Darmowy fragment publikacji:
W
o
k
ó
ł
d
o
r
o
s
ł
o
ś
c
i
z
n
i
e
p
e
ł
n
o
s
p
r
a
w
n
o
ś
c
i
ą
i
n
t
e
l
e
k
t
u
a
n
ą
l
t
t
D
D
o
o
r
r
o
o
a
a
K
K
r
r
z
z
e
e
m
m
ń
ń
s
s
k
k
a
a
,
,
I
I
i
i
w
w
o
o
n
n
a
a
L
L
i
i
n
n
d
d
y
y
b
b
e
e
r
r
g
g
Dorota Krzemińska
Dorota Krzemińska
Iwona Lindyberg
Iwona Lindyberg
Wokół
dorosłości
z niepełnosprawnością
i n t e l e k t u a l n ą
Teksty rozproszone
© Copyright by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska,
© Copyright by Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Recenzent:
dr hab. Sławomira Sadowska, prof. UG
Redakcja wydawnicza:
Radosław Doboszewski
Opracowanie typografi czne:
Katarzyna Kerschner
Projekt okładki:
Ewa Beniak-Haremska
Publikacja dofi nansowana przez Uniwersytet Gdański
ISBN 978-83-7587-988-9
Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”
- Kraków, ul. Turniejowa /
tel. () --, fax () --
www.impulsofi cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi cyna.com.pl
Wydanie I, Kraków
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 Książkę tę dedykujemy wszystkim osobom z niepełnosprawnością
intelektualną oraz tym, którzy w różny sposób współuczestniczą w ich
niepełnosprawności: rodzicom i członkom ich rodzin, opiekunom, tera-
peutom i asystentom, a którzy zechcieli poświęcić nam swój czas i odsłonić
fragment swoich biografi cznych doświadczeń. Bez ich zupełnie bezintere-
sownego zaangażowania, życzliwości i otwartości z pewnością nie miały-
byśmy szansy zbliżyć się do nich, a ta publikacja nie powstałaby.
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 Spis treści
Słowo wstępne ...................................................................................................
Dorota Krzemińska
. Dorosłość z niepełnosprawnością intelektualną
jako kategoria (na) nowo odkrywana .....................................................
.. „Przypadek” Daniela F. jako pretekst do wykroczenia
poza tradycyjne reprezentacje upośledzenia umysłowego ............
.. „Jak go widzę, to szału dostaję na jego punkcie!”
Miłość w narracjach par osób z niepełnosprawnością
intelektualną ....................................................................................
.. Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w okowach
„misji rehabilitacyjnej” – perspektywa postkolonialna ..................
Iwona Lindyberg
. Dorosłość z niepełnosprawnością intelektualną
w podejściu biografi cznym ......................................................................
.. Zmiana biografi czna osoby z niepełnosprawnością intelektualną
jako szansa na normalną dorosłość ................................................
.. Być mężczyzną, być kobietą z niepełnosprawnością –
biografi czne uwikłania dorosłości osób z niepełnosprawnością
intelektualną ....................................................................................
.. „Oswoić przyszłość” – rodzice wobec dalszych losów dorosłego
dziecka z głębszą niepełnosprawnością intelektualną
Biografi czny kontekst sytuacji ........................................................
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 Słowo wstępne
Publikacja, którą oddajemy do rąk Czytelników, stanowi zbiór tekstów napi-
sanych w ostatnich dwóch latach. Ich powstanie zbiegło się z rozpoczęciem dzia-
łalności Pracowni Badań nad Niepełnosprawnością w Dorosłości, utworzonej
w Zakładzie Pedagogiki Specjalnej w Uniwersytecie Gdańskim, w której obydwie
pracujemy.
Powstanie Pracowni stanowiło swoistego rodzaju ukoronowanie rodzące-
go się w nas od dłuższego czasu przekonania, że fenomen dorosłości uwikłanej
w niepełnosprawność zdaje się niedostatecznie poznany, by nie rzec: zaniedba-
ny. Przez lata bowiem to okres wieku szkolnego i wczesnej adolescencji w naj-
większym stopniu zaprzątał uwagę badaczy oraz stanowił prymat w obszarze
edukacyjno-terapeutycznych rozwiązań, w szczególności referowanych do grupy
osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną.
