Darmowy fragment publikacji:
ZARYS PRAWA
Umowa o zastêpstwo procesowe
Polecamy nasze publikacje z serii Zarys Prawa:
B. Kurcz (red.)
POMOC PAÑSTWA. WYBRANE ZAGADNIENIA
B. Nowak
WEWNÊTRZNY RYNEK ENRGII W UNII EUROPEJSKIEJ
J. Barcz (red.)
OCHRONA PRAW PODSTAWOWYCH
W UNII EUROPEJSKIEJ
M. Polok
BEZPIECZEÑSTWO DANYCH OSOBOWYCH
H. Witczak, A. Kawa³ko
PRAWO CYWILNE
R. Zaw³ocki
PRAWO KARNE GOSPODARCZE
M. Ludwik, £. B³aszczak
S¥DOWNICTWO POLUBOWNE (ARBITRA¯)
P. Granecki, A. Panasiuk
ZAMÓWIENIA SEKTOROWE
S. Brzeszczyñska
UMOWY W OBROCIE NIERUCHOMOCIAMI, wyd. 2
www.sklep.beck.pl
UMOWA
O ZASTÊPSTWO
PROCESOWE
MACIEJ GUTOWSKI
M. Gutowski, Umowa o zastêpstwo procesowe, Warszawa 2009
Propozycja cytowania:
Redakcja: Urszula Danilczuk
© Wydawnictwo C. H. Beck 2009
Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Sk³ad i ³amanie: Marek Obremski
Druk i oprawa: Cyfrowe Centrum Druku, Bydgoszcz
ISBN 978-83-255-0667-4
Spis tre(cid:286)ci
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI
Cz(cid:266)(cid:286)ć I. Zagadnienia wst(cid:266)pne
Rozdział I. Przedmiot opracowania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział II. Ustalenia terminologiczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział III. Rodzaje stosunków prawnych pomi(cid:266)dzy zast(cid:266)pc(cid:261)
procesowym a klientem i ich kwalifikacja prawna . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 1. Umowa o zast(cid:266)pstwo procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 2. Umowy o sporz(cid:261)dzenie opinii prawnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 3. Umowy depozytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 4. Umowy depozytu nieprawidłowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 5. Umowy powierniczego nabycia lub zbycia okre(cid:286)lonych
przedmiotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 6. Umowy o stał(cid:261) obsług(cid:266) prawn(cid:261) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 7. Umowy o prac(cid:266) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział IV. Sposoby nawi(cid:261)zania stosunku zast(cid:266)pstwa
procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 8. Nawi(cid:261)zanie stosunku zast(cid:266)pstwa procesowego z pełnomocnikiem
z wyboru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 9. Nawi(cid:261)zanie stosunku zast(cid:266)pstwa procesowego z pełnomocnikiem
z urz(cid:266)du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cz(cid:266)(cid:286)ć II. Czynniki kształtuj(cid:261)ce tre(cid:286)ć stosunku
zast(cid:266)pstwa procesowego
Rozdział V. Stosunek zast(cid:266)pstwa procesowego jako zło(cid:298)ony stosunek
prawny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VI. Tre(cid:286)ć czynno(cid:286)ci prawnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VII. Przepisy ustawy – kwalifikacja prawna umowy
o zast(cid:266)pstwo procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VIII. Zasady współ(cid:298)ycia społecznego i ustalone zwyczaje . . . .
Rozdział IX. Modyfikacja tre(cid:286)ci umówionego stosunku z uwagi
na prawo konsumenckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cz(cid:266)(cid:286)ć III. Obowi(cid:261)zki stron umowy o zast(cid:266)pstwo procesowe
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział X. Obowi(cid:261)zki zast(cid:266)pcy procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 10. Obowi(cid:261)zek prowadzenia sprawy z nale(cid:298)yt(cid:261) staranno(cid:286)ci(cid:261) . . . . . . .
