Zbiór tekstów będących w dużej mierze plonem konferencji naukowej zorganizowanej w styczniu 2015 roku na UKSW pt. Teoria i praktyka edukacji globalnej. Przedstawiciele środowiska akademickiego oraz pozarządowego zaprezentowali wybrane elementy współczesnego myślenia pedagogicznego na temat edukacji globalnej. Niniejsza publikacja składa się z trzech części: pierwsza ma charakter teoretyczny, druga podejmuje tematykę idei zrównoważonego rozwoju, trzecia koncentruje się na działalności organizacji pozarządowych w obszarze edukacji globalnej w Polsce.
Darmowy fragment publikacji:
Spis treści
Wprowadzenie (Zbigniew Babicki, Magdalena Kuleta-Hulboj)
7
Część I
Edukacja globalna – konteksty teoretyczne
Baumana)
WIESŁAW THEISS, Solidarność globalna i zadania edukacji (Czytając
ZBIGNIEW BABICKI, Praktyczny wymiar edukacji globalnej
MAGDALENA KULETA-HULBOJ, Wybrane koncepcje edukacji glo-
balnej
BŁAŻEJ PRZYBYLSKI, Edukacja obywatelska – w kierunku demokra-
EWA PRZYBYLSKA, Prawo człowieka do alfabetyzacji
tyzacji systemów politycznych
Część II
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju
EDYTA WOLTER, Wychowanie ekologiczne w edukacji globalnej
AGATA CABAŁA, Treści edukacji dla zrównoważonego rozwoju –
VIOLETTA RODEK, Autoedukacja szansą dla realizacji idei zrówno-
perspektywa dydaktyczna
ważonego rozwoju
17
37
61
83
99
125
149
169
2016 - Edukacja globalna.indd 5
2016-03-31 13:28:06
6
Spis treści
Edukacja globalna w działaniach organizacji
Część III
pozarządowych
ARTUR WIECZOREK, Współpraca organizacji pozarządowych z sek-
torem oświaty i szkolnictwa wyższego w dziedzinie edukacji
globalnej w Polsce
MARTA GONTARSKA, Współpraca środowiska akademickiego i or-
ganizacji pozarządowych szansą na rozwój edukacji globalnej
w Polsce
197
225
Noty o Autorkach i Autorach
237
2016 - Edukacja globalna.indd 6
2016-03-31 13:28:06
Wprowadzenie
ZBIGNIEW BABICKI
Wydział Nauk Pedagogicznych,
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
MAGDALENA KULETA-HULBOJ
Wydział Pedagogiczny, Uniwersytet Warszawski
Globalizacja jest wielowymiarowym i złożonym procesem, któremu
towarzyszą pewne stałe napięcia pomiędzy tym, co lokalne, a tym, co
globalne, albo też pomiędzy wartościami partykularnymi a uniwersalny-
mi. Jednakże globalizacja nie oznacza, a przynajmniej nie musi oznaczać,
eliminacji lokalności. Globalność staje się wspólnym doświadczeniem
światowych relacji, powiązań bądź sprzężeń społecznych, które łączą od-
dalone od siebie miejsca w taki sposób, że lokalne wydarzenia kształtują
się na podstawie zdarzeń o charakterze globalnym i odwrotnie. Wśród
badaczy problemu panuje przekonanie, że zjawisko „kurczenia się” świata
realizuje się nieustannie poprzez intencjonalne kreowanie lokalności
w permanentnym odniesieniu do globalnych wzorów lub idei1. Nieza-
leżnie od sposobu, w jaki realizują się zjawiska globalizacji w danych
1 R. Robertson, Globalization: Social Theory and Global Culture, London 1992, s. 8.
Por.: Z. Bauman, Glokalizacja, czyli komu globalizacja a komu lokalizacja, „Studia
Socjologiczne” 1997, nr 3, s. 53–68; M. Kempny, Społeczeństwo glokalne – czyli o tym,
2016 - Edukacja globalna.indd 7
2016-03-31 13:28:06
8
społecznościach, współcześnie w literaturze przedmiotu podkreśla się
zarówno zalety procesów globalizacji i korzyści płynące z uczestnictwa
w nich dla członków różnych społeczeństw, jak i związane z globalizacją
zagrożenia oraz jej negatywne konsekwencje2.
