Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00012 003692 20994847 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Urlopy wypoczynkowe - ebook/pdf
Urlopy wypoczynkowe - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 114
Wydawca: C. H. Beck Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-255-1232-3 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> prawo i podatki >> pracy i ubezpieczeń społecznych
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Niniejszy poradnik adresowany jest głównie do pracowników jak i pracodawców, a także do specjalistów ds. personalnych, którzy zainteresowani są problematyką urlopów wypoczynkowych i którym na co dzień udzielanie czy naliczanie urlopów wypoczynkowych nastręcza wiele problemów. Poradnik zawiera dużo praktycznych wskazówek, wyjaśnień i interpretacji. Szeroko przy tym przywołane zostało orzecznictwo sądowe i poglądy doktryny.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

BIBLIOTEKA MONITORA PRAWA PRACY Magdalena Jaroszewska Urlopy wypoczynkowe ł BIBLIOTEKA MONITORA PRAWA PRACY Magdalena Jaroszewska • Urlopy wypoczynkowe Polecamy w serii: Danuta Klucz NARUSZENIE OBOWI(cid:260)ZKÓW PRZEZ PRACOWNIKA Ewa Suknarowska-Drzewiecka OCHRONA WYNAGRODZENIA ZA PRAC(cid:265) – PORADNIK DLA PRACODAWCY I PRACOWNIKA Tomasz Niedzi(cid:276)ski NADZÓR I KONTROLA PA(cid:275)STWOWEJ INSPEKCJI PRACY WARUNKÓW PRACY U PRACODAWCY Beata Bury PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH Małgorzata Zych MOBBING W POLSKIM PRAWIE PRACY Ewa Suknarowska-Drzewiecka ZAKAZ KONKURENCJI W TRAKCIE I PO USTANIU STOSUNKU PRACY www.MonitorPrawaPracy.pl www.sklep.beck.pl Magdalena Jaroszewska Urlopy wypoczynkowe Redakcja: Anna Kami(cid:276)ska © Wydawnictwo C. H. Beck 2009 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: PanDawer Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN 978-83-55-1232-3 Spis tre(cid:286)ci Wykaz skrótów ........................................................................................................ VII 3 Wst(cid:266)p ........................................................................................................................ Rozdział I. Ogólna charakterystyka czasu wolnego i prawa do urlopu wypo- czynkowego .............................................................................................................. 5 7 1. Prawo do wypoczynku ............................................................................... 2. Poj(cid:266)cie urlopu wypoczynkowego ............................................................... 8 3. Zasady dotycz(cid:261)ce prawa do urlopu ............................................................. 9 3.1. Zasada urlopu corocznego ................................................................. 9 3.2. Zasada urlopu nieprzerwanego .......................................................... 10 3.3. Zasada urlopu odpłatnego .................................................................. 11 3.4. Zasada urlopu udzielanego w naturze ................................................ 11 3.5. Zasada urlopu osobistego ................................................................... 12 4. Unormowania prawa mi(cid:266)dzynarodowego .................................................. 14 4.1. Standardy MOP .................................................................................. 14 4.2. Standardy ustawodawstwa UE w przedmiocie uprawnie(cid:276) urlopo- wych .............................................................................................. 16 Rozdział II. Przesłanki nabycia prawa i wymiaru urlopu wypoczynkowego .... 21 1. Sta(cid:298) pracy .................................................................................................... 21 1.1. Prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego ................................ 22 1.2. Prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego ................................. 27 2. Rodzaje i wymiar urlopu wypoczynkowego .............................................. 28 2.1. Zasady ustalania wymiaru urlopu wypoczynkowego ........................ 