Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00054 003980 24093752 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
USA-Europa. Historia współzależności. Krótkie Wprowadzenie 23 - ebook/pdf
USA-Europa. Historia współzależności. Krótkie Wprowadzenie 23 - ebook/pdf
Autor: , Liczba stron: 200
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-8142-726-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> politologia
Porównaj ceny (książka, ebook (-18%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

> KRÓTKIE WPROWADZENIE

- książki, które zmieniają sposób myślenia!

 

Tomik zawiera zwięzłą i przystępną prezentację historii relacji Europy i Stanów Zjednoczonych. Jak kształtowały się stosunki między USA a Europą? W jaki sposób rozwiązywano problemy i konflikty? Kto zyskał, a kto stracił na współzależności?

*

 

Interdyscyplinarna seria KRÓTKIE WPROWADZENIE piórem uznanych ekspertów skupionych wokół Uniwersytetu Oksfordzkiego przybliża aktualną wiedzę na temat współczesnego świata i pomaga go zrozumieć. W atrakcyjny sposób prezentuje najważniejsze zagadnienia XXI w. – od kultury, religii, historii przez nauki przyrodnicze po technikę. To publikacje popularnonaukowe, które w formule przystępnej, dalekiej od akademickiego wykładu, prezentują wybrane kwestie.

Książki idealne zarówno jako wprowadzenie do nowych tematów, jak i uzupełnienie wiedzy o tym, co nas pasjonuje. Najnowsze fakty, analizy ekspertów, błyskotliwe interpretacje.

Opiekę merytoryczną nad polską edycją serii sprawują naukowcy z Uniwersytetu Łódzkiego: prof. Krystyna Kujawińska Courtney, prof. Ewa Gajewska, prof. Aneta Pawłowska, prof. Jerzy Gajdka, prof. Piotr Stalmaszczyk.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