W kontekście pedagogicznym problematyka związana z globalizacją
nie ogranicza się jedynie do kwestii budzenia świadomości dokonujących
się zmian, ale oznacza również głęboką potrzebę zmierzenia się z nowymi
wyzwaniami, które są pochodną tych zmian. Zakres działań o charakterze
globalnym wyznaczają chociażby pogarszające się warunki życia człowie-
ka w wielu regionach świata, narastające ubóstwo, czy wręcz nędza mimo
wzrostu globalnego bogactwa. Dlatego bardzo ważnym wyzwaniem
dla współczesnych społeczeństw jest przekazywanie wiedzy o nowych
zjawiskach, kształtowanie umiejętności krytycznego myślenia oraz od-
powiedzialności za otaczający świat. Wydaje się, że najskuteczniejszym
nośnikiem tych wartości jest edukacja, a zwłaszcza edukacja globalna,
której głównym celem jest przygotowanie jednostek do stawiania czoła
wyzwaniom dotyczącym wszystkich ludzi. Jak zaznacza Zbyszko Melosik,
u podłoża edukacji globalnej leży przekonanie, iż współczesny człowiek
żyje w ramach „globalnych systemów”, czemu towarzyszy występowanie
zjawiska globalizacji najistotniejszych problemów, które mogą zostać
rozwiązane jedynie na płaszczyźnie ponadnarodowej bądź światowej3.
Kluczowym zadaniem edukacji globalnej jest wyjaśnianie globalnych
współzależności, a także zwracanie uwagi na źródła i konsekwencje
jak globalizacja splata się z lokalnością, w: Globalizacja i co dalej?, red. S. Amster-
damski, Warszawa 2004, s. 165–168.
2 Zob. np. Z. Bauman, Globalizacja, Warszawa 2000; M. Czerny, R. Łuczak, J. Ma-
kowski, Globalistyka: procesy globalne i ich lokalne konsekwencje, Warszawa 2007;
Globalizacja i co dalej?, dz. cyt.; N. Klein, Doktryna szoku, Warszawa 2009; taż,
No Logo, Izabelin 2004; J. Stiglitz, Globalizacja, Warszawa 2005 (dodruk 2014);
W. Wosińska, Oblicza globalizacji, Sopot 2007.
3 Z. Melosik, Edukacja globalna: nadzieje i kontrowersje, w: Ewolucja tożsamości
pedagogiki, red. H. Kwiatkowska, Warszawa 1994, s. 165.
2016 - Edukacja globalna.indd 8
2016-03-31 13:28:06
ZBIGNIEW BABICKI, MAGDALENA KULETA-HULBOJ Wprowadzenie
9
problemów współczesnych społeczeństw. Ponadto edukacja globalna
pragnie stymulować do krytycznej i świadomej refleksji nad własnym
stylem życia i wyborami, które w globalnej optyce oddziałują pozytywnie
lub negatywnie na jakość życia innych ludzi. Chcielibyśmy, by niniejsza
książka wpisywała się w tę misję podnoszenia świadomości i poziomu
wiedzy w obszarze edukacji globalnej4.
Edukacja globalna jest we współczesnym świecie ważnym zadaniem
dla demokratycznych społeczności. Wdrażanie w życie celów i założeń
edukacji globalnej uświadamia konieczność szerokiej współpracy pomię-
dzy teoretyczną refleksją a praktycznym działaniem. W poszukiwaniu
wspólnej płaszczyzny rozumienia edukacji globalnej niekiedy daje się
zauważyć pewien dysonans pomiędzy teorią akademicką a praktyką
reprezentowaną przez organizacje pozarządowe, który można niwelo-
wać na drodze wspólnego, wielopłaszczyznowego dialogu z udziałem
4 Należy w tym kontekście przywołać coraz liczniejsze polskie publikacje pedago-
giczne odnoszące się do tej problematyki, m.in.: Z. Melosik, Edukacja globalna…,
dz. cyt.; Kultury tradycyjne a kultura globalna, red. J. Nikitorowicz, M. Sobecki,
D. Misiejuk, Białystok 2001; Człowiek europejski – korzenie i droga, red. I. Wojnar,
M. Lipowski, Warszawa 2010; Odpowiedzialność globalna i edukacja globalna.
Wymiary teorii i praktyki, red. H. Ciążela, W. Tyburski, Warszawa 2012; K. Jasi-
kowska, E. Pająk-Ważna, M. Klarenbach, Edukacja globalna w Małopolsce. Pod-
mioty – praktyki – konteksty, Kraków 2015; Edukacja globalna. Polskie konteksty
i inspiracje, red. M. Kuleta-Hulboj, M. Gontarska, Wrocław 2015.
Bardzo cenna dla upowszechniania edukacji globalnej w Polsce jest także seria
wydawnicza Polskiej Akcji Humanitarnej „Wiedza prowadzi do zmian! Silna
współpraca między organizacjami pozarządowymi i środowiskiem akademickim
w promocji zagadnień rozwojowych wśród polityków i społeczeństwa”, w której
wydano następujące książki: Lokalnie – globalnie. Kluczowe zagadnienia studiów
nad rozwojem, red. G. McCann, S. McCloskey, Warszawa 2010; Zmiany klima-
tyczne – impas i perspektywy. Punkt widzenia krajów globalnego Południa, praca
zbiorowa, Warszawa 2011; T. Weis, Światowa gospodarka żywnościowa. Batalia
o przyszłość rolnictwa, Warszawa 2011; F. Sultana, A. Loftus, Prawo do wody w per-
spektywie politycznej, gospodarczej i społecznej, Warszawa 2012; Kobiety, gender
i globalny rozwój, red. N. Visvanathan, L. Duggan, N. Wiegersma, L. Nisonoff,
Warszawa 2012.
2016 - Edukacja globalna.indd 9
2016-03-31 13:28:07
10
przedstawicieli różnych środowisk aktywnych w tym obszarze. W środo-
wisku osób zajmujących się edukacją globalną istnieje wszak powszechna
zgoda co do założenia, iż potrzebna jest jej promocja wśród wszystkich
instytucji zajmujących się edukacją. Jest to konieczne, aby mogła doko-
nywać się zmiana w świadomości ludzi w zakresie problemów globalnych
i aby można było budować w nich poczucie współodpowiedzialności za
kształt współczesnego świata. Tylko dzięki zrozumieniu dokonujących
się procesów o charakterze globalnym będzie możliwe większe zaanga-
żowanie obywateli w realizację założeń edukacji globalnej.
Zebrane w tej publikacji teksty są w znacznej mierze pokłosiem
konferencji naukowej pt. „Teoria i praktyka edukacji globalnej”, zorga-
nizowanej w styczniu 2015 roku przez Wydział Nauk Pedagogicznych
Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział
Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego i Fundację Edukacja dla
Demokracji. Uczestniczyli w niej przedstawiciele i przedstawicielki za-
równo środowiska akademickiego, jak i pozarządowego. Do współpracy
nad książką zaprosiliśmy także autorów i autorki, którzy nie brali udziału
w konferencji. Ich teksty znacząco wzbogacają tematy i treści podejmo-
wane w książce.