28 2.2. Urlop proporcjonalny ......................................................................... 33 2.3. Urlop uzupełniaj(cid:261)cy ........................................................................... 39 2.4. Urlop wypoczynkowy w zwi(cid:266)kszonym wymiarze ............................ 40 2.5. Urlop pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ............................................................................................. 50 2.6. Urlop pracownika zatrudnionego w zadaniowym systemie czasu pracy ................................................................................................... 53 2.7. Urlopy o szczególnym charakterze .................................................... 54 V Spis tre(cid:286)ci Rozdział III. Realizacja prawa do urlopu ............................................................. 67 1. Miara, termin udzielania urlopu i jego podział na cz(cid:266)(cid:286)ci ........................... 67 2. Planowanie urlopów i uzgadnianie terminów ich wykorzystywania .......... 71 2.1. Wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego ............................... 71 2.2. Tworzenie planów urlopów ................................................................ 73 3. Przesuni(cid:266)cie terminu urlopu ....................................................................... 75 3.1. Przesuni(cid:266)cie terminu urlopu z inicjatywy pracownika ...................... 75 3.2. Przesuni(cid:266)cie terminu urlopu z inicjatywy pracodawcy...................... 76 4. Przerwanie rozpocz(cid:266)tego urlopu wypoczynkowego .................................. 77 5. Odwołanie pracownika z urlopu wypoczynkowego .................................. 78 Rozdział IV. Uprawnienia pracownika w zwi(cid:261)zku z niewykorzystanym urlopem wypoczynkowym ..................................................................................................... 83 1. Obowi(cid:261)zki pracodawcy w zakresie realizacji zaległego urlopu ................ 83 2. Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego .................................... 86 3. Ekwiwalent pieni(cid:266)(cid:298)ny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy ............ 90 4. Przedawnienie prawa do urlopu ................................................................. 96 5. Dochodzenie roszcze(cid:276) z tytułu prawa do urlopu wypoczynkowego .......... 97 Zako(cid:276)czenie ............................................................................................................. 99 VI Wykaz skrótów 1. (cid:295)ródła prawa EKS ..................................... Europejska Karta Społeczna sporz(cid:261)dzona w Turynie 18.10.1961 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67) Nowelizacja KP z 2.2.1996 r. ustawa z 2.2.1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110) Nowelizacja KP z 26.7.2002 r. ustawa z 26.7.2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) Nowelizacja KP z 14.11.2003 r. ustawa z 14.11.2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) KC – ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z pó(cid:296)n. zm.) KK – ustawa z 6.6.1997 r. .. Kodeks karny (Dz.U. Nr 8, poz. 553 z pó(cid:296)n. zm.) KKW – ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 z pó(cid:296)n. zm.) Konstytucja ........................ Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. KP – ustawa z 26.6.1974 r. . Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z pó(cid:296)n. Nr 78, poz. 483 ze zm.) zm.) KPC – ustawa z 17.11.1974 r. Kodeks post(cid:266)powania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 rozporz(cid:261)dzenie urlopowe .... rozporz(cid:261)dzenie o nakładcach z pó(cid:296)n. zm.) rozporz(cid:261)dzenie MPiPS z 8.1.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynko- wego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas ur- lopu oraz ekwiwalentu pieni(cid:266)(cid:298)nego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.) rozporz(cid:261)dzenie RM z 31.12.1975 r. w sprawie uprawnie(cid:276) pracowniczych osób wykonuj(cid:261)cych prac(cid:266) nakładcz(cid:261) (Dz.U. z 1976 r. Nr 3, poz. 19 z pó(cid:296)n. zm.) 2. Organy orzekaj(cid:261)ce SN ....................................... SA ........................................ TS ....................................... S(cid:261)d Najwy(cid:298)szy S(cid:261)d Apelacyjny Trybunał Sprawiedliwo(cid:286)ci VII 3. Czasopisma Wykaz skrótów DF ...................................... Dobra Firma Dz.U. .................................. Dziennik Ustaw Dz.Urz. ............................... Dziennik Urz(cid:266)dowy GP ....................................... Gazeta Prawna MoPr .................................. Monitor Prawa Pracy MoP .................................... Monitor Prawniczy MPPiU ................................ Monitor Prawa Pracy i Ubezpiecze(cid:276) NP ....................................... Nowe Prawo PiP ...................................... PiZS .................................... PP ....................................... PUG .................................... PZS ..................................... Rzeczp. ............................... Rzeczpospolita Sł. Prac. .............................. OJ ....................................... Official Journal opr. ..................................... OSNAPiUS ........................ Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego Izba Administracyjna, Pracodawca i Pracownik Praca i Zabezpieczenie Społeczne Prawo Pracy Przegl(cid:261)d Ustawodawstwa Gospodarczego Przegl(cid:261)d Zagadnie(cid:276) Socjalnych Słu(cid:298)ba Pracownicza opracowanie Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych OSNC ................................. Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego Izba Cywilna OSNCP ............................... Orzecznictwo S(cid:261)du Najwy(cid:298)szego Izba Cywilna oraz Izba Pracy i Ubezpiecze(cid:276) Społecznych OSPiKA .............................. Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich i Komisji Arbitra(cid:298)owych OSP .................................... Orzecznictwo S(cid:261)dów Polskich OSNP ................................. Orzecznictwo S(cid:261)du Administracyjnego, Izba Pracy, Ubezpiecze(cid:276) Społecznych i Spraw Publicznych 4. Inne skróty artykuł cz(cid:266)(cid:286)ć art. ...................................... cz. ....................................... GIP ..................................... Główny Inspektorat Pracy lit. ....................................... itp. ...................................... MGPiPS ............................. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej od litera i tym podobny (-a, -e) MPiPS ................................ Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, od 10.11.1999 r. do 8.1.2003 r. 8.1.2003 r. – Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej MOP ................................... Mi(cid:266)dzynarodowa Organizacja Pracy m.in. ................................... mi(cid:266)dzy innymi nast(cid:266)pny (-a, -e) nast. .................................... niepubl. ............................... niepublikowany (-a, -e) NIK .................................... Najwy(cid:298)sza Izba Kontroli VIII Wykaz skrótów na przykład numer opus citatum Pa(cid:276)stwowa Inspekcja Pracy punkt porównaj rok rozdział np. ....................................... Nr ....................................... op.cit. .................................. PIP ...................................... pkt ...................................... por. ..................................... r. ......................................... rozdz. .................................. RM ..................................... Rada Ministrów RPO .................................... Rzecznik Praw Obywatelskich strona s. ......................................... tom (-y) t. ......................................... takich jak tj. ........................................ tekst jednolity t.jedn. .................................. tak zwany (-a, -e) tzn. ...................................... UE ...................................... Unia Europejska ust(cid:266)p ust. ...................................... w. ........................................ wiek WE ..................................... Wspólnota Europejska ww. ..................................... wy(cid:298)ej wymieniony (-a, -e) wyd. .................................... wydanie w zw. .................................. w zwi(cid:261)zku z. ......................................... zd. ....................................... zł ......................................... zob. ..................................... ze zm. ................................. z o.o. ................................... § .......................................... ........................................ (7) ....................................... zeszyt zdanie złotych zobacz ze zmianami z ograniczon(cid:261) odpowiedzialno(cid:286)ci(cid:261) paragraf procent 7 s(cid:266)dziów IX Hominum causa omne ius constitutum est1 (Wszelkie prawo ustanowione jest z my(cid:286)l(cid:261) o człowieku) D. 1, 5, 2 (Hermogenianus) 1 K. Burczak, A. D(cid:266)bi(cid:276)ski, M. Jo(cid:276)ca, Łaci(cid:276)skie sentencje i powiedzenia prawnicze, Warszawa 2007, s. 68. Wst(cid:266)p Przedmiotem niniejszego opracowania jest szeroko poj(cid:266)ta problematyka urlopów wypoczynkowych. Na wybór tego tematu ogromny wpływ miały zainteresowania autorki oraz jej do(cid:286)wiadczenie zawodowe. Pozwoliło to spojrzeć na instytucj(cid:266) urlopów wypoczynkowych z punktu widzenia praktyki i problemów dostrzeganych przez obie strony stosunku pracy, tj. zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Dlatego te(cid:298) w pracy ogólne reguły zostały podparte wieloma przykładami obrazuj(cid:261)cymi sposób ich wła(cid:286)ciwego rozu- mienia i interpretowania. Praca obejmuje problemy rodz(cid:261)ce si(cid:266) na gruncie kilku ostatnich noweliza- cji KP, które były skutkiem dostosowania polskich przepisów do standardów obowi(cid:261)zuj(cid:261)cych w UE lub które doprecyzowały istniej(cid:261)ce niejasno(cid:286)ci. Autorka starała si(cid:266) tak(cid:298)e zaprezentować odmienne stanowiska w doktrynie, jak chocia(cid:298)by w przypadku budz(cid:261)cej wiele w(cid:261)tpliwo(cid:286)ci instytucji urlopu na (cid:298)(cid:261)danie. Autorka nie omawia wszystkich urlopów pracowniczych, tj. np. macierzy(cid:276)- skiego, wychowawczego czy bezpłatnego. Poj(cid:266)cie urlopu pracowniczego jest bowiem poj(cid:266)ciem szerszym ni(cid:298) urlopu wypoczynkowego i powinno stanowić (cid:296)ródło analizy w odr(cid:266)bnej pracy albo w pracy poszerzonej o te aspekty. Opracowanie posiada konstrukcj(cid:266) rozdziałow(cid:261), otwiera je wprowadzenie, a wie(cid:276)czy podsumowanie zawieraj(cid:261)ce wnioski i oceny wypływaj(cid:261)ce z rozwa- (cid:298)anych zagadnie(cid:276). W rozdziale I autorka dokonuje syntezy charakterystyki prawa do urlopu wy- poczynkowego, przedstawia rys historyczny tej instytucji, wyja(cid:286)nia, w jaki sposób nale(cid:298)y rozumieć prawo do wypoczynku i samo poj(cid:266)cie urlopu wypoczynkowego. Ponadto przedstawia zasady dotycz(cid:261)ce prawa do urlopu i unormowania prawa mi(cid:266)dzynarodowego w zakresie urlopu wypoczynkowego. W rozdziale II autorka omawia przesłanki nabycia prawa i wymiaru urlopu wypoczynkowego. W tym zakresie szerzej zostaje omówiona problematyka do- tycz(cid:261)ca sta(cid:298)u pracy, rodzaju i wymiaru urlopu wypoczynkowego. W podrozdziale drugim autorka zgł(cid:266)bia przedstawienie uregulowa(cid:276) dotycz(cid:261)cych poszczególnych rodzajów urlopu wypoczynkowego, np. urlopu proporcjonalnego czy uzupełnia- j(cid:261)cego. Przedstawia w nim tak(cid:298)e regulacje dotycz(cid:261)ce urlopów wypoczynkowych w zwi(cid:266)kszonym wymiarze, pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze 3 Wst(cid:266)p czasu pracy i w zadaniowym systemie czasu pracy, a tak(cid:298)e regulacje odnosz(cid:261)ce si(cid:266) do urlopów o szczególnym charakterze, np. urlopu na (cid:298)(cid:261)danie i urlopu wypo- czynkowego po urlopie macierzy(cid:276)skim i