USA–EUROPA HISTORIA WSPÓŁZALEŻNOŚCI Paulina Matera, Rafał Matera USA–EUROPA HISTORIA WSPÓŁZALEŻNOŚCI Łódź 2020 Paulina Matera – Uniwersytet Łódzki Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Katedra Amerykanistyki i Mass Mediów, 90-131 Łódź, ul. Narutowicza 59a Rafał Matera – Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Katedra Historii Myśli Ekonomicznej i Historii Gospodarczej 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 41/43 Rada Naukowa serii Krótkie Wprowadzenie Jerzy Gajdka, Ewa Gajewska, Krystyna Kujawińska Courtney Aneta Pawłowska, Piotr Stalmaszczyk Redaktorzy inicjujący serii Krótkie Wprowadzenie Urszula Dzieciątkowska, Agnieszka Kałowska Recenzent Andrzej Mania Opracowanie redakcyjne Monika Grucza-Nápoles Skład i łamanie Munda – Maciej Torz Projekt typograficzny serii Tomasz Przybył Projekt okładki Katarzyna Turkowska © Copyright by Paulina Matera Rafał Matera, Łódź 2020 © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2020 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.08652.18.0.M Ark. wyd. 10,0; ark. druk. 12,5 ISBN 978-83-8142-725-8 e-ISBN 978-83-8142-726-5 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. (42) 665 58 63 Tym razem EMILOWI Spis treści Wprowadzenie 1. Od zależności po niezależność. Od europejskiego koloniali- zmu po doktrynę Monroe’go 2. Od izolacjonizmu po stopniowe zaangażowanie. 1825–1914 3. Współzależność wykuwana w ogniu wojen światowych. 1914–1945 4. Od zależności po współzależność we wspólnocie atlantyc- kiej. 1945–1969 5. Współzależności w dobie rozwoju partnerstwa transatlan- tyckiego. 1969–1989 6. Przewartościowanie współzależności transatlantyckich po zimnej wojnie. 1989–2001 7. Od dryfu kontynentalnego po kryzys ekonomiczny. 2001–2009 8. Schyłek wspólnoty transatlantyckiej? 2009–2020 Załącznik Współczesne współzależności instytucjonalne, polityczne i militarne oraz realne powiązania gospodarcze między USA a Europą Bibliografia Indeks 9 13 41 61 87 109 127 149 161 181 185 193 7 Wprowadzenie W pracy syntetycznie przedstawiamy historię relacji między Europą a Stanami Zjednoczonymi od ich powstania do schyłku kadencji Donalda Trumpa, upływającej w 2020 r. Przy analizie tak długiego okresu nie był możliwy wyczerpujący opis więk­ szości istotnych wydarzeń wpływających na wzajemne stosunki. Dlatego akcent został położony na występujące współzależności. Skoncentrowaliśmy się na trzech aspektach: politycznym, mi­ litarnym i gospodarczym. Te trzy obszary były filarami trans­ atlantyckiej współpracy, opartej na ukształtowanych przez wieki współzależnościach. Termin „współzależność” pojawił się w  nauce o  stosunkach międzynarodowych na przełomie lat 60. i 70. XX w. w pra­ cach  Edwarda Morse’a, Orana Younga, Richarda Rosecrance’a i Arthura Steina. Utożsamiano go najczęściej z rosnącymi mię­ dzypaństwowymi powiązaniami gospodarczymi, zwłaszcza han­ dlowymi i finansowymi. Proces globalizacji rozszerzał jednak tę współzależność poza przepływ dóbr, usług, kapitału, pracy i tech­ nologii o działanie wielonarodowych przedsiębiorstw, aktywność globalnych instytucji, większą otwartość granic i informacji, ale też o  nowe elementy w  polityce zagranicznej, takie jak prawa człowieka, bezpieczeństwo energetyczne czy klimatyczne. Zwolennicy neoliberalnej teorii stosunków międzynarodo­ wych twierdzili, że państwa są potencjalnymi partnerami ma­ jącymi wiele wspólnych interesów. Dlatego współpraca między nimi czy ich grupami jest pożądana, a obok relacji bezpośred­ nich wpływają na nią instytucje międzynarodowe. Helen Milner 9 wskazywała, że współzależność jest kluczową cechą systemu międzynarodowego, istniejącą równolegle z jego anarchicz­ nością. Wyodrębniała przy tym współzależność strategiczną­ ­zachodzącą, gdy zachowanie poszczególnych aktorów między­ narodowych ma znaczący wpływ na realizację celów wszystkich stron. Każdy z aktorów może być beneficjentem takiej sytuacji, ale też każdy z nich powinien być gotowy na ponoszenie kosztów niedostosowania się do reguł współpracy. Amerykańscy politolodzy Robert Keohane i Joseph Nye, au­ torzy pracy Power and Interdependence. Politics in Transition, oba­ lali tezę o hierarchiczności