Darmowy fragment publikacji:
Tytuł oryginału: Unthink: Rediscover Your Creative Genius
Tłumaczenie: Zbigniew Waśko
ISBN: 978-83-246-9541-6
Copyright © 2013 by Erik Wahl
All rights reserved.
Published in the United States by Crown Business, an imprint of the Crown Publishing Group,
a division of Random House, Inc., New York.
CROWN BUSINESS is a trademark and CROWN and the Rising Sun colophon are registered
trademarks of Random House, Inc.
This translation published by arrangement with Crown Business, an imprint of the Crown
Publishing Group, a division of Random House, LLC.
Polish edition copyright © 2015 by Helion S.A.
All rights reserved.
All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any
means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information
storage retrieval system, without permission from the Publisher.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu
niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą
kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym
lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi
ich właścicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce
informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich
wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich.
Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za
ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://onepress.pl/user/opinie/unthin
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: onepress@onepress.pl
WWW: http://onepress.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)
Printed in Poland.
• Kup książkę
• Poleć książkę
• Oceń książkę
• Księgarnia internetowa
• Lubię to! » Nasza społeczność
Spis tre(cid:258)ci
Wst(cid:218)p. Wi(cid:218)ksze p(cid:239)ótno — moja historia
Cz(cid:218)(cid:258)(cid:202) I. Wtedy… (kim by(cid:239)e(cid:258))
1. Jaki by(cid:239)e(cid:258)?
Cz(cid:218)(cid:258)(cid:202) II. Teraz… (kim jeste(cid:258))
2. Co z Ciebie zosta(cid:239)o?
Cz(cid:218)(cid:258)(cid:202) III. Jak… (kim mo(cid:285)esz jeszcze by(cid:202))
3. B(cid:200)d(cid:283) prowokuj(cid:200)cy
4. Kieruj si(cid:218) intuicj(cid:200)
5. Miej przekonania
6. Przyspiesz
7. B(cid:200)d(cid:283) spontaniczny
8. B(cid:200)d(cid:283) oddany sprawie
9. B(cid:200)d(cid:283) oryginalny
10. Twój Picasso
Nast(cid:218)pny krok
O autorze
Spis przypisów
7
17
19
33
35
47
49
73
95
113
131
147
161
177
181
183
185
Kup książkęPoleć książkę6
Unthink
Kup książkęPoleć książkę2.
Co z Ciebie zosta(cid:239)o?
Zbyt wielu ludzi dorasta. Prawdziwym problemem tego (cid:258)wiata
jest to, (cid:285)e zbyt wielu ludzi dorasta. Zapominaj(cid:200). Nie pami(cid:218)taj(cid:200),
jak to jest, gdy si(cid:218) ma dwana(cid:258)cie lat.
— WALT DISNEY
.
Z
YCIE JEST ALBO (cid:165)MIA(cid:146)(cid:107) PRZYGOD(cid:107)”, powiedzia(cid:239)a
Helen Keller, „albo niczym”. Poobserwuj losowo wybra-
nych biznesmenów ameryka(cid:241)skich przez tydzie(cid:241), a doj-
dziesz do wniosku, (cid:285)e druga cz(cid:218)(cid:258)(cid:202) wypowiedzi Keller jest prze-
kle(cid:241)stwem wieku dojrza(cid:239)ego. (cid:191)ycie, zw(cid:239)aszcza w pracy, nie jest
(cid:258)mia(cid:239)(cid:200) przygod(cid:200). I chocia(cid:285) nasze (cid:285)ycie domowe nie musi by(cid:202) z(cid:239)e,
sp(cid:218)dzanie wi(cid:218)kszo(cid:258)ci czasu na niczym jest po prostu tragiczne.
„(…) wo(cid:239)a(cid:239)a mnie ambicja”, lamentuje poeta Edgar Lee Masters,
„lecz ba(cid:239)em si(cid:218) skutków. Jednak niezmiennie (cid:239)akn(cid:200)(cid:239)em sensu
w (cid:285)yciu”1.
Co si(cid:218) sta(cid:239)o z nasz(cid:200) sk(cid:239)onno(cid:258)ci(cid:200) do wpadania w podziw, ch(cid:218)ci(cid:200)
prze(cid:285)ycia przygody i niepohamowan(cid:200) kreatywno(cid:258)ci(cid:200)? Wi(cid:218)kszo(cid:258)(cid:202)
powie, (cid:285)e po prostu doro(cid:258)li(cid:258)my. Je(cid:258)li jednak mamy by(cid:202) uczciwi
Kup książkęPoleć książkę36
Unthink. Obud(cid:283) w sobie kreatywnego geniusza
wobec samych siebie, nie mo(cid:285)emy poprzesta(cid:202) na takiej zdawkowej
odpowiedzi.
Czy s(cid:200)dzisz, (cid:285)e Twoje (cid:285)ycie jest porywaj(cid:200)ce? A mo(cid:285)e raczej,
jak poetycko wyznaje Masters, jest co(cid:258), czego wci(cid:200)(cid:285) (cid:239)akniesz?
W (cid:258)wiecie medycyny znane jest zjawisko okre(cid:258)lane jako „ból
fantomowy”. Jest to uczucie bólu w ko(cid:241)czynie, która nie jest ju(cid:285)
cz(cid:218)(cid:258)ci(cid:200) cia(cid:239)a pacjenta. Zwykle wyst(cid:218)puje u osób, którym ampu-
towano r(cid:218)k(cid:218) lub nog(cid:218), ale równie(cid:285) u kobiet po mastektomii i pa-
cjentów z usuni(cid:218)tym organem wewn(cid:218)trznym. Odczuwany w (cid:285)yciu
doros(cid:239)ym niedostatek kreatywno(cid:258)ci bardzo przypomina taki ból
fantomowy. Jedyna ró(cid:285)nica polega na tym, (cid:285)e to, czego nam po-
zornie brakuje, wci(cid:200)(cid:285) jest na swoim miejscu. Jest tylko sparali(cid:285)o-
wane od czasów dzieci(cid:241)stwa.
(cid:191)ycie jest barwniejsze, gdy jest dynamiczne. Jednak wi(cid:218)kszo(cid:258)(cid:202)
z nas najwi(cid:218)ksz(cid:200) wag(cid:218) przywi(cid:200)zuje do zachowania homeostazy.
Owszem taka taktyka jest bezpieczna. I strategicznie wa(cid:285)na. Daje
poczucie sta(cid:239)o(cid:258)ci i pewno(cid:258)ci. Ostatecznie jednak prowadzi do tego,
(cid:285)e zaczynamy prze(cid:285)ywa(cid:202) swoiste „dni (cid:258)wistaka”, bez pomys(cid:239)u
i ch(cid:218)ci, by cokolwiek zmieni(cid:202). Nasza kreatywno(cid:258)(cid:202) zacz(cid:218)(cid:239)a zanika(cid:202)
gdzie(cid:258) na etapie podstawówki i proces ten si(cid:218) pog(cid:239)(cid:218)bia(cid:239), w miar(cid:218)
jak dorastali(cid:258)my.
„Nowoczesne nauczanie wyrz(cid:200)dzi(cid:239)o nam wielk(cid:200) krzywd(cid:218)” —
pisze Debra Jennings z Project Smart. „Ju(cid:285) od przedszkola jeste(cid:258)my
uczeni poznawa(cid:202) (cid:258)wiat g(cid:239)ównie za pomoc(cid:200) lewej pó(cid:239)kuli mózgu,
w której mieszcz(cid:200) si(cid:218) umiej(cid:218)tno(cid:258)ci analityczne, fakty, my(cid:258)lenie
racjonalne i logika. Szko(cid:239)y podstawowe z coraz skromniejszymi
bud(cid:285)etami skupi(cid:239)y si(cid:218) na kszta(cid:239)ceniu umiej(cid:218)tno(cid:258)ci czytania, pisa-
nia i liczenia, obcinaj(cid:200)c uznane za zb(cid:218)dne lekcje rysunków, muzyki
i wychowania fizycznego. Nawet podczas egzaminów wst(cid:218)pnych
na studia tradycyjnie sprawdza si(cid:218) umiej(cid:218)tno(cid:258)ci i wiedz(cid:218) zawarte
w lewej pó(cid:239)kuli”2.
Na kolejnych etapach kszta(cid:239)cenia te(cid:285) nie byli(cid:258)my zach(cid:218)cani
i mobilizowani do my(cid:258)lenia abstrakcyjnego i artystycznego. Sztuka
by(cid:239)a coraz bardziej ignorowana, a w najlepszym przypadku przy-
znawano jej status zaj(cid:218)(cid:202) nieobowi(cid:200)zkowych. Arty(cid:258)ci tworzyli ma(cid:239)(cid:200)
Kup książkęPoleć książkęCo z Ciebie zosta(cid:239)o?
37
grup(cid:218) outsiderów. Reszta sz(cid:239)a edukacyjn(cid:200) (cid:258)cie(cid:285)k(cid:200), na której nagra-
dzane by(cid:239)o recytowanie sta(cid:239)ych, wyuczonych odpowiedzi i trzeba
by(cid:239)o raczej pos(cid:239)ugiwa(cid:202) si(cid:218) logik(cid:200) oraz pami(cid:218)ci(cid:200), a nie wyobra(cid:283)-
ni(cid:200) i kreatywno(cid:258)ci(cid:200). By(cid:239)o coraz mniej okazji do zadawania pyta(cid:241)
w stylu „dlaczego?”, „dlaczego nie?” i „co by by(cid:239)o, gdyby?”.
W pracy nie by(cid:239)o wcale lepiej. Otrzyma(cid:239)e(cid:258) przepis na wydajno(cid:258)(cid:202)
i by(cid:239)e(cid:258) nagradzany za pozostawanie w systemie. To tylko umoc-
ni(cid:239)o statyczny tryb dzia(cid:239)ania, który sobie przyswaja(cid:239)e(cid:258) przez kil-
kana(cid:258)cie albo i wi(cid:218)cej lat nauki w szkole.
(cid:165)rodowiska szkolne i korporacyjne nie by(cid:239)y jedynymi si(cid:239)ami
t(cid:239)umi(cid:200)cymi Twoj(cid:200) kreatywno(cid:258)(cid:202). W miar(cid:218) jak dorasta(cid:239)e(cid:258), po(cid:239)owa
Twojego mózgu, okre(cid:258)lana przez neurologów jako „lewa pó(cid:239)kula”,
zacz(cid:218)(cid:239)a odgrywa(cid:202) coraz wi(cid:218)ksz(cid:200) rol(cid:218) w Twoim my(cid:258)leniu. Jest to ta
cz(cid:218)(cid:258)(cid:202) Twojego jestestwa, w której gnie(cid:285)d(cid:285)(cid:200) si(cid:218) logika, przewidywal-
no(cid:258)(cid:202) i precyzyjnie zdefiniowane poj(cid:218)cia. To ona stara si(cid:218) nada(cid:202)
sens wszystkiemu, co Ci(cid:218) otacza, i — przynajmniej teoretycznie —
uczyni(cid:202) Twoje decyzje efektywniejszymi, a (cid:285)ycie — bezpieczniej-
szym i bardziej uporz(cid:200)dkowanym.
„Gdy dorastamy, niektóre z naszych zachowa(cid:241) w sposób natu-
ralny zanikaj(cid:200)” — wyja(cid:258)nia Alison Gopnik, profesor psychologii
i profesor wizytuj(cid:200)ca filozofii na Uniwersytecie Kalifornijskim
w Berkeley. „Cieszy nas, (cid:285)e czasy ssania palców i moczenia po(cid:258)cieli
mamy ju(cid:285) za sob(cid:200), ale przecie(cid:285) stracili(cid:258)my te(cid:285) cechy pozytywne,
takie jak nieograniczona wyobra(cid:283)nia czy spontaniczno(cid:258)(cid:202) (…). Inn(cid:200)
pozytywn(cid:200) cech(cid:200), jak(cid:200) stopniowo tracili(cid:258)my w miar(cid:218) up(cid:239)ywu czasu,
jest zdolno(cid:258)(cid:202) uczenia si(cid:218) nowych rzeczy”3.
Ró(cid:285)nic(cid:218) mi(cid:218)dzy nasz(cid:200) percepcj(cid:200) z czasów dzieci(cid:241)stwa a t(cid:200) z (cid:285)y-
cia doros(cid:239)ego Gopnik wyja(cid:258)nia za pomoc(cid:200) metafory zaczerpni(cid:218)tej
z bran(cid:285)y informatycznej. S(cid:200) dwa typy systemów komputerowych:
te, które „eksploruj(cid:200)”, przyjmuj(cid:200)c ka(cid:285)d(cid:200) potencjalnie u(cid:285)yteczn(cid:200)
informacj(cid:218), i te, które „eksploatuj(cid:200)”, akceptuj(cid:200)c tylko informacje
przydatne do ich celów.
W dzieci(cid:241)stwie byli(cid:258)my jak system eksploruj(cid:200)cy i próbowali-
(cid:258)my wszystkiego, aby zobaczy(cid:202), jaki b(cid:218)dzie skutek. Uczyli(cid:258)my si(cid:218)
w szalonym tempie przez ci(cid:200)g(cid:239)e zderzanie si(cid:218) z nowymi porcjami
Kup książkęPoleć książkę38
Unthink. Obud(cid:283) w sobie kreatywnego geniusza
informacji. Mo(cid:285)liwo(cid:258)ci by(cid:239)y nieograniczone. Kreatywno(cid:258)(cid:202) przy-
chodzi(cid:239)a z (cid:239)atwo(cid:258)ci(cid:200). Tymczasem w miar(cid:218) dorastania coraz bardziej
zmieniali(cid:258)my si(cid:218) w system eksploatuj(cid:200)cy i uczyli(cid:258)my si(cid:218) tylko tego,
co nam by(cid:239)o aktualnie potrzebne.
Problemem systemów eksploatuj(cid:200)cych jest to, (cid:285)e mog(cid:200) na zaw-
sze ugrz(cid:218)zn(cid:200)(cid:202) w formu(cid:239)owanych przez siebie opiniach i wnioskach.
Zazwyczaj im d(cid:239)u(cid:285)ej (cid:285)yjemy, tym mocniej utwierdzamy si(cid:218) we
w(cid:239)asnych opiniach i tym trudniej przychodzi nam dostrzeganie
nowych mo(cid:285)liwo(cid:258)ci. O ludziach w takim stanie mówimy, (cid:285)e maj(cid:200)
klapki na oczach. A tak naprawd(cid:218) to my wszyscy, jako ludzie do-
ro(cid:258)li z dominuj(cid:200)c(cid:200) lew(cid:200) pó(cid:239)kul(cid:200), mamy z tym problem. Na drodze
od dzieci(cid:241)stwa do doros(cid:239)o(cid:258)ci stopniowo gubili(cid:258)my potrzeb(cid:218) u(cid:285)y-
wania wyobra(cid:283)ni i eksperymentowania w celu sformu(cid:239)owania od-
powiedzi na w(cid:239)asne pytania. Zamiast tego uczyli(cid:258)my si(cid:218) wykorzy-
stywa(cid:202) posiadan(cid:200) ju(cid:285) wiedz(cid:218) do podejmowania decyzji, obja(cid:258)niania
rzeczywisto(cid:258)ci i rozwi(cid:200)zywania problemów. Naszym motorem po-
st(cid:218)pu, którym w dzieci(cid:241)stwie by(cid:239)a ciekawo(cid:258)(cid:202), sta(cid:239)a si(cid:218) skuteczno(cid:258)(cid:202).
W wyniku bada(cid:241) przeprowadzonych w 2005 roku przez Vla-
dimira Sloutsky’ego, profesora i dyrektora Centrum Nauk Poznaw-
czych przy Uniwersytecie Stanowym Ohio, oraz Ann(cid:218) Fisher,
absolwentk(cid:218) tego(cid:285) uniwersytetu, okaza(cid:239)o si(cid:218), (cid:285)e osoby doros(cid:239)e (cid:239)a-
twiej zapami(cid:218)tuj(cid:200) obrazy z wyimaginowanymi zwierz(cid:218)tami, które
widzieli tylko raz, ni(cid:285) zdj(cid:218)cia prawdziwych kotów znanych im
dobrze ju(cid:285) od dzieci(cid:241)stwa4. Oznacza to, (cid:285)e wraz z nabywaniem co-
raz wi(cid:218)kszej wiedzy nasze funkcje umys(cid:239)owe s(cid:239)abn(cid:200). Czasami po
prostu przeszkadza nam to, co ju(cid:285) wiemy. Jak twierdz(cid:200) Sloutsky
i Fisher, w pewnych sytuacjach dzieci, ze swoj(cid:200) prostolinijno(cid:258)ci(cid:200),
radz(cid:200) sobie znacznie lepiej.
„Zdolno(cid:258)(cid:202) zapami(cid:218)tywania szczegó(cid:239)ów cz(cid:218)sto charakteryzuje
nowicjuszy” — wyja(cid:258)nia Sloutsky. „Gdy cz(cid:239)owiek staje si(cid:218) m(cid:200)drzej-
szy, zaczyna wszystko dzieli(cid:202) na kategorie i w konsekwencji zwraca
coraz mniej uwagi na drobne ró(cid:285)nice mi(cid:218)dzy poszczególnymi eg-
zemplarzami”. Innymi s(cid:239)owy, przestajemy dostrzega(cid:202) szczegó(cid:239)y,
które nie tylko pobudzaj(cid:200) nowe my(cid:258)li i prowadz(cid:200) do lepszych wnio-
sków, ale tak(cid:285)e dodaj(cid:200) kolorytu naszemu postrzeganiu (cid:258)wiata.
Kup książkęPoleć książkęCo z Ciebie zosta(cid:239)o?
39
W ramach swoich bada(cid:241) Sloutsky i Fisher przeprowadzili test,
w którym grupy pi(cid:218)cio-, siedmio- i jedenastoletnich dzieci oraz
doros(cid:239)ych studentów poproszono o obejrzenie zdj(cid:218)cia kota, przy
czym dodano, (cid:285)e „w jego ciele znajduj(cid:200) si(cid:218) komórki beta”. Nast(cid:218)p-
nie ka(cid:285)dej grupie pokazano trzydzie(cid:258)ci zdj(cid:218)(cid:202) innych zwierz(cid:200)t (ko-
tów, nied(cid:283)wiedzi i ptaków) i zapytano, czy one te(cid:285) maj(cid:200) komórki
beta. Potem przypomniano uczestnikom testu, (cid:285)e takie komórki
maj(cid:200) tylko koty.
Na koniec pokazano im kolejne dwadzie(cid:258)cia osiem zdj(cid:218)(cid:202) ze
zwierz(cid:218)tami i kazano wybra(cid:202) te, które ju(cid:285) widzieli. Zadanie naj-
lepiej wykona(cid:239)y dzieci z grupy pi(cid:218)ciolatków. Grupa siedmiolatków
zaj(cid:218)(cid:239)a drugie miejsce, a na trzecim uplasowa(cid:239)y si(cid:218) dzieci jedena-
stoletnie. Najgorsi w rozpoznawaniu widzianych wcze(cid:258)niej zwierz(cid:200)t
okazali si(cid:218) studenci.
Wed(cid:239)ug Sloutsky’ego powodem, dla którego m(cid:239)odsze dzieci
— szczególnie pi(cid:218)cioletnie — wypad(cid:239)y du(cid:285)o lepiej ni(cid:285) doro(cid:258)li,
by(cid:239)o to, (cid:285)e one jeszcze nie nauczy(cid:239)y si(cid:218) kategoryzowania zwierz(cid:200)t
w swoich umys(cid:239)ach. Dlatego bardzo dok(cid:239)adnie bada(cid:239)y wzrokiem
ka(cid:285)de zdj(cid:218)cie, (cid:285)eby okre(cid:258)li(cid:202), czy widoczne na nim zwierz(cid:218) jest
podobne do kota z komórkami beta. Natomiast doro(cid:258)li, gdy tylko
us(cid:239)yszeli, (cid:285)e jedynym zwierz(cid:218)ciem z takimi komórkami jest kot,
przestali zwraca(cid:202) uwag(cid:218) na jakiekolwiek szczegó(cid:239)y innych zdj(cid:218)(cid:202).
Dla nich liczy(cid:239)y si(cid:218) wy(cid:239)(cid:200)cznie fotografie z kotami. Je(cid:258)li by(cid:239)y bez
kotów, nie zapami(cid:218)tywali ich.
W swoich wnioskach Sloutsky wskaza(cid:239) na odwrotn(cid:200) zale(cid:285)-
no(cid:258)(cid:202) mi(cid:218)dzy nasz(cid:200) sk(cid:239)onno(cid:258)ci(cid:200) do kategoryzowania wszystkiego
a zdolno(cid:258)ci(cid:200) do rozpoznawania ró(cid:285)nic. Wydaje si(cid:218), (cid:285)e gdy zaczyna-
my wprowadza(cid:202) kategorie, tracimy z oczu drobne szczegó(cid:239)y. A gdy
skupiamy si(cid:218) na szczegó(cid:239)ach, przestajemy dostrzega(cid:202) kategorie.
Prawda jest taka, (cid:285)e jako pracuj(cid:200)cy doro(cid:258)li potrzebujemy obu
tych umiej(cid:218)tno(cid:258)ci.
Musimy umie(cid:202) oceni(cid:202), co jest przydatne do wykonania okre-
(cid:258)lonego zadania, a co jest zupe(cid:239)nie zb(cid:218)dne. Czasami potrzebna jest
umiej(cid:218)tno(cid:258)(cid:202) bycia bardzo racjonalnym.
Kup książkęPoleć książkę40
Unthink. Obud(cid:283) w sobie kreatywnego geniusza
Musimy te(cid:285) mie(cid:202) umiej(cid:218)tno(cid:258)(cid:202) bycia nieracjonalnymi i zapomi-
nania o kategoriach, je(cid:258)li trzeba rozwi(cid:200)za(cid:202) trudny problem, wytwo-
rzy(cid:202) co(cid:258) przebojowego lub wymy(cid:258)li(cid:202) nowy sposób robienia jakich(cid:258)
rzeczy. Paradoksem naszych czasów jest to, (cid:285)e nieracjonalno(cid:258)(cid:202)
bywa skuteczniejsza i efektywniejsza ni(cid:285) racjonalno(cid:258)(cid:202).
Jednak wi(cid:218)kszo(cid:258)(cid:202) z nas zdecydowanie wybiera postaw(cid:218) racjo-
naln(cid:200). Usi(cid:239)ujemy rozwi(cid:200)zywa(cid:202) problemy i generowa(cid:202) pomys(cid:239)y bez
wychodzenia poza sfer(cid:218) naszej aktualnej wiedzy i nabytego ju(cid:285)
do(cid:258)wiadczenia. Wyra(cid:283)nymi oznakami tej sk(cid:239)onno(cid:258)ci s(cid:200) odczuwalne
przez nas potrzeby.
Przecie(cid:285) ci(cid:200)gle potrzebujemy wi(cid:218)cej czasu. Wi(cid:218)cej energii.
Lepszych atutów — nowej pracy, wy(cid:285)szego stanowiska, wi(cid:218)kszego
bud(cid:285)etu, wy(cid:285)szej pensji. My(cid:258)limy, (cid:285)e te zewn(cid:218)trzne czynniki s(cid:200)
kluczem do sukcesu. Traktujemy je jak buty — je(cid:258)li uda nam si(cid:218)
znale(cid:283)(cid:202) w(cid:239)a(cid:258)ciwy rozmiar, b(cid:218)dziemy mogli wreszcie ruszy(cid:202) do
przodu, aby odnie(cid:258)(cid:202) sukces i poczu(cid:202) satysfakcj(cid:218).
To nie tak. Najwi(cid:218)kszy nasz atut nie le(cid:285)y gdzie(cid:258) poza nami.
Jest nim nasza kreatywno(cid:258)(cid:202). Nasza przedsi(cid:218)biorczo(cid:258)(cid:202) — umiej(cid:218)t-
no(cid:258)(cid:202) dostrzegania zmian w otoczeniu i dostosowywania si(cid:218) do nich.
Nasza zdolno(cid:258)(cid:202) do odnoszenia korzy(cid:258)ci w ka(cid:285)dych okoliczno(cid:258)ciach.
Taka zaradno(cid:258)(cid:202) ma niewiele wspólnego ze stanem naszej lewej
pó(cid:239)kuli. Do tego potrzebne jest my(cid:258)lenie abstrakcyjne — (cid:258)wie-
(cid:285)o(cid:258)(cid:202) spojrzenia i k(cid:239)(cid:218)bi(cid:200)ce si(cid:218) my(cid:258)li, anarchiczne podej(cid:258)cie do tego,
co wiemy lub wydaje nam si(cid:218), (cid:285)e wiemy.
Je(cid:258)li za nasz los odpowiedzialn(cid:200) uczynimy racjonaln(cid:200) lew(cid:200)
pó(cid:239)kul(cid:218) mózgu, w najlepszym razie staniemy si(cid:218) beznami(cid:218)tnymi
maszynami zasilanymi comiesi(cid:218)czn(cid:200) pensj(cid:200) i z(cid:239)udn(cid:200) nadziej(cid:200) na
lepsze „kiedy(cid:258)”. Kiedy(cid:258) b(cid:218)d(cid:218) mia(cid:239) narz(cid:218)dzia i czas, aby wszystko
naprawi(cid:202). Kiedy(cid:258) to zrobi(cid:218). Kiedy(cid:258) tu wróc(cid:218). Kiedy(cid:258) to zabior(cid:218).
Kiedy(cid:258) wyluzuj(cid:218) i b(cid:218)d(cid:218) mia(cid:239) wi(cid:218)cej wolnego czasu. Kiedy(cid:258)…
Ci(cid:200)g(cid:239)e odk(cid:239)adanie wszystkiego na pó(cid:283)niej nie jest najlepszym
sposobem na (cid:285)ycie.
Lewa pó(cid:239)kula jest niew(cid:200)tpliwie bardzo wa(cid:285)na, bo to w ko(cid:241)cu
dzi(cid:218)ki niej unikasz dotykania gor(cid:200)cego pieca czy staranowania
samochodu, który Ci(cid:218) zablokowa(cid:239), ale z drugiej strony nak(cid:239)ada
Kup książkęPoleć książkęCo z Ciebie zosta(cid:239)o?
41
kajdany na Twoj(cid:200) kreatywno(cid:258)(cid:202) i pozbawia Twoje (cid:285)ycie kolorytu.
Pracujesz m(cid:200)drzej i ci(cid:218)(cid:285)ej, ale w matematycznych realiach logiki
i rozs(cid:200)dku. Mo(cid:285)na to uj(cid:200)(cid:202) za pomoc(cid:200) nast(cid:218)puj(cid:200)cych równo(cid:258)ci:
Praca = Zap(cid:239)ata; Ci(cid:218)(cid:285)sza praca = Lepsza zap(cid:239)ata; M(cid:200)dra praca
+ Ci(cid:218)(cid:285)ka praca = Szybsza podwy(cid:285)ka. Problem w tym, (cid:285)e „szybsza
podwy(cid:285)ka” tak naprawd(cid:218) nie usatysfakcjonuje kogo(cid:258), kto nadal
musi ci(cid:218)(cid:285)ko pracowa(cid:202) i wykonywa(cid:202) nudn(cid:200), rutynow(cid:200) robot(cid:218). Pro-
blem znu(cid:285)enia prac(cid:200) pozostaje. I nadal nic nie robisz w kierunku
jego rozwi(cid:200)zania.
Nawet gdy firmy próbuj(cid:200) umili(cid:202) czas pracy przez udost(cid:218)pnianie
pracownikom na przyk(cid:239)ad si(cid:239)owni, miejsc opieki nad dzieckiem
czy o(cid:258)rodków odnowy biologicznej, problem nie znika. (cid:191)adna z tych
rzeczy sama z siebie nie sprawi, (cid:285)e praca stanie si(cid:218) bardziej in-
spiruj(cid:200)ca. Mog(cid:200) one jedynie nieco zmniejszy(cid:202) dolegliwo(cid:258)ci prze-
bywania w miejscu pracy.
INNYM NIEKORZYSTNYM REZULTATEM dominacji lewej
pó(cid:239)kuli jest w(cid:200)skie pojmowanie sztuki i zaliczanie do niej jedynie
dzie(cid:239) Picassa i Hemingwaya, a nie rozumienie jej jako aktywno(cid:258)ci,
która mo(cid:285)e odblokowa(cid:202) nowe poziomy my(cid:258)lenia, dzia(cid:239)ania i sa-
tysfakcji. Dzisiaj nie podnosisz ju(cid:285) r(cid:218)ki, gdy pada pytanie, kto
czuje si(cid:218) artyst(cid:200), poniewa(cid:285) przecie(cid:285) nie jeste(cid:258) taki jak Picasso. Ale
na swój sposób mo(cid:285)esz takim by(cid:202).
