Darmowy fragment publikacji:
Redaktor prowadzący: Anna Popławska
Opracowanie redakcyjne: Hanna Czerniewska
Redakcja techniczna: Krzysztof Koziarek
Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2013
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorki i wydawcy.
ISBN 978-83-278-0416-7
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Słowo wstępne
ROZDZIAŁ I. Skarga o wznowienie postępowania w systemie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
9
środków prawnych procesowych . . . . . . . . . . . . . . 11
1. Geneza instytucji wznowienia postępowania . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. Charakterystyka instytucji wznowienia postępowania na tle środków
zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
3. Charakterystyka instytucji wznowienia postępowania na tle
współczesnego systemu środków zaskarżenia
. . . . . . . . . . . . . . 29
4. Wzajemne relacje skargi o wznowienie postępowania, skargi
kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
ROZDZIAŁ II. Przesłanki wznowienia postępowania . . . . . . . . . . 61
1. Rodzaje przesłanek wznowienia postępowania . . . . . . . . . . . . . .
61
2. Przedmiot wznowienia oraz przedmiot skargi o wznowienie
postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
3. Podstawy wznowienia – nieważność postępowania . . . . . . . . . . . 88
4. Restytucyjne podstawy wznowienia postępowania . . . . . . . . . . . .
114
5. Termin wniesienia skargi o wznowienie postępowania . . . . . . . . . 171
6. Uprawnienie do żądania wznowienia postępowania . . . . . . . . . . .
192
7. Dopuszczalność dalszego wznowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
ROZDZIAŁ III. Etapy badania dopuszczalności skargi o wznowienie
postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
1. Badanie skargi o wznowienie postępowania pod względem
formalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
2. Właściwość sądu w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania . . 226
3. Badanie dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania . . . . . 235
4. Badanie dopuszczalności wznowienia postępowania ze względu
na istnienie ustawowej podstawy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
5
Spis treści
ROZDZIAŁ IV. Postępowanie ze skargi o wznowienie
postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
1. Wpływ postępowania wywołanego wniesieniem skargi
na postępowanie podlegające wznowieniu . . . . . . . . . . . . . . . . 249
2. Przebieg postępowania wywołanego wniesieniem skargi
o wznowienie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Rodzaje orzeczeń w postępowaniu ze skargi o wznowienie
255
postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
4. Orzeczenie restytucyjne w postępowaniu ze skargi o wznowienie
postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
285
www.lexisnexis.plWykaz skrótów
Akty prawne
d.k.p.c.
k.c.
k.k.
k.k.w.
– Kodeks postępowania cywilnego z 1932 r.
– ustawa z 23 kwiet nia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
poz. 93 ze zm.)
– ustawa z 6 czerw ca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88,
poz. 553 ze zm.)
– ustawa z 6 czerw ca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy
(Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.)
Konstytucja RP
– Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwiet nia 1997 r.
Konwencja
k.p.c.
k.r.o.
TFUE
TUE
TWE
(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
– Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wol-
ności z 4 lipca 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284
ze zm.)
– ustawa z 17 lis topada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil-
nego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
– ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.)
– Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonso-
lidowana Dz.Urz. UE 2012 C 326/1)
– Traktat o Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90,
poz. 864/30 ze zm.)
– Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja skon-
solidowana Dz.Urz. UE 2006 C 321 E/37)
Czasopisma i publikatory
Biul. SN
GP
MoP
NP
NPC
OSNAPiUS
– Biuletyn Sądu Najwyższego
– „Głos Prawa”
– „Monitor Prawniczy”
– „Nowe Prawo”
– „Nowy Proces Cywilny”
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna,
OSNC
OSNC-ZD
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Zbiór Dodatkowy
7
OSNCP
OSNKW
OSNP
OSP
OSPiKA
OTK
OTK-A
Wykaz skrótów
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna oraz Admi-
nistracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych
– Orzecznictwo Sądów Polskich
– Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
– Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
– Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy,
seria A
– „Palestra”
– „Państwo i Prawo”
– „Przegląd Prawa Cywilnego”
– „Prawo Pracy i Prawo Socjalne”
– „Prokuratura i Prawo”
– „Prawo Spółek”
– „Przegląd Sejmowy”
– „Przegląd Sądowy”
– „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”
– „Radca Prawny”
– „Studia Cywilistyczne”
– „Studia Prawnicze”
– Zbiór Orzeczeń ETS
– „Zeszyty Naukowe Akademii Spraw Wewnętrznych”
– „Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego”
– „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”
– „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”
Pal.