Książka składa się z trzech części. W części pierwszej znalazły się
teksty o charakterze ogólniejszym, dotyczące różnych sposobów ujmo-
wania i teoretycznych kontekstów edukacji globalnej. Wiesław Theiss
porusza problem solidarności globalnej jako uniwersalnego projektu
moralno-etycznego, próbując – jak sam pisze – pogodzić stanowiska
katolickie i liberalne. Zbigniew Babicki podnosi praktyczny/prakseolo-
giczny wymiar edukacji globalnej, lokując ją jednocześnie w perspekty-
wie pedagogiki społecznej. Podkreśla także rolę edukacji globalnej jako
nośnika zmiany indywidualnej i społecznej. Magdalena Kuleta-Hulboj
w swoim tekście analizuje trzy mało znane w Polsce koncepcje edukacji
globalnej (Annette Scheunpflug, Vanessy Andreotti i Douglasa Bourna),
wyrosłe w odmiennych kontekstach społeczno-kulturowych i zbudowane
2016 - Edukacja globalna.indd 10
2016-03-31 13:28:07
ZBIGNIEW BABICKI, MAGDALENA KULETA-HULBOJ Wprowadzenie
11
na różnych fundamentach ontologicznych i epistemologicznych. Daje
to czytelnikom i czytelniczkom wgląd w bogactwo idei edukacji global-
nej. Błażej Przybylski koncentruje się na szczególnym aspekcie edukacji
globalnej, jakim jest edukacja polityczna, z niepokojem diagnozując
deficyt zaangażowania obywatelskiego w państwach demokratycznych.
Natomiast Ewa Przybylska dokonuje oglądu prawa człowieka do alfabe-
tyzacji, zarówno w perspektywie globalnej, jak i lokalnej.
W drugiej części książki zgromadzone zostały teksty, które w cen-
trum zainteresowania stawiają jeden z ważnych aspektów edukacji glo-
balnej – idee zrównoważonego rozwoju. Włączając te zagadnienia do
problematyki edukacji globalnej, idziemy śladem wielu autorów i autorek
wskazujących na liczne i silne powiązania edukacji globalnej i edukacji
dla zrównoważonego rozwoju5, pamiętając wszakże o tym, że nie są one
tożsame. Edyta Wolter dokonuje przeglądu licznych dokumentów mię-
dzynarodowych i krajowych promujących ideę zrównoważonego rozwoju
i wychowania ekologicznego na poziomie lokalnym i globalnym oraz
uregulowań prawnych edukacji dla zrównoważonego rozwoju w Polsce.
Agata Cabała skupia się na dydaktycznym wymiarze treści edukacji dla
zrównoważonego rozwoju, przede wszystkim w kształceniu na poziomie
akademickim. Natomiast Violetta Rodek kontynuuje wątek dydaktyczny,
podejmując niezwykle istotny problem autoedukacji w perspektywie
edukacji dla zrównoważonego rozwoju.
Trzecia część książki koncentruje się na działalności organizacji po-
zarządowych, które są jednym z głównych aktorów w obszarze edukacji
5 Por. np. V. Andreotti, Global Education, Social Change and Teacher Education:
The Importance of Theory, w: Proceedings of the International Symposium on
Competencies of Global Citizens, eds. L. Jääskeläinen, T. Kaivola, E. O’Loughlin,
L. Wegimont, Global Education Network Europe 2011, http://www.gene.eu, dostęp
17 grudnia 2014 r.; D. Hicks, Ways of seeing: The origins of global education in the
UK. Background paper for UK ITE Network Inaugural Conference on Education
for Sustainable Development/Global Citizenship, London, July 2008, http://www.
teaching4abetterworld.co.uk/downloads.html, dostęp 10 marca 2015 r.