Niniejsza publikacja nie stanowi jednolitego tekstu autorstwa dwóch osób.
Jest wypowiedzią złożoną z (pozornie) rozproszonych tekstów, przez co ro-
zumiemy, że one bądź ich fragmenty powstały w różnym czasie jako refl eksja,
namysł nad interesującymi nas problemami, najczęściej jako zapis obecnie nur-
tujących nas kwestii. Owe zapiski dojrzały na pewnym etapie do takiej postaci,
którą wspólnie uznałyśmy za wystarczającą, by mogła zaistnieć jako pewna ca-
łość skonstruowana wokół określonej myśli przewodniej. Myśl tę, a zarazem spo-
iwo dla naszych rozproszonych tekstów stanowi kategoria dorosłości uwikłana
w niepełnosprawność intelektualną. Próbujemy w nich podzielić się tym, na czym
ogniskuje się nasza uwaga: na dorosłości/osobie dorosłej z niepełnosprawnością
intelektualną głębszego stopnia jako kategorii odkrywanej, przyoblekającej za-
równo niepoznane, jak i nowe (dla nas) sensy i znaczenia, domagającej się uwagi,
pogłębionej penetracji i krytycznego namysłu. Tym, co ponadto spaja pozornie
rozproszone teksty, jest uobecniona w nich inspiracja teoretyczno-badawcza.
Prezentowane tu próbki naszych eksploracji zostały usytuowane w jakościowej
orientacji metodologicznej, które pozostają w relacji z próbą teoretycznej refl ek-
sji, czerpiącej z publikacji wykraczających poza kanon piśmiennictwa pedago-
giki specjalnej, choć i do dorobku naukowego tej dyscypliny sięgamy i czynimy
odwołania.
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 10
Słowo wstępne
Wpisując się w jakościową konwencję badań, poddajemy oglądowi obszar,
który poznany jest w nikłym stopniu, realizowane zaś poczynania badawcze
ograniczamy do niewielkich grup, często nawet jednostkowych postaci i ich
życiorysów, w głąb których staramy się wnikać. Prezentowane w tej publikacji
fragmenty/wycinki z naszych próbek badawczych są ukłonem skierowanym ku
dorosłym osobom z głębszym stopniem niepełnosprawności intelektualnej i oso-
bom w różny sposób uwikłanym w ich niepełnosprawność. Oddajemy im głos,
starając się pokornie weń wsłuchać, niezależnie od tego, jak wątły może się wyda-
wać. Uważamy bowiem, że zwłaszcza grupa osób z głębszym stopniem niepełno-
sprawności intelektualnej nieczęsto, jak dotąd, zyskiwała sposobność zaistnienia
w roli kompetentnych nadawców sensownych komunikatów językowych. Stąd
też, aplikując jakościową opcję metodologiczną do własnych badań, słuszność ta-
kiego działania uzasadniamy przekonaniem głoszonym przez A. Wykę () czy
T. Bauman (). Wskazują one, że wymieniona droga postępowania właściwa
jest penetracjom, gdzie podmiotami badanymi są osoby bez trudu komunikujące
swoje myśli, sądy i przekonania oraz te, które mówią językiem odmiennym niż
badacz, przejawiające utrudnienia w porozumiewaniu się i wyrażaniu poglądów.
Przyjęcie jakościowej strategii postępowania metodologicznego pozostaje
w zgodności z naszą wizją relacji z badanymi, których traktujemy jako podmioty
kompetentne, zdolne w pewien sposób współtworzyć proces badawczy i przeka-
zać znaczące informacje o sobie i własnym świecie przeżywanym. Nie sytuujemy
siebie „w pozycji lepiej wiedzącego” – jak określiła to Bauman () – lecz uzna-
jemy równość kompetencji badanych podmiotów. I o ile taka postawa nie bu-
dzi wątpliwości, jeżeli badanymi są terapeuci/asystenci czy rodzice/członkowie
rodziny (bo taką próbkę eksploracji prezentujemy), o tyle usankcjonowanie
kompetencji badanego w sytuacji, gdy jest on osobą z głębszym stopniem upośle-
dzenia umysłowego, może wywoływać pewien dysonans. Tym bardziej że jedna
z możliwych defi nicji tego fenomenu w literaturze przedmiotu określa go jako
„brak lub ograniczenie kompetencji” (A. Gustavsson, E. Zakrzewska-Manterys
). Osąd taki może podawać w wątpliwość zdolność osoby z tego rodzaju
niepełnosprawnością do samodzielnego, we własnym imieniu, zabierania gło-
su i traktowania go jako przekonującego, niosącego istotny, ważny przekaz,
niepodlegający konieczności potwierdzania czy weryfi kacji przez innych. Jako
argument przekonujący do takiej postawy może posłużyć pogląd, który głoszą
M. Hammersley i P. Atkinson (, s. ). Według nich zamiast dociekać, czy
to, co mówi badany, jest prawdziwe czy nie, na ile jest „sprawdzalnym” i „rzeczy-
wistym”, „zgodnym z prawdą”, sensownym komunikatem, winnyśmy raczej
[...] zwrócić uwagę na to, co stwierdzenia informatora mogą nam powiedzieć o jego
uczuciach i poglądach, oraz na wnioski, jakie można z tego wyciągnąć na temat
środowiska otaczającego informatora i jego życiowych doświadczeń. Nasz cel nie
polega na zebraniu „czystych” danych, pozbawionych jakichkolwiek zniekształceń.
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 Słowo wstępne
11
Tak postawione zadanie jest po prostu niewykonalne (M. Hammersley, P. Atkin-
son , s. ).
Wikłając się w rozmowy z badanymi, zarówno wówczas, gdy były nimi osoby
dorosłe z głębszym stopniem niepełnosprawności intelektualnej, jak i współ-
doświadczający ich upośledzenia rodzice bądź terapeuci, sankcjonujemy zdanie
M.V. Angrosina, wg którego
[...] uznaje się dzisiaj, że osoby, będące ongiś naszymi podmiotami, stały się współ-
pracownikami, chociaż mówią one głosem innym niż głos autorytarnej nauki
(, s. ).
W głos wymienionych tu osób próbowałyśmy się uważnie wsłuchać, pozo-
stawiając zarazem naszym badanym maksymalną swobodę w konstruowaniu
własnej narracji.
W dokonanych przez nas próbkach badawczych, które uprzystępniamy,
przybliżając ich analizę wraz z towarzyszącym im namysłem i refl eksją, zasto-
sowane zostały metody: otwarty wywiad pogłębiony, wywiad etnografi czny,
wywiad z informatorami połączony z dyskusją grupową/wywiadem zespołowym
oraz metoda biografi czna, która znajduje szczególne wyeksponowanie w tej pub-
likacji.
Teksty zaprezentowane w niniejszym opracowaniu, choć z założenia (a nie
tylko z nazwy) były rozproszone, to jednak scala je pewna przemyślana kon-
strukcja. Stanowią ją napisane osobno przez każdą z nas dwa rozdziały, z których
każdy składa się z trzech artykułów. Zarówno w pierwszej, jak i w drugiej części
książki pierwszy tekst jest próbą przyjrzenia się osobom z niepełnosprawnością
intelektualną na przekór dotychczasowym ich opisom. Drugi tekst w każdym
rozdziale skoncentrowany jest na dorosłości uwikłanej w role społeczne: bycia
dorosłą kobietą i bycia dorosłym mężczyzną. Istotnym wymiarem realizowania
się tej kobiecości/męskości jest oczywiście bycie parą. Natomiast trzeci tekst
w obydwu częściach publikacji dotyczy instytucjonalnego wymiaru doświadczeń
dorosłych osób z upośledzeniem, tyle że to nie osoby z niepełnosprawnością in-
telektualną są tu osobami badanymi. Z jednej strony mamy tu namysł nad insty-
tucjonalnym uwikłaniem poddanym pod ogląd w perspektywie postkolonialnej,
z drugiej zaś próbę zdefi niowania cech sytuacji dorosłości z niepełnosprawnością
dla badanych rodziców, których dzieci kończą pobyt w placówce edukacyjnej,
przechodząc do placówki dla dorosłych osób z niepełnosprawnością. Tak więc
pierwotnie rozproszone teksty, których wstępny zarys powstał jako namysł, jak-
by osobna refl eksja każdej z nas, zostały scalone w pewną całość skoncentrowaną
wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną.