urlopie wychowawczym. Celem III rozdziału jest przedstawienie realizacji prawa do urlopu. Cel ten zostaje osi(cid:261)gni(cid:266)ty poprzez ukazanie regulacji dotycz(cid:261)cej miary urlopu, terminu, w jakim jest on udzielany, planowania urlopów i uzgadniania terminów ich wykorzystywania. W rozdziale tym autorka prezentuje tak(cid:298)e zasady zwi(cid:261)zane z przesuni(cid:266)ciem terminu urlopu, jego przerwaniem oraz odwołaniem pracownika z urlopu wypoczynkowego. W ostatnim rozdziale autorka przedstawia obowi(cid:261)zki pracodawcy w zakresie realizacji zaległego urlopu, przepisy dotycz(cid:261)ce wynagrodzenia i ekwiwalentu pieni(cid:266)(cid:298)nego za urlop wypoczynkowy oraz przedawnienia roszczenia o urlop. Praca ko(cid:276)czy si(cid:266) prezentacj(cid:261) sposobów, w jaki pracownicy mog(cid:261) dochodzić roszcze(cid:276) z tytułu prawa do urlopu wypoczynkowego. W celu osi(cid:261)gni(cid:266)cia zamierzonych celów w pracy wykorzystano zwłaszcza opisow(cid:261) metod(cid:266) badawcz(cid:261), która posłu(cid:298)yła do pełnej charakterystyki przedmio- towych zagadnie(cid:276). Uj(cid:266)cie tematu w (cid:286)wietle prawa mi(cid:266)dzynarodowego, w szcze- gólno(cid:286)ci wspólnotowego, było mo(cid:298)liwe dzi(cid:266)ki metodzie komparatystycznej. Jej zastosowanie pozwoliło równie(cid:298) na ocen(cid:266) zgodno(cid:286)ci polskich rozwi(cid:261)za(cid:276) w zakresie ochrony czasu wolnego i prawa do wypoczynku pracownika. Metoda analityczna okazała si(cid:266) przydatna dla konfrontacji tre(cid:286)ci przepisów, pogl(cid:261)dów przedstawicieli nauki i orzecznictwa s(cid:261)dowego. Opracowanie zostało przygotowane na podstawie szerokiego materiału praw- nego, przede wszystkim ustawodawstwa polskiego i mi(cid:266)dzynarodowego obej- muj(cid:261)cego stosunki pracy. Autorka korzystała równie(cid:298) z licznych profesjonalnych publikacji, czyli ksi(cid:261)(cid:298)ek, monografi i, poradników, periodyków fachowych oraz informacji dost(cid:266)pnych w Internecie. Cennym (cid:296)ródłem badawczym okazało si(cid:266) orzecznictwo s(cid:261)dowe, które pozwoliło na opracowanie niektórych w(cid:261)tków pracy w sposób pogł(cid:266)biony. 4 Rozdział I. Ogólna charakterystyka czasu wolnego i prawa do urlopu wypoczynkowego Ju(cid:298) w czasach antycznych czas wolny uto(cid:298)samiano z czynno(cid:286)ciami godnymi człowieka wolnego, tj. z polityk(cid:261), dysputami, fi lozofi (cid:261) czy sztuk(cid:261). W staro(cid:298)ytnej Grecji po czasie pracy lub zaj(cid:266)ciach nast(cid:266)pował odpoczynek, na który składały si(cid:266) 3 elementy: schole, czyli kontemplacja, zaanga(cid:298)owanie w sprawy publiczne, paidia, czyli rozrywka, oraz anapausis, czyli rekreacja, odtworzenie sił. W społecze(cid:276)stwach preindustrialnych czasem wolnym dysponowały jedynie stany wy(cid:298)sze, natomiast dla pozostałych zacierała si(cid:266) ró(cid:298)nica pomi(cid:266)dzy czasem zaj(cid:266)tym a czasem wolnym. Ameryka(cid:276)ski socjolog i ekonomista Thorstein Veblen w swoim dziele „Teoria klasy pró(cid:298)niaczej” okre(cid:286)lił warstwy uprzywilejowane jako „szlachetnie urodzone”, które obowi(cid:261)zywał odpowiedni styl sp(cid:266)dzania czasu wolnego1. Z kolei robotnicy i chłopi zazwyczaj przeznaczali swoj(cid:261) skromn(cid:261) pul(cid:266) czasu wolnego na najprymitywniejsze formy wypoczynku. Zmiany w tej dziedzinie dokonały si(cid:266) w XX w. Czas wolny przestał być przywilejem tzw. warstw wy(cid:298)szych i stał si(cid:266) własno(cid:286)ci(cid:261) szerokich mas ludno(cid:286)ci. Zdecydowały o tym reformy społeczne oraz zdobycze socjalne (cid:286)wiata pracy. Zwi(cid:261)zek Radziecki pierwszy na (cid:286)wiecie wydał w 1917 r. ustaw(cid:266) o 8-godzinnym dniu pracy. W 1919 r. w Waszyngtonie podpisano mi(cid:266)dzynarodow(cid:261) umow(cid:266) o 8-godzinnym dniu pracy, postuluj(cid:261)c(cid:261) za racjonaln(cid:261) organizacj(cid:261) czasu wolnego. Wzrost czasu wolnego spowodował te(cid:298) wprowadzenie płatnych urlopów dorocz- nych oraz upowszechnienie rent i emerytur2. Współcze(cid:286)nie