2016 - Edukacja globalna.indd 11
2016-03-31 13:28:07
12
globalnej w Polsce. Artur Wieczorek dokonuje przeglądu działań eduka-
cyjnych największych polskich organizacji pozarządowych w obszarze
edukacji globalnej, szczególną uwagę zwracając na współpracę sektora
pozarządowego ze szkołą i z uczelniami wyższymi. Natomiast Marta
Gontarska w tekście będącym rozwinięciem głosu w dyskusji odbywają-
cej się podczas sympozjum prezentuje doświadczenia jednej z organizacji
pozarządowych – Instytutu Globalnej Odpowiedzialności, dokonując
krytycznej analizy różnych aspektów współpracy między środowiskiem
pozarządowym a akademickim.
Mamy nadzieję, że książka będzie interesującą i inspirującą lekturą.
Chcielibyśmy także bardzo serdecznie podziękować wszystkim, którzy
przyczynili się do jej powstania: profesorowi Wiesławowi Theissowi za
inspirację i motywację, recenzentom za wszystkie uwagi krytyczne, au-
torkom i autorom za wspólny wysiłek i cierpliwość, z jaką przyjmowali
nasze redaktorskie upadki i wzloty.
Bibliografia
Andreotti V., Global Education, Social Change and Teacher Education: The Importance
of Theory, w: Proceedings of the International Symposium on Competencies of Global
Citizens, eds. L. Jääskeläinen, T. Kaivola, E. O’Loughlin, L. Wegimont, Global Edu-
cation Network Europe 2011, http://www.gene.eu, dostęp 17 grudnia 2014 r.
Bauman Z., Globalizacja, Warszawa 2000.
Bauman Z., Glokalizacja, czyli komu globalizacja a komu lokalizacja, „Studia Socjolo-
giczne” 1997, nr 3.
Czerny M., Łuczak R., Makowski J., Globalistyka: procesy globalne i ich lokalne konse-
kwencje, Warszawa 2007.
Człowiek europejski – korzenie i droga, red. I. Wojnar, M. Lipowski, Warszawa 2010.
Edukacja globalna. Polskie konteksty i inspiracje, red. M. Kuleta-Hulboj, M. Gontarska,
Wrocław 2015.
Globalizacja i co dalej?, red. S. Amsterdamski, Warszawa 2004.
2016 - Edukacja globalna.indd 12
2016-03-31 13:28:07
ZBIGNIEW BABICKI, MAGDALENA KULETA-HULBOJ Wprowadzenie
13
Hicks D., Ways of seeing: The origins of global education in the UK. Background paper for
UK ITE Network Inaugural Conference on Education for Sustainable Development/
Global Citizenship, London, July 2008, http://www.teaching4abetterworld.co.uk/
downloads.html, dostęp 10 marca 2015 r.
Jasikowska K., Pająk-Ważna E., Klarenbach M., Edukacja globalna w Małopolsce. Pod-
mioty – praktyki – konteksty, Kraków 2015.
Kempny M., Społeczeństwo glokalne – czyli o tym, jak globalizacja splata się z lokalnością,
w: Globalizacja i co dalej?, red. S. Amsterdamski, Warszawa 2004.
Klein N., Doktryna szoku, Warszawa 2009.
Klein N., No Logo, Izabelin 2004.
Kultury tradycyjne a kultura globalna, red. J. Nikitorowicz, M. Sobecki, D. Misiejuk,
Białystok 2001.
Melosik Z., Edukacja globalna: nadzieje i kontrowersje, w: Ewolucja tożsamości pedagogiki,
red. H. Kwiatkowska, Warszawa 1994.
Odpowiedzialność globalna i edukacja globalna. Wymiary teorii i praktyki, red. H. Ciążela,
W. Tyburski, Warszawa 2012.
Robertson R., Globalization: Social Theory and Global Culture, London 1992.
Stiglitz J., Globalizacja, Warszawa 2005 (dodruk 2014).
Wosińska W., Oblicza globalizacji, Sopot 2007.
2016 - Edukacja globalna.indd 13
2016-03-31 13:28:07
Pobierz darmowy fragment (pdf)