podziału polityki na priorytetową, odnoszącą się do bezpieczeństwa, i drugorzędną, dotyczącą re­ lacji handlowych. Zauważyli, że w warunkach współzależności znaczenie ma siła poszczególnych aktorów, rozumiana jako siła relacyjna, czyli zdolność do wywierania wpływu na podmioty zewnętrzne. Keohane i Nye stworzyli pojęcie złożonej współza­ leżności, zauważając, że w relacjach grają rolę nie tylko interesy państw, ale także aktorów niepaństwowych. Zgodnie z tą kon­ cepcją relacje między państwami opierają się na sprzężonych ze sobą interesach gospodarczych, politycznych i obronnych. Alexander Wendt, twórca teorii społecznej polityki mię­ dzynarodowej, twierdził, że decydujące znaczenie ma postrzega­ nie innych państw narodowych jako przyjacielskich lub wrogich. Państwa utożsamiające się z określonymi wartościami oddziałują i zmieniają się poprzez istniejące współzależności. Nie oznacza­ ło to jednomyślności i braku rozbieżności we wszelkich działa­ niach. Decydenci dążąc do zapewnienia jak najkorzystniejszych warunków dla swoich państw muszą brać pod uwagę skutki, które wpływają na współpracę. Rozwiązywanie problemów jest więc zależne od stopnia współzależności. W książce zastosowaliśmy własne rozróżnienie współzależ­ ności, aby starać się je identyfikować przy okazji analizy przywo­ ływanych wydarzeń. Jako pierwszą wyodrębniliśmy współzależ- ność rozwijającą-pozytywną. Występuje ona w przypadkach, kiedy związki (silniejsze, trwalsze, stałe powiązania) czy kon­ takty (słabsze, sporadyczne powiązania) pozwalają rozwiązywać 10 USA–EUROPA. Historia współzależności dany problem i/lub rozwijać się obu stronom w określonym ob­ szarze. Jako drugi rodzaj współzależności dostrzegliśmy współ- zależność hamującą-negatywną, gdy związki czy kontakty obu stron zatrzymują rozwój stosunków lub nie pozwalają na reali­ zację wspólnego celu. Wydzieliliśmy też trzeci typ, współza- leżność dychotomiczną, występującą, kiedy określone decyzje pozwalają rozwijać się jednej stronie, a druga pozostaje stratna lub nie odnosi korzyści w stopniu równym co pierwsza. W pracy skupiliśmy się na analizie stosunków transatlantyc­ kich, które rozumiemy jako bezpośrednie relacje między USA a Europą (w tym Unią Europejską), starając się odpowiedzieć na pytania o kształtowanie się współzależności między tymi akto­ rami na przestrzeni dziejów oraz sposób, w jaki rozwiązywano problemy i konflikty we wzajemnych relacjach. Niniejsza książka różni się istotnie od opublikowanej przez nas w 2007 r. pracy Stany Zjednoczone a Europa. Stosunki poli- tyczne i gospodarcze. 1776–2004 trzema kwestiami. Primo, jest napisana znacznie zwięźlej, w duchu serii wydawniczej Krótkie Wprowadzenie. Secundo, wyodrębnia i nazywa transatlantyckie współzależności. Tertio, w poprzedniej pracy narracja została za­ kończona na 2004 r. – schyłkowym okresie pierwszej kadencji George’a W. Busha. W prezentowanej pracy uwzględniamy okres kolejnych piętnastu lat, odnosząc się do kluczowych zagadnień z czasów prezydentury Baracka Obamy i Donalda Trumpa. Zdajemy sobie sprawę z różnic w polityce każdego z państw europejskich wobec Stanów Zjednoczonych. Pomimo że UE formalnie przyjęła zasady prowadzenia wspólnej polityki zagra­ nicznej i bezpieczeństwa, część członków ugrupowania próbo­ wała budować odrębne stosunki z  Waszyngtonem. Poza tym nie wszystkie kraje europejskie należą do UE. Biorąc pod uwagę te trudności, zdecydowaliśmy się na przedstawienie stosunków między USA a Europą z perspektywy amerykańskiej. Nie za­ wsze sztywno trzymaliśmy się tej reguły. Mocarstwa Starego Kontynentu były bowiem w całym opisywanym okresie podmio­ tem stosunków międzynarodowych. Wynikiem tego było kre­ owanie własnych koncepcji, które ścierały się z amerykańskimi. 