3
13
31
31
33
35
36
37
39
43
45
45
47
53
56
61
78
86
93
98
98
V
Spis tre(cid:286)ci
I. Uwagi ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98
II. Obowi(cid:261)zek znajomo(cid:286)ci prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
III. Zwi(cid:261)zanie zast(cid:266)pcy procesowego instrukcjami klienta. . . . . . . . 120
IV. Obowi(cid:261)zek podejmowania wył(cid:261)cznie legalnych działa(cid:276) . . . . . . 129
V. Obowi(cid:261)zek dopełnienia okre(cid:286)lonych wymaga(cid:276)
proceduralnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
VI. Obowi(cid:261)zek informowania klienta o wszelkich istotnych
okoliczno(cid:286)ciach zaistniałych w sprawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
VII. Obowi(cid:261)zek pieczy nad powierzonymi dowodami . . . . . . . . . . . . 137
VIII. Obowi(cid:261)zek starannego i skrupulatnego rozliczenia si(cid:266)
z klientem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
§ 11. Obowi(cid:261)zek lojalno(cid:286)ci i unikania konfliktu interesów . . . . . . . . . . . 142
§ 12. Obowi(cid:261)zek dochowania tajemnicy zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . 145
Rozdział XI. Obowi(cid:261)zki klienta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
§ 13. Obowi(cid:261)zek współdziałania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
§ 14. Obowi(cid:261)zek zapłaty wynagrodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
I. Uwagi ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
II. Stawka regulowana w (cid:286)wietle nieaktualnego projektu
Ministerstwa Sprawiedliwo(cid:286)ci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
III. Umowny obowi(cid:261)zek zapłaty wynagrodzenia w (cid:286)wietle
aktualnego unormowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Rozdział XII. Zwrot kosztów zast(cid:266)pstwa procesowego . . . . . . . . . . . . . . 166
Rozdział XIII. Pełnomocnictwo procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Rozdział XIV. Wpływ rozkładu praw i obowi(cid:261)zków modelu
na kwalifikacj(cid:266) prawn(cid:261) – uwagi podsumowuj(cid:261)ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Cz(cid:266)(cid:286)ć IV. Odpowiedzialno(cid:286)ć stron stosunku
zast(cid:266)pstwta procesowego
Rozdział XV. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Rozdział XVI. Odpowiedzialno(cid:286)ć cywilna zast(cid:266)pcy procesowego . . . . . 182
§ 15. Odpowiedzialno(cid:286)ć kontraktowa jako najwa(cid:298)niejszy rodzaj
odpowiedzialno(cid:286)ci po stronie zast(cid:266)pcy procesowego . . . . . . . . . . . 182
I. Szkoda po stronie klienta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
II. Niewykonanie lub nienale(cid:298)yte wykonanie zobowi(cid:261)zania przez
zast(cid:266)pc(cid:266) procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
III. Zwi(cid:261)zek przyczynowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
§ 16. Odpowiedzialno(cid:286)ć deliktowa zast(cid:266)pcy procesowego . . . . . . . . . . . 216
Rozdział XVII. Wpływ odpowiedzialno(cid:286)ci dyscyplinarnej zast(cid:266)pcy
procesowego na odpowiedzialno(cid:286)ć cywilnoprawn(cid:261) . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Rozdział XVIII. Wpływ odpowiedzialno(cid:286)ci karnej zast(cid:266)pcy
procesowego na odpowiedzialno(cid:286)ć cywilnoprawn(cid:261) . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
Rozdział XIX. Odpowiedzialno(cid:286)ć cywilna klienta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
§ 17. Odpowiedzialno(cid:286)ć klienta w stosunkach umownych . . . . . . . . . . . 230
§ 18. Brak odpowiedzialno(cid:286)ci klienta w stosunkach ustawowych . . . . . 237
Rozdział XX. Ubezpieczenie zawodowe zast(cid:266)pców procesowych . . . . . 240
VI
Cz(cid:266)(cid:286)ć V. Problematyka wa(cid:298)no(cid:286)ci, po(cid:286)rednich konsekwencji
prawnych oraz wyga(cid:286)ni(cid:266)cia umowy o zast(cid:266)pstwo procesowe
Spis tre(cid:286)ci
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Rozdział XXI. Wa(cid:298)no(cid:286)ć umowy o zast(cid:266)pstwo procesowe . . . . . . . . . . . . 252
§ 19. Minimalna tre(cid:286)ć umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
§ 20. Wymagania formalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