za czas wolny od pracy uwa(cid:298)a si(cid:266) okres, który pozostaje po wypełnieniu przez pracownika obowi(cid:261)zków zawodowych i którym mo(cid:298)e on dowolnie dysponować (wykorzystywać go) zgodnie z własnymi potrzebami i zainteresowaniami. Czas wolny jest przeznaczany na potrzeby fi zjologiczne organizmu, takie jak sen, odpoczynek, spo(cid:298)ywanie posiłków i regeneracja sił, 1 Szerzej patrz: C. Fruttero, F. Lucentini, Krótka historia wakacji, Historia i Sztuka, Pozna(cid:276) 1995 2 S. Czajaka, Z problemów czasu wolnego, Warszawa 1979, s. 15 oraz J. K(cid:266)zior, Czas wolny w ró(cid:298)nych jego aspektach, Wrocław 2000, s. 8. 5 Rozdział I. Ogólna charakterystyka czasu wolnego i prawa do urlopu wypoczynkowego jak równie(cid:298) na rozwój osobisty, kształtowanie osobowo(cid:286)ci, udział w (cid:298)yciu pu- blicznym, rodzinnym oraz rozrywk(cid:266). Czas wolny, stanowi(cid:261)c odwrotn(cid:261) stron(cid:266) czasu pracy, jest nie tylko miar(cid:261) odpoczynku, ale równie(cid:298) jednym z mierników dobrobytu społecze(cid:276)stwa3. Przyjmuje si(cid:266), (cid:298)e powinna istnieć równowaga pomi(cid:266)- dzy zu(cid:298)yciem sił człowieka przy pracy a ich odnow(cid:261) w ci(cid:261)gu czasu wolnego, tak aby wyeliminować powstanie stałego ubytku sprawno(cid:286)ci pracy ludzkiej oraz uszczerbku na zdrowiu4. Mimo (cid:298)e ju(cid:298) w czasach antycznych rozró(cid:298)niano, (cid:298)e po czasie pracy musi nast(cid:261)pić czas odpoczynku, czyli czas wolny, samo poj(cid:266)cie urlopu pojawiło si(cid:266) dopiero w (cid:286)redniowieczu. Pochodzi ono najprawdopodobniej z j(cid:266)zyka niemiec- kiego – urlaub od erlauben. W ten sposób (cid:286)redniowieczni rycerze pytali swoich lennych władców o pozwolenie na urlaub po to, aby móc bitwy wzi(cid:261)ć udział w bitwie5. Urlopy wypoczynkowe s(cid:261) stosunkowo młod(cid:261) instytucj(cid:261) prawa pracy, która szybko rozpowszechniła si(cid:266) w (cid:286)wiecie. Jej pocz(cid:261)tków nale(cid:298)y doszukiwać si(cid:266) jesz- cze przed I wojn(cid:261) (cid:286)wiatow(cid:261), choć wówczas funkcjonowały w bardzo niewielkim zakresie. Szerzej rozpowszechnione zostały dopiero w okresie mi(cid:266)dzywojennym – w wielu krajach urlop wypoczynkowy potraktowano jako prawo podmiotowe ka(cid:298)dego pracownika oraz uregulowano w ustawie6. Wówczas w II Rzeczpospolitej w ustawodawstwie pracy, które notabene nale(cid:298)ało do najbardziej post(cid:266)powych i rozwini(cid:266)tych jak na ten czas w Europie, wprowadzono m.in. rozwi(cid:261)zania w sprawie płatnych urlopów7. Instytucja urlopów pracowniczych – czyli szerzej poj(cid:266)ta ni(cid:298) urlopów wypoczynkowych – została uregulowana w latach 1921–1925. W 1922 r. wydano ustaw(cid:266) o urlopach pracowniczych w przemy(cid:286)le i handlu. Zgodnie z jej regulacj(cid:261) pracownikom umysłowym przysługiwał miesi(cid:266)czny okres urlopu w roku, a pracownikom fi zycznym – 8 dni urlopu rocznie przez pierwsze 2 lata pracy oraz 15 dni rocznie od 3. roku zatrudnienia w tym samym zakładzie pracy8. Urlopy wypoczynkowe z czasem stały si(cid:266) równie(cid:298) przedmiotem konwencji Mi(cid:266)dzynarodowej Organizacji Pracy. Przyspieszony rozwój uprawnie(cid:276) urlopowych pracowników nast(cid:261)pił ju(cid:298) po II wojnie (cid:286)wiatowej, w szczególno(cid:286)ci w okresie ostatnich kilkunastu lat. 3 B. Bury, Praca w godzinach nadliczbowych, Warszawa 2007, s. 3. 4 Szerzej patrz: G. Lehmann, Praktyczna fi zjologia pracy, Warszawa 1960, s. 42 i nast.; W. Missiuro, Zarys fi zjologii pracy, Warszawa 1965; H. Strzemi(cid:276)ska, Czas pracy i czas wolny w po- lityce społecznej, Warszawa 1988, s. 5–6. 5 Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/urlop. 6 Z. Salwa, Prawo pracy i ubezpiecze(cid:276) społecznych, Warszawa 2002, s. 224. 7 Szerzej patrz: D. Makiłła, Z. Naworski, Historia prawa na ziemiach polskich. Polska pod zabo- rami. II Rzeczpospolita. Zarys wykładu, Toru(cid:276) 2000, s. 153. 8 Ibidem, s. 158. 