Dorota Krzemińska
Iwona Lindyberg
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 12
Słowo wstępne
Bibliografi a
Angrosino M.V. (), Obserwacja w nowym kontekście. Etnografi a, pedagogika i rozwój
problematyki społecznej [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Metody badań jakościowych,
t. , PWN, Warszawa.
Bauman T. (), O możliwości zastosowania badań jakościowych w badaniach pedago-
gicznych [w:] T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, wyd. , Żak, Warszawa.
Gustavsson A., Zakrzewska-Manterys E. (red.) (), Upośledzenie w społecznym zwier-
ciadle, Żak, Warszawa.
Hammersley M., Atkinson P. (), Metody badań terenowych, Zysk i S-ka, Poznań.
Wyka A. (), Model badań przez wspólne doświadczanie, czyli o pewnej wersji empirii
„jakościowej”, „Kultura i Społeczeństwo”, nr .
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 Dorota Krzemińska
1. Dorosłość z niepełnosprawnością intelektualną
jako kategoria (na) nowo odkrywana
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 1.1. „Przypadek” Daniela F. jako pretekst
do wykroczenia poza tradycyjne reprezentacje
upośledzenia umysłowego
W kontekst rozważań o dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną wpi-
suje się kwestia, która od pewnego czasu zaprząta moją uwagę. Odnosi się ona
do postulowanych w ostatnich latach poglądów czy twierdzeń, które, wygłaszane
z mniejszym bądź większym naciskiem, wskazują na konieczność innego/nowe-
go sposobu widzenia czy patrzenia na osobę z upośledzeniem umysłowym. Doty-
czy to choćby zmiany nazewnictwa, w którym pojęcie upośledzenia umysłowego
(uznanego za ofi cjalne i uprawnione w dokumentacji osób tak diagnozowanych)
zdaje się ustępować miejsca określeniu „niepełnosprawność intelektualna”, choć
wciąż nie pełni roli porządkującej. Ta odmiana w podejściu do osoby z upośledze-
niem umysłowym ma zaznaczać się w dążeniu do widzenia jej wielowymiarowo,
to znaczy m.in. uwzględniać przejawiane przez nią utrudnienia, braki czy dys-
funkcje, przede wszystkim jednak wydobywać i akcentować mocne jej strony; po-
dejmować wspólnie z nią działania, a nie jedynie dla niej, na jej rzecz, oraz dążyć
do poszukiwania tych jej sfer, które pozostają niejako nietknięte doświadczaną
niepełnosprawnością. Szczególny akcent kładzie się na to, by pojęcie upośledze-
nia umysłowego i podmioty w różny sposób w nie uwikłane wprowadzić w obszar
namysłu i badawczych penetracji eksponujących społeczno-kulturowy kontekst
tych fenomenów (C.C. Cunningham ; M. Kościelska ; R. Luckasson i in.
, za: W. Otrębski ; E. Zakrzewska-Manterys, A. Gustavsson ).