§ 21. Ograniczenia podmiotowe w stosunku zast(cid:266)pstwa procesowego . . . 262
Rozdział XXII. Skuteczno(cid:286)ć zastrze(cid:298)enia kary umownej w umowie
o zast(cid:266)pstwo procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Rozdział XXIII. Przekształcenia podmiotowe w zakresie praw
wynikaj(cid:261)cych z umowy o zast(cid:266)pstwo procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
§ 22. Przeniesienie praw z umowy o zast(cid:266)pstwo procesowe . . . . . . . . . . 276
§ 23. Inne modyfikacje podmiotowe w obr(cid:266)bie stosunku zast(cid:266)pstwa
procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Rozdział XXIV. Wyga(cid:286)ni(cid:266)cie stosunku zast(cid:266)pstwa procesowego . . . . . . 286
z wyboru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
§ 24. Wyga(cid:286)ni(cid:266)cie stosunku zast(cid:266)pstwa procesowego z pełnomocnikiem
§ 25. Wyga(cid:286)ni(cid:266)cie stosunku zast(cid:266)pstwa procesowego z pełnomocnikiem
z urz(cid:266)du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
Rozdział XXV. Powinno(cid:286)ci istniej(cid:261)ce pomimo wyga(cid:286)ni(cid:266)cia stosunku
zast(cid:266)pstwa procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Rozdział XXVI. Uwagi podsumowuj(cid:261)ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Zako(cid:276)czenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
VII
Przedmowa
Do napisania tej ksi(cid:261)(cid:298)ki zainspirowała Autora przede wszystkim wzrasta-
j(cid:261)ca liczba post(cid:266)powa(cid:276) cywilnych inicjowanych przez klientów przeciwko profe-
sjonalnym prawnikom oraz dotychczasowe niewielkie zainteresowanie doktryny
i orzecznictwa S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego umow(cid:261) o zast(cid:266)pstwo procesowe. Wydaje si(cid:266),
(cid:298)e ta wa(cid:298)na i specyiczna relacja, nawi(cid:261)zywana pomi(cid:266)dzy adwokatem, radc(cid:261)
prawnym, czy rzecznikiem patentowym a jego klientem jest nieco zaniedbana na-
ukowo. Celem opracowania jest nie tylko bli(cid:298)sze przedstawienie praw i obowi(cid:261)z-
ków kreowanych w nast(cid:266)pstwie zawarcia tej nienazwanej umowy, lecz przede
wszystkim analiza zasad odpowiedzialno(cid:286)ci prawnika wobec jego klienta. Od-
powiedzialno(cid:286)ć prawnika staje si(cid:266) dzi(cid:286) bowiem zagadnieniem kluczowym, nie-
rzadko decyduj(cid:261)cym o wyborze kancelarii przez klienta, zwłaszcza w kontek-
(cid:286)cie wybranego przez prawnika rodzaju ubezpieczenia dobrowolnego. Ponadto,
niejednolita i sk(cid:261)pa linia orzecznictwa S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego w zakresie odpowie-
dzialno(cid:286)ci profesjonalnych prawników jest dodatkowym elementem, który skła-
nia ku wnioskowi, (cid:298)e poruszane na łamach ksi(cid:261)(cid:298)ki problemy staj(cid:261) si(cid:266) coraz bar-
dziej powszechne i aktualne. Ich aktualno(cid:286)ć dodatkowo zwi(cid:266)kszaj(cid:261) cz(cid:266)ste zmiany
w ustrojowym unormowaniu samorz(cid:261)dów zawodowych oraz zwi(cid:266)kszaj(cid:261)ca si(cid:266)
dynamika rozwoju kancelarii prawniczych, które dyktuj(cid:261) potrzeb(cid:266) poszukiwania
rozwi(cid:261)za(cid:276) de lege ferenda. Wydaje si(cid:266), (cid:298)e istnieje dzi(cid:286) potrzeba zaprezentowania
szerokiego naukowego opracowania problematyki umowy o zast(cid:266)pstwo proce-
sowe, a które jednocze(cid:286)nie wychodziłoby naprzeciw potrzebom praktyki. Zada-
niem tej ksi(cid:261)(cid:298)ki jest wła(cid:286)nie podj(cid:266)cie takiej próby.
Pozna(cid:276), maj 2009
dr hab. Maciej Gutowski
IX
Wykaz skrótów
1. (cid:295)ródła prawa
BRAO ......................... Bundesrechtsanwaltsordnung – ustawa o adwokaturze
d. KPK ........................ ustawa z 19.4.1969 r. – Kodeks post(cid:266)powania karnego
z 1.8.1959 r., publ. BGBl. I S. 1000
GospNierU ................. ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomo(cid:286)ciami
(Dz.U. Nr 13, poz. 96 ze zm.)
(t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.)
KC ............................. ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
poz. 93 ze zm.)
KEA ........................... Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godno(cid:286)ci Zawodu (Ko-
deks Etyki Adwokackiej) z 10.10.1998 r. (uchw. NRA
Nr 2/XVIII/98), ze zmianami wprowadzonymi uchw.
NRA z 19.11.2005 r. Nr 32/2005/86
KERP ....................... Kodeks Etyki Radcy Prawnego – uchw. VIII Krajowego
Zjazdu Radców Prawnych z 10.11.2007 r.
KERzP ....................... Kodeks Etyki Rzeczników Patentowych – uchw. III Kra-
jowego Zjazdu Polskiej Izby Rzeczników Patentowych
w Warszawie z 15.9.2001 r.
KH ............................. rozporz(cid:261)dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r.
– Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.)
KK .............................. ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553
ze zm.)
Konstytucja RP .......... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U.
Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.)
KP .............................. ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r.
KPC ............................ ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks post(cid:266)powania cywilnego
Nr 21, poz. 94 ze zm.)
KPK ........................... ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks post(cid:266)powania karnego (Dz.U.
(Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
KSH .......................... ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U.
Nr 89, poz. 555 ze zm.)
Nr 94, poz. 1037 ze zm.)
NielegWartMajU ........ ustawa z 16.11.2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu
do obrotu finansowego warto(cid:286)ci maj(cid:261)tkowych pochodz(cid:261)-
cych z nielegalnych lub nieujawnionych (cid:296)ródeł oraz o prze-
ciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2003 r.
Nr 153, poz. 1505 ze zm.)
XI
Wykaz skrótów
OCAdwR .................... rozporz(cid:261)dzenie Ministra Finansów z 11.12.2003 r. w spra-
wie obowi(cid:261)zkowego ubezpieczenia odpowiedzialno(cid:286)ci cy-
wilnej adwokatów (Dz.U. Nr 217, poz. 2134)
OCRadPrR ................. rozporz(cid:261)dzenie Ministra Finansów z 11.12.2003 r. w spra-
wie obowi(cid:261)zkowego ubezpieczenia odpowiedzialno(cid:286)ci cy-
wilnej radców prawnych (Dz.U. Nr 217, poz. 2135)
OCRzPatR ................. rozporz(cid:261)dzenie Ministra Finansów z 12.12.2003 r. w spra-
wie obowi(cid:261)zkowego ubezpieczenia odpowiedzialno-
(cid:286)ci cywilnej rzeczników patentowych (Dz.U. Nr 220,
poz. 2175)
OpłAdwR ................... rozporz(cid:261)dzenie Ministra Sprawiedliwo(cid:286)ci z 28.9.2002 r.
w sprawie opłat za czynno(cid:286)ci adwokackie oraz ponoszenia
przez Skarb Pa(cid:276)stwa kosztów nieopłaconej pomocy praw-
nej udzielonej z urz(cid:266)du (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.)
OpłRadR .................... rozporz(cid:261)dzenie Ministra Sprawiedliwo(cid:286)ci z 28.9.2002 r.
w sprawie opłat za czynno(cid:286)ci radców prawnych oraz po-
noszenia przez Skarb Pa(cid:276)stwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radc(cid:266) prawnego ustanowionego z urz(cid:266)du
(Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.)
PrAdw ....................... ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U.
z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.)
PrawZagrU ................. ustawa z 5.7.2002 r. o (cid:286)wiadczeniu przez prawników za-
granicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz.U. Nr 126, poz. 1069 ze zm.)
PrNot .......................... ustawa z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r.
Nr 189, poz. 1158 ze zm.)
PrPostAdm ................. ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o post(cid:266)powaniu przed s(cid:261)dami
administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.)
RadPrU ..................... ustawa z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2002 r.
Nr 123, poz. 1059 ze zm.)
Nr 49, poz. 509 ze zm.)
RzPatU ....................... ustawa z 11.4.2001 r. o rzecznikach patentowych (Dz.U.
SwobDziałGospU ...... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalno(cid:286)ci gospodar-
czej (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.)
TWE ........................... Traktat ustanawiaj(cid:261)cy Wspólnot(cid:266) Europejsk(cid:261) podpisany
w Rzymie 25.3.1957 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2)
2. Organy orzekaj(cid:261)ce
BayObLG ................. Bayerisches Oberstes Landesgericht (Bawarski S(cid:261)d Kra
jowy)
BGH .......................... Bundesgerichtshof (S(cid:261)d Federalny RFN)
ETS ............................ Europejski Trybunał Sprawiedliwo(cid:286)ci
NSA ........................... Naczelny S(cid:261)d Administracyjny
SA .............................. S(cid:261)d Apelacyjny
SN ............................. S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy
XII
Wykaz skrótów
SN (7) ......................... S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy w składzie siedmiu s(cid:266)dziów
TK .............................. Trybunał Konstytucyjny
TS ............................... Trybunał Stanu
WKD .......................... Wy(cid:298)sza Komisja Dyscyplinarna
WSA ........................... Wojewódzki S(cid:261)d Administracyjny
WSD ........................... Wy(cid:298)szy S(cid:261)d Dyscyplinarny
WSD RP ..................... Wy(cid:298)szy S(cid:261)d Dyscyplinarny Krajowej Izby Radców Praw
nych
3. Publikatory
BGH NJW ................. Bundesgerichtshof Neue juristische Wochenschrift
(orzeczenia BGH opublikowane w Neue juristische
Wochenschrift)
BGHZ ........................ Bunesgerichtshofentscheidungen in Zivilsachen (Zbiór
orzecznictwa BGH w sprawach cywilnych)
Dor.Podat. .................. Doradca Podatkowy
GP .............................. Gazeta Prawna
KPP ............................ Kwartalnik Prawa Prywatnego
KZS ............................ Krakowskie Zeszyty S(cid:261)dowe
M.Podat. .................... Monitor Podatkowy
MDR ........................... Monatsschrift für Deutsches Recht
MoP ........................... Monitor Prawniczy
NP ............................. Nowe Prawo
OSA ........................... Orzecznictwo S(cid:261)dów Apelacyjnych
OSNC ........................ Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego, Izba Cywilna
OSNCP ....................... Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego Izba Cywilna, Pracy
i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych
OSP ........................... Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich
OSPiKA .................... Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich i Komisji Arbitra(cid:298)owych
OTK ........................... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTKA ....................... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego seria A
PiP ............................. Pa(cid:276)stwo i Prawo
PPE ............................. Przegl(cid:261)d Prawa Europejskiego
PPH ........................... Przegl(cid:261)d Prawa Handlowego
PPHZ ......................... Prawne Problemy Handlu Zagranicznego
PPW ........................... Prawo Papierów Warto(cid:286)ciowych
Pr.Bankowe ................ Prawo Bankowe
Pr.Gosp. ..................... Prawo Gospodarcze
Prok. i Pr. ................... Prokuratura i Prawo
Pr.Spółek .................... Prawo Spółek
PS .............................. Przegl(cid:261)d S(cid:261)dowy
PUG ........................... Przegl(cid:261)d Ustawodawstwa Gospodarczego
Rej. ............................. Rejent
RP .............................. Radca Prawny
RPEiS ........................ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
XIII
Wykaz skrótów
SC .............................. Studia Cywilistyczne
SIS ............................. Studia Iuridica Silesiana
SP ............................... Studia Prawnicze
System Pr.Cyw. ......... System Prawa Cywilnego
System Pr.Pryw. ........ System Prawa Prywatnego
TPP ............................ Transformacja Prawa Prywatnego
Zb. Orz. ...................... Zbiory Orzecznictwa
4. Inne skróty
ABA ........................... American Bar Association
art. .............................. artykuł
CCBE ......................... Council of Bars and Law Societies of Europe (Rada Adwokatur
i Stowarzysze(cid:276) Prawniczych Europy)
Code civil .................. Francuski kodeks cywilny
EFTA .......................... European Free Trade Association (Europejskie Stowarzy-
szenie Wolnego Handlu)
IBAHRI ..................... International Bar Association Human Rights Institute
(Instytut Praw Człowieka Mi(cid:266)dzynarodowego Stowarzy-
szenia Prawników)
lit. ............................... litera
KRS............................ Krajowy Rejestr S(cid:261)dowy
m.in. ........................... mi(cid:266)dzy innymi
n. ................................ nast(cid:266)pny (a, e)
niepubl. ...................... niepublikowany (a, e)
Nr ............................... numer
NRA ........................... Naczelna Rada Adwokacka
OWU .......................... ogólne warunki umów
PE ............................... Parlament Europejski
pkt .............................. punkt
por. ............................. porównaj
poz. ............................. pozycja
Restatement ............... Restatement of the Law of Contracts, Second
t. ................................. tom
t.j. ............................... tekst jednolity
z. ................................. zeszyt
zd. ............................... zdanie
XIV
Cz(cid:266)(cid:286)ć I.
Zagadnienia wst(cid:266)pne
Rozdział I. Przedmiot opracowania
Relacja pomi(cid:266)dzy adwokatem, radc(cid:261) prawnym lub innym zast(cid:266)pc(cid:261)
procesowym a jego klientem do(cid:286)ć powszechnie wyst(cid:266)puje w (cid:298)yciu go-
spodarczym. Jest ona coraz cz(cid:266)(cid:286)ciej nawi(cid:261)zywana, choć być mo(cid:298)e jeszcze
nie a(cid:298) tak cz(cid:266)sto, jak w krajach o bardziej rozwini(cid:266)tej kulturze praw-
nej1. Dlatego te(cid:298), ju(cid:298) od pocz(cid:261)tków ubiegłego stulecia (a nawet jeszcze
wcze(cid:286)niej, na gruncie mniej współczesnych zawodów prawniczych) ak-
centowano potrzeb(cid:266), aby przedstawiciele zawodu adwokackiego działali
w sposób rzetelny, odpowiedzialny, a przez swoje post(cid:266)powanie dawali
wyraz byciu godnym prawa wykonywania tego zawodu2. Omawiana rela-
cja prawna charakteryzuje si(cid:266) do(cid:286)ć szczególnymi cechami, wynikaj(cid:261)cymi
przede wszystkim z do(cid:286)ć trudnej sytuacji faktycznej lub prawnej, w której
zwykle znajduje si(cid:266) klient profesjonalnego prawnika. Sam w sobie spór
s(cid:261)dowy dla wi(cid:266)kszo(cid:286)ci ludzi wi(cid:261)(cid:298)e si(cid:266) z ogromnym stresem, a dodatkowo,
od wyniku tego sporu niejednokrotnie zale(cid:298)y sytuacja inansowa lub (cid:298)y-
ciowa strony. Ponadto sytuacja, w której strona korzysta z pomocy profe-
sjonalnego zast(cid:266)pcy procesowego, wi(cid:261)(cid:298)e si(cid:266) z konieczno(cid:286)ci(cid:261) powierzenia
pełnomocnikowi wielu swych tajemnic, które mog(cid:261) okazać si(cid:266) istotne dla
sprawy, a cz(cid:266)sto s(cid:261) trudne do wyjawienia. Dlatego te(cid:298) umowa o zast(cid:266)pstwo
procesowe dotyczy sfer niezwykle wra(cid:298)liwych, a nadto skomplikowanych
i zwi(cid:261)zanych ze znacznym stopniem odpowiedzialno(cid:286)ci.
Ju(cid:298) w 20leciu mi(cid:266)dzywojennym ukształtowany był w orzecznic-
twie pogl(cid:261)d, (cid:298)e obowi(cid:261)zki adwokata s(cid:261) zło(cid:298)one, za(cid:286) ich zakres wynika
ze szczególnej wiedzy jak(cid:261) profesjonalny prawnik powinien dysponować.
Jak wskazał SN w orzeczeniu z 1933 r., „Adwokat nie jest wył(cid:261)cznie (cid:286)le-
pym wykonawc(cid:261) udzielonych mu przez stron(cid:266) zlece(cid:276), ale jest – i na tem
głównie polega jego zadanie – jej doradc(cid:261) prawnym. Otrzymawszy od
strony zlecenie przeprowadzenia jakiej(cid:286) sprawy, wdro(cid:298)enia kroków s(cid:261)-
dowych celem zrealizowania jej roszczenia, winien spraw(cid:266) t(cid:266) szczegó-
łowo rozpatrzeć i poinformować stron(cid:266), jakie widoki powodzenia ma jej
roszczenie w (cid:286)wietle obowi(cid:261)zuj(cid:261)cych przepisów prawnych. Obowi(cid:261)zek
1 J. Bełdowski, M. Safjan-Kaczorowska, Kierunki reformy wymiaru sprawiedliwo-
(cid:286)ci w Polsce według raportu Banku (cid:285)wiatowego, MoP 2006, Nr 24, s. 1332 i n.
2 A. Friedländer, M. Friedländer, Kommentar zur Rechtsanwaltsordnung vom 1 Juli
1878, Monachium 1920, s. 97.
M. Gutowski
3
Cz(cid:266)(cid:286)ć I. Zagadnienia wst(cid:266)pne
ten ci(cid:261)(cid:298)y na adwokacie zwłaszcza w sprawach, w których dochodzenie
roszczenia strony poł(cid:261)czone jest ze znacznemi kosztami, by strona, która
mo(cid:298)e nie zdawać sobie z tego sprawy, miała pełn(cid:261) (cid:286)wiadomo(cid:286)ć ponoszo-
nego ryzyka”1.