Ta cz(cid:218)(cid:258)(cid:202) Ciebie, która w dzieci(cid:241)stwie tryska(cid:239)a kreatywno(cid:258)ci(cid:200),
jest w Tobie nadal. Mo(cid:285)esz j(cid:200) zdusi(cid:202), zignorowa(cid:202), a nawet wmówi(cid:202)
sobie, (cid:285)e jej nie ma. Jednak od czasu do czasu Twoja artystyczna
dusza b(cid:218)dzie si(cid:218) mimo to odzywa(cid:202). Podczas pi(cid:218)knego zachodu
s(cid:239)o(cid:241)ca. Inspiruj(cid:200)cego filmu. Narodzin dziecka. Przejmuj(cid:200)cej tra-
gedii. Jej podszepty to delikatne, ale zarazem zdecydowane przy-
pomnienia, (cid:285)e wci(cid:200)(cid:285) jest i ch(cid:218)tnie wróci(cid:239)aby do gry.
Spójrzmy na wyniki bada(cid:241) przeprowadzonych w 2009 roku
przez Wydzia(cid:239) Psychologii Uniwersytetu Stanowego Pó(cid:239)nocnej
Dakoty pod has(cid:239)em: „Dzieci(cid:218)ca zabawa. Pobudzanie kreatywno(cid:258)ci
za pomoc(cid:200) odpowiednio przygotowanej manipulacji”. Naukowcy
wybrali losowo do(cid:258)(cid:202) du(cid:285)(cid:200) grup(cid:218) studentów i podzielili j(cid:200) na dwie
Kup książkęPoleć książkę42
Unthink. Obud(cid:283) w sobie kreatywnego geniusza
cz(cid:218)(cid:258)ci. Pierwsza otrzyma(cid:239)a nast(cid:218)puj(cid:200)ce instrukcje: „Jeste(cid:258)cie sied-
miolatkami. Szko(cid:239)a jest zamkni(cid:218)ta i macie ca(cid:239)y dzie(cid:241) do w(cid:239)asnej
dyspozycji. Co b(cid:218)dziecie robi(cid:202)? Dok(cid:200)d pójdziecie? Z kim si(cid:218) spo-
tkacie?”.
Drugiej grupie przekazano podobne instrukcje z wyj(cid:200)tkiem
informacji: „Jeste(cid:258)cie siedmiolatkami”. Studenci pisali odpowie-
dzi przez 10 minut, po czym zostali poddani testowi Torrance’a
na kreatywne my(cid:258)lenie. Zadania polega(cid:239)y na uzupe(cid:239)nianiu niedo-
ko(cid:241)czonych rysunków lub wymy(cid:258)laniu nowych zastosowa(cid:241) dla
przedmiotów codziennego u(cid:285)ytku.
Studenci, którzy wyobra(cid:285)ali sobie, (cid:285)e s(cid:200) siedmiolatkami, zali-
czyli ten test znacznie lepiej ni(cid:285) pozostali.
Wniosek w stylu „My(cid:258)l, (cid:285)e masz siedem lat, a przywrócisz
swoj(cid:200) kreatywno(cid:258)(cid:202)” wydaje si(cid:218) s(cid:239)uszny, ale wed(cid:239)ug konsultanta
ds. kreatywno(cid:258)ci i blogera z „Psychology Today”, Jeffreya Davisa,
mo(cid:285)e by(cid:202) myl(cid:200)cy. Jako przyk(cid:239)ady takiego w(cid:239)a(cid:258)nie, nie do ko(cid:241)ca
s(cid:239)usznego rozumowania cytuje on s(cid:239)owa zdobywczyni Nagrody
Pulitzera, Ellen Gilchrist — która patrz(cid:200)c na swojego 3-letniego
wnuka, rzek(cid:239)a z zadum(cid:200): „Jak zatrzyma(cid:202) ten geniusz?” — i XVIII-
wiecznego poety Charles’a Baudelaire’a, który kiedy(cid:258) napisa(cid:239):
„Geniusz to zdolno(cid:258)(cid:202) przywo(cid:239)ywania dzieci(cid:241)stwa na zawo(cid:239)anie”.
Chocia(cid:285), jak twierdzi Davis, prawd(cid:200) jest, (cid:285)e „niemowl(cid:218)ta, ma(cid:239)e
dzieci i przedszkolaki maj(cid:200) nieustaj(cid:200)c(cid:200) zdolno(cid:258)(cid:202) do fascynowania
si(cid:218) wszelkimi nowo(cid:258)ciami (…), której nam, doros(cid:239)ym, zdecydo-
wanie brakuje (…), to ludzie bardziej kreatywni nie przywracaj(cid:200)
dzieci(cid:241)stwa — wi(cid:200)(cid:285)(cid:200)cego si(cid:218) przecie(cid:285) z takimi cechami jak nie-
zborno(cid:258)(cid:202) my(cid:258)li, zach(cid:239)anno(cid:258)(cid:202), zale(cid:285)no(cid:258)(cid:202) od innych i egocentryzm.
Ludzie ci przywracaj(cid:200) w sobie zachwyt”5.
Davis proponuje nowy sposób my(cid:258)lenia o przywracaniu ge-
niuszu kreatywno(cid:258)ci z dzieci(cid:241)stwa. Zamiast twierdzi(cid:202), jak to robi(cid:239)
Baudelaire, (cid:285)e „geniusz to zdolno(cid:258)(cid:202) przywo(cid:239)ywania dzieci(cid:241)stwa na
zawo(cid:239)anie”, powinni(cid:258)my raczej mówi(cid:202), (cid:285)e „geniusz to zdolno(cid:258)(cid:202)
przywo(cid:239)ywania zachwytu na zawo(cid:239)anie”. W ten sposób, utrzymuje
Davis, „nie usi(cid:239)ujemy z nostalgi(cid:200) przywraca(cid:202) jakiego(cid:258) »utraconego
dzieci(cid:241)stwa« lub szuka(cid:202) w sobie »wewn(cid:218)trznego dziecka«. Pozo-
stajemy przy tym, kim jeste(cid:258)my i jak si(cid:218) czujemy”.
