Darmowy fragment publikacji:
Rafał Lew-Starowicz Katarzyna Lorecka
Włączenie cyfrowe
Włączenie cyfrowe
– droga do reintegracji społecznej
Rafał Lew-Starowicz pracuje w Instytucie Badań Edukacyjnych, jest doktorantem
Wydziału Nauk Pedagogicznych Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzego-
rzewskiej w Warszawie. Członek Rady Ogólnoeuropejskiego Systemu Oznaczeń Gier
Komputerowych i Wideo PEGI (Pan-European Game Information Council), Komitetu
Wykonawczego (PEGI Enforcement Committee) oraz Komitetu Konsultacyjnego Pro-
gramu „Safer Internet” w Polsce. Autor publikacji na temat bezpiecznego korzystania
przez dzieci z komputera i internetu. W radiu Bajka prowadzi audycję pedagogiczną
„Duże Dziecko” dotyczącą bezpieczeństwa najmłodszych w sieci.
Katarzyna Lorecka jest kierownikiem ds. odpowiedzialności społecznej w Microsoft
Sp. z o.o. W polskim oddziale Microsoft realizuje działania z zakresu odpowiedzial-
ności społecznej firmy, zwłaszcza w obszarze dialogu z interesariuszami i bezpieczeń-
stwa internetowego dzieci i młodzieży, oraz kieruje programem wolontariatu pracow-
niczego. Członek Komitetu Kobiety i Nowe Technologie przy Polskiej Izbie Informatyki
i Telekomunikacji oraz Grup Roboczych ds. CSR przy Forum Odpowiedzialnego Bizne-
su. Autorka publikacji z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu i wolontariatu
pracowniczego.
Włączenie cyfrowe… prezentuje przykłady bieżących ogólnodostępnych krajowych
inicjatyw międzyśrodowiskowych z zakresu aktywnej reintegracji z uwzględnieniem
wymogów funkcjonowania obywateli w społeczeństwie informacyjnym XXI wieku.
Istnieje wiele inspirujących przykładów dobrych praktyk o zasięgu ogólnopolskim,
czerpiących z lokalnego potencjału społecznego. Determinantą ich sukcesu jest zazwy-
czaj partnerskie działanie wielosektorowe, konsolidujące kompetencje i moc spraw-
czą sektora obywatelskiego, organizacji oraz instytucji pomocowych i opiekuńczych,
administracji centralnej i regionalnej, biznesu i świata nauki, a także wolontariuszy
społeczeństwa informacyjnego. Pod parasolem programów obejmujących swoim
zasięgiem cały kraj łączone są monitorowane i koordynowane inicjatywy lokalne, często
animowane w małych miejscowościach i na obszarach wiejskich, wśród osób lub grup
najbardziej narażonych na wykluczenie społeczne bądź już wykluczonych. Przedsię-
wzięcia te sprofilowane są zazwyczaj wielowątkowo z myślą o tym, by dotrzeć z ofertą
do szerokiego kręgu beneficjentów.
Książka jest adresowana do osób zaangażowanych w przeciwdziałanie wykluczeniu
społecznemu, do przedstawicieli trzeciego sektora zajmujących się cyfryzacją państwa
i edukacji oraz społecznie zaangażowanego biznesu, organizacji administracji pub-
licznej, studentów kierunków humanistycznych i społecznych.
R
a
f
a
ł
L
e
w
-
S
t
a
r
o
w
i
c
z
K
a
t
a
r
z
y
n
a
L
o
r
e
c
k
a
ł
ł
W
W
ą
ą
c
c
z
z
e
e
n
n
i
i
e
e
c
c
y
y
f
f
r
r
o
o
w
w
e
e
www.wuw.pl/ksiegarnia
cyfryzacja. 3 indd.indd 1
cyfryzacja. 3 indd.indd 1
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
2013-07-05 10:27:27
2013-07-05 10:27:27
Włączenie cyfrowe
– droga do reintegracji społecznej
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Rafał Lew-Starowicz Katarzyna Lorecka
Włączenie cyfrowe
– droga do reintegracji społecznej
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Warszawa 2013
Recenzent
prof. dr hab. Mirosław Grewiński
Redaktor prowadzący
Ewa Wyszyńska
Redakcja
Agata Wojtko
Redakcja techniczna
Beata Stelęgowska
Korekta
Bożena Gorlewska
Projekt okładki i stron tytułowych
Katarzyna A. Jarnuszkiewicz
Ilustracja na okładce
© Sebastian Kaulitzki/Dreamstime.com
Skład i łamanie
Grafini DTP
ISBN 978-83-235-1140-3
ISBN 978-83-235-1263-9 PDF
© Copyright by Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
00-497 Warszawa, ul. Nowy Świat 4
www.wuw.pl; e-mail: wuw@uw.edu.pl
Dział Handlowy WUW: tel. +48 22 55 31 333; e-mail: dz.handlowy@uw.edu.pl
Księgarnia internetowa: www.wuw.pl/ksiegarnia
Wydanie 1
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
SpiS treści
7
I. DiagnoStyka Sytuacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Wykluczenie społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2. Wykluczenie cyfrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3. Istotne obszary zaangażowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
3.1. Dostęp do informacji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3.2. Edukacja osób niepełnosprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
3.3. E-learning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.4. E-kompetencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.5. Uniwersytety Trzeciego Wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3.6. Wolontariat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.7. Przedsiębiorstwa społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
II. technologie informacyjne w Szkole w kontekście
rząDowego programu rozwijania kompetencji uczniów
i nauczycieli w zakreSie StoSowania technologii informacyjno
komunikacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
1. Problemy z dostępem do infrastruktury w szkołach . . . . . . . . . . . . 63
2. Dostępne oprogramowanie wspierające pracę z uczniem . . . . . . . . 66
3. Wpływ technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK)
na uczniów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
4. Wpływ zastosowania TIK w niwelowaniu wykluczenia cyfrowego
nauczycieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
5. Nowe technologie informatyczne wspierające edukację osób
niepełnosprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
6. Niepełnosprawni w polskiej oświacie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
6
SpiS treści
7. Bezpieczeństwo w internecie: studium przypadku opracowania
materiałów edukacyjnych dla dzieci niesłyszących
i niedosłyszących (Microsoft Sp. z o.o.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
III. inicjatywy Społeczne z zakreSu przeciwDziałania
wykluczeniu i Stymulowania proceSu integracji Dzięki
nowoczeSnym technologiom informatycznym . . . . . . . . . . . . . . 91
1. Program Rozwoju Bibliotek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
1.1. Aktywizowanie grup osób niepełnosprawnych . . . . . . . . . . . . 103
1.2. Aktywizowanie seniorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
1.3. Uniwersytety Trzeciego Wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
1.4. Biblioterapia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
1.5. Telepraca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
1.6. Wolontariat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
1.7. Przykłady projektów społecznych realizowanych w ramach
Programu Rozwoju Bibliotek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
2. Program e-Centra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
2.1. e-Integracja osób niepełnosprawnych – projekty . . . . . . . . . . . 113
3. Polska Cyfrowa Równych Szans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
4. Wolontariat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
4.1. Wolontariat seniorów w Muzeum Powstania Warszawskiego . . 130
5. Innowacje społeczne sektora biznesu w sferze e-integracji . . . . . . . 138
6. Technologie non-profit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
7. Koalicja „Dojrz@łość w sieci” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
IV. zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
I
DiagnoStyka Sytuacji
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Współczesne państwo demokratyczne w dużej mierze opiera
swoje funkcjonowanie na potencjale społeczeństwa obywatelskiego,
którego wyrazem aktywności jest samodzielne prowadzenie działal-
ności bez impulsu ze strony państwa. Wiedza płynąca z relacji i sto-
sunków społecznych wspieranych poczuciem zaufania wzmacnia
dobrą organizację społeczeństwa obywatelskiego, a współdziałaniu
i wzajemnej komunikacji sprzyja dynamiczny rozwój nowoczesnych
technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Zarówno większość
socjologów, jak i ekonomistów jest zdania, że kapitał społeczny sty-
muluje rozwój ekonomiczny i poprawia efektywność gospodarki
rynkowej. Pozytywne oddziaływanie kapitału społecznego na ogól-
ną sprawność oraz produktywność społeczeństwa przekłada się
w znacznym stopniu na możliwość niwelowania nierówności spo-
łecznych poprzez włączanie jednostek oraz grup wykluczonych
w inicjatywy obywatelskie sprzyjające lepszej integracji. Wspomnia-
ne nierówności występujące w społeczeństwie tworzą jego podziały,
bezpośrednio wywołując ryzyko marginalizacji społecznej i jej rady-
kalnej formy – wykluczenia społecznego.
Rozważając zjawisko wykluczenia społecznego, warto przyjrzeć
się bliżej samemu pojęciu społeczeństwa i jego korelacji z innymi
pojęciami określającymi procesy zachodzące w odstępie czasu
w przestrzeni międzyludzkiej. Termin „społeczeństwo” odnosi się
do pewnej zbiorowości ludzi powiązanych wzajemnymi zależno-
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
10
i. DiagnoStyka Sytuacji
ściami lub relacjami powodującymi m.in. wyodrębnienie tzw. grup
społecznych.
Socjologia rozróżnia siedem podstaw klasyfikacji społeczeń-
stwa 1:
• Demograficzna – odnosząca się do populacji, zbioru jednostek;
• Grupowa – odnosząca się do spoistych zbiorowości złożonych
z jednostek, zintegrowanych całości;
• Systemowa – odnosząca się do powiązań statusów i ról społecz-
nych;
• Strukturalna – odnosząca się do sieci relacji międzyludzkich;
• Aktywistyczna – odnosząca się do interakcji jednostek;
• Kulturalistyczna – odnosząca się do ciągu podzielanych przez
zbiorowość znaczeń czy reguł znajdujących odbicie w działaniach;
• Zdarzeniowa – odnosząca się do zmienności, kierunków i dyna-
miki transformacji społeczeństwa.
Dynamika funkcjonowania i rozwoju społeczeństwa opiera się
na działaniach, tj. aktywności obywateli. Prof. Piotr Sztompka z Uni-
wersytetu Jagiellońskiego, członek rzeczywisty PAN, w publikacji So-
cjologia. Analiza społeczeństwa z 2012 roku, definiuje pojęcie społeczeń-
stwa m.in. jako „pole międzyludzkich relacji w nieustannym procesie
stawania się”. Aktywność obywateli jest zarazem podstawą istnienia
społeczeństwa, jak i katalizatorem jego transformacji. W uogólnie-
niu, socjologia za działanie przyjmuje takie zachowanie człowieka,
któremu podejmująca je jednostka może nadać (świadomie bądź
podświadomie) określone znaczenie, sens, zamiar, intencję, genezę.
Jednym z przejawów działania jest komunikowanie się jednostek
(np. mowa, język ciała). Wraz z przemianami technologicznymi
przybywa też obywatelom narzędzi komunikacji usprawniających
przepływ informacji, intensywność interakcji, wymianę wiedzy, or-
ganizowanie się i zacieśnianie relacji. Relacje łączące członków spo-
1 P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo ZNAK, Kraków
2012.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
i. DiagnoStyka Sytuacji
11
łeczeństwa, zaufanie i sprawna komunikacja – we współczesnych
czasach wspierana technologiami informacyjno-komunikacyjnymi
– składają się na pojęcie kapitału społecznego. Zaufanie jest tutaj spo-
iwem łączącym jednostki w wierze w rzetelność innych ludzi lub in-
stytucji, urzędów, ról społecznych, towarów i marek, infrastruktury
technologicznej, systemu społecznego, politycznego czy gospodarcze-
go. Pojęcie relacji odnosi się z kolei do różnych form interakcji w prze-
strzeni międzyludzkiej, stosunków i więzi społecznych oraz tożsamo-
ści społecznej.
Można zatem powiedzieć, że współczesny kapitał społeczny osa-
dzony na fundamencie rozwoju technologicznego, relacji społecznych
i zaufania dotyczy zasobów społeczeństwa wynikających ze wspo-
mnianych powyżej komponentów ogólnie nazwanego fundamentu,
zwiększających sprawność społeczeństwa w osiąganiu celów poprzez
skoordynowane działania jednostek. Mocny kapitał społeczny skut-
kujący sukcesami grupowymi przekłada się bezpośrednio na jednost-
kę – oraz odwrotnie. Efekty takiej dwustronności oddziaływania
w szerszym zakresie stymulują także rozwój gospodarczy państwa
demokratycznego. Jednakże niski kapitał społeczny może utrudnić
państwu i jego obywatelom (społeczeństwu) funkcjonowanie we
współczesnym świecie gospodarek opartych na wiedzy.
Kapitał społeczny jest elementarnym składnikiem społeczeń-
stwa obywatelskiego, tj. charakteryzującego się dodatkowo zdolno-
ścią do samoorganizacji, określania i osiągania zamierzonych celów
samodzielnie, dzięki współpracy wzajemnej, bez dodatkowego bodź-
ca ze strony państwa. Aktywni obywatele świadomie uczestniczą
w życiu publicznym, m.in. formując organizacje obywatelskie.
Jednakże poza tym, co łączy jednostki w obrębie społeczeństwa,
występują także podziały i nierówności społeczne. Nierówności spo-
łeczne według prof. Sztompki 2 dotyczą „cech pośrednich, które upo-
2 Piotr Sztompka, profesor zwyczajny socjologii na Uniwersytecie Jagielloń-
skim, członek rzeczywisty PAN. Autor wielu książek i artykułów naukowych.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
12
i. DiagnoStyka Sytuacji
dabniają do siebie pewne tylko zbiorowości – grupy społeczne, albo
pewne tylko lokalizacje w społecznej strukturze – pozycje społeczne
(statusy). Inaczej, nierówności społeczne dotyczą sytuacji, gdy lu-
dzie są nierówni sobie nie z racji jakichkolwiek cech cielesnych czy
psychicznych, lecz z powodu ich przynależności do różnych grup
albo zajmowania różnych pozycji społecznych” 3. Analizując zjawi-
sko podziałów społecznych, profesor wskazuje na trzy zasadnicze
dobra generujące nierówności społeczne. Są nimi:
• Bogactwo
Pragnienie posiadania dóbr materialnych wiąże się nie tylko z po-
trzebą zaspokojenia podstawowych wymogów funkcjonalnych, lecz
także wynika z samej chęci posiadania, szczególnie odczuwalnej
w czasach konsumpcjonizmu. Poziom ponadprzeciętnej zamożności
jednostki definiuje jej dostęp do dóbr materialnych. Różnice zacho-
dzące w tym aspekcie pomiędzy obywatelami generują nierówności
społeczne i podziały odnoszące się do dystansu majątkowego dzielą-
cego najbogatszych i najuboższych członków społeczeństwa.
• Władza
Podobnie jak posiadanie dóbr materialnych, posiadanie władzy jest
cenionym stanem uznawanym za dobro rzadkie. Poza zwyczajowo
wiązanymi z pojęciem władzy atrybutami, takimi jak np.: siła, moc,
decyzyjność, autorytet, stanowi ona także narzędzie potencjalnego
wykorzystywania przewagi nad innymi. Władza zazwyczaj przynosi
korzyści ekonomiczne i daje dostęp do dóbr materialnych, mogąc
w konsekwencji generować nierówności społeczne.
• Prestiż
Prestiż wymieniany jest jako trzecie dobro generujące nierówności
społeczne. Łączy się on z pojęciem uznania, reputacji, poważania
społecznego, akceptacji bądź sławy. To wyznacznik wysokiej pozycji
3 P. Sztompka, Socjologia, poz. cyt., s. 390.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
i. DiagnoStyka Sytuacji
13
w hierarchii społecznej i podobnie jak władza jest dobrem wymie-
nialnym, np. bezpośrednio na władzę bądź osiąganie korzyści mate-
rialnych.
Teoria akumulacji przewag nawiązuje do przywilejów oraz upo-
śledzenia. Oznacza to, że osobom uprzywilejowanym życiowo i spo-
łecznie łatwiej jest powiększać dobra, podczas gdy osoby w tym wzglę-
dzie upośledzone ulegają pogłębiającej się pauperyzacji. Na przykład
osoby zamożne mogą inwestować posiadane fundusze i w ten sposób
je pomnażać lub też zaciągać kredyty na działalność gospodarczą
przynoszącą zyski. Osobom już wykształconym łatwiej jest posiadaną
wiedzę powiększać. Obywatele wyposażeni już na starcie życia w lep-
szy kapitał (majątkowy, życiowy, kulturowy, społeczny) mają więcej
możliwości życiowych, np. w obszarze opieki i rozwoju. Przykładowo,
mieszkańcy dużych aglomeracji mają ułatwiony dostęp do placówek
służby zdrowia, ośrodków edukacyjnych, kultury i rozrywki. Urodze-
ni w tzw. dobrych domach, dobrze sytuowanych i wykształconych ro-
dzinach, posiadają lepszy kapitał kulturowy i społeczny i mają więcej
możliwości jego zwielokrotnienia, np. przez sieć znajomości, odpo-
wiednio wysoko umocowanych kontaktów itp. Odwrotna sytuacja
dotyczy osób upośledzonych w dostępie do dóbr. Ich niekorzystna sy-
tuacja życiowa ma tendencję do intensyfikowania się. Gorszy punkt
wyjścia utrudnia uzyskanie wsparcia, negatywne wzorce społeczne
obowiązujące w danej grupie (np. osób z tzw. marginesu, rodzin dys-
funkcyjnych, środowiska gangów młodzieżowych) hamują pozytyw-
ny rozwój osobowości, brak pracy wymusza pożyczanie środków nie-
zbędnych do życia, zaś długi, których nie można spłacić, powiększają
się, napędzając w ten sposób spiralę negatywnych zdarzeń.