Je(cid:298)eli chodzi o miejsce dotychczas po(cid:286)wi(cid:266)cone problematyce relacji
profesjonalnych prawników z ich klientami, to niestety trudno do tej kwe-
stii odnie(cid:286)ć si(cid:266) z entuzjazmem. Z jednej strony, istnieje wiele publikacji
prasowych, głównie po(cid:286)wi(cid:266)conych nieetycznym zachowaniom prawników.
Przede wszystkim na kanwie tych publikacji, relacje pomi(cid:266)dzy prawni-
kami a ich klientami stały si(cid:266) przedmiotem wielu wypowiedzi medial-
nych, w tym równie(cid:298) populistycznych w toku kampanii wyborczych. Wiele
uogólniaj(cid:261)cych opinii ma znaczenie głównie dezinformuj(cid:261)ce, przedstawia-
j(cid:261)ce zawody prawnicze przez pryzmat dora(cid:296)nych potrzeb politycznych.
Oczywi(cid:286)cie tego typu wypowiedzi – w odró(cid:298)nieniu od doniesie(cid:276) praso-
wych, informuj(cid:261)cych o konkretnych wydarzeniach, których wpływ jest po-
zytywny – wyrz(cid:261)dzaj(cid:261) istotn(cid:261) szkod(cid:266) zarówno samorz(cid:261)dom prawniczym,
jak i osobom poszukuj(cid:261)cym pomocy prawnej. Wypowiedzi uogólniaj(cid:261)ce,
z natury rzeczy, nie pełni(cid:261) funkcji informuj(cid:261)cej, za(cid:286) wiedza osób je formu-
łuj(cid:261)cych jest zwykle zbyt mała, by uogólnienia miały rzetelne podstawy.
Przede wszystkim za(cid:286) brakuje sensownych podstaw do formułowania ta-
kich uogólnie(cid:276), gdy(cid:298) niestety relacje prawne pomi(cid:266)dzy profesjonalnymi
prawnikami a ich klientami, w zasadzie nie doczekały si(cid:266) obszerniejszego
opracowania w pi(cid:286)miennictwie prawniczym, w szczególno(cid:286)ci za(cid:286) na grun-
cie prawa cywilnego. Potrzebne jest zwłaszcza precyzyjne omówienie praw
i obowi(cid:261)zków ł(cid:261)cz(cid:261)cych klienta z prawnikiem w stosunku zast(cid:266)pstwa
procesowego, gdy(cid:298) wła(cid:286)nie na tle tych obowi(cid:261)zków mo(cid:298)na zaprezento-
wać istniej(cid:261)ce rodzaje odpowiedzialno(cid:286)ci stron, a ewentualnie dopiero
wtedy mo(cid:298)na, w sposób odpowiedzialny, formułować postulaty de lege
ferenda. Dlatego te(cid:298) przedstawienie niniejszego opracowania wydaje si(cid:266)
jak najbardziej po(cid:298)(cid:261)dane.
Podj(cid:266)cie decyzji o poddaniu analizie cywilnoprawnej problematyki re-
lacji prawnej, wi(cid:261)(cid:298)(cid:261)cej ze sob(cid:261) strony w ramach zast(cid:266)pstwa procesowego,
poci(cid:261)ga za sob(cid:261) konieczno(cid:286)ć precyzyjnego okre(cid:286)lenia przedmiotu tej ana-
lizy. Jak wiadomo ju(cid:298) z tytułu opracowania, b(cid:266)dzie to umowa o zast(cid:266)pstwo
procesowe, czyli umowa o prowadzenie sprawy cywilnej przed s(cid:261)dem,
nie za(cid:286) inne umowy zawierane przez prawników z klientami. Oczywi-
(cid:286)cie wiele kwestii b(cid:266)dzie mo(cid:298)na po(cid:286)rednio wykorzystać tak(cid:298)e do innych
umów w relacji prawnik – klient, jak równie(cid:298) do umów o prowadzenie in-
nych spraw ni(cid:298) cywilne. Jednak(cid:298)e trzon rozwa(cid:298)a(cid:276) po(cid:286)wi(cid:266)cony jest zagad-
nieniom koresponduj(cid:261)cym z tytułem. Natomiast postawić nale(cid:298)y przede
1 Orzeczenie SN z 24.11.1933 r., III C 50/33, OSN(C) 1934, Nr 6, poz. 409.
4
M. Gutowski
Rozdział I. Przedmiot opracowania
wszystkim pytanie o dokładne okre(cid:286)lenie przedmiotu analizy, a w szcze-
gólno(cid:286)ci, czy nale(cid:298)y poddać analizie czynno(cid:286)ć prawn(cid:261), która kreuje oma-
wiany stosunek zobowi(cid:261)zaniowy czy te(cid:298) sam ten stosunek.