Kup książkęPoleć książkęCo z Ciebie zosta(cid:239)o?
43
Jest jedna rzecz, o której powiniene(cid:258) wiedzie(cid:202) — a o której
pewnie nikt Ci jeszcze nie powiedzia(cid:239) — a mianowicie, (cid:285)e artysta
to kto(cid:258), kto rzuca wyzwanie konwencjonalnej m(cid:200)dro(cid:258)ci i wpro-
wadza zmiany tworz(cid:200)ce nowe kana(cid:239)y rozwi(cid:200)zywania problemów
i innowacyjno(cid:258)ci. Sztuka jest czym(cid:258) szerszym i znacznie dost(cid:218)p-
niejszym ni(cid:285) bezcenny obraz namalowany przed wiekami. Sztuka
nie jest wy(cid:239)(cid:200)cznie rzeczownikiem, jest równie(cid:285) czasownikiem. To
nie tylko p(cid:239)ótno, to tak(cid:285)e katalizator. Sztuka to w mniejszym stop-
niu wytworzona rzecz, a bardziej wp(cid:239)yw naszych my(cid:258)li, s(cid:239)ów i dzie(cid:239)
na otoczenie i innych ludzi.
Prawd(cid:200) jest, (cid:285)e bez wzgl(cid:218)du na wiek czy posiadane zdolno(cid:258)ci
artystyczne mo(cid:285)esz by(cid:202) artyst(cid:200) z niepowtarzaln(cid:200) umiej(cid:218)tno(cid:258)ci(cid:200)
ci(cid:200)g(cid:239)ego tworzenia prze(cid:239)omowych dzie(cid:239), i nie ma znaczenia, gdzie
pracujesz ani jakie stanowisko zajmujesz.
Trik polega na tym, (cid:285)eby zacz(cid:200)(cid:202) patrze(cid:202) na siebie w(cid:239)a(cid:258)nie w ten
sposób — kiedy(cid:258) ju(cid:285) tak patrzy(cid:239)e(cid:258). W pierwszej chwili mo(cid:285)e to
przypomina(cid:202) stawanie na g(cid:239)owie, ale to nic nie szkodzi. Czasami
potrzebujemy lekkiego wstrz(cid:200)su, (cid:285)eby nas wyrwa(cid:239) z letargu.
Znakomity pisarz rosyjski Lew To(cid:239)stoj mia(cid:239) zwyczaj stawia-
nia rzeczy na g(cid:239)owie, aby ukaza(cid:202) czytelnikom perspektyw(cid:218), o jakiej
nigdy nawet nie my(cid:258)leli. Nud(cid:218) okre(cid:258)la(cid:239) jako „(cid:285)(cid:200)dz(cid:218) (cid:285)(cid:200)dz”. Okre(cid:258)le-
nie to trafnie u(cid:258)wiadamia nam, (cid:285)e nawet gdy jeste(cid:258)my znudzeni,
jest w nas co(cid:258), co koniecznie chce si(cid:218) wydosta(cid:202) na zewn(cid:200)trz. Nie
ignoruj tej ch(cid:218)ci. Jest ona furtk(cid:200) do Twojej kreatywno(cid:258)ci, (cid:258)cie(cid:285)k(cid:200)
do (cid:285)ycia pe(cid:239)nego prawdziwych przygód — szans na nowe rozwi(cid:200)-
zania, o jakich Ci si(cid:218) nie (cid:258)ni(cid:239)o, i na sukcesy, o jakich nawet nie
marzy(cid:239)e(cid:258). „Daj(cid:200)c sens (cid:285)yciu, mo(cid:285)emy sko(cid:241)czy(cid:202) w szale(cid:241)stwie”,
konkluduje Edgar Lee Masters w Antologii Spoon River, „lecz (cid:285)ycie
bez znaczenia to tortura niepokoju i mglistego pragnienia. To jest
(cid:239)ód(cid:283), co pragnie morza, a jednak si(cid:218) l(cid:218)ka”6.
Wskrzeszanie wewn(cid:218)trznego artyzmu nale(cid:285)y zacz(cid:200)(cid:202) od rozbu-
dzenia tego, co w nas obecnie tkwi. „Nie jestem maszyn(cid:200)” — pisa(cid:239)
D. H. Lawrence. I Ty te(cid:285) ni(cid:200) nie jeste(cid:258). Jeste(cid:258) czym(cid:258) wi(cid:218)cej ni(cid:285)
tylko potakiwaczem zdolnym jedynie do odtwarzania ustalonych
odpowiedzi i stosowania znanych rozwi(cid:200)za(cid:241). Prawdopodobnie
Kup książkęPoleć książkę44
Unthink. Obud(cid:283) w sobie kreatywnego geniusza
w(cid:239)a(cid:258)nie tak funkcjonowa(cid:239)e(cid:258) do tej pory, a przecie(cid:285) mog(cid:239)e(cid:258) przez
ca(cid:239)y ten czas robi(cid:202) co(cid:258) zupe(cid:239)nie innego, co(cid:258) artystycznego, praw-
dziwie kreatywnego, niezwyk(cid:239)ego i fascynuj(cid:200)cego. Ale nic straco-
nego, poniewa(cid:285) na pewno wci(cid:200)(cid:285) jeste(cid:258) do tego zdolny. Pytanie tylko:
czy zrobisz to?
Wiele lat temu (cid:258)wiatem biznesu wstrz(cid:200)sn(cid:218)(cid:239)a kampania rekla-
mowa North Face.
„W biurze jestem nie(cid:285)ywy” — zaczyna(cid:239)a si(cid:218). „W taksówce jestem
nie(cid:285)ywy. Na chodniku jestem nie(cid:285)ywy…”
Puenta?
„Nigdy nie ustawaj w eksploracji (cid:258)wiata”.
To jest moje zadanie dla Ciebie na teraz. „Nie mo(cid:285)emy wy-
rzec si(cid:218) odkry(cid:202)”, pisa(cid:239) T. S. Eliot, „u kresu za(cid:258) odkrywania doj-
dziemy do punktu wyj(cid:258)cia, (cid:258)wiadomi go po raz pierwszy”. Pewnie
wstrzyma(cid:239)e(cid:258) eksploracj(cid:218) na jaki(cid:258) czas — mo(cid:285)e nawet na d(cid:239)u(cid:285)szy
czas. Ale teraz mo(cid:285)esz zacz(cid:200)(cid:202) od nowa i ju(cid:285) nigdy wi(cid:218)cej nie ko(cid:241)cz.
Du(cid:285)o ludzi (cid:285)yje w b(cid:239)(cid:218)dnym przekonaniu, (cid:285)e po to, by znale(cid:283)(cid:202)
ten punkt, trzeba wyj(cid:258)(cid:202) na zewn(cid:200)trz — uda(cid:202) si(cid:218) do lasu, w góry
lub do innego kraju. To prawda, (cid:285)e miejsca nowe i dzikie z pew-
no(cid:258)ci(cid:200) sprzyjaj(cid:200) odzyskiwaniu naszego pe(cid:239)nego potencja(cid:239)u, ale
prawd(cid:200) jest te(cid:285), (cid:285)e takie miejsca mo(cid:285)emy znale(cid:283)(cid:202) wsz(cid:218)dzie, je(cid:258)li si(cid:218)
tylko zdamy na naszego wewn(cid:218)trznego artyst(cid:218). Mo(cid:285)e to by(cid:202) nawet
miejsce pracy.
W 2005 roku Daniel H. Pink pisa(cid:239): „Przysz(cid:239)o(cid:258)(cid:202) nale(cid:285)y do zu-
pe(cid:239)nie innego rodzaju ludzi, z zupe(cid:239)nie innym rodzajem mózgu”.
Wed(cid:239)ug niego: „Era dominacji lewej pó(cid:239)kuli i zwi(cid:200)zana z tym era
informacji ust(cid:218)puj(cid:200) przed nowym (cid:258)wiatem, w którym kreatywne
i holistyczne umiej(cid:218)tno(cid:258)ci wyznaczaj(cid:200) granic(cid:218) pomi(cid:218)dzy tymi,
którzy id(cid:200) naprzód, a tymi, którzy zostaj(cid:200) w tyle”7.
Przysz(cid:239)o(cid:258)(cid:202) jest tutaj. A ta zupe(cid:239)nie inna osoba, z ca(cid:239)kiem innym
mózgiem — to artysta. Ale nie zwyczajny artysta, a ju(cid:285) na pewno
nie jeden z tych, których spotka(cid:239)em na pocz(cid:200)tku swej drogi do
odzyskania kreatywno(cid:258)ci — tych z wielkimi umiej(cid:218)tno(cid:258)ciami ar-
tystycznymi, lecz niepotrafi(cid:200)cych sprawi(cid:202), by ich dzie(cid:239)a by(cid:239)y wa(cid:285)-
ne równie(cid:285) dla innych ludzi. Nie, artysta, o którym mówi(cid:218) —
Kup książkęPoleć książkęCo z Ciebie zosta(cid:239)o?
45
o którym mówi(cid:239) te(cid:285) Daniel H. Pink — to taki, który wie, kiedy
uruchomi(cid:202) dzieci(cid:218)c(cid:200) kreatywno(cid:258)(cid:202) prawej pó(cid:239)kuli i kiedy pos(cid:239)u(cid:285)y(cid:202)
si(cid:218) logik(cid:200) pó(cid:239)kuli lewej. Jest to niezwykle mocna kombinacja. Ale
najlepsze jest to, (cid:285)e takim artyst(cid:200) Ty te(cid:285) mo(cid:285)esz zosta(cid:202).
A teraz porozmawiajmy, jak to zrobi(cid:202).
Kup książkęPoleć książkę46
Unthink. Obud(cid:283) w sobie kreatywnego geniusza
1 Edgar Lee Masters, Antologia Spoon River, przek(cid:239). M. Sprusi(cid:241)ski, PWN, Warszawa 1981, s. 83.
2 Debra Jennings, „Use Your Whole Brain: Leveraging Right-Brained Thinking in a Left-Brained World”, b.d., http://www.projectsmart.co.uk/use-your-whole-brain-leveraging-right-brained-thinking-in-a-left-brained-world.html.
3 Alison Gopnik, cyt. za: Think Like a Child, „Success”, 4 listopada 2009, http://www.success.com/article/think-like-a-child.
4 Too Much Knowledge Can Be Bad for Some Types of Memory, Study Finds, „ScienceDaily”, 17 maja 2005, http://www.sciencedaily.com/releases/2005/05/050517112349.htm.
5 Jeffrey Davis, Think Like a 47-Year-Old to Boost Your Creativity, „Tracking Wonder”, 14 lipca 2010, http://www.psychologytoday.com/blog/tracking-wonder/201007/think-47-year-old-boost-your-creativity.
6 Edgar Lee Masters, Antologia..., dz. cyt., s. 83.
7 Daniel H. Pink, Ca(cid:239)kiem nowy umys(cid:239). Dlaczego przysz(cid:239)o(cid:258)(cid:202) nale(cid:285)y do prawopó(cid:239)kulowców?, Poligraf, Brzezia (cid:146)(cid:200)ka 2009.
Kup książkęPoleć książkę
Pobierz darmowy fragment (pdf)