Podział społeczny czy też zróżnicowanie polskiego społeczeństwa
na klasy i warstwy wywodzi się głównie z nierówności ekonomicz-
nych, choć teorie niektórych socjologów mówią dodatkowo o nie-
równościach społecznych i politycznych. Konsekwencją nierówności
i podziałów społecznych jest wykluczenie społeczne jednostek lub
grup obywateli. Wiąże się ono z warunkami uczestniczenia obywateli
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
14
i. DiagnoStyka Sytuacji
w życiu publicznym m.in. pod względem politycznym, kulturalnym
lub gospodarczym. Osoby wykluczone mogą mieć utrudniony dostęp
do instytucji państwowych, pracy zawodowej i godnej płacy, rozwoju,
kształcenia się, dostępu do nowoczesnych mediów, rozrywki itp.
Zjawisko wykluczenia społecznego dotyczyć może m.in.:
• osób niepełnosprawnych,
• osób nie w pełni sprawnych, np. seniorów,
• osób długotrwale bezrobotnych,
• osób ciężko i przewlekle chorych,
• osób bezdomnych,
• osób uzależnionych,
• osób opuszczających zakłady karne po odbyciu kary,
• młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze
typu socjalizacyjnego i rodzinnego,
• samotnych matek,
• ofiar patologii rodzinnych,
• osób samotnych,
• osób o niskich lub nieadekwatnych do wymogów rynkowych
kwalifikacjach zawodowych,
• imigrantów, mniejszości narodowych,
• mieszkańców terenów wiejskich,
• mniejszości seksualnych.
Czynnikami wpływu na możliwość wystąpienia wykluczenia
społecznego mogą być m.in. następujące źródła:
• kapitał życiowy,
• wykształcenie,
• zdrowie,
• pochodzenie etniczne,
• pochodzenie geograficzne,
• płeć,
• stereotypy kulturowe.
Wiele instytucji oraz podmiotów życia społecznego współpra-
cujących z grupami i osobami wymagającymi wsparcia świadczy
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
i. DiagnoStyka Sytuacji
15
pomoc w formie inicjowania działań społecznych nakierowanych
na lepsze usamodzielnienie się i integrację społeczną beneficjentów.
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku definiu-
je ją jako „instytucję polityki społecznej państwa, której celem jest
umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytu-
acji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując
własne uprawnienia, zasoby i możliwości”. Zadaniem ośrodków wy-
konawczych pomocy społecznej jest nie tylko świadczenie usług na
rzecz zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych grup docelo-
wych, lecz także w dużej mierze rozbudzanie potencjału podopiecz-
nych na drodze ku niwelowaniu skutków negatywnych zjawisk
społecznych 4. Istnieje w tym obszarze wiele inspirujących dobrych
praktyk działań o zasięgu ogólnopolskim, czerpiących z predyspo-
zycji lokalnego potencjału społecznego, realizowanych przez sektor
obywatelski samodzielnie lub na styku z administracją państwową
bądź biznesem. Pod parasolem programów obejmujących swoim za-
sięgiem cały kraj są łączone, monitorowane i koordynowane lokalne
inicjatywy, często animowane, w małych miejscowościach i na ob-
szarach wiejskich, wśród osób lub grup najbardziej narażonych na
wykluczenie społeczne bądź już wykluczonych.
Bieżący rozwój nowoczesnych technologii informatycznych
i sieci telekomunikacyjnej o szerokim zasięgu, wzrost dostępności
i znaczenia zasobów informacyjnych sprawiły, że ukształtował się
nowy typ społeczeństwa tzw. informacyjnego, dla którego prze-
twarzanie informacji z wykorzystaniem technologii informacyj-
nych i komunikacyjnych stanowi wartość ekonomiczną, społeczną
i kulturową 5. We współczesnym świecie transformacji technolo-
gicznych i społecznych zjawiskiem rzutującym na stan sprawiedli-
4 K. Lorecka, Wolontariat pracowniczy w praktyce, Mazowieckie Centrum Polityki
Społecznej, Warszawa 2011.
5 Strategia Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego do roku 2013, Minister-
stwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, grudzień 2008, http://www.msw.gov.pl/
portal/SZS/495/6271/.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
16
i. DiagnoStyka Sytuacji
wości społecznej jest tzw. wykluczenie cyfrowe, tj. różnice w dostę-
pie i świadomym korzystaniu z nowoczesnych technologii pomiędzy
osobami lub grupami społecznymi zróżnicowanymi pod względem
wieku, płci, pochodzenia, miejsca zamieszkania, wykształcenia
czy poziomu zamożności. Podział społeczeństwa na osoby z dostę-
pem do technologii oraz bez takich możliwości, a także na świado-
mie korzystające z potencjału współczesnej myśli technologicznej
i innowacji oraz nieuświadomionych obywateli, pogłębia zjawisko
wykluczenia społecznego, rodząc negatywne skutki zarówno dla
gospodarki kraju, jak i jakości życia społecznego, ekonomicznego,
politycznego, kulturalnego i osobistego osób i grup wykluczonych.
Alternatywą dla zjawiska wykluczenia społecznego mogą być dzia-
łania mające na celu włączenie cyfrowe obywateli (tzw. integracja
cyfrowa lub e-integracja). W procesie integracyjnym technologie
informacyjno-komunikacyjne powinny być katalizatorem zmian,
a umiejętności cyfrowe środkiem do wyzwolenia energii społecz-
nej obywateli.
1. wykluczenie Społeczne
Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski definiuje
wykluczenie jako „brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa,
wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych
i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, a w szczegól-
ności dla osób ubogich”.
Marginalizacja społeczna i jej radykalna forma – wykluczenie
społeczne, dotyczyć mogą jednostek lub grup dotkniętych nieko-
rzystnymi zmianami ekonomicznymi lub procesami społecznymi –
dyskryminowanych, przewlekle chorych, pozbawionych dostępu do
dóbr publicznych i infrastruktury, doświadczających utrudnionego
funkcjonowania w społeczeństwie bądź utraty możliwości odgry-
wania zwyczajowej roli społecznej (np. praca, założenie rodziny, do-
stęp do nauki, kultury etc.). Narodowa Strategia Integracji Społecz-
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
1. wykluczenie Społeczne
17
Definicja wykluczenia społecznego przyjęta w dokumencie
powołującym Zespół Zadaniowy ds. Reintegracji Społecznej
Wykluczenie społeczne to brak lub ograniczenie możliwości
uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji
publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszyst-
kich, a w szczególności dla osób ubogich.
Rys. 1. Definicja wykluczenia społecznego przyjęta w dokumencie powołującym Ze-
spół Zadaniowy ds. Reintegracji Społecznej, Narodowa Strategia Integracji Społecz-
nej (NSIS)
Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, http://www.mpips.gov.pl/gfx/mpips/userfiles/
File/mps/NSIS.pdf
nej dla Polski 6 wskazuje na wiele akcentów dotyczących definiowania
zjawiska wykluczenia społecznego. Są to m.in.:
• ograniczenia prawne (prawa człowieka, prawa socjalne),
• znaczenie instytucji i efektywności ich działania,
• warunki materialne,
• wyposażenie w kapitał życiowy,
• oddziaływanie środowiska społecznego,
• rodzaje grup zagrożonych wykluczeniem,
• obszary, z których nastąpiło wykluczenie,
• procesy i przejawy wykluczania,
• skutki dla osób wykluczonych i społeczeństwa.
W aspekcie formalnoprawnym istotne jest istnienie i respektowa-
nie regulacji dotyczących praw człowieka i obywatela. W tym obsza-
rze, jak również w zakresie przeciwdziałania zjawisku wykluczenia,
ważna wydaje się rola instytucji pomocowych i opiekuńczych oraz ich
efektywność działania, kompetencje i dobra organizacja systemo-
wych przedsięwzięć. Od 2012 roku uległa modyfikacjom systemowa
pomoc świadczona dzieciom osamotnionym i zagrożonym wyklucze-
6 Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski, www.mpips.gov.pl.
##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)