11 Ze względu na syntetyczne ujęcie postanowiliśmy skupić się na relacjach zachodnich mocarstw europejskich ze Stanami Zjednoczonymi. W opisie przełomowych wydarzeń nie mogliśmy jednak pominąć Europy Środkowo­Wschodniej i kilku mniej­ szych państw europejskich. Rolę Rosji i Związku Radzieckiego ograniczyliśmy tylko do najważniejszych kwestii. Te stosunki wymagałyby odrębnego opracowania. Rozdział 1 Od zależności po niezależność. Od europejskiego kolonializmu po doktrynę Monroe’go Już w określeniu podmiotów stosunków transatlantyckich po­ jawiają się problemy. Z jednej strony mamy Europę. To według Fernanda Braudela niejasne pojęcie, składające się z  dwóch, może nawet trzech odmiennie ukształtowanych światów. Jesz­ cze bardziej radykalny jest André Malraux, kiedy pisze „[…] że Europy nie ma i nigdy jej nie było. […] Europa jest tym, czym nie jest Azja, bo jeśli chce się powiedzieć, że jest tym, czym nie jest Ameryka, zagadnienie komplikuje się bardzo”. My, myśląc o Europie u źródeł jej relacji z podmiotem amerykańskim, wska­ zujemy na Anglię, Francję, Holandię i Hiszpanię, najbardziej angażujące się w politykę kolonialną, choć pamiętamy też o imi­ grantach z innych państw, budujących nowy kraj za Atlantykiem. Stany Zjednoczone formalnie powstały w 1776 r., jednak nie powinno się pomijać okresu kształtowania się kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej, wskazując na odmienność ich funkcjono­ wania w zależności od tego, czy były zarządzane przez władze francuskie czy hiszpańskie. Bez nakreślenia tła tych relacji przed rewolucją amerykańską motywy wybijania się osadników na nie­ zależność byłyby niezrozumiałe. Należy pamiętać, że chociaż Stany Zjednoczone powstały z inspiracji brytyjskich osadników, to ich mieszkańcami byli imigranci z wielu krajów europejskich oraz ich potomkowie, a na terenach zarządzanych przez kolo­ nistów mieszkali wcześniej rdzenni Amerykanie. Z biegiem lat trafiali tu też przybysze z innych kontynentów. Byli wśród nich niewolnicy, których potomkowie stali się w końcu, po niemal dwóch stuleciach, pełnoprawnymi obywatelami tego państwa. Od zależności po niezależność... 13 O  ile więc relacje państwa amerykańskiego z  państwami europejskimi zaczynają się od roku 1776, to dzieje stosunków poszczególnych państw europejskich z kontynentem amerykań­ skim, czy wzajemnych kontaktów mieszkańców obu obszarów, są znacznie starsze. Są starsze nawet od „odkrycia Ameryki”, bo przecież Krzysztofa Kolumba wyprzedzili w  dotarciu na kontynent amerykański wikingowie. Nie można wykluczyć, że przed wyprawami Normanów na północnych wodach Atlanty­ ku rdzenni Amerykanie pływali i docierali do Grenlandii, Is­ landii, a może i dalej. W tym kontekście odmiennego znacze­ nia nabiera pojęcie „odkrycie Ameryki”. Kto kogo faktycznie odkrył pierwszy? Czy ten kto realnie dotknął drugiego brzegu i zobaczył gospodarzy ziem? Czy może ten, kto zdarzenie to zdążył zapisać, a następnie rozpropagować? Jest raczej tak, jak pisał Carlos Fuentes, że wszystkie odkrycia są wzajemne: „Eu­ ropejczycy odkryli kontynent amerykański, lecz tubylcze ple­ miona Ameryki odkryły Europejczyków, zadając sobie pytanie, czy ci biali i brodaci mężczyźni są bogami czy śmiertelnikami, czy są tak miłosierni jak głoszą ich krzyże, czy tak bezlitośni, jak dowodzą ich miecze”. Pierwszym potwierdzonym europejskim podróżnikiem, który dotarł do wybrzeży północnoamerykańskich był rodak Kolum­ ba – Giovanni Caboto (zwany, po przejściu na służbę angielskie­ go króla, Johnem Cabotem). Zaledwie po upływie pięciu lat od pionierskiej wyprawy Kolumba z 1492 r. Cabotowi udało się za­ kotwiczyć statek na Nowej Fundlandii oraz dopłynąć do Nowej Szkocji, w okolice dzisiejszej granicy Kanady z USA. To osią­ gnięcie zachęciło władców do pokrywania kosztów kolejnych wy­ praw. Ich cel miał charakter ekonomiczny. Żeglarze wyruszający z Anglii odkrywali łowiska oraz nawiązywali kontakty handlowe. Spektakularnym sukcesem typowo eksploratorskim zakończyły się dopiero wyprawy Francisa Drake’a, który w latach 1577–1580 powtórzył wyczyn okołoziemskiej wyprawy Ferdynanda Magel­ lana, a przy okazji założył na Pacyfiku kilka baz angielskich. Przełomowym momentem w zainteresowaniu się Ameryką Północną przez Anglików było potraktowanie tego obszaru jako 14 USA–EUROPA. Historia współzależności dobrego miejsca na założenie kolonii. W latach 1584–1585 pod wodzą Waltera Raleigha zorganizowano wyprawy do wybrzeży dzisiejszej Karoliny Północnej, gdzie na wyspie Roanoke zało­ żono pierwszą angielską kolonię – Wirginię. O  trudnościach osadnictwa świadczy fakt, że gdy w 