Darmowy fragment publikacji:
3
3
Zaproszenie do Warszawy
Zaproszenie do Warszawy
„Jak przygoda, to tylko w Warszawie” napisał kiedyś Ludwik Starski,
a Irena Santor odśpiewała ustami Lidii Korsakówny wspólnie z Tade-
uszem Schmidtem w filmie Przygoda na Mariensztacie. Niewiele jest
miast, które doczekały się tylu pięknych i różnorodnych piosenek.
Są one jak sama stolica – czasem patetyczne i wzniosłe, czasem
sentymentalne, czasem żartobliwe i rubaszne, czasem tchnące
folklorem ulicy, czasem tworzone przez przyjezdnych, również
na skalę międzynarodową, jak przebój Warsaw Davida Bowie’ego;
czasem klasyczne lub tętniące imprezowym rytmem.
„Jak przygoda, to tylko w Warszawie” napisał kiedyś Ludwik Starski,
a Irena Santor odśpiewała ustami Lidii Korsakówny wspólnie z Tade-
uszem Schmidtem w filmie Przygoda na Mariensztacie. Niewiele jest
miast, które doczekały się tylu pięknych i różnorodnych piosenek.
Są one jak sama stolica – czasem patetyczne i wzniosłe, czasem
sentymentalne, czasem żartobliwe i rubaszne, czasem tchnące
folklorem ulicy, czasem tworzone przez przyjezdnych, również
Każdy znajdzie tu coś dla siebie – zrewitalizowane z ogrom-
na skalę międzynarodową, jak przebój Warsaw Davida Bowie’ego;
nym pietyzmem zabytki, liczne świadectwa wielokulturowości,
czasem klasyczne lub tętniące imprezowym rytmem.
pamiątki socrealizmu, ostoje przyrody, obiekty militarne, rozbu-
dowaną infrastrukturę dla aktywnych, przykłady nowoczesnej
architektury, atrakcje dla dzieci, pamiątki po wielkich osobisto-
ściach, jedne z najwyższych wieżowców na starym kontynencie,
interaktywne muzea, urokliwe cmentarze, mnóstwo wydarzeń
kulturalnych, możliwość spotkania znanych postaci, zakupy w buti-
kach cenionych projektantów, barwne życie nocne, klimatyczne
kawiarnie, wydarzenia sportowe, nietuzinkowe seanse filmowe.
Zwiedzanie stolicy to prawdziwa przygoda, którą właśnie rozpo-
czynamy…
Każdy znajdzie tu coś dla siebie – zrewitalizowane z ogrom-
nym pietyzmem zabytki, liczne świadectwa wielokulturowości,
pamiątki socrealizmu, ostoje przyrody, obiekty militarne, rozbu-
dowaną infrastrukturę dla aktywnych, przykłady nowoczesnej
architektury, atrakcje dla dzieci, pamiątki po wielkich osobisto-
ściach, jedne z najwyższych wieżowców na starym kontynencie,
interaktywne muzea, urokliwe cmentarze, mnóstwo wydarzeń
kulturalnych, możliwość spotkania znanych postaci, zakupy w buti-
kach cenionych projektantów, barwne życie nocne, klimatyczne
kawiarnie, wydarzenia sportowe, nietuzinkowe seanse filmowe.
„Zakochaj się w Warszawie!”
Zwiedzanie stolicy to prawdziwa przygoda, którą właśnie rozpo-
czynamy…
„Zakochaj się w Warszawie!”
m
o
c
.
k
c
o
t
s
r
e
t
t
u
h
S
|
o
t
a
g
n
u
p
u
T
©
m
o
c
.
k
c
o
t
s
r
e
t
t
u
h
S
|
o
t
a
g
n
u
p
u
T
©
Autorzy przewodnika:
Ewa Michalska, Marcin Michalski
Autorzy przewodnika:
Ewa Michalska, Marcin Michalski
Redaktor prowadzący:
Maciej Żemojtel
Redaktor prowadzący:
Maciej Żemojtel
Redakcja:
Maria Kula
Redakcja:
Maria Kula
Korekta:
Agnieszka Szmuc
Korekta:
Agnieszka Szmuc
Opracowanie kartograficzne:
Grzegorz Marchut
Opracowanie kartograficzne:
Grzegorz Marchut
Źródło pochodzenia danych kartograficznych:
© OpenStreetMap contributors
www.opendatacommons.org/licenses/odbl
Źródło pochodzenia danych kartograficznych:
© OpenStreetMap contributors
www.opendatacommons.org/licenses/odbl
Skład:
Mariusz Ruszkiewicz
Skład:
Mariusz Ruszkiewicz
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości
lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopio-
wanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje
naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości
lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopio-
wanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje
naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmo-
wymi bądź towarowymi ich właścicieli.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmo-
wymi bądź towarowymi ich właścicieli.
Autor oraz wydawnictwo Helion dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej
książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpo-
wiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz wydawnictwo
Helion nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne
szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Autor oraz wydawnictwo Helion dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej
książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpo-
wiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz wydawnictwo
Helion nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne
szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Wydawnictwo Helion
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel.: 32 2309863
e-mail: redakcja@bezdroza.pl
księgarnia internetowa: http://bezdroza.pl
Wydawnictwo Helion
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel.: 32 2309863
Drogi Czytelniku!
e-mail: redakcja@bezdroza.pl
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres:
księgarnia internetowa: http://bezdroza.pl
http://bezdroza.pl/user/opinie/?bewar1
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres:
http://bezdroza.pl/user/opinie/?bewar1
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydanie I
ISBN: 978-83-246-6293-7
Copyright © Helion, 2013
Wydanie I
ISBN: 978-83-246-6293-7
•
Kup książk
ę
Copyright © Helion, 2013
•
Poleć książkę
Oceń książkę
•
Księgarnia internetowa
•
Lubię to!
•
Nasza społeczność
Kup książkę
Poleć książkę
Zwiedzanie Warszawy
Śródmieście
193
Pałac Kultury i Nauki
Po przeciwnej stronie Alei Jerozolimskich stoi symbol miasta. Zbu‑
dowany w trzy lata, oddany do użytku 22 lipca 1955 r. dar Związku
Radzieckiego, którego pomysłodawcą był Józef Stalin, został
zaprojektowany przez Lwa Rudniewa. Architekt zamierzał nadać
budowli styl polski; zwiedził więc znane polskie miasta (w tym Kra‑
ków, Zamość, Chełm) w celu zapoznania się z miejscową architek‑
turą, po czym przedstawił pięć projektów, z których Polacy wybrali
120 ‑metrowy gmach. Jednak ambicje mieli większe – w rezultacie
powstał pałac mierzący obecnie 237 m (z iglicą) i będący najwyż‑
szym budynkiem w Polsce. Liczy 42 piętra, na których mieści się
ponad 3 tys. pomieszczeń. Na 30. piętrze (wysokość 115 m) znaj‑
duje się taras widokowy. Architektonicznie jest mieszanką art déco,
socrealizmu oraz polskiego historyzmu.
Przygotowując teren pod budowę, wyburzono lub roze‑
brano resztki 190 kamienic. Przy wznoszeniu gmachu pracowało
ponad 3 tys. robotników, dla których powstało na Jelonkach
specjalne osiedle z kinem, stołówką, świetlicą i basenem. Spo‑
śród nich 16 zginęło podczas pracy. Po otwarciu tarasu widoko‑
wego rozpoczęła się seria samobójstw – pierwszy wyskoczył Fran‑
cuz, następnie siedmiu Polaków, w związku z czym zamontowano
kraty. Obecnie pałac mieści siedziby wielu firm oraz instytucje
użyteczności publicznej, takie jak kina, teatry, muzea, księgarnie,
kluby sportowe, basen, wyższe uczelnie czy instytucje naukowe.
Organizowane są tu też różnego typu wystawy i targi, w tym od
ponad 50 lat Międzynarodowe Targi Książki. Mieszkają tu rów‑
nież sowy i jastrzębie. W noc sylwestrową 2000 r. na 42. kondy‑
gnacji został odsłonięty drugi w Europie pod względem wielkości
zegar, będący zarazem najwyżej położonym zegarem wieżowym
na świecie. Każda z jego czterech tarcz ma ponad 6 m średnicy
i wizerunek Syrenki. Przed głównym wejściem, od strony ulicy
Marszałkowskiej, znajdują się dwie monumentalne rzeźby: Adama
Mickiewicza dłuta Stanisława Horno ‑Popławskiego oraz Mikołaja
Kopernika autorstwa Ludwiki Nitschowej.
m
o
c
.
a
i
l
o
t
o
F
|
q
i
W 2007 r. pałac został wpisany do rejestru zabytków, co wzbu‑
dziło wiele emocji i dyskusji. Oponenci zaznaczali, że symbol
dominacji radzieckiej nadal będzie górował nad miastem. Przy‑
jęto wówczas koncepcję zasłonięcia go biurowcami, choć war‑
szawskie drapacze chmur powstawały już wcześniej. Pod koniec
lat 90. powstały FIM Tower, Ilmet, Millenium Plaza, Warszawskie
Centrum Finansowe i Warsaw Trade Tower z najwyżej położonymi
piętrami użytkowymi w mieście. Do 2006 r. wzniesiono jeszcze: PZU
Tower, TP S.A. Tower, hotele Westin i InterContinental, Babka Tower,
Łucka City (najwyższy w Polsce wieżowiec mieszkalny) i Rondo 1.
W kolejnym roku oddano do użytku hotel Hilton i część handlową
kompleksu Złote Tarasy, a cztery lata później JM Tower. Kolejne
wysokościowce wciąż powstają. Lokowane są punktowo w róż‑
nych rejonach miasta, często w sposób niespójny z otoczeniem,
choć przybierają ciekawe formy i są bardzo nowoczesne.
Pierwszym warszawskim wysokościowcem był gmach wzniesiony
przez Władysława Czosnowskiego w 1906–08 r. przy ulicy Zielnej
dla szwedzkiego Towarzystwa Akcyjnego Telefonów „Cedergren”,
przejęty w 1922 r. przez Polską Akcyjną Spółkę Telegraficzną. Budy‑
nek PAST ‑y, naśladujący średniowieczną wieżę zamkową, mierzył
51 m. Była to jedna z pierwszych tego typu konstrukcji żelbetowych
w Europie, a zarazem najwyższy budynek w całym Imperium Rosyj‑
skim. Powstające współcześnie warszawskie wieżowce nadal są
w czołówce pod względem wysokości na kontynencie.
Pałac Kultury i Nauki
autobus – 117, 127, 128, 131, 151, 158, 171, 175, 210, 227, 422, 501, 507, 517, 519, 520,
521, 525, N14, N22, N24, N25, N31, N32, N33, N35, N37, N38, N42, N45, N64, N72, N75,
, pl. Defilad 1; dojazd: metro przystanek „Centrum”,
N81, N83, N85, N88, N95 przystanek
„Centrum”, tramwaj – 4, 7, 8, 9, 15, 18, 22,
24, 25, 35 przystanek „Centrum”; tel.:
22 6567600; http://www.pkin.pl; taras
widokowy otwarty: pn.–nd. 9.00–18.00;
wjazd windą, wstęp: bilet normalny
20 zł, ulgowy 15 zł, grupowy 12 zł –
opiekunowie wstęp wolny.
i
n
m
o
D
©
Kup książkę
Poleć książkę
Kup książkę
Poleć książkę
Zwiedzanie Warszawy
Śródmieście
195
Okolice placu Grzybowskiego
i placu Żelaznej Bramy
Obok PAST ‑y znajduje się neobarokowy pałacyk Stanisława Czap‑
skiego, wzniesiony w latach 70. XIX w. wg projektu Jana Heu‑
richa, odrestaurowany po zniszczeniach wojennych. Przy nim
skręcamy w ulicę Próżną, którą dochodzimy do placu Grzybow‑
skiego, stanowiącego niegdyś skrzyżowanie rozstajnych dróg,
a później targowy rynek jurydyki Grzybów. W 1861 r. rozpoczęto
tu budowę jednej z największych w Warszawie świątyń katolic‑
kich – kościoła Wszystkich Świętych. Prace nad nią trwały nie‑
mal do początku XX stulecia, a nadzorowali je: Henryk Marconi,
Walery Feliks Zygadlewicz i Zygmunt Kiślański. Neorenesansowa
budowla z dwoma wieżami charakteryzuje się bogato zdobioną
fasadą, z dekoracją rzeźbiarską m.in. Jana Woydygi i Wincentego
Balona. Zrekonstruowany po zniszczeniach wojennych kościół
kryje w swym wnętrzu kilka oryginalnych obrazów, w tym Fran‑
ciszka Trevisaniego, Henryka Siemiradzkiego, Wojciecha Ger‑
sona, Józefa Buchbindera, Tadeusza Pruszyńskiego i Michała Will‑
manna. Na uroczystości poświęcenia przybytku (składającego się
z górnego i dolnego kościoła) wystąpili artyści i amatorzy pod
kierunkiem Stanisława Moniuszki. Kościół nadał placowi nowy
charakter. Obecnie, po odbudowie po zniszczeniach wojennych
(plac znalazł się w obrębie „małego getta”, gdyż zamieszkały był
licznie przez ludność żydowską), dominuje tu nowa zabudowa,
jednak gdzieniegdzie pozostały jeszcze dawne akcenty. W miej‑
scu dwóch rozebranych kamienic przy zachodniej pierzei placu
wzniesiono w latach 1966–67 wg projektu Bohdana Pniewskiego
późnomodernistyczny gmach Teatru Żydowskiego, będącego
współcześnie jedynym stacjonarnym teatrem na świecie wysta‑
wiającym sztuki w języku jidysz. Za budynkiem teatru znajduje się
Synagoga Nożyków (zob. s. 92). Pośrodku placu Grzybowskiego
stoi pomnik Broń Polski Podziemnej.
Udając się dalej na północ ulicą Graniczną, dojdziemy do placu
Żelaznej Bramy, który ukształtował się w 2. poł. XVII stulecia
jako targowisko tutejszej jurydyki Wielopole. Pół wieku później
znalazł się na trasie Osi Saskiej, stając się jednym z jej elementów.
Barokowa brama żelazna z kamienną koroną królewską, zamyka‑
jąca wówczas Ogród Saski, dała początek jego nazwie. Obecnie
z dawnej zabudowy pozostały tylko dwie hale targowe, wznie‑
sione w 1899 r. w miejscu wcześniejszych koszar Mirowskich, oraz
pałac Lubomirskich, zbudowany na początku XVIII w. i wkrótce
przekomponowany przez Jakuba Fontanę. Jeszcze w tym samym
stuleciu obiekt doczekał się ponownej przebudowy, podczas
której Jakub Hempel nadał mu cechy klasycystyczne. Kolejny raz
kształt architektoniczny gmachu zmienił się w XIX i XX stuleciu.
Zniszczony podczas wojny, został odbudowany. W 1970 r., chcąc
efektownie zamknąć ten fragment Osi Saskiej, podjęto decyzję
o przesunięciu pałacu o 1,8 m i obróceniu go o 78°. Ta wyjątkowa
operacja nie była pierwszą tego typu w Warszawie, choć zakrojono
a
k
s
l
a
h
c
i
M
a
w
E
.
t
o
f
Kamienica na placu Grzybowskim
ją na większą skalę niż poprzednie. Wcześniej przesunięto o ponad
10 m rogatki grochowskie w związku z poszerzeniem ulic Grochow‑
skiej i Zamoyskiego oraz przemieszczono o 21 m w głąb posesji
kościół Karmelitów Trzewiczkowych w trakcie poszerzania alei
Solidarności (wówczas Świerczewskiego).
Przed pałacem Lubomirskich ustawiono w 2010 r. pomnik Tade‑
usza Kościuszki, w miejscu usuniętego wcześniej monumentu „Pole‑
głym w Służbie i Obronie Polski Ludowej”. Jest on kopią pomnika
dłuta Antoniego Popiela znajdującego się w Waszyngtonie.
, dojazd: autobus – 102, 109, 151, 160, 174, 178, N11, N12, N13,
Plac Grzybowski
N14, N21, N32, N35, N38, N41, N44, N45, N46, N61, N62, N63, N64, N71, N85, N88,
N91 przystanek na żądanie „Pl. Grzybowski”. Kościół Wszystkich Świętych,
pl. Grzybowski 3, tel.: 22 6204677, http://www.wszyscyswieci.pl. Teatr Żydowski,
pl. Grzybowski 12/16, tel.: 22 6206281, http://www.teatr ‑zydowski.art.pl. Plac
Żelaznej Bramy, dojazd: autobus – 102, 105, 107, 151, 171, 174, 178, 227, N11,
N13, N14, N21, N32, N35, N38, N41, N44, N45, N61, N63, N64, N71, N85, N88, N91, N95
przystanek „Królewska”, tramwaj – 4, 15, 18, 35 przystanek „Królewska”.
Pawiak i Umschlagplatz
Udając się dalej na północny zachód, możemy zobaczyć wspo‑
mniany przesunięty (jako trzeci obiekt na świecie, w tym pierwszy
sakralny) barokowy kościół pod wezwaniem Narodzenia Naj‑
świętszej Maryi Panny wraz z pokarmelickim zespołem klasztor‑
nym. Na chodniku i asfalcie zostało zaznaczone jego poprzednie
położenie. XVIII ‑wieczny budynek klasztorny po kasacie zakonu,
w latach Królestwa Polskiego, służył za więzienie polityczne.
Podczas powstania listopadowego oprócz zdobycia pobliskiego
Kup książkę
Poleć książkę
Kup książkę
Poleć książkę
Zwiedzanie Warszawy
Żoliborz
197
Arsenału podjęto także próbę uwolnienia osadzonych tutaj więź‑
niów. Sama świątynia wzniesiona została w latach 1682–1732. Znisz‑
czona podczas II wojny światowej, została zrekonstruowana, lecz
nie zachowała zbyt wiele z oryginalnego wystroju wnętrz.
Kontynuując wędrówkę aleją Jana Pawła II, dotrzemy do
Pawiaka, czyli więzienia śledczego zbudowanego w latach
1830–36 wg projektu Henryka Marconiego. Od 1863 r. miejsce to
było więzieniem politycznym z oddziałami męskim i kobiecym.
Rolę więzienia śledczego, zarówno kryminalnego, jak i politycz‑
nego, pełniło do końca panowania rosyjskiego w Królestwie Polski
oraz w dwudziestoleciu międzywojennym. Na placu ogrodzonym
murem, z dwiema zwyżkami strażniczymi od strony ulic Pawiej
i Dzielnej, znajdował się czterokondygnacyjny budynek więzienia
męskiego, dwupiętrowy gmach dawnego szpitala wojskowego,
pełniący rolę więzienia kobiecego zwanego Serbią, oraz dodat‑
kowe zabudowania: magazyny, kuchnia, pralnia, łaźnia, kotłownia
itp. Podczas okupacji niemieckiej, natychmiast po kapitulacji sto‑
licy, osadzono tu aresztowanych Polaków. W marcu 1940 r. Pawiak
stał się więzieniem śledczym Gestapo, największym więzieniem
politycznym na terenie okupowanego kraju. Szacuje się, że w ciągu
lat wojny było tu więzionych ok. 100 tys. osób, z czego 37 tys.
zostało zamordowanych w egzekucjach, podczas przesłuchań
czy zmarło w więziennym szpitalu, a około 60 tys. wywieziono do
obozów koncentracyjnych. 21 sierpnia 1944 r. budynki wysadzono
w powietrze. Ocalał jedynie prawy słup bramy i rosnący obok, po
wewnętrznej stronie muru, wiąz szypułkowy, do którego rodziny
pomordowanych przez Niemców więźniów mocowały tabliczki
z nazwiskami. W 2004 r. drzewo uschło i zostało wycięte. Zdjęto
z niego wówczas formę i wykonano brązowy odlew, który rok
później ustawiono na tym samym miejscu. W zachowanych piw‑
nicach więzienia otwarto w 1965 r. muzeum.
Ulicą Karmelicką kierujemy się na północ do pomnika Boha‑
terów Getta, wzniesionego w miejscu pierwszego starcia bojow‑
ników żydowskich z hitlerowcami w czasie powstania w getcie
w 1943 r. Pierwszy pomnik autorstwa Leona Suzina, w formie
kolistej tablicy z wyciętym liściem palmowym oraz hebrajską
literą „bet”, odsłonięto tu już 16 kwietnia 1946 r. Drugi monument,
w postaci rzeźby dłuta Natana Rappaporta, stanął w tym miejscu
dwa lata później. Obłożony jest płytami z labradorytu zamówio‑
nego w 1942 r. na przyszłe pomniki zwycięstwa Adolfa Hitlera.
W roku 1970 pomnik pojawił się w mediach całego świata po tym,
jak kanclerz RFN Willy Brandt po złożeniu wieńca ukląkł na jego
schodach, by w imieniu narodu niemieckiego wyrazić żal za popeł‑
nione zbrodnie. Wydarzenie to upamiętnia niewielki monument
znajdujący się na pobliskim skwerze imienia kanclerza.
Ulica Karmelicka dalej w kierunku północnym zaprowadzi nas
na Umschlagplatz, u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej. Plac powstał
w części nieistniejącego obecnie dworca towarowego, który
został przystosowany do selekcji, załadunku i wywozu więźniów.
W 1942 r., między lipcem a wrześniem, hitlerowcy wywieźli stąd
l
e
t
j
o
m
e
Ż
j
e
i
c
a
M
.
t
o
f
Umschlagplatz –fragment pomnika
do obozu zagłady w Treblince ponad 300 tys. Żydów z warszaw‑
skiego getta. Współcześnie znajduje się tu pomnik projektu Hanny
Szmalenberg i Władysława Klamerusa. Otoczona murem prze‑
strzeń ma symbolizować otwarty wagon kolejowy.
Muzeum Więzienia Pawiak, ul. Dzielna 24/26; dojazd: autobus – 107 przystanek
„Zamenhofa”, autobus – 111, 180, 510, 512, N12, N13, N41, N46, N62, N63 przystanek
„Anielewicza”, tramwaj – 16, 17, 33 przystanek „Anielewicza”; tel.: 22 8311317, http://
www.muzeumniepodleglosci.art.pl; otwarte: śr. 9.00–17.00, czw. i sb. 9.00–16.00,
pt. 10.00–17.00, nd. 10.00–16.00; wstęp: 6 zł, ulgowy 4 zł. Umschlagplatz, dojazd:
autobus 157 przystanek „Dzika”, tramwaj 35 przystanek „Dzika”.
Żoliborz
Najmniejsza pod względem powierzchni dzielnica Warszawy słynie
z bujnej zieleni i urokliwej zabudowy. Początkowo tereny te przyna‑
leżały do szpitala św. Ducha, przy którym powstał folwark Fawory
o charakterze przemysłowym. Pod koniec XVII w. dobra nabył dla
swojej żony Marii Kazimiery król Jan III Sobieski. Posiadłość wraz
ze wzniesionym pałacem zaczęły być nazywane mianem Marie
Mont (wzgórze Marii), które z czasem spolszczono na Marymont.
Nazwa całej dzielnicy narodziła się 100 lat później. Wywodzi się
od francuskiego określenia Joli Bord (piękny brzeg), używanego
w odniesieniu do wysokiego brzegu Wisły, na którym znajdowały
się posiadłości pijarów, prowadzących konwikt dla młodzieży szla‑
checkiej. Sukcesywny rozwój dzielnicy został zahamowany przez
budowę Cytadeli po upadku powstania listopadowego, pod którą
wyburzono wszelkie zabudowania i przez niemal 100 lat utrzymy‑
wano dookoła wolną przestrzeń. Po odzyskaniu niepodległości
stworzono plan architektoniczny dla tych terenów, który był suk‑
cesywnie realizowany. Główną osią założenia urbanistycznego
stała się ulica Mickiewicza z owalnym placem Inwalidów (nazwa
dedykowana ofiarom I wojny światowej) u zbiegu z aleją Wojska
Kup książkę
Poleć książkę
Kup książkę
Poleć książkę
Zwiedzanie Warszawy
Żoliborz
199
Muzeum Sportu i Turystyki
Mieszcząca się w Centrum Olimpijskim na Żoliborzu
placówka gromadzi i pokazuje pamiątki związane
ze sportem, głównie polskim. W stałej ekspozycji są
tu również dokumenty audiowizualne. Sam gmach
architektonicznie nawiązuje do stadionu, a jego szyb
windowy przypomina znicz olimpijski.
Polskiego oraz placem Wilsona
przeciętym ulicą Krasińskiego,
stanowiącą oś poprzeczną. Dzia‑
łalność podjęły liczne spółdziel‑
nie budowlane, wznosząc m.in.
kolonie willowe: urzędniczą, ofi‑
cerską i dziennikarską oraz rozle‑
głe kolonie Warszawskiej Spół‑
dzielni Mieszkaniowej. Obecnie
w dzielnicy znajdują się: Teatr
Komedia, Wyższa Szkoła Pożarnicza oraz Centrum Olimpijskie,
a w nim Muzeum Sportu i Turystyki.
Cytadela Aleksandryjska
Jacek Kuroń
Na parterze budynku przy ul. Mickiewicza 27 w cza‑
sach PRL ‑u mieszkał Jacek Kuroń – opozycjonista
i działacz społeczny. W mieszkaniu tym od lat 60.
spotykali się przeciwnicy systemu, niejednokrotnie
dostając się do środka przez zawsze otwarte okno.
Furtka na podwórko była zamykana na noc i trzeba by
było budzić dozorcę.
Wzniesiona z rozkazu cara Mikołaja I, w ramach represji za powsta‑
nie listopadowe, forteca obejmowała pierwotnie obszar większy
niż Stare i Nowe Miasto. Stale rozbudowywana, ciążyła budżetowi
miasta. Ziemno ‑murowany, otoczony fosą obiekt, zaprojektowany
przez Iwana Dehna, posiadał trzy bastiony, dwa półbastiony, cztery
umocnienia kurtynowe, kaponiery i działobitnie, a na zewnątrz,
w pewnym oddaleniu, forty połączone z głównym budynkiem
podziemnymi korytarzami. Forty przetrwały do dziś; żoliborski fort
Sokolnickiego znajdujący się w parku Żeromskiego pełni funkcję
centrum kulturalnego prezentującego przeglądy filmowe, familijne
sztuki teatralne, koncerty czy warsztaty. Do Cytadeli prowadziły
cztery bramy o klasycystycznym charakterze: Brama Nowomiejska,
Żoliborska, Bielańska i Straceń.
Ta ostatnia została przebudo‑
wana w 1952 r. na mauzoleum.
W obrębie samej warowni
zachowało się kilka budynków
niezbędnych załodze fortecznej,
a wśród nich gmach X Pawilonu,
w którym zorganizowane jest
muzeum. Przez kilkadziesiąt
lat pełnił on funkcję ciężkiego
więzienia politycznego, w któ‑
rym osadzony był m.in. Romuald
Traugutt, stracony na stokach warowni. Jego imieniem nazwany
został park stworzony w 1925 r. na dawnych terenach fortecznych
od strony Nowego Miasta, ozdobiony secesyjną rzeźbą Macierzyń-
stwo dłuta Wacława Szymanowskiego.
Cytadela Aleksandryjska
przystanek „Cytadela”. X Pawilon, tel.: 22 8391268, http://www.
muzeumniepodleglosci.art.pl; otwarte: śr.–nd. 9.00–16.00; wstęp: bilet normalny
6 zł, ulgowy 4 zł. Centrum Sztuki Fort Sokolnickiego, ul. Czarnieckiego 51;
dojazd: metro stacja „Pl. Wilsona”, autobus – 116, 114, 122, 157, 181, 185, 205, 303, 503,
520, N44, N46 przystanek „Pl. Wilsona”, tramwaj – 6, 15 przystanek „Pl. Wilsona”;
tel.: 507670075; http://www.nowyfort.pl.
, ul. Skazańców 25, dojazd: autobus – 118, 185
a
k
s
l
a
h
c
i
M
a
w
E
.
t
o
f
a
k
s
l
a
h
c
i
M
a
w
E
.
t
o
f
Uliczka na Żoliborzu
Kościół św. Stanisława Kostki
Podczas rozwoju Żoliborza w dwudziestoleciu międzywojennym
wzniesiono drewniany kościół parafialny w okolicach placu Wil‑
sona. W 1930 r. na tej samej posesji rozpoczęto budowę murowa‑
nej świątyni, zaprojektowanej przez Łukasza Wolskiego. Znacz‑
nie uszkodzona podczas wojny, została ukończona dopiero po
zaniechaniu działań zbrojnych, wg koncepcji Edgara Norwer‑
tha. Wnętrze wysokiego, smukłego, modernistycznego gmachu
z charakterystycznymi wieżami kryje szereg cennych obrazów
z XVII i XVIII stulecia. W początkach lat 80. XX w. kościół zasłynął
z odważnych kazań godzących w ówczesne władze, głoszonych
przez błogosławionego ks. Jerzego Popiełuszkę podczas mszy
Muzeum ks. Jerzego Popiełuszki
w intencji ojczyzny. Ksiądz Popiełuszko został zamordowany przez
funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, a jego pogrzeb przerodził
się w ogromną manifestację. Ciało księdza spoczęło obok świątyni;
w 2004 r. otwarto tam muzeum poświęcone jego pamięci.
Kościół św. Stanisława Kostki
„Pl. Wilsona”, autobus – 116, 114, 122, 157, 181, 185, 205, 303, 503, 520, N44, N46
przystanek „Pl. Wilsona”, tramwaj – 6, 15 przystanek „Pl. Wilsona”; tel.: 22 8394572,
http://www.popieluszko.net.pl. Muzeum Błogosławionego ks. Jerzego
Popiełuszki, tel.: 22 5610056; otwarte: śr.–pt. 10.00–16.00, sb.–nd. 10.00–17.00.
, ul. Hozjusza 2; dojazd: metro stacja
Kup książkę
Poleć książkę
Kup książkę
Poleć książkę
Zwiedzanie Warszawy
Żoliborz
201
„Szklany Dom”
Marymont
Podczas gdy w latach 30. XX w. liderzy awangardy
projektowali domy z okienkami małymi jak otwo‑
ry strzelnicze, przy ulicy Mickiewicza 34/36 powstał
apartamentowiec z fasadą poprzecinaną pasami okien,
zwany Szklanym Domem. Jego duże, jasne mieszkania,
podziemny garaż, windy z eleganckimi kabinami i ta‑
ras wypoczynkowy na dachu zaprojektował Juliusz
Żurawski. W 1948 r. na tym właśnie dachu urządzono
przyjęcie dla Pabla Picassa, który gościł w Polsce na
Światowym Kongresie Intelektualistów.
Na niewielkim wzgórzu przy
obecnej ulicy Gdańskiej wzno‑
sił się kiedyś letni pałacyk królo‑
wej Marii Kazimiery, zaprojekto‑
wany przez Tylmana z Gameren.
W 1720 r. rezydencję przejął
August II, urządzając tu willę
myśliwską, a jego następca
August III przekształcił otacza‑
jący zabudowania park w zwie‑
rzyniec królewski. Niespełna
100 lat później przebudowany
pałac stał się siedzibą Instytutu Agronomicznego – pierwszej
wyższej uczelni rolniczej w kraju. W latach 1862–1915 mieściły się
tu koszary wojsk rosyjskich, potem schronisko dla nieuleczalnie
chorych. Tradycja przyinstytutowej kaplicy w dawnym pała‑
cyku królowej znalazła kontynuację we wzniesionym w 1925 r.
kościele Matki Boskiej Królowej Polski, w którego murach
wciąż tkwią resztki barokowego pałacu Marysieńki, otoczonego
niegdyś ogromnym ogrodem z urokliwymi zakamarkami, stawem
i kanałami długimi na kilkaset metrów. Jego fragmentem jest dzi‑
siejszy park Kaskada.
, kościół Matki Boskiej Królowej Polski, ul. Gdańska 6a, dojazd: metro
Marymont
stacja „Metro Marymont”, autobus – 110, 116, 132, 205, 510, 511, 708, N13, N44, N63
przystanek „Metro Marymont”, tramwaj – 6, 17, 27 przystanek „Metro Marymont”;
tel.: 22 8332311, http://www.marymont.marianie.pl.
Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Powstał w 1912 r. jako miejsce pochówku zmarłych żołnierzy car‑
skiego garnizonu wojskowego. Podczas I wojny światowej spoczęli
tam żołnierze i jeńcy różnych narodowości. W dwudziestoleciu
Oksy
wska
Oksy
wska
Kaskadowa
G
Kaskadowa
d
A LEJA A R M II K R AJ O W EJ
A LEJA A R M II K R AJ O W EJ
Zygmunta
Trószyńskiego
s
k
ń
a
a
Franciszka
Rymkiewicza
Edwarda Jelinka
Kościół Matki Bożej
Królowej Polski
G
d
a
ń
s
k
a
Zygmunta
Trószyńskiego
z o s
a n a C h r
t o m a P a
y
J
k
s
a
a
k
B i e
n i e w ic
ŻOLIBORZ
JULIUSZA SŁOWACKIEGO
Szkoła Główna
Słuzby Pożarniczej
U
n
d
ę
r
z
M
A
RY
M
ONCKA
Park Kaskada
A
M
RY
M
ONCKA
Park Kaskada
Marymont
Marymont
Żelazowska
W łościa ńsk a
Żelazowska
JULIUSZA SŁOWACKIEGO
W łościa ńsk a
Marymont
Marymont
Kłodawska
B
r
B
r
a
a
c
i
c
i
Z
Z
a
a
ł
u
s
ł
u
s
k
k
i
c
i
c
h
h
k i e j
s
ń
y
z
w ic
o j a
o li G
P
w
a
k i e
s
o
g
n isł a
S t a
o ł w i ń
T
Park
Sady Żoliborskie
o rs kie
d y Ż olib
S a
M
a
r
i
i
Franciszka
Rymkiewicza
Edwarda Jelinka
K
a
z
m
e
r
y
i
i
A
d
a
m
a
M
i
c
k
i
e
M
a
r
i
i
K
a
z
i
m
w
ic
z
a
i
e
r
y
Potocka
A
d
Dro
a
m
hicka
a
M
Kościół Matki Bożej
Królowej Polski
M ścisła w ska
L
u
d
w
i
k
i
c
k
i
e
w
ic
z
a
L
u
d
w
i
k
a
S
a
S
k
s
a
J
y
g
o
o
l
s
k
i
e
a n a C h r
t o m a P a
z o s
Elżbiet y
n i e w ic
D rużbackiej
B i e
ŻOLIBORZ
P l ac Joachima Lelewela
k
a
o
l
s
k
i
e
g
B
y
t
o
A
d
a
m
M
m
o
a
a
i
c
s
k
Elżbiet y
D rużbackiej
P l ac Joachima Lelewela
k
i
e
i
c
z
a
w
Potocka
Dro
hicka
M ścisła w ska
M
a
ł
o
g
o
s
k
a
A
B
y
t
o
ogródki
działkowe
M
a
ł
o
g
o
s
k
a
G
ogródki
działkowe
wiaździsta
G
wiaździsta
Żoliborz
Żoliborz
0
100 m
0
100 m
Muzeum Sportu i Turystyki
(Centrum Olimpijskie)
Muzeum Sportu i Turystyki
(Centrum Olimpijskie)
G
wiaździsta
d
M
m
w
m
a
a
z
i
c
a
s
k
i
A
d
c
k
i
e
J.A. Ś
Francisz k a B o h o m olca
więcickiego
olfa Dygasińskiego
Czesława
Ż ółk o w skich
Rybińskiego
a
a
d
A
m
o
l
s
k
a
a
M
i
c
k
i
e
A
d
J.A. Ś
Francisz k a B o h o m olca
więcickiego
olfa Dygasińskiego
Czesława
Rybińskiego
a
k
s
r
a
k
i
n
n
e
i
z
D
T
u
c
h
o
l
s
k
a
Kaziemierza Promyka
Kaziemierza Promyka
G
wiaździsta
ŻOLIBORZ
a
n
a
K
ŻOLIBORZ
K
a
j
e
t
K
a
j
e
t
a
n
a
K
o
ź
m
i
a
n
a
a
k
s
r
a
k
i
n
n
e
i
z
D
Karola Szajnochy
Fra nciszka K niaźnin a
Wisła
Józefa Sułkowskiego
w
i
c
z
a
Fra nciszka K niaźnin a
F
r
a
n
Kąto w a
c
i
s
z
k
a
K
n
i
a
ź
n
i
n
a
U
M
G
Wisła
Y
Z
Józefa Sułkowskiego
O
G
K I E
S
F
r
a
n
c
i
s
z
k
S I Ń
A
R
a
K
A K
T
N
n
i
a
ź
n
i
n
a
o
ź
m
i
a
n
a
O
G
K I E
S
S I Ń
A
R
Forteczna
F orte cz n a
a
l
e
i
k
a
J
a
n
i
b
l
A
A K
T
N
U
M
G
Y
Z
F orte cz n a
Fort
a
l
e
i
k
a
J
a
n
i
b
l
A
Sokolnickiego
a
k
n
u
M
Józefa Hauke-Bosaka
o
g
e
i
k
c
e
i
n
r
a
z
C
a
n
a
f
e
t
S
I
M
C
A
K
I
E
o
g
e
i
k
s
w
a
i
n
a
z
S
o
g
e
z
r
e
J
Park im. Stefana
a
ł
Żeromskiego
a
i
m
Ś
D
D
A
A
M
M
S
.
H
o
z
j
u
s
a
z
S
t
e
f
a
Kościół
św. Stanisława
Kostki
a
P
o
g
n
A
M
I
C
Park im. Stefana
Żeromskiego
S
t
e
f
a
n
a
P
o
g
o
n
o
w
s
k
i
e
A
l
o
j
z
e
g
o
F
e
K
I
E
A
l
o
j
W
z
o
g
e
I
g
o
C
F
o
n
o
w
s
k
i
e
w s kie
g
o
a M ie r o sła
g
g
o
o
g
o
a M ie r o sła
w ik
d
u
e
Z
l
i
ń
A
s
k
i
e
L
w s kie
W
g
o
C
I
Ludwika Mierosławskiego
Z
A
o
g
e
i
k
c
e
i
n
r
a
z
C
a
n
a
f
e
t
S
o
g
e
i
k
s
w
a
i
n
a
z
S
o
g
e
z
r
e
J
a
ł
a
i
m
Ś
Kaniowska
Ludwika Mierosławskiego
F
i
l
a
r
e
c
k
a
S
a
r
m
a
Plac Wilsona
Plac Wilsona
PLAC
F
i
l
WOODROWA
a
r
e
c
k
a
WILSONA
Muzeum Sługi Bożego
Księdza Jerzego Popiełuszki
A
Plac Wilsona
Plac Wilsona
PLAC
Fort
WOODROWA
WILSONA
Sokolnickiego
A
i
c
z
a
Henryka Siemiradzkiego
Juliusza Słowackiego
Szkoła Główna
Słuzby Pożarniczej
U
r
z
ę
d
Plac
n
i
c
z
a
Joachima Lelewela
Henryka Siemiradzkiego
Krechowiecka
Karola Szajnochy
Juliusza Słowackiego
Hanki Czaki
Sarmatów
Sarmatów
Sierpecka
Augusta Cieszkowskiego
Pawła Suzina
Sierpecka
Komedia
I
K
S
d
a
Joachima Lelewela
m
T
u
c
h
A
Ż ółk o w skich
Krechowiecka
Plac
a
M
i
c
k
i
e
w
a
z
i
c
Augusta Cieszkowskiego
Kąto w a
Pawła Suzina
Kłodawska
Hanki Czaki
K
S
I
Ę
Ę
D
Z
k i e j
s
ń
A
J
Komedia
D
Z
A
J
E
E
R
R
y
z
w ic
o j a
o li G
P
Z
S
a
E
r
m
G
a
t
O
ó
w
P
m
O
a
d
A
P
w
a
k i e
s
o
g
n isł a
S t a
o ł w i ń
T
Z
E
G
O
P
O
P
I
E
Park
Sady Żoliborskie
Ł
U
M
S
Z
Z
a cieja
a r bie
S
o
g
w s kie
m
Z y g
I
E
Ł
U
M
S
m
a cieja
Z y g
a r bie
S
o
K
I
n ta K ra siń s kie g
u
Klasztor Sióstr
Zmartwychwstanek
K
I
o rs kie
d y Ż olib
Klasztor Sióstr
Zmartwychwstanek
S a
a
nik
a P r ó c h
t
ó
Muzeum Sługi Bożego
a P r ó c h
Księdza Jerzego Popiełuszki
w
a
nik
m
o
a
H
A
d
g
o
S
.
n ta K ra siń s kie g
u
w s kie
o ss a k a
n ta K ra siń s kie g
J uliu sz a K
u
m
Z y g
u
m
o
u
a
z
s
z
j
Z y g
Kościół
św. Stanisława
Kostki
o
o
n ta K ra siń s kie g
o ss a k a
J uliu sz a K
o
n ta K ra siń s kie g
m
Z y g
Kościół
św. Jana Kantego
K
S
n ta K ra siń s kie g
D
I
Ę
u
Z
A
J
o
K
S
Władysława Niegolewskiego
Władysława Niegolewskiego
w ik
l
i
i
s
k
e
ń
Kościół
św. Jana Kantego
S
t
a
I
Ę
D
Z
A
J
E
W
E
R
Z
E
G
O
y
s
p
i
a
n
i
s
ł
a
ń
w
a
s
k
i
e
g
o
K
a
z
i
m
i
e
r
z
a
R
B
Z
r
o
d
z
E
G
i
ń
s
k
O
i
e
g
o
P
H
e
n
r
y
k
a
S
t
a
W
W
y
s
i
p
e
i
n
a
i
n
i
s
ł
a
w
a
ń
a
w
s
k
i
s
k
e
g
i
o
e
g
o
J
a
n
a
K
o
z
i
e
t
u
l
s
k
i
e
g
o
K
a
z
i
m
i
e
r
z
a
B
r
o
d
z
i
ń
s
k
i
e
g
o
d
u
L
H
e
n
r
y
k
a
W
i
J an a
Le chon i a
e
n
i
a
w
s
k
i
e
g
o
Forteczna
a
k
n
u
M
Józefa Hauke-Bosaka
W
Y
B
R
Z
E
Ż
E
G
W
Y
B
R
Z
E
Ż
E
G
D
Y
Ń
S
D
Y
Ń
S
Wrota
Michajłowskie
K
I
E
Czujna
Wrota
Michajłowskie
K
I
E
Czujna
Kaniowska
Europejska
Akademia Sztuk
Europejska
Muzeum X Pawilonu Cytadeli
Akademia Sztuk
(Muzeum Niepodleglości)
Muzeum X Pawilonu Cytadeli
(Muzeum Niepodleglości)
T r o j a
a
k
S
k
a
T r o j a
a
k
S
k
a
z
z
a
ń
a
ń
c
c
ó
w
ó
w
u
m
Z y g
WŁADYSŁAWA BRONIEWSKIEGO
WŁADYSŁAWA BRONIEWSKIEGO
Władysława Broniewskiego
Władysława Broniewskiego
Krasińskiego
Zygmunta
Przasnysk
Przasnysk
Zygmunta Krasińskiego
u
r
a
a
a
k
B
P
O
WŁADYSŁAWA BRONIEWSKIEGO
Krasińskiego
Zygmunta
Zygmunta Krasińskiego
WŁADYSŁAWA BRONIEWSKIEGO
u
r
a
k
B
I
I
U
K
P
Z
S
E
Ł
o
o
O
P
I
Ł
E
U
Pomnik Czynu Zbrojnego
Polonii Amerykańskiej
A l e j a W o j s k a P o l s k i e g o
B
I
K
K
Z
S
s
o
i
g
ę
u
d
d
z
a
w
s
k
a
w
s
k
a
Kup książkę
z
k
T
i
e
e
o
g
(cid:24)
o
l
a
Poleć książkę
J
a
n
a
K
o
z
i
e
t
u
l
s
k
i
e
g
o
J an a
Le chon i a
A l e j a W o j s k a P o l s k i e g o
PLAC
A l e j a W o j s k a P o l s k i e g o
INWALIDÓW
s k a P o l
s k i e g o
PLAC
s k i e g o
s k a P o l
INWALIDÓW
A l e j a W o j
A l e j a W o j
s k i e g o
s k a P o l
A l e j a W o j
F
a
w
o
r
y
Cytadela
d
i
i
F
a
w
o
r
y
Cytadela
d
i
i
G
w
a
Brama Straceń
G
w
a
Brama Straceń
r
r
s k a P o l
s k i e g o
A l e j a W o j
C u d n o w s
k a
R
o
C u d n o w s
k a
R
o
m
m
Pomnik Czynu Zbrojnego
Polonii Amerykańskiej
A l e j a W o j s k a P o l s k i e g o
w
B
B
K
y
t
i
s
o
i
p
O
r
-
O
t
a
g
ę
o
u
d
d
d
z
a
R
O
r
z
o
k
T
i
e
k
-
O
L
e
i
o
t
g
(cid:24)
n
o
l
ą
a
t
a
Ś
m
Ś
m
i
i
a
a
ł
ł
a
a
t n a
B i
B
i
t
w
y
p
o
d
R
o
k
i
t
n
ą
a
u li
o l d
p
o
e
Lis a - K
o
g
e
i
k
c
e
i
n
r
a
z
C
a
n
a
f
e
t
S
a
u li
L
o l d
p
o
e
Lis a - K
o
g
e
i
k
c
e
i
n
r
a
z
C
a
n
a
f
e
t
S
Kup książkę
Brama
Konstantynowska
o
t
v i t
o l a L
e
r
a
K
a
Ż
t n a
li
B i
u
ń
Piotra Ś
cie
gie
Brama
x
u
Konstantynowska
e
g
n
n
o
s
k
i
e
g
o
x
u
o
t
v i t
o l a L
e
r
a
K
a
Ż
u
li
ń
s
k
i
e
g
o
Piotra Ś
cie
gie
n
n
e
g
o
Poleć książkę
Pobierz darmowy fragment (pdf)