Darmowy fragment publikacji:
Wstęp
W ostatnich latach jesteśmy świadkami dynamicznego i bezprecedensowego
wzrostu kontaktów na polu kultury między polskimi artystami, organizacjami
i instytucjami a ich odpowiednikami w Azji, szczególnie Azji Wschodniej i In-
diach. Wynika to z wielu czynników, wśród których można wymienić postępującą
globalizację, ekonomiczny rozwój Polski, stosunkowo rozbudowane instrumenty
wspierania i finansowania kultury oraz aktywne działania instytucji, organizacji
i osób prywatnych.
Globalizacja w polskiej kulturze przejawia się postępującą łatwością w nawią-
zywaniu kontaktów międzynarodowych między artystami i promotorami z Polski
i zagranicy. Pole, które dawniej niemal w pełni zmonopolizowane było przez insty-
tucje państwowe, takie jak Ministerstwo Spraw Zagranicznych czy Ministerstwo
Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dziś jest obszarem niezwykle zdywersyfiko-
wanych działań. Szczególnie w ostatnich pięciu latach obserwujemy coraz większą
aktywność środowisk twórczych w bezpośrednim budowaniu relacji z partnerami
azjatyckimi. Aktywni są poszczególni artyści, zespoły muzyki aktualnej i klasycz-
nej, teatry, muzea. Polska nie jest już zamkniętym krajem gdzieś na uboczu, ale
aktywnie uczestniczy w międzynarodowym obiegu kultury.
Stało się to możliwe nie tylko dzięki procesom globalnym czy dzięki dyna-
micznemu rozwojowi ekonomicznemu naszego kraju po wejściu do Unii Europej-
skiej. Częściowo odpowiedzialny jest za to również system finansowania kultu-
ry, który – choć poddawany jest zażartej krytyce – umożliwia stabilne wspieranie
współpracy międzynarodowej naszych twórców.
Wiele osób wskazuje na liczne wady i ułomności systemu, który funkcjonuje
obecnie, jednak w porównaniu z realiami w wielu innych krajach świata polskie
nakłady na kulturę, od poziomu wojewódzkiego i miejskiego, po poziom mini-
sterstw i instytucji bezpośrednio im podległych, wydają się stosunkowo wyso-
kie. Co najważniejsze, stwarzają szansę na działania warunkowane nie tylko przez
mechanizmy rynkowe. Nasze sale koncertowe czy festiwale są w stanie realizo-
8
Wstęp
wać ambitne programy obejmujące prezentacje dzieł nowych lub mało znanych,
których na próżno by szukać w ofertach podobnych organizacji głównego nurtu
kultury amerykańskiej, chińskiej czy japońskiej. Sprzedaż biletów nie jest bowiem
jedynym ani nawet głównym kryterium, jakim kierują się dyrektorzy polskich or-
ganizacji kulturalnych, nadal ważne jest kryterium artystyczne oraz spójny pro-
fil programowy danej instytucji czy festiwalu. Ta ogromna wartość, wynikająca
z publicznego systemu finansowania, jest na świecie zauważana. Docenia się ją
szczególnie w Azji, gdzie mechanizmy rynkowe bardzo silnie wpływają na kształt
sektora kultury.
Parę lat temu niewielu przedstawicieli branży kultury w krajach azjatyckich
orientowało się w tym, co dzieje się w Polsce i co nasz kraj ma do zaoferowania
w tej dziedzinie. Poza Chopinem i tańcami ludowymi nasz kraj często nie kojarzył
im się z niczym. Dziś jest już zupełnie inaczej. Największe azjatyckie festiwa-
le i czołowe sale koncertowe czy muzea znają polską ofertę i chętnie zapraszają
naszych artystów. Do Azji intensywnie jeżdżą polskie teatry, a nasi muzycy kla-
syczni walczą o udział w tamtejszych rynkach. Artyści obecni są na wystawach,
filmowcy na najważniejszych festiwalach, ceniony jest polski jazz i design. Nasza
współczesna kultura okazała się tak atrakcyjna, a relacje z polskimi partnerami tak
udane, że coraz więcej prezenterów azjatyckich decyduje się na kontynuowanie tej
współpracy.
Bardzo dużo zmieniło się w Polsce, jeśli chodzi o aktywność najważniejszych
instytucji sektora kultury w Azji. Instytut Adama Mickiewicza (IAM), który od-
grywa tu zdecydowanie najważniejszą rolę, od 2009 roku aktywnie buduje polską
obecność w rejonie. W 2010 roku specjalnie do tego celu powołano Projekt Azja.
Najważniejszymi kierunkami działań Instytutu są niezmiennie Chiny, ale również
Japonia (od 2011 r.), Republika Korei i Hongkong (od 2012 r.), Indie (od 2014 r.)
oraz Singapur, Tajwan i Makau. Aktywność IAM obejmuje następujące działania:
identyfikację najważniejszych potencjalnych partnerów (prestiżowe festiwale
i sale, środowiska twórcze otwarte na współpracę z polskimi artystami), budo-
wanie bezpośrednich relacji z tymi partnerami i zapoznawanie ich z dorobkiem
kulturalnym naszego kraju, zapraszanie na wizyty studyjne do Polski w celu wy-
boru najbardziej interesujących ich dzieł i artystów, współrealizację prezentacji
tych dzieł i artystów w Azji, budowanie większych programów polskich sezonów,
przeglądów i fokusów. W celu rozwijania wiedzy ogólnej IAM wydaje tam również
publikacje o charakterze przekrojowym (współpraca z wydawnictwami lokalnymi)
i prowadzi intensywne działania komunikacyjne (Internet, portale społecznościo-
we, media tradycyjne). Dofinansowuje wiele działań i projektów realizowanych
przez inne polskie organizacje i instytucje, a które zgodne są ze strategią IAM
w regionie. Na koniec, poprzez ministerialny program Kultura Polska na Świecie
rozdziela granty mobilnościowe dla polskich artystów za granicą, z których co rok
coraz więcej realizuje działania właśnie w Azji.
Drugą instytucją o kluczowym znaczeniu jest Ministerstwo Spraw Zagranicz-
nych, które od 2012 roku do dziś uruchomiło w Azji trzy Instytuty Polskie, reali-
zujące zadania w dużej części pokrywające się ze strategią IAM. Są to placówki
Wstęp
9
w New Delhi, Tokio oraz Pekinie (obecnie Instytut pekiński wciąż nie jest oficjal-
nie uznawany przez Chiny za osobną placówkę, lecz jedynie za Wydział Kultury
Ambasady RP). Każda z nich ma około 5–6-osobowy zespół, czyli podobny do
tego, jakim dysponuje Projekt Azja IAM. Dzięki wypracowanym przez IAM i In-
stytuty Polskie relacjom roboczym instytucje te w dużym stopniu wspierają się
i uzupełniają. IAM dysponuje większymi budżetami i działa z Warszawy, mając
bliskie kontakty ze środowiskami twórczymi w Polsce, Instytuty Polskie pracują
na miejscu, zatrudniają współpracowników lokalnych i są w stanie realizować wie-
le działań organicznych oraz wspierać IAM przy większych prezentacjach. Obec-
nie zdecydowana większość projektów IAM w Azji realizowana jest w bliskiej
współpracy z Instytutami Polskimi. W różnym stopniu aktywne na polu kultury
są również inne placówki dyplomatyczne MSZ w regionie. Tu wiele zależy od za-
interesowań, motywacji i wiedzy osób, które w tych instytucjach pracują. Niektóre
Ambasady i Konsulaty RP prowadzą intensywne działania, mimo niewielkich lub
prawie żadnych budżetów na kulturę, z kilkoma z nich blisko współpracuje IAM.
Poza IAM i placówkami MSZ, w Azji aktywne są również inne polskie instytu-
cje kultury. Wymienić tu można przede wszystkim Narodowy Instytut Fryderyka
Chopina, Instytut Książki, Filharmonię Narodową, Teatr Wielki – Operę Narodo-
wą, Muzeum Narodowe w Warszawie, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujaz-
dowski, Muzeum Sztuki w Łodzi, Narodowe Forum Muzyki we Wrocławiu i jego
festiwal Jazztopad czy Polski Instytut Sztuki Filmowej. Wiele innych czołowych
organizacji kulturalnych realizuje długofalową współpracę z partnerami azjatyc-
kimi. Z największych są to Sinfonia Varsovia, Stowarzyszenie im. Ludwika von
Beethovena, Warszawski Festiwal Filmowy, Festiwal Warszawska Jesień, Festiwal
Skrzyżowanie Kultur, Festiwal Boska Komedia, 13 Muz (Szczecin), Transetnika,
Nowy Teatr (Warszawa), Teatr Polski we Wrocławiu, Opera Bałtycka (Gdańsk)
i wiele, wiele innych. Jest też coraz więcej polskich artystów, którzy zyskali w Azji
renomę i często zapraszani są tam w celu realizacji projektów artystycznych i na
występy, są też tacy, którzy samodzielnie i bardzo aktywnie poszukują tam partne-
rów do współpracy. W tym miejscu, aby nikogo istotnego nie pominąć, należałoby
wymienić kilkadziesiąt nazwisk.
Jak widać, obraz jest dziś bardzo złożony i urozmaicony. Jest to zdecydowanie
nowa jakość w relacjach kulturalnych między Polską a krajami Azji. Na koniec
można nadmienić, że środowiska twórcze coraz aktywniej i lepiej korzystają z fun-
duszy centralnych i samorządowych, dostępnych nierzadko dopiero po pomyślnie
zakończonych długotrwałych procedurach aplikacyjnych i konkursowych. Najważ-
niejszym programem tego typu jest Promesa MKiDN, w której kraje Azji rokrocz-
nie wpisywane są w priorytety geograficzne i dzięki której artyści mogą niekiedy
uzyskać dość wysokie dofinansowanie.
Daleko Polsce do pełnej efektywności i przejrzystości inwestowania środków
państwowych w kulturę, chcę jednak podkreślić, że możliwości istnieją i mimo
wszelkich ograniczeń są one coraz lepiej wykorzystywane, również w kierun-
kach azjatyckich. W tę część świata inwestują zarówno te organizacje, które, tak
jak IAM, opracowały długofalowe strategie rozwoju i rozpoznają w krajach tego
10
Wstęp
regionu ważnych partnerów na nadchodzące lata, jak i twórcy, którzy widzą w Azji
potencjalny rynek i ciekawe pole do własnych działań.
Ponieważ sektor kultury w Azji ciekawi Polaków coraz bardziej, istnieje po-
trzeba popularyzacji wiedzy w tej dziedzinie. Choć na rynku księgarskim jest dziś
bardzo dużo różnych publikacji o tym regionie, a szczególnie o Chinach, z re-
guły nie obejmują one wiedzy o współczesnej kulturze i jedynie w niewielkim
stopniu mogą przygotować twórców, menedżerów oraz przedstawicieli instytucji
i organizacji kulturalnych do dalszego rozszerzania i pogłębiania polskiej obec-
ności w Azji. Niniejsza publikacja ma służyć przede wszystkim temu celowi. Au-
torami poszczególnych części są członkowie zespołu Projektu Azja IAM. Osoby
te władają płynnie językami krajów, w których przyszło im działać, są wykształ-
cone kierunkowo i dzięki wieloletniemu doświadczeniu codziennej współpracy
z partnerami lokalnymi posiadają wyjątkową wiedzę, która być może dla wielu
osób okaże się pomocna. Wierzymy, że jako przedstawiciele narodowej instytucji
kultury mamy obowiązek dzielenia się wiedzą zdobytą w toku naszej pracy. Stąd
pomysł, by te cenne doświadczenia, poparte opracowaniami naukowymi i źródła-
mi branżowymi, zaprezentować czytelnikom jako jedyny w swoim rodzaju zbiór
tekstów przedstawiających dogłębne studium sektorów kultury i aspektów współ-
pracy kulturalnej z krajami Azji. Niniejsza publikacja nie przybliża działań IAM
w regionie. Jej celem jest przede wszystkim możliwie obiektywna charakterystyka
sektora oraz próba ukazania czynników i uwarunkowań specyficznych dla danego
kraju czy regionu.
Książka składa się z sześciu części. Pięć z nich jest poświęconych strategicz-
nym z perspektywy IAM krajom regionu Azji: Chinom, Republice Korei, Japonii,
Indiom oraz, zbiorczo, Hongkongowi, Singapurowi, Makau i Tajwanowi. W ostat-
niej części przedstawiono charakterystykę dziedziny sztuk wizualnych we wszyst-
kich tych kierunkach azjatyckich, dlatego w pozostałych tekstach o sztukach wi-
zualnych napisano stosunkowo niewiele.
Autor każdej części prezentuje nieco inne podejście do tematu badań. Wynika
to częściowo ze specyfiki sektora kultury w każdym z omawianych krajów, a czę-
ściowo z ogromnych różnic politycznych, ekonomicznych, społecznych i histo-
rycznych między tymi państwami. Mamy nadzieję, że różnorodność podejść pre-
zentowanych przez autorów niniejszej publikacji okaże się jej zaletą, a czytelnik
w pełni odczuje, jak wielkie są różnice między omawianymi krajami, choć z per-
spektywy polskiej mogą się one na pierwszy rzut oka wydawać do siebie podobne.
Żywimy nadzieję, że informacje zawarte w niniejszej publikacji okażą się po-
mocne zarówno dla analityków, jak i praktyków kultury zainteresowanych Azją
i wiążących z tym regionem swoje plany zawodowe. Mamy też nadzieję, że będzie
interesująca dla wszystkich, których Azja i kultury azjatyckie intrygują.
Marcin Jacoby
Pobierz darmowy fragment (pdf)