I chociaż próby dokonywania takich zmian zdają się widoczne w działaniach
rozmaitych instytucji (uwzględniając dążenia działających w nich ludzi) wspo-
magających rozwój, odpowiedzialnych za edukację czy wspierających osoby z nie-
pełnosprawnością intelektualną w dorosłości (uwidacznia się to m.in. w procesie
diagnozowania z zastosowaniem testu Gunzburga), to w moim odczuciu zary-
sowuje się swoista luka w konstruowaniu odmiennej, nowej wiedzy dotyczącej
osób z upośledzeniem umysłowym, którą stanowią m.in. tzw. charakterystyki/
opisy tej grupy osób zawarte w różnorakich publikacjach. Mam bowiem wątpli-
wość, czy istotnie narasta obszar nowej wiedzy o osobach z upośledzeniem umy-
słowym, wyrażający się w postaci obszerniejszych, wielowymiarowych opisów,
wykraczających poza najczęściej spotykane i chyba nadal dominujące kliniczne,
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 16
D. Krzemińska, 1. Dorosłość z niepełnosprawnością intelektualną...
tradycyjne charakterystyki, które w dalszym ciągu obecne są zarówno w publika-
cjach starszych, jak i nowszych.
Odnoszę wrażenie, że zawartość tych charakterystyk dostarcza informacji,
które stanowią zaledwie opis pewnego wycinka – odnoszą się jedynie do okre-
ślonych sfer funkcjonowania osoby z upośledzeniem umysłowym, i to w optyce
dyscypliny, jaką zazwyczaj jest psychologia kliniczna, do której dorobku przez
lata odwoływały się nauki lokujące w kręgu swoich zainteresowań człowieka nie-
pełnosprawnego.
Obecnie charakterystyki te jawią mi się jako niewystarczające, wymagają
jeśli nie weryfi kacji, to poszerzenia i dopełnienia. Natomiast w kontekście oso-
bistego doświadczania relacji z konkretną osobą z głębszym stopniem niepeł-
nosprawności intelektualnej powiem, że korci mnie podjęcie pewnej polemiki,
a w każdym razie poddanie pod namysł niektórych stwierdzeń czy ustaleń cha-
rakteryzujących tę osobę, i pewnie nie tylko tę, którą wybrałam, gdyż w populacji
niepełnosprawnych intelektualnie z pewnością jest więcej postaci, które można
by opisać, podejmując dyskusję z dyskursem tzw. tradycyjnych charakterystyk
tej grupy osób.
Sięgając po wybrane publikacje, w których odnajdujemy tzw. charaktery-
styki osób z upośledzeniem umysłowym, z wyodrębnieniem fragmentów od-
noszących się do grupy z upośledzeniem stopnia umiarkowanego, głębokiego
i znacznego (które często omawiane bywają łącznie), rozumiane jako opisujące
populację osób z upośledzeniem umysłowym głębszego stopnia, nietrudno
dostrzec, że prezentację tę stanowi głównie swoisty inwentarz negatywnych
właściwości i cech ujawnianych przez tę grupę, które ustanowione zostały na
mocy odwołania się do obowiązującej w danej populacji normy, ukonstytuowa-
nej na podstawie określonych ilościowo wartości odnoszących się do wybranych
sfer funkcjonowania. Najczęściej wśród nich opisywane są: czynności intelektu-
alne/myślenia i mowy, orientacyjno-poznawcze, sfera uczuciowa i emocjonalna,
czynności adaptacyjno-przystosowawcze (por. np. J. Kostrzewski ; H. Bo-
rzyszkowska ; R. Kościelak ; J. Lausch-Żuk ; Ż. Stelter ).
Informacje, jakie czerpiemy z wymienionych charakterystyk, składają się na wi-
zerunek osoby z głębszym stopniem upośledzenia umysłowego, która zasadniczo
w swoim funkcjonowaniu osiąga poziom kompetencji kilkuletniego przeciętnego
pełnosprawnego dziecka, a we wszystkich tych sferach i czynnościach odbiega od
normy, przejawiając wyraziste negatywne zróżnicowanie w stosunku do „nor-
malnej” części populacji. Owe odmienności w funkcjonowaniu ulokowane zostają
w organicznym uszkodzeniu mózgu, a stan ten widziany jest jako nieodwracalny,
mający „totalny i rozlany” charakter, rzutujący na całą osobowość, który tym
samym wyznacza wybitnie niski pułap, tak rozwojowy, jak i odnoszący się do
oczekiwań wobec tej grupy społecznej, związanych choćby z podejmowaniem/
wykonywaniem określonych ról czy zadań.
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012 1.1. „Przypadek” Daniela F. jako pretekst...
17
Swoista niewystarczalność tych charakterystyk i nieodparte wrażenie, że
obecnie jawią się jako opis ukazujący jedynie pewien wycinek funkcjonowania
i możliwości osób z upośledzeniem umysłowym, określiłabym jako odczuwany
stan niedosytu, kw estionujący czy podający w wątpliwość dotychczas ustalone
znaczenia przypisywane upośledzonym umysłowo, zwłaszcza jeśli jawią się jako
dominujące. Tym samym zaznacza się konieczność nowych/innych ustaleń. Taki
stan rzeczy celnie obrazuje Z. Bauman, sugerując, że
[...] nowe pojęcia są chciwie poszukiwane i chętnie przyjmowane wtedy, gdy zaczy-
na narastać poczucie, że rzeczywistość, do której się odnosiły i którą opisywały po-
jęcia dotychczas używane, uległa i wciąż ulega głębokim zmianom, wymagającym
otwarcia nowego rozdziału (Z. Bauman, K. Tester , s. –).
W niniejszym tekście, tytułem egzemplifi kacji subiektywnie widzianego na-
pięcia i dysonansu w polu odnoszącym się do znaczeń przypisywanych osobom
z upośledzeniem umysłowym, które konstruują dotychczasowe ich charaktery-
styki, chcę przybliżyć postać Daniela – mężczyzny, który został zdiagnozowany
jako znacznie upośledzony umysłowo i jest od ponad dziesięciu lat uczestnikiem
jednego z trójmiejskich środowiskowych domów samopomocy (ŚDS). Jestem
związana z tą placówką, pełniąc w niej rolę wiecznej wolontariuszki, ale zarazem
badacza, gdyż miejsce to jest przestrzenią rozmaitych penetracji, które podejmu-
ję w środowisku osób dorosłych z głębszym stopniem niepełnosprawności inte-
lektualnej. Naszkicowany obraz konkretnej postaci jest wynikiem moich długo-
trwałych obserwacji czynionych podczas kontaktów z Danielem, rozmów z nim
i snutego od dawna namysłu nad jego osobą. Wizerunek Daniela wyłania się tu
przede wszystkim z narracji terapeutów, którzy od lat z nim pracują. Ich wypo-
wiedzi zostały zarejestrowane podczas kilku spotkań, w trakcie których zrealizo-
wałam badanie zogniskowane wokół postaci Daniela i tego, jak widzą mężczyznę
i jego funkcjonowanie z własną niepełnosprawnością. To celowe badanie było
uwieńczeniem od dawna pojawiających się strzępów rozmów między mną i te-
rapeutami, w których komentowane były zachowania i działania Daniela, jakie
poddawaliśmy pod wspólny namysł. Ponieważ czuję się w pewien sposób zwią-
zana z placówką, której Daniel jest uczestnikiem, przeprowadzenie badania nie
było dla mnie wejściem do nowego środowiska; przeciwnie, badani terapeuci to
osoby mi znane, a ich poglądy dotyczące środowiska, w którym pracują – nieobce.
Organizując zatem konkretne spotkania, podczas których chciałam porozmawiać
wyłącznie o Danielu, zastosowałam wywiad z informatorami. Jako metodę badań
wymieniają go M. Hammersley i P. Atkinson (), traktując terapeutów jako
osoby kompetentne i dobrze zorientowane w interesującej mnie materii. Wywiad
ten przybierał postać wypowiedzi spontanicznych i wywołanych – to określenia,
które stosują Hammersley i Atkinson (). Zgodnie z moim zamysłem była to
rozmowa z kilkoma terapeutami jednocześnie, toteż wymiana zdań była zarówno
D. Krzemińska, I. Lindyberg , Wokół dorosłości z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków 2012 ISBN: 978-83-7587-988-9, © by Iwona Lindyberg, Dorota Krzemińska, 2012; © by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2012
Pobierz darmowy fragment (pdf)