PiP
PPC
PPiPS
Prok. i Pr.
Pr.Sp.
Przegl. Sejm.
PS
PUG
R.Pr.
SC
SP
Zb.Orz.
ZNASW
ZNIBPS
ZNUJ
ZNUŁ
Inne
Dz.U.
EPS
ETPCz (lub Trybunał) – Europejski Trybunał Praw Człowieka
– Europejski Trybunał Sprawied liwości
ETS
– system informacji prawnej Wolters Kluwer
Lex
– Lexis.pl – Serwis Prawniczy Lexis Nexis Polska
Lexis Nexis
– Rzeczpospolita Polska
RP
SN
– Sąd Najwyższy
– Trybunał Sprawied liwości Unii Europejskiej (dawne ETS)
TSUE
– Dziennik Ustaw
– „Europejski Przegląd Sądowy”
8
www.lexisnexis.plSłowo wstępne
Książka, którą oddaję w ręce czytelników, stanowi próbę kompleksowego
ujęcia instytucji wznowienia postępowania cywilnego. Zawiera ona omó-
wienie zagadnień dotyczących przesłanek wznowienia postępowania pro-
cesowego i nieprocesowego, wymagań skargi o wznowienie oraz przebie-
gu postępowania wywołanego tą skargą. W książce przestawiono poglądy
przedstawicieli nauki, orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszech-
nych kształtujące model instytucji wznowienia. Książka nie zawiera odpo-
wiedzi na pytanie, jak ma wyglądać kształt instytucji wznowienia postę-
powania de lege ferenda, pozostawiając to naukowej dyskusji na łamach
innych publikacji. Stanowi ona próbę rozwiązania problemów praktycz-
nych, z jakimi prawnik spotyka się na tle instytucji wznowienia postępo-
wania obecnie. Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla sędziów
oraz adwokatów i radców prawnych występujących przed sądem w postę-
powaniu cywilnym. Może być także pomocna dla każdego prawnika, któ-
ry zamierza wnieść skargę o wznowienie postępowania.
9
Rozdział I
Skarga o wznowienie postępowania
w systemie środków prawnych procesowych
1. Geneza instytucji wznowienia postępowania
Skarga o wznowienie postępowania wywodzi się z ogólnej instytucji przy-
wrócenia do pierwotnego stanu – restitutio in integrum1. Zakładała ona
potrzebę uchylenia wyroku opartego na fałszywych danych albo normują-
cego po raz drugi unormowany już prawomocnie stosunek prawny. W ten
sposób miał zostać przywrócony stan prawny istniejący bezpośrednio
przed wydaniem wyroku. Przytaczając J. Taubera, należy wskazać, że in-
stytucja restytucji, mająca swe źródło w prawie materialnym, różnie była
ujmowana w ustawodawstwie.
Artykuł 1313 Kodeksu Napoleona stanowił, że pełnoletnim nie przysługu-
je prawo przywrócenia rzeczy do pierwotnego stanu z powodu pokrzyw-
dzenia, jak tylko w przypadkach i pod warunkami szczegółowo w Kodek-
sie tym wymienionymi. Prawo do żądania restytucji przysługiwało na
przykład w przypadku przyjęcia spadku wskutek podstępu (art. 783),
z przyczyn użytego gwałtu lub podstępu przy działach spadkowych
(art. 887) i przy umowach (art. 1109 i n.).
1 S. Gołąb, Wznowienie postępowania według projektu Kodeksu procedury cywilnej,
GP 1928, nr 9–12, s. 369; L. Peiper, Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego
(część pierwsza) i przepisów wprowadzających Kodeks postępowania cywilnego, Kraków
1934, s. 909–911; por. także na temat tej instytucji i jej rozwoju w prawie rzymskim:
W. Lisiewski, Rzymski proces cywilny, ZNUJ. Prace Prawnicze, Warszawa–Kraków
1988, nr 123, s. 113; W. Bojarski, In integrum restitutio w prawie rzymskim, „Roczniki
Teologiczno-Kanoniczne”, 1963, t. 10, nr 4, s. 25; F. Zoll, Historia prawodawstwa rzym-
skiego, cz. II, Kraków 1902, s. 23 oraz tenże, Pandekta, t. I, Kraków 1913, s. 30 i 553.
11
Rozdział I. Skarga o wznowienie postępowania w systemie środków prawnych procesowych
Niemiecki kodeks cywilny stanowił, że nieważne jest oświadczenie
woli złożone wskutek podstępu albo na skutek nieprawnych pogróżek,
a oświadczenie takie – samo przez się – nie było nieważne, ale stawało się
od początku nieważne, jeżeli dany stosunek prawny został należycie za-
czepiony (§ 123 i n., § 143). Pozew czy też skarga restytucyjna okreś lana
była w języku niemieckim jako Klage, co należy tłumaczyć zarówno jako
pozew, jak i jako skarga (§ 578 i 580). Zgodnie z ustawą postępowania cy-
wilnego, jaka obowiązywała w byłej Kongresówce, istniały trzy rodzaje
podań o uchylenie wyroków: skargi kasacyjne, podania o restytucję, skar-
gi osób, które nie uczestniczyły w sprawie. Podanie o restytucję było do-
puszczalne w razie wykrycia nowych okoliczności lub ujawnienia fałszu
w aktach, na których wyrok był oparty, jak też w razie wydania wyroku
przeciwko pozwanemu, który nie stawił się na rozprawy i którego miejsce
zamieszkania nie było wskazane (art. 792 i 794 ustawy postępowania cy-
wilnego).
J. Tauber stwierdził, że zarówno Kodeks Napoleona, jak i ustawa postępo-
wania cywilnego okreś lały prawo do żądania uchylenia skutków praw-
nych pewnych czynności, jak też prawo uchylenia wyroków opierających
się na podobnych podstawach – jako restytucję bądź prawo żądania resty-
tucji.
Ustawa cywilna austriacka nie regulowała wprost prawa do restytucji, od-
syłając do ustawy procesowej (§ 1450). Przyznawała natomiast prawo do
uchylenia skutków czynności prawnych. Stanowiła także, że w razie po-
krzywdzenia ponad połowę wartości w interesach dwustronnie obowiązu-
jących, pokrzywdzony ma prawo żądania rozwiązania umowy i przywró-
cenia pierwotnego stanu (§ 934), oraz że odszkodowanie polega na tym,
aby wszystko zostało przywrócone do pierwotnego stanu (§ 1323). Z kolei
obowiązująca w chwili wejścia w życie austriackiego kodeksu cywilnego
ustawa sądowa z 1781 r. okreś lała, że o tym, kto może domagać się przy-
wrócenia pierwotnego stanu z powodu pokrzywdzenia odniesionego przy
jakiejś czynności prawnej, „widocznym jest z naszych ustaw cywilnych”
(§ 371 ustawy).
Podobna regulacja znajdowała się w § 489 ustawy sądowej zachodniej Ga-
licji z 1796 r., a w § 372 powszechnej ustawy sądowej stwierdzono, że we-
dle tej ustawy sądowej przysługuje prawo żądania restytucji w dwóch
przypadkach, tj. temu, kto utracił termin zawity (terminus peremtorius)
bez swej winy, oraz wówczas, gdy zapadł wyrok, a pokrzywdzony odna-
12
www.lexisnexis.pl1. Geneza instytucji wznowienia postępowania
lazł ważne dowody, o których przedtem nie wiedział lub których poprzed-
nio nie mógł znaleźć (podobnie § 489 galicyjskiej ustawy sądowej). Rezo-
lucją z 11 wrześ nia 1784 r. (Zb.U. nr 335) zostało stwierdzone, że spory
o przywrócenie sprawy do stanu pierwotnego należy traktować tak, jak
każde inne prawo skargi w sprawach prywatnych.
Kodeks zobowiązań umożliwiał przywrócenie do pierwotnego stanu
w niektórych przypadkach, np. jako sposób odszkodowania przy zaskarża-
niu czynności prawnych dłużników zdziałanych ze szkodą dla wierzycieli.
J. Tauber uważał, że można przyjąć analogiczny stan prawny w przypad-
kach, gdy ktoś został pokrzywdzony przez to, że nie wiedział o istnieniu
prawomocnego wyroku, który już unormował dany sporny stosunek praw-
ny, lub nie wiedział o istnieniu pewnych środków dowodowych albo nie
mógł z nich skorzystać w procesie, ponieważ nie mógł ich znaleźć, lub też
z innej ważnej przyczyny. Uważał bowiem, że w takim przypadku, a co
najmniej w przeważających przypadkach, jedna strona wykorzystała nie-
świadomość przeciwnika albo niemożność skorzystania z tych dokumen-
tów lub innych dowodów, co zobowiązuje do odszkodowania2.
W doktrynie wyróżniane były trzy rodzaje środków restytucyjnych. Pierw-
szy z nich to przywrócenie zaniedbanej (omieszkanej) czynności proceso-
wej. Jego celem było uchylenie skutków tego omieszkania. Kolejny – to
skarga nieważności, której przyczyną była okreś lona nieważność postępo-
wania, a celem uchylenie rozstrzyg nięcia ex re tego formalnego braku,
tj. bez względu na okoliczność, czy i jaki niekorzystny wpływ wywarł na
rozstrzyg nięcie. Ostatni ze środków restytucyjnych to skarga o wznowie-
nie. Przyczyną tej skargi była hipotetyczna niesłuszność rozstrzyg nięcia
w następstwie faktów, na których wznowienie oparto, a które miały świad-
czyć o tym, że rozstrzyg nięcie nie odpowiada danej sytuacji. Jego celem
była zmiana rozstrzyg nięcia z powodu jego niesłuszności3.
W Kodeksie postępowania cywilnego z 1932 r. nie wprowadzono osobnej
skargi nieważności. Nieważność postępowania została wprowadzona jed-
nak jako jedna z podstaw wznowienia. Przyczyny nieważności uzasadnia-
jące wznowienie ograniczono do sytuacji, w których orzekał sędzia wyłą-
2 J. Tauber, Kilka uwag na temat wznowienia postępowania z art. 445 k.p.c., GP 1938,
s. 517–522.
3 L. Peiper, Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego…, s. 908–910; S. Gołąb,
Z. Wusatowski, Kodeks postępowania cywilnego. Część pierwsza. Postępowanie sporne,
Kraków 1932, s. 481–486.
13
Rozdział I. Skarga o wznowienie postępowania w systemie środków prawnych procesowych
czony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie
mogła domagać się wyłączenia, oraz w których strona wskutek naruszenia
przepisów prawa była pozbawiona możności działania lub – nie mając
zdolności procesowej – nie była należycie zastąpiona. Nie można było jed-
nak żądać wznowienia, jeżeli brak zastępstwa zarzucano przed uprawo-
mocnieniem się wyroku albo jeżeli strona potwierdziła dokonane czynno-
ści procesowe (art. 443 d.k.p.c. przed nowelizacją z 1950 r.). Nieważność
postępowania mogła być również podstawą kasacji w ramach naruszenia
istotnych przepisów postępowania (art. 426 pkt 2 d.k.p.c. przed noweliza-
cją z 1950 r.). Mimo to umożliwienie wznowienia postępowania na tej sa-
mej podstawie uważane było za uzasadnione. Nieważnością mogło być
dotknięte postępowanie zakończone wyrokiem sądu pierwszej instancji,
który uprawomocnił się na skutek niezaskarżenia go zwyczajnym środ-
kiem zaskarżenia. To samo dotyczyło wyroku sądu drugiej instancji, od
którego strona nie wniosła kasacji. Ponadto nieważność mogła dotyczyć
postępowania w sprawie, w której kasacja w ogóle nie przysługiwała.
Wskazywano wówczas, że nie zachodzi kolizja między kasacją a wznowie-
niem, gdyż pierwszy ze środków mógł być wniesiony od nieprawomocnego
orzeczenia, natomiast skarga o wznowienie przysługiwała od wyroków
prawomocnych4.
2. Charakterystyka instytucji wznowienia
postępowania na tle środków zaskarżenia
Pierwszy polski zunifikowany Kodeks postępowania cywilnego, ogłoszony
obwieszczeniem Ministra Sprawied liwości z 1 grudnia 1932 r. (Dz.U. Nr 112,
poz. 934), powstał z połączenia rozporządzeń Prezydenta RP z 29 lis topada
1930 r. (Dz.U. Nr 83, poz. 651) i z 27 października 1932 r. (Dz.U. Nr 93,
poz. 803). Zanim wszedł w życie 1 stycznia 1933 r. w ostatecznej wersji, był
nowelizowany i uzupełniony o przepisy dotyczące postępowania egzekucyj-
nego. Przyjęcie w nim okreś lonego modelu środków odwoławczych było
zdeterminowane obowiązywaniem na terenie Polski różnych systemów pra-
wa, wynikających z ustawodawstwa dzielnicowego. Ogólnie rzecz biorąc,
wyróżniano dwa takie systemy: germański i romański.
4 S. Gołąb, Wznowienie postępowania…, s. 369; L. Peiper, Komentarz do Kodeksu postę-
powania cywilnego…, s. 909–911; S. Gołąb, Z. Wusatowski, Kodeks postępowania cywil-
nego…, s. 481–486.
14
www.lexisnexis.pl2. Charakterystyka instytucji wznowienia postępowania na tle środków zaskarżenia
Model germański zawierał trzy zwyczajne środki prawne służące zaskar-
żaniu orzeczeń sądowych – odwołanie, rewizję i zażalenie (rekurs) oraz
nadzwyczajny środek zaskarżenia – wznowienie postępowania (w ustawo-
dawstwie austriackim – skarga nieważności i wznowienie postępowania).
Według systemu romańskiego, a także w procedurze rosyjskiej – odpowia-
dająca rewizji – kasacja zaliczana była do środków nadzwyczajnych.
W ustawodawstwie francuskim do zwyczajnych środków zaliczano apela-
cję i opozycję przeciwko wyrokowi zaocznemu. Jako środki nadzwyczajne
traktowane były (oprócz kasacji) la requete civile (zbliżona do germańskie-
go wznowienia postępowania), la tierce opposition i la prise a partie (nie-
mające odpowiednika w systemie germańskim). Z kolei w procedurze
francuskiej nie było znane jako odrębny środek zażalenie (rekurs, skarga
incydentalna), gdyż ten rodzaj zaskarżenia pochłonięty był przez instytu-
cję apelacji. W systemie germańskim zaś środki służące zaskarżaniu orze-
czeń okreś lane były mianem środków prawnych (Rechtsmittel), a w syste-
mie francuskim – środków rekursowych (voies de recours)5.