1590 r. wrócił tam guber­ nator John White, w osadzie nie zastał nikogo. Prawdopodobnie pierwsi koloniści zginęli z rąk rdzennych mieszkańców. Poczynaniom angielskim przyglądały się inne nacje. Na Ka­ raibach aktywni byli Hiszpanie. W 1513 r. dotarli oni do wy­ brzeży Florydy, jednak próby osadnicze nie powiodły się na skutek zdecydowanego oporu rdzennych Amerykanów. Dopiero akcja z 1539 r., której dowodził konkwistador Hernando de Soto, zakończyła się podbojem półwyspu. Hiszpanie zapuszczali się też na tereny współczesnych Stanów Zjednoczonych od strony Meksyku. Nie odnajdując złota i zmagając się z nieprzyjaznymi plemionami, zniechęceni wracali do domów. W XVI w. Hiszpanie musieli się liczyć zarówno z Angli­ kami, jak i Francuzami. Ci ostatni dopływali na Karaiby i do północno­wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej wyłącznie w celach handlowych. Fiaskiem zakończyło się francuskie za­ interesowanie Florydą. Wyprawy na ten półwysep podejmował w latach 60. XVI w. Jean Ribaut, współpracując z korsarzami angielskimi. Armada hiszpańska szybko zareagowała na jego poczynania, niszcząc w 1565 r. francuską osadę (Fort Karoli­ nę) i zakładając pierwsze własne stałe osiedle. Nazwano je Saint Augustine. Floryda stała się w drugiej połowie XVI w. areną pierwszego poważnego konfliktu imperiów europejskich w Nowym Świecie. Po wyparciu Francuzów, Hiszpanie rozpoczęli katolicką misję jezuicką, co spowodowało konflikt z rdzennymi mieszkańcami. Musieli także liczyć się z  odwetem francuskich korsarzy. Do tych walk przyłączyli się Anglicy. W 1586 r. Saint Augustine zostało najechane przez Drake’a, ale Hiszpanom udało się od­ budować osadę. Do „wielkiej trójki” zainteresowanej ziemiami północno­ amerykańskimi próbowała dołączyć Holandia. Od początku Od zależności po niezależność... 15 XVII w. penetrowała wybrzeża Ameryki Północnej, ale dopiero założenie Kompanii Zachodnioindyjskiej w 1621 r. przyspieszy­ ło powstanie kolonii Nowej Holandii wokół rzek Hudson i De­ laware. Równocześnie z organizacją nowo zajętych ziem powsta­ ło kilka fortów. Jednym z nich był Nowy Amsterdam na wyspie Manhattan. Do kolonii zarządzanej przez Holendrów chętnie przybywali Europejczycy z innych krajów, zwłaszcza Szwedzi i Anglicy. Po brytyjskim zwycięstwie nad armadą hiszpańską w 1588 r. Anglicy poczuli się admirałami Atlantyku. Z portów w Lon­ dynie i Bristolu wyruszało coraz więcej śmiałków. Lobby ku­ pieckie stało się na tyle silne, że zaistniała potrzeba powoła­ nia dwóch kompanii: Londyńskiej (nazywanej też Kompanią Wirginii) i  Plymouth. Sukcesem osadniczym zakończyła się wyprawa tej pierwszej, której statki wylądowały w 1607 r. nad Zatoką Chesapeake, nad którą zbudowano prowizoryczny fort – Jamestown. Do wybrzeży Ameryki Północnej w ciągu zaled­ wie dwóch lat przybyło ponad tysiąc ludzi (z wielu krajów euro­ pejskich, m.in. pionierzy z Polski). Do Nowego Świata przyciągały Anglików względy handlo­ we. Pierwszym hitem eksportowym okazał się tytoń, którego Wirginia ‒ tylko w 1618 r. ‒ sprzedała 50 tys. ton. Szybko rosło też zapotrzebowanie na pracowników plantacji, dlatego chętnie przyjmowano transporty niewolników z Afryki. Napięcia w sto­ sunkach z  rdzennymi mieszkańcami doprowadziły do zaha­ mowania rozwoju kolonii. W 1624 r. król rozwiązał Kompanię Londyńską, a Wirginia przeszła bezpośrednio pod zwierzchność Korony. Mimo kryzysu o charakterze społecznym Jamestown swoim znaczeniem przyćmił leżący na południu hiszpański Saint Augustine oraz położony w Nowej Szkocji francuski Port Royal. Wynikało to z  sukcesu gospodarczego, który osada osiągnęła dzięki lukratywnemu handlowi tytoniem. Nikotyna uzależniła osadników od amerykańskiej ziemi na dziesiątki lat. Odmiennie przebiegała historia terenów zarządzanych przez Kompanię Plymouth. Nowe perspektywy rozwojowe ujawniły się po przybyciu w końcu 1620 r. legendarnego statku „Mayflower”. 16 USA–EUROPA. Historia współzależności
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

USA-Europa. Historia współzależności. Krótkie Wprowadzenie 23
Autor: ,
Sklep
Format
Cena
Ebookpoint.pl Ebookpoint.pl
ebook/pdf
22,93 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: