zarz(cid:261)dzanie jest tylko mo(cid:298)liwe wtedy, kiedy posia-
damy informacje o organizacji i jej otoczeniu. Kryterium wyodr(cid:266)bniaj(cid:261)cym ze zbioru
informacji podzbiór informacji dla zarz(cid:261)dzania jest fakt, (cid:298)e na skutek otrzymanych
wiadomo(cid:286)ci zmniejsza si(cid:266) nieokre(cid:286)lono(cid:286)ć wyboru, czy te(cid:298) oceny działania w orga-
nizacji. Dlatego te(cid:298) informacja dla zarz(cid:261)dzania ma bezpo(cid:286)rednio i po(cid:286)rednio wpływ
na proces decyzyjny.
F. Stoner i C. Wankel przedstawiaj(cid:261) nast(cid:266)puj(cid:261)cy ła(cid:276)cuch w procesie podejmo-
wania decyzji [Stoner, Wankel 1992]: DANE (surowe fakty) mog(cid:261) stać si(cid:266) → IN-
FORMACJ(cid:260) (przeanalizowanymi danymi), które mog(cid:261) stać si(cid:266) → INFORMACJ(cid:260)
ZARZ(cid:260)DCZ(cid:260) (wnioskami dotycz(cid:261)cymi działania), która mo(cid:298)e doprowadzić do →
DECYZJI I DZIAŁANIA.
Mo(cid:298)emy wi(cid:266)c przyj(cid:261)ć, (cid:298)e podstawowe cechy wyró(cid:298)niaj(cid:261)ce informacj(cid:266) dla za-
rz(cid:261)dzania w stosunku do innych jej typów s(cid:261) takie, (cid:298)e:
♦ zawsze s(cid:261) one zwi(cid:261)zane z realizacj(cid:261), wymienionych wcze(cid:286)niej, funkcji zarz(cid:261)-
dzania,
♦ pozwalaj(cid:261) na podj(cid:266)cie decyzji na ró(cid:298)nych szczeblach zarz(cid:261)dzania.
15
Wymienione cechy s(cid:261) (cid:286)ci(cid:286)le ze sob(cid:261) zwi(cid:261)zane. Pisz(cid:261)c o bezpo(cid:286)rednim i po-
(cid:286)rednim procesie podejmowania decyzji pragniemy zwrócić uwag(cid:266) na istnienie
p(cid:266)tli informacyjnych w organizacji. I tak, na przykład, informacja o wzro(cid:286)cie
popytu na okre(cid:286)lony produkt powoduje, (cid:298)e organizacja sprzedaj(cid:261)ca go, zwi(cid:266)kszy
zakup u jego producenta. Informacja o zwi(cid:266)kszeniu zakupów, mo(cid:298)e spowodować
decyzj(cid:266) o zwi(cid:266)kszeniu jego produkcji. Informacja o wzro(cid:286)cie obrotów powinna
spowodować popraw(cid:266) kondycji finansowej organizacji. Z kolei taka informacja –
w przypadku spółek akcyjnych – powinna powodować wzrost notowa(cid:276) jej akcji na
giełdzie. I tak dalej, i dalej. Informacje takie w konsekwencji mog(cid:261) być opisane za
pomoc(cid:261) j(cid:266)zyka cybernetyki, a mianowicie ujemnego i dodatniego sprz(cid:266)(cid:298)enia
zwrotnego. Informacja dla zarz(cid:261)dzania pozwala na uczenie si(cid:266) organizacji i dosto-
sowanie si(cid:266) do stale zmieniaj(cid:261)cego si(cid:266) otoczenia. O warto(cid:286)ci informacji dla zarz(cid:261)-
dzania, a wi(cid:266)c o jej u(cid:298)yteczno(cid:286)ci mo(cid:298)emy s(cid:261)dzić na podstawie decyzji podejmo-
wanych przez ich posiadacza. Poj(cid:266)cie podejmowania decyzji rozumiane jest sze-
roko. Zbie(cid:298)ne jest ono z pogl(cid:261)dami Huberta Simona (laureata Nagrody Nobla
z dziedziny ekonomii – twórcy tzw. podej(cid:286)cia decyzyjnego). Stwierdził on, (cid:298)e „.. aby
zrozumieć o co chodzi w podejmowaniu decyzji, poj(cid:266)cie to powinno być interpreto-
wane szeroko – tak szeroko, (cid:298)e stałoby si(cid:266) ono synonimem do poj(cid:266)cia zarz(cid:261)dza-
nie” [Simon 1977, s. 39].
J. A. Senn wyró(cid:298)nia nast(cid:266)puj(cid:261)ce podstawowe grupy informacji zarz(cid:261)dczej
(w naszej terminologii b(cid:266)dzie to informacja dla zarz(cid:261)dzania lub informacja bizne-
sowa) [Senn 1990]:
♦ informacja „pokrzepiaj(cid:261)ca” dotycz(cid:261)ca bie(cid:298)(cid:261)cej sytuacji organizacji; celem jej
jest zapewnienie, (cid:298)e wszystko przebiega zgodnie z przyj(cid:266)tymi zało(cid:298)eniami;
♦ informacja „rozwojowa” zwi(cid:261)zana z ocen(cid:261) stanu lub przebiegu jakiego(cid:286) zja-
wiska, lub procesu oraz wykazuj(cid:261)ca ewentualne trudno(cid:286)ci w jego realizacji;
♦ informacja „ostrzegawcza”, która sygnalizuje, i(cid:298) wyst(cid:261)piły okre(cid:286)lone zagro-
(cid:298)enia w wyniku realizacji działalno(cid:286)ci organizacji lub te(cid:298), (cid:298)e mog(cid:261) one nieba-
wem wyst(cid:261)pić.
♦ informacja „planistyczna” odnosz(cid:261)ca si(cid:266) do poziomu lub stanu przyszłego
zjawiska lub procesów gospodarczych;
♦ informacja „operacyjna”, która okre(cid:286)la działanie własnej organizacji i pozwala
na jej umiejscowienie na „mapie” działalno(cid:286)ci innych podobnych organizacji;
♦ informacja „opiniodawcza”, która dotyczy informacji o najbli(cid:298)szym oraz dal-
szym otoczeniu organizacji;
♦ informacje „kontrolowane”, które maj(cid:261) być przekazane otoczeniu (bankowi,
mediom) o działalno(cid:286)ci organizacji.
Pobierz darmowy fragment (pdf)