6 1. Prawo do wypoczynku 1. Prawo do wypoczynku Prawo do wypoczynku jako jedno z praw człowieka pozostaje w zwi(cid:261)zku z zatrudnieniem i oznacza, najogólniej rzecz bior(cid:261)c, wypoczynek w czasie przerw w pracy. W zwi(cid:261)zku z tym prawo do wypoczynku jest okre(cid:286)lone przede wszystkim – chocia(cid:298) zarazem po(cid:286)rednio – przez przepisy o czasie pracy, poniewa(cid:298) w zało(cid:298)eniu czas poza prac(cid:261) przeznaczony jest na wypoczynek9. Prawo do urlopu wypoczynkowego jest szczególnym i podstawowym upraw- nieniem pracownika. Jego przedmiot stanowi ogół przesłanek dotycz(cid:261)cych na- bycia, utraty, wymiaru i sposobu realizacji roszczenia urlopowego. Wchodzi ono w skład tre(cid:286)ci stosunku pracy. Roszczenie pracownika o urlop powstaje natomiast w ka(cid:298)dym kolejnym roku kalendarzowym i wynika z prawa do urlopu10. Prawo do urlopu oznacza prawo pracownika do domagania si(cid:266) od pracodawcy udzielenia mu urlopu w wymiarze wynikaj(cid:261)cym z przepisów KP b(cid:261)d(cid:296) te(cid:298) innych ustaw. W przypadku nieudzielenia pracownikowi przysługuj(cid:261)cego mu urlopu lub bezpodstawnego obni(cid:298)enia jego wymiaru pracownik ma prawo wyst(cid:261)pić z powództwem do s(cid:261)du pracy. W takim przypadku równie(cid:298) pracodawca (lub osoba działaj(cid:261)ca w jego imieniu) ponosi odpowiedzialno(cid:286)ć z tytułu wykroczenia przeciwko prawom pracownika11. Je(cid:298)eli chodzi o obowi(cid:261)zek udzielenia pracow- nikowi urlopu wypoczynkowego, SN w wyroku z 12.8.2004 r. zaj(cid:261)ł nast(cid:266)puj(cid:261)ce stanowisko: poniewa(cid:298) stosunek pracy jest oparty na zasadzie równo(cid:286)ci stron, pracodawca nie mo(cid:298)e bez naprawd(cid:266) wa(cid:298)nej przyczyny odmawiać pracownikom udzielania urlopu wypoczynkowego w terminach przewidzianych w KP12. Prawo do urlopu wypoczynkowego jest prawem konstytucyjnym expressis verbis wyra(cid:298)onym w art. 66 ust. 2 Konstytucji, który stanowi, (cid:298)e pracownik ma prawo do okre(cid:286)lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów13. Niejako uzupełnieniem tej normy konstytucyjnej jest zasada prawa pracy wyra(cid:298)ona w art. 14 KP14 mówi(cid:261)ca o prawie ka(cid:298)dego pracownika do wypo- czynku. Prawo to jest prawem osobistym, a wi(cid:266)c niemaj(cid:261)tkowym, skutecznym erga omnes. 9 L. Florek, Prawo do wypoczynku, Wrocław 1991, s. 923 oraz szerzej patrz: A. Walas, Prawo do wypoczynku, PZS Nr 12/1953, s. 34. 10 M. (cid:285)wi(cid:266)cicki, Prawo pracy, Warszawa 1968, s. 447. 11 J. Wratny, Kodeks pracy. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2005, s. 405. 12 Zob. wyrok SN z 12.8.2004 r., III PK 32/04, Wspólnota Nr 18/2004, poz. 57. 13 Zob. art. 66 ust. 2 Konstytucji oraz szerzej patrz: M. Matey-Tyrowicz, T. Zieli(cid:276)ski (red.), Prawo pracy RP w obliczu przemian, Warszawa 2006, s. 30 i 31. 14 Zob. KP. 7 Rozdział I. Ogólna charakterystyka czasu wolnego i prawa do urlopu wypoczynkowego 2. Poj(cid:266)cie urlopu wypoczynkowego Urlop najogólniej mo(cid:298)na zdefi niować jako przerw(cid:266) w wykonywaniu pracy, zagwarantowan(cid:261) przepisami prawa pracy i przysługuj(cid:261)c(cid:261) w sytuacjach (cid:286)ci(cid:286)le w nich okre(cid:286)lonych15. Urlop wypoczynkowy jest szczególnego rodzaju uprawnieniem pracow- nika ujmowanym jako coroczny, płatny, nieprzerwany okres ustawowego zwolnienia go od obowi(cid:261)zku (cid:286)wiadczenia pracy u danego pracodawcy, przy- sługuj(cid:261)cy mu w celu wypoczynku i regeneracji sił, w wymiarze okre(cid:286)lonym przepisami prawa pracy i w czasie ustalonym przez pracodawc(cid:266)16. Powy(cid:298)sza defi nicja zawiera zasady udzielania urlopu, które stanowi(cid:261) gwarancj(cid:266) realizacji jego celu, o których mowa b(cid:266)dzie w dalszej cz(cid:266)(cid:286)ci niniejszego rozdziału. Warto podkre(cid:286)lić, (cid:298)e zasadniczym celem urlopu wypoczynkowego jest zapew- nienie pracownikowi okresowej regeneracji sił fi zycznych i psychicznych, które ten inwestuje podczas swojego okresu zatrudnienia u pracodawcy. Odró(cid:298)nia to urlop wypoczynkowy od innych okresów niewykonywania pracy17 oraz