Mo(cid:298)liwa jest analiza – zgodnie z tym, co sugeruje tytuł niniejszego
opracowania – samego (cid:296)ródła powstania stosunku prawnego pomi(cid:266)dzy
adwokatem a jego klientem, tj. czynno(cid:286)ci prawnej, która prowadzi do
powstania tego stosunku. Podstawowym jednak argumentem przemawia-
j(cid:261)cym za odrzuceniem takiej konstrukcji jest to, (cid:298)e (cid:296)ródło powstania sto-
sunku nie jest jednolite. Stosunek prawny pomi(cid:266)dzy adwokatem a klien-
tem mo(cid:298)e bowiem mieć swe (cid:296)ródło w umowie (pełnomocnik z wyboru)
lub w ustawie (pełnomocnik z urz(cid:266)du). Jak zreszt(cid:261) wskazuje orzecznic-
two dyscyplinarne, „wyznaczenie adwokata pełnomocnikiem z urz(cid:266)du
wkłada na niego nie mniejszy obowi(cid:261)zek troski i staranno(cid:286)ci w wyko-
nywaniu czynno(cid:286)ci zawodowych ni(cid:298) w sprawie zleconej przez klienta”1.
W ka(cid:298)dym zreszt(cid:261) przypadku (czy to z wyboru, czy te(cid:298) z urz(cid:266)du), jest
to cywilnoprawny stosunek zobowi(cid:261)zaniowy. Do tego wła(cid:286)nie rodzaju
stosunków nale(cid:298)y odnie(cid:286)ć niniejsze opracowanie. Oczywi(cid:286)cie, opraco-
wanie to po(cid:286)rednio mo(cid:298)e być wykorzystane w odniesieniu do stosunków
pomi(cid:266)dzy klientem a obro(cid:276)c(cid:261) czy do zlecenia prowadzenia innej sprawy
ni(cid:298) cywilna. Stosunki takie, równie(cid:298) maj(cid:261)ce cywilnoprawny charakter,
ró(cid:298)ni(cid:261) si(cid:266) jednak mniej lub bardziej istotnie, z uwagi na sam(cid:261) specy-
ik(cid:266) sprawy b(cid:266)d(cid:261)cej przedmiotem zlecenia, w szczególno(cid:286)ci za(cid:286) obrony
w sprawie karnej. Ró(cid:298)nice te jednak nie s(cid:261) a(cid:298) tak powa(cid:298)ne (na przykład
w przypadku umowy o prowadzenie sprawy przed s(cid:261)dem administracyj-
nym, gdzie do(cid:286)ć szeroko stosuje si(cid:266) przepisy KPC2: art. 106 § 5, art. 296
§ 2, art. 300 PrPostAdm3), by przes(cid:261)dzały o całkowitej nieprzydatno(cid:286)ci
opracowania, choć niejednokrotnie mog(cid:261) prowadzić do konieczno(cid:286)ci wy-
ci(cid:261)gni(cid:266)cia odmiennych wniosków od tych zaprezentowanych tutaj. Dla-
tego te(cid:298), próbuj(cid:261)c wykorzystać niniejsze opracowanie do umowy o obron(cid:266)
w sprawie karnej lub do umowy o prowadzenie sprawy innej ni(cid:298) cywilna,
zawsze nale(cid:298)y ocenić, czy specyika danej sprawy (a w szczególno(cid:286)ci
stosunku pomi(cid:266)dzy obro(cid:276)c(cid:261) a jego klientem) pozwala na wykorzystanie
wniosków tu zaprezentowanych, a odnosz(cid:261)cych si(cid:266) do zast(cid:266)pstwa proce-
sowego w sprawie cywilnej.
Wracaj(cid:261)c do w(cid:261)tku zasadniczego nale(cid:298)y wskazać, (cid:298)e dodatkowa trud-
no(cid:286)ć wynikaj(cid:261)ca z ograniczenia przedmiotu bada(cid:276) do czynno(cid:286)ci praw-
nej kreuj(cid:261)cej stosunek pomi(cid:266)dzy adwokatem lub radc(cid:261) prawnym a jego
1 Orzeczenie WKD z 21.5.1954 r., WKD 38/52 – Biul. NRA 1/56, s. 75.
2 Ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks post(cid:266)powania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296
ze zm.).
3 Ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o post(cid:266)powaniu przed s(cid:261)dami administracyjnymi,
(Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).
M. Gutowski
5
Pobierz darmowy fragment (pdf)