W Kodeksie postępowania cywilnego z 1932 r. przyjęto okreś lenie „środki
odwoławcze” (okreś lenie z systemu romańskiego), chociaż w pierwotnych
zamierzeniach przychylano się do definicji środków prawnych. Z tego mię-
dzy innymi względu w ówczesnej doktrynie uznawano, że Kodeks ten nie-
konsekwentnie, formalnie na zewnątrz, przyjął terminologię zaczerpniętą
z systemu romańskiego, natomiast wewnątrz był odzwierciedleniem syste-
mu germańskiego6.
W Kodeksie postępowania cywilnego z 1932 r. nie istniał podział na zwy-
czajne i nadzwyczajne środki służące do zaskarżania orzeczeń sądu. Zgod-
nie z art. 380 d.k.p.c. orzeczenie sądu stawało się prawomocne, jeżeli stro-
nom nie przysługiwał środek odwoławczy albo jeżeli po wydaniu
orzeczenia strony w oświadczeniu, skierowanym do sądu, zrzekły się środ-
ka odwoławczego. Natomiast w myśl art. 413 § 1 d.k.p.c. (przed noweliza-
cją z 1950 r.) wyrok sądu apelacyjnego, jeżeli Kodeks inaczej nie stanowił,
był natychmiast wykonalny, jednakże sąd apelacyjny mógł uzależnić jego
wykonanie od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia, a nawet
– jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego
niepowetowana szkoda – wstrzymać wykonanie aż do uprawomocnienia
5 M. Waligórski, Środki odwoławcze kodeksu postępowania cywilnego w oświet leniu ma-
teriałów Komisji Kodyfikacyjnej, NPC 1933, nr 12, s. 306–308.
6 Tamże, s. 306, 309.
15
Rozdział I. Skarga o wznowienie postępowania w systemie środków prawnych procesowych
się wyroku. Dział VI tytułu trzeciego („Postępowanie”), księgi drugiej
(„Proces”) zatytułowany „Środki odwoławcze” zawierał przepisy regulują-
ce apelację, zażalenie i kasację. Wznowienie postępowania unormowane
było w osobnym tytule czwartym. Z innych środków prawnych Kodeks po-
stępowania cywilnego z 1932 r. przewidywał osobno sprzeciw od wyroku
zaocznego (art. 363), zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazo-
wym (art. 462, 464), sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upomi-
nawczym (art. 470–471), skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego
(art. 503–505), skargę na czynność komornika (art. 512), zarzuty przeciw-
ko opisowi i oszacowaniu nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym
(art. 675), zarzuty do planu podziału sumy uzys kanej z egzekucji (art. 791;
numeracja artykułów pochodzi sprzed nowelizacji w 1950 r.).
Na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego z 1932 r., w okresie jego
obowiązywania do dnia wprowadzenia rewizji na miejsce apelacji oraz re-
wizji nadzwyczajnej na miejsce kasacji, formułowane były różne koncepcje
odnoś nie do prawnego charakteru skargi o wznowienie postępowania.
Traktowana ona była jako nadzwyczajny reparacyjny środek odwoławczy
skierowany przeciwko prawomocnemu wyrokowi, mimo że sama skarga
musiała spełniać warunki formalne pozwu. Wskazywano jednocześ nie, że
postępowanie, jakie jest prowadzone po dopuszczeniu wznowienia, nie ma
samoistnego charakteru, lecz jest jedynie dalszym ciągiem postępowania
pierwotnego7. Instytucja wznowienia była uważana także za odrębny ro-
dzaj postępowania wszczę tego na skutek wniesienia skargi odpowiadają-
cej warunkom formalnym pozwu, nie zaś jako nadzwyczajny środek praw-
ny8. W nauce prezentowany był również pogląd, że wznowienie jest
środkiem łączącym zarówno cechy nadzwyczajnego środka odwoławcze-
go, jak i osobnego postępowania wszczy nanego za pomocą skargi9. Wresz-
7 Por. na ten temat: tamże, s. 308; M. Waligórski, Polskie prawo procesowe cywilne.
Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1948, s. 635; tenże, Odpowiedź na pytanie praw-
ne nr 112, „Jakie środki odwoławcze służą w postępowaniu ze skargi o wznowienie?”, PPC
1934, nr 21–22, s. 692–694; M. Allerhand, Kodeks postępowania cywilnego, cz. I, Kra-
ków 1932, uwagi do art. 457; por. także A. Katzner, Uwagi na temat zagadnień związa-
nych ze zbiegiem środków prawnych, PPC 1935, s. 463.
8 Z. Wusatowski, Wznowienie postępowania w kodeksie postępowania cywilnego,
GP 1932, nr 4–5, s. 170; por. na ten temat także S. Gołąb, Wznowienie postępowania…,
GP 1928, nr 9–12, s. 366–369.
9 A. Lutwak, U podstaw wznowienia według kodeksu postępowania cywilnego, cz. I,
GP 1936, nr 4–6, s. 229.
16
www.lexisnexis.pl2. Charakterystyka instytucji wznowienia postępowania na tle środków zaskarżenia
cie instytucja wznowienia traktowana była jako podmiotowe prawo po-
krzywdzonego z rodzaju uchylenia się od skutków prawnych10.
Z dniem 2 października 1950 r. – ustawą z 20 lipca 1950 r. o zmianie prze-
pisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 38, poz. 349 ze zm.)
– dokonano w Kodeksie postępowania cywilnego z 1932 r. zmiany modelu
środków prawnych służących wzruszaniu orzeczeń sądu. W księdze dru-
giej („Proces”) tytule III („Postępowanie”), dziale V („Środki odwoław-
cze”) wprowadzono rewizję na miejsce apelacji – jako środek odwoławczy
od orzeczeń sądu pierwszej instancji kończących postępowanie, jeżeli
przepis szczególny nie stanowił inaczej. Rewizja przysługiwała również od
postanowień oddalających zarzut niedopuszczalności drogi sądowej oraz
zarzut, że rozstrzyg nięcie sprawy należy do sądu polubownego (art. 369
d.k.p.c. po nowelizacji). Oprócz tego w dziale V („Środki odwoławcze”)
uregulowano zażalenie oraz rewizję nadzwyczajną, którą zastąpiono kasa-
cję. Jednocześ nie w art. 365 d.k.p.c. (po nowelizacji) utrzymano zasadę,
że orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli stronom nie przysługuje
środek odwoławczy.
Rewizja nadzwyczajna przysługiwała natomiast od każdego prawomocne-
go orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Legitymowanym do
wniesienia tego środka prawnego nie była strona, ale Minister Sprawied-
liwości i Prokurator Generalny (art. 396 d.k.p.c. po nowelizacji). Strona
mogła jedynie złożyć podanie do wymienionych podmiotów o wniesienie
rewizji nadzwyczajnej (uprawnienie to wprowadzono zresztą w art. 3961
d.k.p.c. po nowelizacji – dopiero 20 kwiet nia 1958 r. – ustawą z 28 marca
1958 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych, Dz.U.
Nr 18, poz. 75). Rewizja nadzwyczajna mogła być wniesiona, jeżeli orze-
czenie naruszało interes Państwa Ludowego albo powzięte zostało z po-
gwałceniem istotnych przepisów prawa. W przypadku złożenia rewizji
nadzwyczajnej od orzeczeń powziętych z pogwałceniem istotnych przepi-
sów prawa, jeżeli złożenie rewizji nastąpiło po upływie sześciu miesięcy
od uprawomocnienia się orzeczenia, Sąd Najwyższy nie mógł ani zmienić,
ani uchylić zaskarżonego orzeczenia. Ograniczał się wówczas do oddale-
nia rewizji bądź do stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie zostało wyda-
ne z pogwałceniem przepisów prawa. Sąd Najwyższy, bez względu na ter-
min złożenia rewizji, uchylał orzeczenie, jeżeli sprawa ze względu na
10 J. Tauber, Kilka uwag…, s. 522.
17
Pobierz darmowy fragment (pdf)