wymaga, aby pracownik był (cid:286)wiadomy, (cid:298)e uzyskany czas wolny od pracy przeznaczony jest na wypoczynek, tj. spokój urlopowy18. Pracownik mo(cid:298)e jednak wykorzystać zarówno dni wolne od pracy, jak i sam urlop wypoczynkowy równie(cid:298) w innym celu19. Kodeks pracy nie przewiduje bowiem (cid:298)adnej sankcji, która miałaby skła- niać pracownika do powstrzymywania si(cid:266) od pracy w okresie urlopu. Pracodawca nie mo(cid:298)e zatem zastosować wobec swojego pracownika, który podczas urlopu (cid:286)wiadczy prac(cid:266) u innego pracodawcy, sankcji utraty prawa do wynagrodzenia za czas urlopu. Na temat istoty urlopu wypoczynkowego formułowane s(cid:261) ró(cid:298)e koncepcje. Najbardziej reprezentatywne z nich to: – teoria odpłaty, zgodnie z któr(cid:261) urlop jest (cid:286)wiadczeniem pracodawcy udzielanym pracownikowi w zamian za prac(cid:266) wykonan(cid:261) w oznaczonym okresie, 15 A. Patulski, W. Patulski, K. Walczak, G. Orłowski, M. Nał(cid:266)cz, Prawo pracy i ubezpiecze(cid:276) spo- łecznych. Podr(cid:266)cznik dla studentów ekonomii i zarz(cid:261)dzania, wyd. 2, Warszawa 2004, s. 135. 16 G. Go(cid:296)dziewicz, W. Muszalski, M. Nał(cid:266)cz, W. Patulski, K. Walczak, Kodeks pracy. Komentarz, pod red. W. Muszalskiego, wyd. 6, Warszawa 2007, s. 703. 17 A. Patulski, W. Patulski, K. Walczak, G. Orłowski, M. Nał(cid:266)cz, op.cit., s. 136. 18 Szerzej patrz: J. Loga, Urlopy wypoczynkowe, Łód(cid:296) 1963, s. 114. 19 Szerzej patrz: R. Celeda, L. Florek, E. Gienieczko, A. Hintz, A. Kijowski, E. Szempli(cid:276)ska, B. Wagner, T. Zieli(cid:276)ski, Kodeks pracy. Komentarz, pod red. T. Zieli(cid:276)skiego, wyd. 4, Warszawa 2005, s. 212. 8 3. Zasady dotycz(cid:261)ce prawa do urlopu – teoria (cid:286)wiadczenia socjalnego b(cid:266)d(cid:261)cego elementem zabezpieczenia społecz- nego; w efekcie zgodnie z ni(cid:261) pracownik ma prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego, tak(cid:298)e w razie zmiany pracodawcy20. Do niedawna w polskiej teorii i legislacji prawa pracy przewa(cid:298)ała ta duga. Jednak(cid:298)e nale(cid:298)y zaznaczyć, (cid:298)e nowelizacja KP z 2.2.1996 r. do instytucji urlopu wprowadziła istotne elementy charakterystyczne dla teorii odpłaty, uwidaczniaj(cid:261)ce si(cid:266) głównie w konstrukcji urlopu proporcjonalnego21. 3. Zasady dotycz(cid:261)ce prawa do urlopu Umo(cid:298)liwienie faktycznego odpoczynku od pracy zapewnia charakter urlopu wypoczynkowego, który jest: 1) coroczny, 2) nieprzerwany, 3) odpłatny, 4) udzielany w naturalnej postaci, 5) (cid:286)wiadczeniem osobistym pracownika. 3.1. Zasada urlopu corocznego Zasada urlopu corocznego oznacza, (cid:298)e: – pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy za ka(cid:298)dy rok, – pracownikowi przysługuje tylko jeden urlop za ka(cid:298)dy rok, – urlop powinien być udzielany w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Wyj(cid:261)tek od urlopu corocznego został zawarty w art. 168 KP, który odnosi si(cid:266) do urlopu zaległego. Zgodnie z nim istnieje mo(cid:298)liwo(cid:286)ć, aby pracodawca udzielił pracownikowi urlopu wypoczynkowego najpó(cid:296)niej do ko(cid:276)ca pierwszego kwartału nast(cid:266)pnego roku kalendarzowego. B(cid:266)dzie to zatem przypadek, gdy pracownik wykorzysta 2 urlopy wypoczynkowe w jednym roku kalendarzowym kosztem roku poprzedniego. Co do kwestii niewykonywania pracy przez cały rok kalendarzowy SN zaj(cid:261)ł dwa odmienne stanowiska i uzale(cid:298)nił je od ró(cid:298)nych powodów nie(cid:286)wiadczenia pracy22. W jednym z wyroków przes(cid:261)dził o tym, (cid:298)e je(cid:298)eli pracownik przez cały 20 M. Gersdorf, K. R(cid:261)czka, J. Skoczy(cid:276)ski, Kodeks pracy. Komentarz, pod red. Z. Salwy, wyd. 8, Warszawa 2007, s. 588. 21 Ibidem. 22 R. Celeda, L. Florek, E. Gienieczko, A. Hintz, A. Kijowski, E. Szempli(cid:276)ska, B. Wagner, T. Zie- li(cid:276)ski, pod red. T. Zieli(cid:276)skiego, op.cit., s. 883. 9
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Urlopy wypoczynkowe
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: