Darmowy fragment publikacji:
Tytuł oryginału: The Baby Whisperer Solves All Your Problems
Tłumaczenie: Monika Lipiec-Szafarczyk
ISBN: 978-83-283-2985-0
Copyright © 2005 by Tracy Hogg and Melinda Blau
Originally published by Atria Books, Inc. an Imprint of Simon and Schuster
Polish edition copyright © 2007, 2011, 2017 by Wydawnictwo Helion
All Rights Reserved.
All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means,
electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system,
without permission from the Publisher.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej
publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną,
fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje
naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich
właścicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były
kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane
z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie
ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji
zawartych w książce.
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://sensus.pl/user/opinie/zaklvv
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: sensus@sensus.pl
WWW: http://sensus.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)
Printed in Poland.
• Kup książkę
• Poleć książkę
• Oceń książkę
• Księgarnia internetowa
• Lubię to! » Nasza społeczność
SPIS TRE(cid:165)CI
OD ZAKLINANIA NIEMOWL(cid:166)T DO ROZWI(cid:166)ZYWANIA PROBLEMÓW
WST(cid:163)P
Mój najwa(cid:352)niejszy sekret
7
ROZDZIA(cid:167) 1
PROSTE NIEKONIECZNIE JEST PROSTE (ALE DZIA(cid:174)A!)
Przyzwyczajanie dzieci do sta(cid:174)ego planu dnia
21
ROZDZIA(cid:167) 2
NAWET NIEMOWL(cid:170)TA MAJ(cid:166) EMOCJE
Wyrównywanie nastrojów w pierwszym roku (cid:352)ycia
53
ROZDZIA(cid:167) 3
P(cid:174)YNNA DIETA TWOJEGO DZIECKA
Kwestia karmienia w pierwszych sze(cid:321)ciu miesi(cid:167)cach
91
ROZDZIA(cid:167) 4
JEDZENIE TO CO(cid:320) WI(cid:170)CEJ NI(cid:351) OD(cid:351)YWIANIE
„I jedli d(cid:174)ugo i szcz(cid:170)(cid:321)liwie”
133
Poleć książkęKup książkę6
SPIS TRE(cid:165)CI
ROZDZIA(cid:167) 5
UCZENIE NIEMOWL(cid:166)T SPANIA
Pierwsze trzy miesi(cid:167)ce i sze(cid:321)(cid:250) problematycznych zmiennych
169
ROZDZIA(cid:167) 6
PODNIE(cid:320) – PO(cid:174)Ó(cid:351)
Narz(cid:170)dzie (cid:250)wicz(cid:167)ce zasypianie (od czterech miesi(cid:170)cy do roku)
215
ROZDZIA(cid:167) 7
„WCI(cid:166)(cid:351) SI(cid:170) NIE WYSYPIAMY”
Problemy ze snem po pierwszym roku (cid:352)ycia dziecka
257
ROZDZIA(cid:167) 8
POSKRAMIANIE DWULATKÓW
Uczenie dzieci, by by(cid:174)y emocjonalnie OKI
285
ROZDZIA(cid:167) 9
PPROSTE TO JEST TO
Przypadek wczesnego treningu toaletowego
327
ROZDZIA(cid:167) 10
W(cid:174)A(cid:320)NIE WTEDY, GDY MY(cid:320)LISZ, (cid:351)E JU(cid:351) SOBIE DOSKONALE RADZISZ…
WSZYSTKO SI(cid:170) ZMIENIA!
Dwana(cid:321)cie Istotnych Pyta(cid:302) oraz Dwana(cid:321)cie Zasad Rozwi(cid:167)zywania Problemów
351
SKOROWIDZ
375
Poleć książkęKup książkęR O Z D Z I A(cid:146)4
JEDZENIE TO CO(cid:165) WI(cid:125)CEJ
NI(cid:191) OD(cid:191)YWIANIE
— „I JEDLI D(cid:146)UGO I SZCZ(cid:125)(cid:165)LIWIE”
Wspania(cid:239)a podró(cid:285) od bycia karmionym
do samodzielnego jedzenia
Niemowl(cid:171)ta to niesamowite istoty. Obserwowanie, jak rosn(cid:167) i si(cid:171) rozwijaj(cid:167), czasem za-
piera mi dech. Po(cid:321)wi(cid:171)(cid:250) chwil(cid:171) na zachwyt nad tym, jak niemowl(cid:171) dokonuje post(cid:171)pów
w jedzeniu (pomocna b(cid:171)dzie tabela na stronach 136 – 137, która pokazuje post(cid:171)py dzieci
w jedzeniu w pierwszych trzech latach (cid:352)ycia). Na pocz(cid:167)tku Twoje dziecko jest karmione
przez ca(cid:175)(cid:167) dob(cid:171) w zaciszu Twej macicy. Dostaje wszystko, czego potrzebuje, za po(cid:321)red-
nictwem p(cid:171)powiny, nie martwi(cid:167)c si(cid:171) o konieczno(cid:321)(cid:250) ssania. A Ty, mamo, nie musisz si(cid:171)
przejmowa(cid:250), czy Twoje mleko si(cid:171) pojawi albo czy trzymasz butelk(cid:171) pod odpowiednim
k(cid:167)tem. Prostota ko(cid:302)czy si(cid:171) jednak wraz z narodzinami dziecka, gdy musicie zacz(cid:167)(cid:250) ci(cid:171)(cid:352)k(cid:167)
prac(cid:171), aby zadba(cid:250) o to, by dziecko otrzymywa(cid:175)o odpowiednie ilo(cid:321)ci po(cid:352)ywienia o w(cid:175)a(cid:321)ci-
wych porach i (cid:352)eby jego wra(cid:352)liwy uk(cid:175)ad pokarmowy nie zosta(cid:175) przeci(cid:167)(cid:352)ony.
Przez pierwszych kilka miesi(cid:171)cy po urodzeniu kubki smakowe nie s(cid:167) jeszcze rozwi-
ni(cid:171)te. P(cid:175)ynna dieta jest do(cid:321)(cid:250) delikatna, sk(cid:175)ada si(cid:171) z pokarmu kobiecego albo mleka mody-
fikowanego, zapewniaj(cid:167)cego niemowl(cid:171)ciu wszystkie sk(cid:175)adniki od(cid:352)ywcze, których potrze-
buje. To niesamowity okres. Jak ju(cid:352) wspomina(cid:175)am, noworodki s(cid:167) jak ma(cid:175)e prosiaczki —
jedz(cid:167), jedz(cid:167) i jedz(cid:167). Nigdy pó(cid:350)niej dziecko nie b(cid:171)dzie tak raptownie przybiera(cid:250) na wadze.
Gdyby(cid:321) wa(cid:352)y(cid:175)a 70 kilo i mia(cid:175)a przybiera(cid:250) na wadze w takim samym tempie, jak Twoje
dziecko, po dwunastu miesi(cid:167)cach wa(cid:352)y(cid:175)aby(cid:321) oko(cid:175)o 200 kilogramów!
Poleć książkęKup książkę134
ZAKLINACZKA DZIECI. JAK ROZWI(cid:107)ZYWA(cid:109) PROBLEMY WYCHOWAWCZE
Trzeba troch(cid:171) czasu, (cid:352)eby(cid:321) razem z dzieckiem znalaz(cid:175)a odpowiedni rytm, ale wi(cid:171)k-
szo(cid:321)(cid:250) rodziców w ko(cid:302)cu odkrywa, (cid:352)e karmienie niemowl(cid:171)cia jest ma(cid:175)o skomplikowane.
Nast(cid:171)pnie, gdy maluch ma mniej wi(cid:171)cej oko(cid:175)o sze(cid:321)ciu miesi(cid:171)cy — akurat wtedy, gdy za-
czynasz czu(cid:250) si(cid:171) swobodnie przy p(cid:175)ynnej diecie dziecka — nadchodzi pora na wprowa-
dzenie pokarmów sta(cid:175)ych. Musisz teraz pomóc dziecku dokona(cid:250) olbrzymiej zmiany —
od bycia karmionym do samodzielnego jedzenia. Nie stanie si(cid:171) to oczywi(cid:321)cie w ci(cid:167)gu jed-
nego dnia, a droga do celu mo(cid:352)e by(cid:250) wyboista. W tym rozdziale przyjrzymy si(cid:171) rado(cid:321)ciom
i k(cid:175)opotom, jakie towarzysz(cid:167) tej zadziwiaj(cid:167)cej podró(cid:352)y. Kubki smakowe dziecka si(cid:171) roz-
budz(cid:167), zatem b(cid:171)dzie ono doznawa(cid:250) nowych wra(cid:352)e(cid:302) w buzi, dzi(cid:171)ki którym (cid:352)ycie stanie si(cid:171)
ciekawsze — Twoje równie(cid:352). Je(cid:321)li Twoja postawa w tym okresie b(cid:171)dzie pe(cid:175)na optymizmu
i cierpliwo(cid:321)ci, obserwowanie eksperymentów niemowl(cid:171)cia z ka(cid:352)dym nowym rodzajem
po(cid:352)ywienia i nieudolnych i niezgrabnych na pocz(cid:167)tku prób jedzenia samodzielnego mo(cid:352)e
by(cid:250) bardzo zabawne.
W Anglii nazywamy t(cid:171) zmian(cid:171) „odstawianiem”, maj(cid:167)c na my(cid:321)li rezygnacj(cid:171) z podawania
dziecku piersi czy butelki i przej(cid:321)cie na pokarmy sta(cid:175)e. Jak mi wiadomo, w Stanach Zjed-
noczonych i w innych krajach odstawianiem nazywa si(cid:171) wy(cid:175)(cid:167)cznie rezygnacj(cid:171) z piersi lub
butelki — co niekoniecznie musi nast(cid:167)pi(cid:250) w momencie wprowadzania pokarmów sta(cid:175)ych.
Zatem tutaj b(cid:171)dziemy mówi(cid:250) o tych dwóch zjawiskach jako o dwóch odr(cid:171)bnych proce-
sach. S(cid:167) one oczywi(cid:321)cie powi(cid:167)zane, poniewa(cid:352) gdy niemowl(cid:171) uczy si(cid:171) je(cid:321)(cid:250) pokarmy sta(cid:175)e,
ilo(cid:321)(cid:250) wypijanych przez nie p(cid:175)ynów maleje.
Odstawianie od piersi czy rezygnacja z butelki i wprowadzanie pokarmów sta(cid:175)ych s(cid:167)
ze sob(cid:167) powi(cid:167)zane w jeszcze jeden sposób: oba te zjawiska s(cid:167) oznakami, (cid:352)e Twoje dziecko
ro(cid:321)nie. Ponownie mamy do czynienia z post(cid:171)pem: najpierw musisz trzyma(cid:250) niemowl(cid:171),
by je nakarmi(cid:250); dziecko je w pozycji prawie horyzontalnej. Pó(cid:350)niej, gdy maluch staje si(cid:171)
silniejszy fizycznie i ma lepsz(cid:167) koordynacj(cid:171), mo(cid:352)e si(cid:171) wierci(cid:250), odwraca(cid:250) g(cid:175)ow(cid:171), odpycha(cid:250)
pier(cid:321) lub butelk(cid:171) — krótko mówi(cid:167)c, mo(cid:352)e broni(cid:250) swoich granic. W wieku sze(cid:321)ciu miesi(cid:171)cy,
gdy niemowl(cid:171) siedzi ju(cid:352) do(cid:321)(cid:250) pewnie i chwyta ró(cid:352)ne rzeczy — (cid:175)y(cid:352)k(cid:171), butelk(cid:171), Twoj(cid:167) pier(cid:321)
— staje si(cid:171) jasne, (cid:352)e chce by(cid:250) bardziej partnerem w tej ca(cid:175)ej akcji jedzeniowej.
Mo(cid:352)e z zadowoleniem witasz te zmiany, a mo(cid:352)e Ci(cid:171) one smuc(cid:167). Wiele matek, z któ-
rymi rozmawia(cid:175)am, mia(cid:175)o mieszane uczucia albo by(cid:175)o wprost wytr(cid:167)conych z równowagi.
Nie chc(cid:167), (cid:352)eby ich dzieci dorasta(cid:175)y „za” szybko. Niektóre czekaj(cid:167) z wprowadzeniem po-
karmów sta(cid:175)ych, a(cid:352) dziecko sko(cid:302)czy dziewi(cid:171)(cid:250) czy dziesi(cid:171)(cid:250) miesi(cid:171)cy, bo nie chc(cid:167) „przy-
spiesza(cid:250)” tego procesu. Mo(cid:352)na zrozumie(cid:250) takie uczucia, ale s(cid:167) to równie(cid:352) matki, które
dzwoni(cid:167) to mnie, gdy ich pi(cid:171)tnastomiesi(cid:171)czny potomek (a mo(cid:352)e nawet dwulatek) ma
„problemy” z jedzeniem. Mówi(cid:167) mi, (cid:352)e ich dziecko wci(cid:167)(cid:352) nie chce je(cid:321)(cid:250) pokarmów sta(cid:175)ych
albo „kiepsko je”. Inne s(cid:167) zdenerwowane, bo ich maluch odmawia siedzenia w wysokim
krzese(cid:175)ku albo demonstruje inne przejawy walki o w(cid:175)adz(cid:171) w porze posi(cid:175)ków. Jak wyja-
(cid:321)niam w tym rozdziale, niektóre z tych problemów dotycz(cid:167) buntu dwulatka. Inne s(cid:167)
tym, co nazywam „niew(cid:175)a(cid:321)ciwym zarz(cid:167)dzaniem karmieniem” — konkretnym rodzajem
Poleć książkęKup książkęJEDZENIE TO CO(cid:165) WI(cid:125)CEJ NI(cid:191) OD(cid:191)YWIANIE
135
przypadkowego rodzicielstwa, które ma miejsce, gdy rodzice nie zdaj(cid:167) sobie sprawy z tego,
(cid:352)e dany nawyk trzeba wykorzeni(cid:250), albo gdy nie wiedz(cid:167), jak to zrobi(cid:250). Ale problemy mog(cid:167)
te(cid:352) si(cid:171) pojawia(cid:250) dlatego, (cid:352)e rodzice tak naprawd(cid:171) nie chc(cid:167), (cid:352)eby ich niemowl(cid:171) dorasta(cid:175)o.
Zatem czas na pobudk(cid:171), z(cid:175)otko. Trzeba odpu(cid:321)ci(cid:250) i pozwoli(cid:250) swojemu dziecku na sa-
modzielne jedzenie. Pewnie, maluch b(cid:171)dzie musia(cid:175) jeszcze ci(cid:171)(cid:352)ej pracowa(cid:250), by osi(cid:167)gn(cid:167)(cid:250)
cel, ni(cid:352) na pocz(cid:167)tku swojej (cid:352)yciowej drogi (cid:352)ywieniowej — a Ty b(cid:171)dziesz musia(cid:175)a wyka-
za(cid:250) jeszcze wi(cid:171)ksz(cid:167) cierpliwo(cid:321)(cid:250). Ale nagrod(cid:167) b(cid:171)dzie dziecko, które lubi je(cid:321)(cid:250), chce ekspe-
rymentowa(cid:250) i kojarzy jedzenie z przyjemno(cid:321)ci(cid:167).
Zarz(cid:200)dzanie posi(cid:239)kami, czyli ZUPKA
Zarz(cid:167)dzanie posi(cid:175)kami, czyli dbanie o to, by dziecko dostawa(cid:175)o odpowiednie ilo(cid:321)ci po(cid:352)y-
wienia o w(cid:175)a(cid:321)ciwych porach, jest niezmiernie wa(cid:352)ne od dnia jego narodzin. Wyja(cid:321)nia(cid:175)am
w poprzednim rozdziale, (cid:352)e ju(cid:352) w wieku sze(cid:321)ciu tygodni mo(cid:352)na mówi(cid:250) o niew(cid:174)a(cid:321)ciwym
zarz(cid:167)dzaniu posi(cid:175)kami, co mo(cid:352)e powodowa(cid:250) zaburzenia snu, p(cid:175)acz, gazy i inne problemy.
Jednak wci(cid:167)(cid:352) wielu rodziców odkrywa (czasem przy niewielkiej pomocy), (cid:352)e pierwsze
tygodnie i miesi(cid:167)ce s(cid:167) do(cid:321)(cid:250) proste, gdy ju(cid:352) ma si(cid:171) dobry plan dnia. Jednak po w(cid:175)(cid:167)czeniu
pokarmów sta(cid:175)ych w(cid:175)a(cid:321)ciwe zarz(cid:167)dzanie posi(cid:175)kami znów staje si(cid:171) nieco trudniejsze.
W przypadku starszych dzieci najwi(cid:171)ksze znaczenie maj(cid:167) cztery sk(cid:175)adniki: Zachowa-
nie (Twojego dziecka), Uwaga (na to, jak sama si(cid:171) zachowujesz), Plan dnia i odpowiednie
KArmienie. Jak wida(cid:250), z pierwszych liter tych istotnych czynników wychodzi nam ZUPKA
— bardzo zdrowy posi(cid:175)ek. Wi(cid:171)kszo(cid:321)(cid:250) problemów z jedzeniem, o których mówi(cid:167) mi ro-
dzice, dotyczy jednego z tych elementów (lub wi(cid:171)cej ni(cid:352) jednego). Omówi(cid:171) teraz ka(cid:352)dy
z nich szczegó(cid:175)owo.
Zachowanie: Ka(cid:352)da rodzina ma zestaw warto(cid:321)ci zwi(cid:167)zanych z jedzeniem; ka(cid:352)da ma
w(cid:175)asn(cid:167) definicj(cid:171) tego, jak nale(cid:352)y si(cid:171) zachowywa(cid:250). Je(cid:317)li chodzi o jedzenie, co dla Ciebie
jest do przyj(cid:164)cia, a na co nie pozwalasz? Musisz sama ustali(cid:250), jakie s(cid:167) Twoje zasady, i si(cid:171)
ich trzyma(cid:250) — nie dopiero wtedy, gdy dziecko wejdzie w wiek nastoletni, teraz. Zacznij
w momencie, gdy pierwszy raz sadzasz niemowl(cid:171) w wysokim krzese(cid:175)ku. Na przyk(cid:175)ad
pa(cid:302)stwo Kowalscy maj(cid:167) do(cid:321)(cid:250) lu(cid:350)ne podej(cid:321)cie do manier przy stole. Ich dzieci nigdy nie
s(cid:167) upominane, je(cid:321)li bawi(cid:167) si(cid:171) jedzeniem, a u Nowakowskich kazano by im odej(cid:321)(cid:250) od sto(cid:175)u,
gdyby si(cid:171) tak zachowa(cid:175)y. Dotyczy to równie(cid:352) dziewi(cid:171)ciomiesi(cid:171)cznego Pawe(cid:175)ka, który
jest wyjmowany z wysokiego krzese(cid:175)ka, gdy tylko zaczyna rozgniata(cid:250) jedzenie albo roz-
mazywa(cid:250) je po stole. Mama i tata traktuj(cid:167) jego z(cid:175)e zachowanie jako znak, (cid:352)e ju(cid:352) si(cid:171) najad(cid:175),
i mówi(cid:167) mu: „Nie, nie bawimy si(cid:171) jedzeniem. Siedzimy przy stole, (cid:352)eby je(cid:321)(cid:250)”. By(cid:250) mo(cid:352)e
ch(cid:175)opczyk nie rozumie dok(cid:175)adnie, co mówi(cid:167) do niego rodzice (a mo(cid:352)e i tak), ale szybko
zacznie kojarzy(cid:250) to, (cid:352)e wysokie krzese(cid:175)ko jest miejscem, gdzie si(cid:171) je, a nie bawi. To samo
z dobrymi manierami — je(cid:321)li s(cid:167)dzisz, (cid:352)e s(cid:167) wa(cid:352)ne, a moim zdaniem s(cid:167), zanim jeszcze
dziecko b(cid:171)dzie na tyle du(cid:352)e, (cid:352)eby mówi(cid:250) „prosz(cid:171)” i „dzi(cid:171)kuj(cid:171)”, i „czy mog(cid:171) wsta(cid:250) od sto(cid:175)u”,
Poleć książkęKup książkęy
z
s
l
a
d
g
(cid:200)
i
c
y
d
o
g
y
z
r
p
i
:
a
n
e
z
d
e
j
i
i
o
d
a
n
e
m
r
a
k
d
O
l
z
a
r
o
u
e
c
o
g
e
t
o
d
y
c
(cid:200)
z
d
a
w
o
r
p
n
a
p
y
w
o
w
a
t
s
d
o
p
l
i
,
a
n
e
z
d
e
j
i
i
i
i
l
o
g
e
n
e
z
d
o
m
a
s
o
d
a
n
e
m
r
a
k
d
o
y
n
a
m
z
g
e
b
e
z
r
p
y
w
o
t
ó
r
k
s
a
w
a
t
s
d
e
z
r
p
a
e
b
a
t
a
T
l
i
i
i
j
(cid:239)
e
c
a
m
r
o
f
n
i
e
w
o
ó
g
e
z
c
z
s
j
e
z
d
r
a
b
z
s
e
z
d
a
n
z
e
a
z
d
z
o
r
j
l
i
i
m
y
t
W
j
.
)
”
?
a
d
a
a
n
(cid:218)
i
s
o
k
c
e
z
d
e
o
m
y
z
C
„
:
j
i
m
y
w
o
p
y
t
a
z
o
p
(
i
w
ó
c
z
d
o
r
i
k
s
o
r
t
e
z
s
t
s
(cid:218)
z
c
a
n
j
.
u
s
e
c
o
r
p
o
g
e
t
e
c
k
a
r
t
i
i
j
w
(cid:202)
w
a
o
p
(cid:218)
i
s
(cid:200)
g
o
m
e
r
ó
t
k
,
i
i
l
w
ó
m
e
b
o
r
p
a
n
a
z
(cid:200)
w
z
o
r
y
b
o
s
o
p
s
i
h
c
y
(cid:239)
a
t
s
w
ó
m
r
a
k
o
p
a
n
a
z
d
a
w
o
r
p
w
i
t
a
m
e
t
a
n
y
w
a
b
o
e
z
s
t
s
(cid:218)
z
c
j
a
N
l
n
a
p
y
n
a
w
o
r
e
g
u
S
u
m
r
a
k
o
p
(cid:202)
(cid:258)
o
l
I
k
e
W
i
i
i
.
j
e
n
(cid:283)
ó
p
(cid:218)
n
z
d
o
g
d
ó
(cid:239)
g
i
w
ó
k
(cid:239)
i
s
o
p
s
a
z
c
d
o
p
e
n
a
p
y
s
a
Z
i
i
i
l
j
.
(cid:218)
n
b
o
r
d
o
o
k
y
t
a
d
a
z
o
k
c
e
z
d
e
a
,
u
z
c
a
(cid:239)
p
o
w
t
s
ó
n
M
l
i
i
i
m
n
o
p
o
k
t
ó
r
k
b
u
l
a
n
e
m
r
a
k
s
a
z
c
d
o
p
z
c
a
(cid:239)
P
i
i
i
.
y
n
z
d
o
g
e
w
d
o
c
e
n
e
z
d
e
J
i
o
g
(cid:218)
i
s
a
n
(cid:285)
o
m
z
c
e
l
,
l
m
e
n
s
e
z
m
e
b
o
r
p
e
n
r
o
z
o
p
(
i
)
w
ó
k
(cid:239)
i
s
o
p
m
e
d
a
(cid:239)
k
z
o
r
i
i
m
n
d
e
w
o
p
d
o
(cid:202)
y
b
z
o
p
i
i
e
n
e
m
r
a
k
a
n
y
c
o
n
w
(cid:218)
i
s
e
n
e
z
d
u
B
i
i
i
i
i
l
k
e
t
u
b
b
u
l
i
s
r
e
p
z
a
c
p
e
n
e
z
c
(cid:241)
o
k
e
k
b
y
z
s
t
y
b
Z
i
i
j
?
a
d
a
a
n
(cid:218)
i
s
y
z
c
—
?
(cid:202)
a
w
o
b
ó
r
p
y
w
y
m
i
i
(cid:258)
i
n
n
w
o
p
a
n
e
z
d
e
j
e
a
z
d
o
r
e
k
a
J
j
i
?
e
(cid:239)
a
t
s
y
m
r
a
k
o
p
(cid:202)
a
w
a
d
o
p
(cid:202)
(cid:200)
z
c
a
z
y
d
e
K
i
i
i
i
l
a
c
(cid:218)
w
o
m
e
n
y
t
e
d
(cid:200)
w
a
t
s
d
o
p
(cid:202)
y
b
y
n
n
w
o
p
k
a
t
i
y
n
y
(cid:239)
p
i
,
)
l
m
a
c
e
o
p
e
n
i
j
e
z
c
a
r
o
g
e
z
c
(
e
(cid:239)
a
t
s
y
m
r
a
k
o
p
(cid:285)
u
j
z
s
a
z
d
a
w
o
r
p
w
u
k
e
w
m
y
t
i
w
i
l
(cid:258)
e
J
a
k
c
e
z
d
i
i
j
e
w
o
n
e
z
d
o
r
u
i
g
a
w
d
o
i
c
(cid:258)
o
n
(cid:285)
e
a
z
w
l
i
,
n
z
d
o
g
h
c
e
z
r
t
o
d
e
w
d
o
C
i
u
n
y
(cid:239)
p
w
ó
r
t
i
l
i
l
i
m
0
8
i
y
n
z
d
o
g
(cid:239)
ó
p
i
y
z
r
t
b
u
l
y
z
r
t
o
C
u
n
y
(cid:239)
p
w
ó
r
t
i
l
i
l
i
m
0
5
1
–
0
0
1
i
.
y
n
z
d
o
g
y
r
e
t
z
c
o
C
u
n
y
(cid:239)
p
w
ó
r
t
i
l
i
l
i
m
0
2
2
–
0
7
1
(cid:239)
?
o
u
(cid:285)
o
k
c
e
z
d
y
b
i
,
i
o
g
e
t
o
d
(cid:202)
z
d
a
w
o
r
p
o
d
k
a
J
i
?
(cid:202)
m
r
a
k
e
j
y
m
i
(cid:258)
i
n
n
w
o
p
k
a
J
j
?
w
ó
n
y
(cid:239)
p
(cid:200)
c
(cid:258)
o
i
i
l
i
z
u
n
a
n
w
ó
r
o
p
w
(cid:202)
a
w
a
d
a
n
e
z
d
e
j
e
l
I
i
i
j
w
r
e
p
a
n
(cid:202)
a
z
d
a
w
o
r
p
w
e
(cid:239)
a
t
s
y
m
r
a
k
o
p
e
k
a
J
i
i
?
(cid:202)
b
o
r
o
t
k
a
j
i
w
ó
m
r
a
k
o
p
o
d
(cid:218)
i
s
i
j
m
e
n
e
a
z
c
y
w
z
y
z
r
p
z
y
m
e
b
o
r
p
a
M
l
i
o
g
e
(cid:285)
o
m
e
n
a
m
a
m
c
(cid:218)
w
i
i
,
(cid:218)
z
u
b
a
k
s
i
c
a
z
(
h
c
y
(cid:239)
a
t
s
.
)
i
s
u
t
z
r
k
i
(cid:218)
i
s
i
w
a
(cid:239)
d
,
(cid:200)
k
z
c
e
(cid:285)
y
(cid:239)
(cid:202)
m
r
a
k
a
n
i
i
(cid:200)
w
o
m
r
a
k
o
p
(cid:200)
g
r
e
a
d
e
z
r
p
a
w
a
b
O
l
i
(cid:239)
n
e
p
w
o
k
c
e
z
d
y
b
i
j
,
h
c
e
r
e
t
z
c
j
e
(cid:285)
y
w
a
n
b
u
l
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
h
c
ó
w
d
a
b
e
z
r
t
o
P
i
j
a
w
a
d
o
P
:
.
)
0
0
8
1
b
u
l
:
0
0
7
1
(
k
e
r
o
z
c
e
w
d
o
p
i
:
i
)
0
0
3
1
b
u
l
:
0
0
2
1
(
d
a
b
o
i
y
z
d
(cid:218)
m
i
i
,
a
k
c
e
z
d
(cid:218)
i
s
u
n
e
z
d
u
b
o
o
p
i
,
a
n
a
r
o
g
e
m
a
s
z
(cid:218)
k
e
t
u
b
b
u
l
(cid:258)
r
e
p
l
i
i
a
c
y
(cid:285)
u
k
o
r
o
g
e
z
s
w
r
e
p
a
c
(cid:241)
o
k
o
D
i
.
(cid:202)
a
p
s
i
m
e
c
(cid:258)
j
ó
p
d
e
z
r
p
i
i
m
a
k
(cid:239)
i
s
o
p
,
)
0
0
:
i
i
(cid:239)
9
o
o
k
o
(
e
n
a
d
a
n
(cid:258)
a
n
e
(cid:239)
a
t
s
y
m
r
a
k
o
p
e
j
t
(cid:200)
w
o
m
e
n
(cid:202)
(cid:258)
o
z
s
k
(cid:218)
w
l
i
i
i
(cid:202)
y
b
y
n
n
w
o
p
e
n
o
o
t
a
,
h
c
y
(cid:239)
a
t
s
w
ó
m
r
a
k
o
p
(cid:202)
(cid:258)
o
l
i
(cid:218)
i
s
a
z
s
k
(cid:218)
w
z
(cid:285)
y
d
g
i
(cid:239)
,
(cid:218)
w
o
o
p
o
a
k
e
m
o
g
e
n
a
l
j
i
p
y
w
(cid:202)
(cid:258)
o
i
l
i
(cid:202)
y
z
c
n
a
r
g
o
(cid:258)
a
n
n
w
o
p
a
k
c
e
z
d
i
i
a
r
t
i
l
o
d
a
r
t
i
l
(cid:239)
ó
p
d
o
(cid:202)
a
j
i
i
p
y
w
e
z
d
(cid:218)
b
o
k
c
e
z
d
e
o
w
T
j
i
i
.
y
t
e
d
(cid:200)
w
a
t
s
d
o
p
i
i
i
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
u
c
(cid:218)
w
e
z
d
u
k
e
w
o
D
i
i
.
e
(cid:239)
a
t
s
y
m
r
a
k
o
p
o
(cid:239)
a
w
o
t
p
e
c
k
a
a
z
.
u
t
y
t
e
p
a
i
i
g
a
w
o
g
e
j
d
o
i
c
(cid:258)
o
n
(cid:285)
e
a
z
w
l
i
i
,
e
n
n
e
z
d
a
k
e
m
l
i
i
,
e
n
a
d
a
n
(cid:258)
a
n
o
k
y
t
,
k
e
z
c
e
(cid:285)
y
(cid:239)
l
2
–
1
d
o
j
i
n
z
c
a
Z
.
i
k
p
a
p
i
j
e
k
d
a
(cid:239)
g
e
(cid:285)
k
a
t
i
m
c
e
z
r
t
w
a
,
i
d
a
b
o
i
i
i
e
n
a
d
a
n
(cid:258)
a
n
u
n
d
o
g
y
t
i
i
m
g
u
r
d
w
i
i
j
(cid:218)
c
n
e
t
s
y
s
n
o
k
(cid:202)
e
m
o
n
n
w
o
p
u
k
t
(cid:200)
z
c
o
p
a
n
o
k
t
s
y
z
s
W
i
j
z
a
r
a
n
e
z
d
e
j
e
a
z
d
o
r
e
w
o
n
j
a
w
a
d
o
D
.
k
e
r
o
z
c
e
w
d
o
p
a
n
i
e
n
o
z
d
w
a
r
p
s
a
—
i
i
e
n
a
d
a
n
(cid:258)
a
n
e
z
s
w
a
z
—
i
u
n
d
o
g
y
t
w
y
m
r
a
k
o
p
j
a
w
a
d
o
P
j
.
(cid:218)
c
a
o
k
i
l
i
d
a
b
o
a
n
j
a
w
u
s
e
z
r
p
y
w
a
r
t
o
p
i
y
z
s
w
r
e
p
o
g
e
j
j
ó
k
o
p
s
a
z
,
o
(cid:239)
a
w
o
r
t
s
u
r
f
(cid:218)
i
s
e
z
d
(cid:218)
b
u
k
t
(cid:200)
z
c
o
p
i
a
n
i
l
(cid:258)
e
J
.
e
n
o
z
d
u
b
z
o
r
i
n
e
p
w
(cid:239)
t
s
e
j
i
o
k
c
e
z
d
y
d
g
,
e
(cid:239)
a
t
s
,
i
z
d
o
h
c
o
c
o
i
,
e
p
a
(cid:239)
a
z
(cid:285)
u
j
y
d
G
l
.
(cid:200)
k
e
t
u
b
b
u
l
(cid:200)
i
s
r
e
p
d
ó
(cid:239)
g
i
j
e
o
w
T
y
d
G
.
e
(cid:239)
a
t
s
y
m
r
a
k
o
p
j
a
w
a
d
o
p
w
r
e
p
a
n
e
z
s
w
a
z
j
i
i
,
(cid:202)
a
w
u
(cid:285)
e
z
r
p
e
n
a
t
s
w
e
z
d
(cid:218)
b
i
j
i
e
u
s
o
t
s
o
d
(cid:218)
i
s
o
k
c
e
z
d
i
i
i
.
e
n
o
n
b
o
r
d
z
o
r
j
e
n
m
y
m
r
a
k
o
p
(cid:202)
a
w
a
d
o
p
z
s
e
(cid:285)
o
m
i
e
n
d
a
(cid:239)
i
i
k
o
d
(cid:202)
y
b
o
n
n
w
o
p
e
n
e
z
d
e
J
.
(cid:218)
k
w
ó
(cid:239)
g
u
m
c
(cid:200)
u
m
y
z
r
t
d
o
p
j
(cid:239)
k
e
z
s
a
k
h
c
y
w
o
(cid:285)
o
b
z
o
n
d
e
j
i
k
e
b
a
j
,
k
e
z
s
u
r
g
z
w
ó
r
e
c
e
z
r
p
o
d
i
i
e
w
t
a
(cid:239)
j
i
a
n
e
r
ó
t
k
,
)
h
c
y
n
n
e
z
s
p
m
e
n
e
z
c
(cid:200)
(cid:239)
y
w
z
(
h
c
y
c
(cid:218)
w
o
m
e
n
l
i
e
(cid:239)
a
t
s
y
m
r
a
k
o
p
i
j
a
z
c
n
a
r
g
O
.
e
t
s
i
n
d
o
w
(cid:202)
(cid:258)
o
d
i
(cid:218)
k
p
a
p
a
n
e
n
o
e
m
z
l
i
i
(cid:200)
i
s
r
e
p
b
u
l
(cid:200)
k
e
t
u
b
d
e
z
r
p
l
i
k
z
c
e
(cid:285)
y
(cid:239)
2
–
1
j
a
w
a
d
o
P
i
.
(cid:202)
w
a
r
t
s
i
l
,
h
c
a
n
a
o
k
h
c
o
w
s
a
n
b
u
l
u
k
z
c
a
(cid:285)
e
l
w
o
k
c
e
z
d
i
j
a
z
d
a
s
,
e
(cid:239)
a
t
s
y
m
r
a
k
o
p
(cid:202)
a
z
d
a
w
o
r
p
w
z
s
e
n
z
c
a
z
u
k
e
w
m
y
t
i
i
w
(cid:285)
u
j
i
l
(cid:258)
e
J
i
n
d
o
g
y
t
u
c
(cid:258)
e
z
s
o
d
i
i
a
n
e
z
d
o
r
u
d
O
i
)
6
9
e
n
o
r
t
s
a
n
y
(cid:239)
ó
g
e
z
c
z
s
(
i
i
n
d
o
g
y
t
u
c
(cid:258)
e
z
s
d
O
h
c
e
r
e
t
z
c
o
d
y
(cid:239)
ó
g
e
z
c
z
s
(
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
i
i
)
6
9
e
n
o
r
t
s
a
n
h
c
e
r
e
t
z
c
d
O
i
u
c
(cid:258)
e
z
s
o
d
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
i
y
(cid:239)
ó
g
e
z
c
z
s
(
i
)
7
9
e
n
o
r
t
s
a
n
i
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
u
t
s
a
n
u
w
d
i
o
d
u
c
(cid:258)
e
z
s
d
O
Poleć książkęKup książkę.
]
i
k
w
e
h
c
r
a
m
.
p
n
,
u
t
k
u
d
o
r
p
(cid:218)
w
z
a
n
w
a
t
s
w
[
_
_
_
_
_
_
(cid:202)
(cid:258)
e
j
e
c
h
c
e
N
i
.
(cid:200)
r
ó
g
(cid:202)
(cid:258)
j
y
w
e
u
b
ó
r
p
j
i
(cid:239)
,
u
k
e
s
e
z
r
k
m
k
o
s
y
w
w
(cid:202)
e
z
d
e
i
s
e
c
h
c
e
N
i
i
.
o
m
a
s
(cid:202)
(cid:258)
e
j
t
e
w
a
n
e
u
b
ó
r
p
e
N
j
i
.
a
k
a
n
i
i
i
l
(cid:258)
(cid:202)
y
(cid:285)
o
(cid:239)
a
z
e
b
o
s
e
a
d
e
N
j
i
(cid:239)
.
)
o
m
a
s
o
t
(cid:202)
(cid:258)
e
j
e
c
h
c
o
k
ó
k
w
m
e
s
a
z
c
(
i
k
n
a
c
h
c
a
z
e
o
w
s
a
M
j
i
i
.
e
n
(cid:258)
y
r
p
a
k
i
e
n
d
e
r
b
y
w
e
J
i
i
e
n
e
z
d
e
j
a
z
c
z
s
u
p
u
o
b
a
a
c
u
z
R
l
.
n
a
g
a
(cid:239)
a
b
y
n
a
t
o
t
i
l
—
a
f
o
r
t
s
a
t
a
k
o
t
u
k
(cid:239)
i
s
o
p
a
r
o
P
.
w
ó
m
r
a
k
o
p
h
c
y
n
n
i
d
o
(cid:218)
k
e
t
u
b
l
i
l
o
w
(cid:285)
(cid:200)
c
i
W
i
.
(cid:258)
y
d
e
k
o
c
,
e
y
t
e
j
e
N
l
i
(cid:218)
i
s
(cid:258)
o
c
i
l
(cid:258)
e
j
,
e
z
c
a
(cid:239)
p
(
w
ó
k
(cid:239)
i
s
o
p
o
d
o
c
”
y
d
a
s
a
z
„
e
n
z
c
a
w
z
d
a
M
i
.
)
.
p
t
i
i
i
i
m
a
k
a
n
m
e
z
z
(cid:202)
a
k
y
t
s
(cid:218)
i
s
e
(cid:285)
o
m
e
n
k
e
z
s
o
r
g
,
e
m
a
(cid:239)
o
p
i
i
.
w
ó
k
(cid:239)
i
s
o
p
e
z
r
o
p
w
i
c
(cid:258)
o
(cid:239)
z
y
d
a
p
a
n
a
M
i
l
.
e
o
t
s
y
z
r
p
(cid:202)
e
z
d
e
i
s
e
c
h
c
e
N
i
.
i
k
s
(cid:200)
k
e
z
r
p
o
k
y
t
e
J
l
i
.
y
r
e
n
a
m
e
n
a
t
a
f
a
M
l
.
i
m
e
n
e
z
d
e
j
a
c
u
z
R
.
n
a
g
a
(cid:239)
a
b
i
i
b
o
r
e
n
a
c
e
p
S
j
l
u
m
j
a
w
a
d
o
p
m
e
t
o
p
a
,
k
e
(cid:239)
i
s
o
p
j
a
n
y
z
c
a
z
o
g
e
t
d
o
j
e
c
(cid:218)
w
i
i
j
e
n
m
u
k
e
w
W
i
.
y
m
r
a
k
o
p
e
n
n
i
(cid:200)
k
z
c
e
(cid:285)
y
(cid:239)
e
z
s
w
a
z
,
(cid:200)
k
z
c
(cid:200)
r
(cid:202)
(cid:258)
e
j
o
i
(cid:239)
i
f
a
r
t
o
p
e
z
d
(cid:218)
b
(cid:285)
u
j
y
d
G
(cid:202)
a
w
a
d
o
p
(cid:202)
(cid:200)
z
c
a
z
z
s
e
(cid:285)
o
m
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
u
c
(cid:218)
w
e
z
d
i
i
i
i
i
e
n
y
b
,
j
a
(cid:285)
a
w
u
e
a
l
—
a
r
e
s
i
k
(cid:239)
a
w
a
k
,
y
t
p
o
k
z
s
i
b
,
i
k
n
a
z
r
a
w
b
o
—
m
a
k
i
(cid:239)
i
s
o
p
y
z
d
(cid:218)
m
i
i
k
s
(cid:200)
k
e
z
r
p
)
6
5
1
–
5
5
1
y
n
o
r
t
s
z
r
t
a
p
(
o
z
d
r
a
b
a
z
i
i
m
n
(cid:218)
i
s
o
(cid:239)
a
d
a
a
n
j
,
c
o
n
a
n
i
i
o
n
a
r
(cid:258)
r
e
p
b
u
l
a
k
e
t
u
b
l
i
;
e
n
n
e
z
d
i
i
k
(cid:239)
i
s
o
p
y
z
r
T
j
i
a
z
c
y
w
z
a
z
,
a
k
c
e
z
d
z
s
i
w
a
t
s
d
o
e
n
m
e
k
i
i
(cid:239)
a
c
i
k
ó
p
o
d
z
s
e
(cid:285)
o
M
i
i
.
j
e
n
(cid:258)
e
z
c
w
e
n
i
l
(cid:258)
e
j
,
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
8
1
u
k
e
w
w
i
i
,
i
m
a
k
(cid:239)
i
s
o
p
y
z
d
(cid:218)
m
i
i
i
k
s
(cid:200)
k
e
z
r
p
e
k
k
e
l
,
e
w
o
r
d
z
(cid:202)
a
w
a
d
o
p
i
.
y
w
a
r
t
o
p
e
n
n
i
a
n
a
k
c
e
z
d
t
y
t
e
p
a
a
n
a
w
y
(cid:239)
p
w
e
n
o
t
i
l
(cid:258)
e
i
j
l
ó
w
z
o
p
k
e
(cid:239)
i
s
o
p
y
n
s
a
(cid:239)
w
n
e
d
e
j
j
e
n
m
a
n
y
z
r
p
j
i
j
u
n
a
p
a
Z
l
i
a
h
c
u
a
m
l
i
i
m
a
b
e
z
r
t
o
p
z
e
n
d
o
g
z
e
n
n
e
z
d
i
i
i
m
k
o
s
y
w
w
e
o
t
s
y
z
r
p
l
i
m
a
W
i
z
(cid:202)
e
z
d
e
i
s
u
m
j
(cid:218)
i
s
(cid:202)
a
a
z
c
y
w
z
y
z
r
p
o
(cid:218)
z
c
a
z
y
b
(cid:239)
(cid:239)
,
u
k
e
s
e
z
r
k
w
ó
k
(cid:239)
i
s
o
p
h
c
y
n
n
z
d
o
r
o
d
i
y
z
d
(cid:218)
m
i
i
m
a
k
s
(cid:200)
k
e
z
r
p
i
i
m
k
k
e
l
z
,
e
n
n
e
z
d
i
i
i
k
(cid:239)
i
s
o
p
y
z
r
T
l
e
e
w
i
t
y
b
z
j
a
w
a
d
o
p
e
N
i
i
.
y
w
a
r
t
o
p
e
n
a
b
u
e
n
i
e
n
o
b
u
u
l
l
i
i
i
j
e
n
a
w
o
d
y
c
e
d
z
e
o
w
s
(cid:285)
u
j
a
m
o
k
c
e
z
d
e
o
w
T
j
i
.
i
m
n
i
e
r
ó
t
k
,
k
e
s
(cid:200)
k
e
z
r
p
i
n
a
i
m
a
k
i
(cid:239)
i
s
o
p
y
z
d
(cid:218)
m
k
e
s
(cid:200)
k
e
z
r
p
o
(cid:285)
u
d
t
y
b
z
b
u
l
(cid:200)
z
c
w
y
(cid:285)
d
o
(cid:202)
(cid:258)
o
t
r
a
w
(cid:200)
k
e
w
e
n
(cid:200)
a
m
j
l
i
i
.
y
w
a
r
t
o
p
e
n
n
i
a
n
t
y
t
e
p
a
o
g
e
j
a
n
o
t
e
n
y
(cid:239)
p
w
o
b
i
,
u
r
k
u
c
i
i
i
i
l
,
e
n
a
w
y
(cid:285)
d
o
o
k
y
t
e
n
o
t
e
n
e
z
d
e
j
e
(cid:285)
,
(cid:218)
i
s
o
(cid:239)
y
z
c
u
a
n
y
b
i
,
(cid:200)
n
z
d
o
r
(cid:200)
(cid:239)
a
c
z
(cid:202)
(cid:258)
e
j
i
o
n
n
w
o
p
o
k
c
e
z
d
u
n
d
o
g
y
t
i
i
w
y
z
a
r
a
k
l
i
i
k
e
n
n
e
z
d
k
e
i
(cid:239)
i
s
o
p
n
e
d
e
j
j
e
n
m
a
n
y
z
r
P
j
i
i
m
(cid:283)
d
u
l
z
i
j
i
l
c
a
e
r
a
n
a
w
o
d
u
b
b
ó
s
o
p
s
e
(cid:285)
k
a
t
e
a
l
y
z
r
p
h
c
y
(cid:239)
a
t
s
w
ó
m
r
a
k
o
p
w
ó
m
a
r
g
0
4
–
0
3
o
d
(cid:283)
d
o
h
c
e
z
r
p
o
w
o
n
p
o
t
S
i
i
b
u
l
j
e
c
(cid:218)
w
(cid:202)
y
b
o
t
e
(cid:285)
o
m
u
t
y
t
e
p
a
d
o
i
c
(cid:258)
o
n
(cid:285)
e
a
z
w
l
,
u
k
(cid:239)
i
s
o
p
m
y
n
d
e
j
i
i
i
i
u
c
(cid:218)
w
e
z
d
u
k
e
w
w
(cid:202)
a
w
a
d
o
p
a
n
(cid:285)
o
m
i
i
k
z
c
(cid:200)
r
o
d
e
n
e
z
d
e
J
.
j
e
n
m
i
i
i
i
l
.
e
n
e
z
d
o
m
a
s
(cid:202)
e
z
d
e
i
s
i
f
a
r
t
o
p
o
k
c
e
z
d
y
d
g
,
y
d
e
t
w
b
u
l
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
i
i
;
)
k
e
z
s
o
r
g
,
a
w
o
g
a
r
a
p
z
s
a
k
o
s
a
f
,
a
k
w
e
h
c
r
a
m
l
i
i
,
i
k
a
n
m
e
z
,
k
e
z
c
a
b
a
k
,
i
k
n
a
z
r
a
w
b
o
,
(cid:285)
y
r
;
u
k
e
w
m
y
t
i
w
i
l
l
t
(cid:200)
w
o
m
e
n
a
d
e
n
o
z
c
a
n
z
e
z
r
p
i
k
z
s
a
k
.
i
k
z
s
u
p
z
k
y
z
c
(cid:241)
u
t
,
)
a
r
d
(cid:200)
l
f
d
a
(cid:239)
k
y
z
r
p
a
n
(
a
b
y
r
a
n
a
w
o
t
o
g
,
k
y
d
n
i
,
k
a
z
c
r
u
k
a
n
(cid:285)
o
M
i
.
i
k
(cid:218)
r
o
d
e
n
e
z
d
e
j
(cid:202)
a
w
a
d
a
n
(cid:285)
o
m
u
c
(cid:200)
i
s
e
m
m
y
t
(cid:200)
w
e
z
d
o
P
i
i
i
a
w
y
z
r
a
w
i
)
i
k
w
i
l
(cid:258)
e
n
o
z
s
u
s
.
p
n
(
e
c
o
w
o
e
n
n
i
,
n
o
r
a
k
a
m
(cid:202)
a
d
o
d
(cid:285)
e
n
w
ó
r
i
r
e
n
t
r
a
p
j
ó
w
T
b
u
l
y
T
i
l
(cid:258)
e
J
.
(cid:218)
n
n
a
r
a
b
i
i
,
y
n
w
o
o
w
z
(cid:239)
(cid:239)
ó
s
o
r
,
)
n
a
(cid:285)
a
(cid:239)
k
a
b
i
,
k
a
n
p
z
s
,
a
p
e
z
r
,
k
e
z
c
a
r
u
b
,
y
(cid:239)
u
k
o
r
b
i
i
,
a
n
k
u
c
,
i
g
a
r
a
p
z
s
,
o
d
a
k
o
w
a
(
i
i
e
w
a
r
p
s
w
(cid:200)
r
t
a
d
e
p
z
(cid:218)
i
s
j
u
t
l
u
s
n
o
k
s
,
(cid:218)
g
r
e
a
a
n
e
c
p
r
e
c
l
i
i
i
i
;
y
n
a
n
a
b
,
i
k
w
i
l
(cid:258)
,
i
k
z
s
u
r
g
,
a
k
b
a
j
(
a
w
y
z
r
a
w
(cid:239)
i
e
c
o
w
o
e
n
t
a
k
i
l
e
d
i
i
i
:
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
9
–
6
u
k
e
w
w
a
n
e
w
y
(cid:285)
o
p
e
a
z
d
o
r
e
n
a
w
o
r
e
g
u
S
j
i
w
ó
m
r
a
k
o
p
h
c
y
w
o
n
a
n
a
z
d
a
w
o
r
p
w
i
i
(cid:202)
(cid:200)
z
c
a
z
(cid:285)
e
n
w
ó
r
z
s
e
(cid:285)
o
m
u
n
d
o
g
y
t
i
w
z
a
R
i
.
i
k
z
c
e
(cid:285)
y
(cid:239)
e
n
e
z
d
o
m
a
s
l
i
(cid:202)
a
z
d
a
w
o
r
p
W
i
j
„
e
c
(cid:258)
i
l
j
e
o
m
a
n
(cid:200)
s
e
r
ó
t
k
,
y
t
k
u
d
o
r
p
(cid:202)
a
z
d
a
w
o
r
p
w
i
e
w
o
r
k
o
k
e
m
l
i
r
e
s
,
t
r
u
g
o
j
m
y
t
w
i
i
,
(cid:239)
a
b
a
n
k
a
j
e
k
a
t
,
”
e
n
(cid:285)
o
r
t
s
o
i
(cid:202)
a
w
y
(cid:285)
u
(cid:202)
a
n
y
z
c
a
z
i
(cid:200)
k
z
c
(cid:200)
r
y
z
c
e
z
r
o
(cid:285)
u
d
(cid:202)
(cid:258)
e
j
n
e
n
w
o
p
h
c
u
a
m
l
i
i
j
ó
w
T
i
;
(cid:218)
k
p
a
p
a
n
e
n
a
r
e
c
e
z
r
p
(cid:285)
u
j
(cid:202)
y
b
o
n
n
w
o
p
e
n
e
n
e
z
d
e
J
i
i
i
,
d
ó
m
i
j
,
a
k
a
j
e
(cid:239)
a
c
e
(cid:285)
k
a
t
a
,
)
1
5
1
e
n
o
r
t
s
a
n
a
k
m
a
r
z
r
t
a
p
(
i
(cid:285)
(cid:200)
c
i
e
n
n
i
e
w
o
s
u
r
t
y
c
e
c
o
w
o
,
e
w
o
d
o
g
a
j
e
c
o
w
o
,
y
n
o
e
m
l
i
,
(cid:218)
n
w
o
o
w
(cid:239)
W
i
i
l
.
(cid:218)
n
c
(cid:218)
e
c
i
(cid:218)
n
w
o
z
r
p
e
w
i
i
i
,
(cid:218)
c
w
e
z
c
o
s
,
t
u
r
f
p
e
r
g
y
w
o
(cid:285)
ó
r
(cid:285)
n
j
i
e
r
ó
t
k
,
i
w
ó
h
c
e
z
r
o
a
(cid:239)
a
k
n
u
t
e
w
a
n
o
b
a
a
n
(cid:285)
o
r
t
s
o
o
z
d
r
a
b
m
y
b
a
(cid:239)
y
b
l
w
ó
c
o
w
o
e
(cid:285)
k
a
t
a
,
(cid:202)
w
a
(cid:239)
d
a
z
i
i
i
m
n
(cid:218)
i
s
o
w
t
a
(cid:239)
i
e
n
w
a
r
t
s
o
k
(cid:285)
(cid:218)
c
(cid:200)
s
i
i
l
j
e
g
r
e
a
(cid:200)
u
d
o
w
o
p
o
t
s
(cid:218)
z
c
(cid:285)
a
w
e
n
o
p
i
l
,
y
d
a
o
k
e
z
c
i
a
z
r
o
m
i
i
i
o
n
n
w
o
p
o
k
c
e
z
d
h
c
ó
w
d
o
d
e
n
a
w
o
d
y
c
e
d
z
a
,
u
k
o
r
a
r
o
t
(cid:239)
ó
p
o
D
i
i
i
l
m
e
k
g
r
e
a
t
s
e
j
e
(cid:285)
a
b
y
h
c
,
(cid:218)
t
e
d
(cid:200)
n
a
w
o
c
n
(cid:285)
ó
r
z
o
z
d
r
a
b
(cid:202)
e
m
(cid:285)
u
i
i
w
ó
k
(cid:239)
i
s
o
p
h
c
y
n
n
i
u
m
a
n
a
w
y
w
o
t
o
g
y
z
r
p
i
i
i
j
a
k
n
u
,
y
n
z
d
o
r
(cid:200)
t
z
s
e
r
z
,
e
j
e
l
i
,
o
T
.
m
y
w
o
m
r
a
k
o
p
m
e
d
a
(cid:239)
l
k
u
z
y
m
e
b
o
r
p
e
n
n
i
a
m
b
u
(cid:200)
z
d
e
j
e
r
ó
t
k
e
n
i
—
i
a
k
c
e
z
d
u
t
y
t
e
p
a
i
a
(cid:239)
a
c
y
w
o
d
u
b
d
o
y
(cid:285)
e
a
z
l
i
m
e
z
a
r
(cid:202)
(cid:258)
e
j
e
z
s
w
a
z
o
n
n
w
o
p
o
k
c
e
z
D
i
i
i
.
j
e
n
m
e
n
n
i
,
j
e
c
(cid:218)
w
i
j
l
i
y
c
(cid:218)
i
s
e
m
u
t
s
a
n
u
w
d
i
o
d
u
c
(cid:258)
e
z
s
d
O
)
y
z
s
l
a
d
g
(cid:200)
i
c
(
t
a
l
h
c
ó
w
d
o
d
u
k
o
r
d
O
t
a
l
h
c
e
z
r
t
o
d
h
c
ó
w
d
d
O
y
w
a
b
o
e
z
s
t
s
(cid:218)
z
c
j
a
N
l
n
a
p
y
n
a
w
o
r
e
g
u
S
u
m
r
a
k
o
p
(cid:202)
(cid:258)
o
l
I
k
e
W
i
Poleć książkęKup książkę138
ZAKLINACZKA DZIECI. JAK ROZWI(cid:107)ZYWA(cid:109) PROBLEMY WYCHOWAWCZE
powinna(cid:321) mówi(cid:250) to za niego. Wierz mi, dziecko, które ju(cid:352) rozumie zasady zachowania
w domu, mo(cid:352)na z rado(cid:321)ci(cid:167) zabra(cid:250) do restauracji. Ale je(cid:321)li w domu wolno mu wychodzi(cid:250)
z krzese(cid:175)ka albo k(cid:175)a(cid:321)(cid:250) stopy na stoliku, czego mo(cid:352)na si(cid:171) spodziewa(cid:250) w miejscu publicznym?
Uwaga: Dzieci nas na(cid:321)laduj(cid:167). Je(cid:321)li jeste(cid:321) wybredna co do jedzenia albo je(cid:321)li zawsze jesz
w biegu, dziecko mo(cid:352)e równie(cid:352) nie docenia(cid:250) jedzenia. Zadaj sobie pytanie: Czy jedzenie
jest dla Ciebie wa(cid:348)ne? Czy dbasz o w(cid:168)a(cid:317)ciwe podawanie posi(cid:168)ków i delektujesz si(cid:164)
jedzeniem? Je(cid:321)li nie, prawdopodobnie b(cid:171)dziesz przygotowywa(cid:250) posi(cid:175)ki w mniej apetycz-
nej formie. Mo(cid:352)e mieszasz wszystko ze sob(cid:167) albo Twoje dania s(cid:167) nijakie. Albo powiedzmy,
(cid:352)e wiecznie jeste(cid:321) na diecie i bardzo uwa(cid:352)asz na to, co jesz. Mo(cid:352)e by(cid:175)a(cid:321) pulchna jako dziecko,
mo(cid:352)e rówie(cid:321)nicy si(cid:171) z Ciebie wy(cid:321)miewali. Widywa(cid:175)am matki, które przestawia(cid:175)y niemow-
l(cid:171)ta na diet(cid:171) niskokaloryczn(cid:167) albo wpada(cid:175)y w panik(cid:171), bo ich dwulatek „jada za du(cid:352)o w(cid:171)glo-
wodanów”. Takie postawy s(cid:167) zdecydowanie nierozs(cid:167)dne; niemowl(cid:171)ta i ma(cid:175)e dzieci potrze-
buj(cid:167) innych sk(cid:175)adników od(cid:352)ywczych ni(cid:352) doro(cid:321)li. Podobnie brak akceptacji dla niektórych
rodzajów po(cid:352)ywienia (lub typów budowy cia(cid:175)a) daje dziecku sygna(cid:175), który pó(cid:350)niej mo(cid:352)e
prowadzi(cid:250) do powa(cid:352)nych zaburze(cid:302) od(cid:352)ywiania.
Innym aspektem, na który trzeba uwa(cid:352)a(cid:250), jest pozwalanie dzieciom na eksperymen-
towanie przy posi(cid:175)kach. Niestety, niektórzy rodzice s(cid:167) niecierpliwi oraz (lub) niech(cid:171)tni
temu, by pozwoli(cid:250) dziecku na eksperymentowanie i odrobin(cid:171) ba(cid:175)aganu przy okazji ucze-
nia si(cid:171) samodzielnego jedzenia. Je(cid:321)li zawsze wycierasz buzi(cid:171) dwulatkowi i wyg(cid:175)aszasz
komentarze na temat tego, jaki „ba(cid:175)agan” robi, Twoje dziecko zacznie kojarzy(cid:250) jedzenie
z czym(cid:321) nieprzyjemnym.
Hej, ch(cid:239)opaki — co na obiad?
Zalecana lektura
Gdy zabraknie Ci pomys(cid:239)ów, mo(cid:285)esz znale(cid:283)(cid:202) je w tych trzech ksi(cid:200)(cid:285)kach:
(cid:120)
Super Baby Food, autorstwa Ruth Yarrow;
(cid:120) Mommy Made and Daddy Too: Home Cooking for a Healthy Baby and Toddler,
autorzy: Martha i David Kimmel;
(cid:120) Anabel Karmel’s Complete Baby and Toddler Meal Planner: 200 Quick and Easy Recipes.
Plan: Wiem, (cid:352)e masz ju(cid:352) do(cid:321)(cid:250) zwrotu „plan dnia”, ale to wa(cid:352)ne: konsekwencja co do
tego, kiedy i gdzie dziecko je zamiast pozwalania mu na jedzenie „w biegu” uczy dziecko,
(cid:352)e nie tylko jedzenie jest wa(cid:352)ne, ale ono samo równie(cid:352). Niech pora posi(cid:175)ków b(cid:171)dzie prio-
rytetem, a nie czym(cid:321), co wciskasz mi(cid:171)dzy rozmowy telefoniczne i umówione spotkania.
Poleć książkęKup książkęJEDZENIE TO CO(cid:165) WI(cid:125)CEJ NI(cid:191) OD(cid:191)YWIANIE
139
A je(cid:321)li to mo(cid:352)liwe, jedzcie obiad ca(cid:175)(cid:167) rodzin(cid:167) przynajmniej dwa razy w tygodniu. Je(cid:321)li
Twoje dziecko jest jedynakiem, to Ty jeste(cid:321) dla niego wzorcem do na(cid:321)ladowania. Je(cid:321)li ma
rodze(cid:302)stwo, tym lepiej — wi(cid:171)cej osób, od których mo(cid:352)e si(cid:171) uczy(cid:250). Zachowaj równie(cid:352)
konsekwencj(cid:171) w kwestii u(cid:352)ywanych s(cid:175)ów. Na przyk(cid:175)ad, je(cid:321)li si(cid:171)ga po kawa(cid:175)ek chleba,
powstrzymaj go i zademonstruj, co powinno powiedzie(cid:250): „Czy mog(cid:171) prosi(cid:250) o chleb?”.
Je(cid:321)li b(cid:171)dziesz to robi(cid:250) za ka(cid:352)dym razem, b(cid:171)dzie wiedzia(cid:175)o, czego od niego oczekujesz,
zanim jeszcze nauczy si(cid:171) wymawia(cid:250) te s(cid:175)owa.
KArmienie: Chocia(cid:352) nie mo(cid:352)emy za bardzo wp(cid:175)yn(cid:167)(cid:250) na apetyt dziecka, kontrolujemy
wybór potraw, przynajmniej w tak m(cid:175)odym wieku. Twoje dziecko mo(cid:352)e mie(cid:250) szczególne
(albo szczególnie dziwne) upodobania, ale w ko(cid:302)cu to Ty dbasz o to, by dokonywa(cid:175)o
wyboru spo(cid:321)ród zdrowych sk(cid:175)adników od(cid:352)ywczych. Je(cid:321)li sama dbasz o to, co jesz, praw-
dopodobnie nie b(cid:171)dziesz mie(cid:250) problemu, by karmi(cid:250) dziecko tym, co jest mu potrzebne.
Ale je(cid:321)li tak nie jest, poczytaj troch(cid:171) na temat w(cid:175)a(cid:321)ciwego od(cid:352)ywiania. Nie mam tu na
my(cid:321)li tylko okresu niemowl(cid:171)cego. Gdy doro(cid:321)nie do momentu (zazwyczaj mniej wi(cid:171)cej
w wieku dwóch lat), (cid:352)e b(cid:171)dzie jad(cid:175)o wszystko to, co i Ty, mo(cid:352)esz chcie(cid:250) zaci(cid:167)gn(cid:167)(cid:250) go do
restauracji sieci fast food, która kusi darmowymi zabawkami i „szcz(cid:171)(cid:321)liwymi posi(cid:175)kami”.
Ale je(cid:321)li b(cid:171)dziesz to robi(cid:250) zbyt cz(cid:171)sto, mo(cid:352)esz zaburzy(cid:250) w(cid:175)a(cid:321)ciwe od(cid:352)ywianie dziecka.
Prowadzenie notatek na temat tego, czym karmisz dziecko, mo(cid:352)e by(cid:250) równie(cid:352) pomocne,
poniewa(cid:352) dzi(cid:171)ki temu b(cid:171)dziesz bardziej (cid:321)wiadoma jego diety. Porozmawiaj z pediatr(cid:167).
Mo(cid:352)esz równie(cid:352) czerpa(cid:250) pomys(cid:175)y od przyjació(cid:175), którzy dobrze si(cid:171) od(cid:352)ywiaj(cid:167), albo poczyta(cid:250)
ksi(cid:167)(cid:352)ki na ten temat. W ramce na stronie 138 znajduj(cid:167) si(cid:171) trzy, które szczególnie polecam.
W(cid:175)a(cid:321)ciwe od(cid:352)ywianie jest niezmiernie wa(cid:352)ne, a akronim ZUPKA pozwala pami(cid:171)ta(cid:250)
o ca(cid:175)o(cid:321)ciowym obrazie, jednak chc(cid:171) równie(cid:352) podkre(cid:321)li(cid:250), (cid:352)e dziecko pewnie b(cid:171)dzie mia(cid:175)o
dni, w których b(cid:171)dzie (cid:321)wietnie jad(cid:175)o, i takie, w których nie b(cid:171)dzie mog(cid:175)o patrze(cid:250) na je-
dzenie. Mo(cid:352)e upodoba(cid:250) sobie szczególne danie przez miesi(cid:167)c, a potem nagle odmówi(cid:250)
wzi(cid:171)cia go do ust. Albo mo(cid:352)e zaskoczy(cid:250) Ci(cid:171) i zje(cid:321)(cid:250) co(cid:321), co próbowa(cid:175)a(cid:321) mu wetkn(cid:167)(cid:250) od
miesi(cid:167)ca. Ale nie nalegaj i nie denerwuj si(cid:171), gdy nie chce je(cid:321)(cid:250). Po prostu proponuj mu
wybór, jak ta m(cid:167)dra mama dziewi(cid:171)tnastomiesi(cid:171)cznego ch(cid:175)opca:
Dexter jest zadowolony niezale(cid:352)nie od tego, co ugotuj(cid:170) albo do jakiej restauracji pójdziemy.
Nie je zbyt du(cid:352)o, ale zjada prawie wszystko — a wiem o tym, poniewa(cid:352) od pocz(cid:167)tku po-
dawali(cid:321)my mu najró(cid:352)niejsze rodzaje po(cid:352)ywienia. Nigdy nie zmuszali(cid:321)my go do jedzenia,
tylko proponowali(cid:321)my mu to, co sami jedli(cid:321)my, a on móg(cid:174) zdecydowa(cid:250), czy te(cid:352) chce. Jed-
nym z przyk(cid:174)adów s(cid:167) broku(cid:174)y: nienawidzi(cid:174) niemowl(cid:170)cych da(cid:302) z broku(cid:174)ami ze s(cid:174)oiczka, nie
chcia(cid:174) je(cid:321)(cid:250) tego warzywa przez pierwsze kilkana(cid:321)cie razy, gdy mu je k(cid:174)ad(cid:174)am na talerzu
(czasem spróbowa(cid:174) odrobink(cid:170), czasami nie), a potem pewnego dnia po prostu zjad(cid:174) wszyst-
ko, i teraz je uwielbia.
Poleć książkęKup książkę140
ZAKLINACZKA DZIECI. JAK ROZWI(cid:107)ZYWA(cid:109) PROBLEMY WYCHOWAWCZE
Nie robimy równie(cid:352) zamieszania z powodu tego, co je. Nie mówimy: „Grzeczny
ch(cid:174)opczyk, zjad(cid:174) ca(cid:174)ego ogórka” ani „Je(cid:321)li zjesz kapustk(cid:170), dostaniesz cukierka”, poniewa(cid:352)
to sugerowa(cid:174)oby, (cid:352)e kryje si(cid:170) tam co(cid:321) niedobrego, jak w przykrym obowi(cid:167)zku, za który
wypada nagrodzi(cid:250).
Chodzi mi o to… PROPONUJCIE dzieciom nowe rodzaje jedzenia! B(cid:170)dziecie za-
dziwieni, jak ró(cid:352)ne mog(cid:167) by(cid:250) gusta maluchów. Cebula, papryka, tofu, ostry sos salsa, kuch-
nia indyjska, kapusta, (cid:174)oso(cid:321), kotleciki z jajek, pe(cid:174)noziarnisty chleb, bak(cid:174)a(cid:352)an, mango i sushi
— to wszystko s(cid:167) rzeczy, które nasz syn jad(cid:174) w ci(cid:167)gu ostatnich kilku dni!
Pami(cid:171)taj o elementach akronimu ZUPKA — Zachowanie (dziecka), Uwaga (na to,
jak sama si(cid:171) zachowujesz), Plan dnia i odpowiednie KArmienie — gdy b(cid:171)dziesz czyta(cid:250)
nast(cid:171)pne podrozdzia(cid:175)y. Zaczynaj(cid:167)c od przedzia(cid:175)u wiekowego od czterech do sze(cid:321)ciu mie-
si(cid:171)cy, potem od sze(cid:321)ciu miesi(cid:171)cy do roku, od roku do dwóch i od dwóch do trzech lat,
omawiam to, co zazwyczaj si(cid:171) dzieje na ka(cid:352)dym etapie, i poruszam kwesti(cid:171) najcz(cid:171)stszych
skarg rodziców. Jak zawsze, zach(cid:171)cam do przeczytania wszystkich cz(cid:171)(cid:321)ci, poniewa(cid:352) nie-
które problemy mog(cid:167) pojawi(cid:250) si(cid:171) zarówno w wieku sze(cid:321)ciu miesi(cid:171)cy, jak i roku.
Od czterech do sze(cid:258)ciu miesi(cid:218)cy — zaczynamy
Gdy dziecko ma mniej wi(cid:171)cej cztery miesi(cid:167)ce, niektórzy rodzice zaczynaj(cid:167) ju(cid:352) my(cid:321)le(cid:250)
o podawaniu mu pokarmów sta(cid:175)ych. Niekoniecznie postrzegaj(cid:167) to jako problem, ale ra-
czej jako zestaw w(cid:167)tpliwo(cid:321)ci:
Kiedy powinni(cid:321)my zacz(cid:167)(cid:250) podawa(cid:250) pokarmy sta(cid:174)e?
Jakie rodzaje jedzenia powinni(cid:321)my wypróbowa(cid:250)?
Jak nauczy(cid:250) dziecko prze(cid:352)uwania?
W jaki sposób powinni(cid:321)my je karmi(cid:250)?
Porady sta(cid:239)e
Czasami pediatrzy sugeruj(cid:200) wprowadzanie pokarmów sta(cid:239)ych u dzieci cierpi(cid:200)cych na refluks
(cid:285)o(cid:239)(cid:200)dkowo-prze(cid:239)ykowy, argumentuj(cid:200)c, (cid:285)e „ci(cid:218)(cid:285)sze” jedzenie (cid:239)atwiej zostanie w (cid:285)o(cid:239)(cid:200)dku. W takich
przypadkach radz(cid:218) skonsultowa(cid:202) si(cid:218) z gastrologiem, który okre(cid:258)li, czy uk(cid:239)ad pokarmowy dziecka
jest wystarczaj(cid:200)co dojrza(cid:239)y na rozszerzenie diety. W innym przypadku niemowl(cid:218) mo(cid:285)e dosta(cid:202)
zatwardzenia, a Ty po prostu wymienisz jeden problem natury gastrycznej na inny.
Poleć książkęKup książkęJEDZENIE TO CO(cid:165) WI(cid:125)CEJ NI(cid:191) OD(cid:191)YWIANIE
141
Wi(cid:171)kszo(cid:321)(cid:250) z tych pyta(cid:302) dotyczy gotowo(cid:321)ci do rozszerzania diety. Niemowl(cid:171)ta rodz(cid:167)
si(cid:171) z odruchem wypychania j(cid:171)zyka, który pocz(cid:167)tkowo pomaga im w przyssaniu si(cid:171) do
sutka. Gdy to instynktowne wystawianie j(cid:171)zyczka zanika, mniej wi(cid:171)cej w wieku od czte-
rech do sze(cid:321)ciu miesi(cid:171)cy, niemowl(cid:171)ta s(cid:167) w stanie prze(cid:175)kn(cid:167)(cid:250) g(cid:171)ste papki, takie jak kaszki
czy przetarte owoce i warzywa. W innych spo(cid:175)ecze(cid:302)stwach rodzice prze(cid:352)uwaj(cid:167) pokarm
dla niemowl(cid:167)t, gdy rozszerzaj(cid:167) im diet(cid:171). My mamy szcz(cid:171)(cid:321)cie — jedzenie dla niemowl(cid:171)cia
mo(cid:352)na zmiksowa(cid:250), mo(cid:352)na te(cid:352) kupi(cid:250) gotowe dania w s(cid:175)oiczkach.
Twoje dziecko prawdopodobnie nie b(cid:171)dzie jeszcze na to gotowe w wieku czterech
miesi(cid:171)cy. Podobnie jak wielu pediatrów uwa(cid:352)am, (cid:352)e lepiej jest by(cid:250) konserwatyst(cid:167) i zacz(cid:167)(cid:250)
rozszerza(cid:250) niemowl(cid:171)ciu diet(cid:171), gdy ma oko(cid:175)o pó(cid:175) roku. Powód jest prosty: wcze(cid:321)niej
uk(cid:175)ad pokarmowy niemowl(cid:167)t nie jest wystarczaj(cid:167)co dojrza(cid:175)y, by przetrawi(cid:250) pokarmy
sta(cid:175)e. Ponadto wi(cid:171)kszo(cid:321)(cid:250) dzieci nie potrafi jeszcze siedzie(cid:250) prosto, zatem trudniej jest im
je(cid:321)(cid:250). Perystaltyka, czyli proces, dzi(cid:171)ki któremu jedzenie przesuwa si(cid:171) przez uk(cid:175)ad po-
karmowy, jest bardziej efektywna w pozycji wyprostowanej. Pomy(cid:321)l o sobie: czy (cid:175)atwiej
by(cid:175)oby Ci zje(cid:321)(cid:250) (cid:175)y(cid:352)k(cid:171) ziemniaków na siedz(cid:167)co, czy na le(cid:352)(cid:167)co? Poza tym m(cid:175)odsze nie-
mowl(cid:171) jest bardziej nara(cid:352)one na alergie, zatem ostro(cid:352)no(cid:321)(cid:250) ma tutaj sens.
Jednak nie ma nic z(cid:175)ego, je(cid:321)li zaczynasz my(cid:321)le(cid:250) o podawaniu pokarmów sta(cid:175)ych i ob-
serwujesz, czy dziecko jest na to gotowe. Zadaj sobie nast(cid:171)puj(cid:167)ce pytania:
Czy moje dziecko wydaje si(cid:164) bardziej g(cid:168)odne ni(cid:348) zwykle? Je(cid:321)li dziecko nie jest chore
albo nie z(cid:167)bkuje, zwi(cid:171)kszony apetyt cz(cid:171)sto jest oznak(cid:167) gotowo(cid:321)ci do rozszerzania diety.
Codziennie przeci(cid:171)tne niemowl(cid:171) w tym wieku wypija mniej wi(cid:171)cej litr mleka z piersi lub
modyfikowanego. Dla du(cid:352)ego, aktywnego dziecka, zw(cid:175)aszcza takiego, które szybko roz-
wija si(cid:171) fizycznie, p(cid:175)ynna dieta mo(cid:352)e nie by(cid:250) wystarczaj(cid:167)ca, by pokry(cid:250) zwi(cid:171)kszone zapo-
trzebowanie energetyczne. W moich do(cid:321)wiadczeniach z dzie(cid:250)mi przeci(cid:171)tnej wielko(cid:321)ci ak-
tywno(cid:321)(cid:250) fizyczna wchodzi(cid:175)a w gr(cid:171) w wieku pi(cid:171)ciu czy sze(cid:321)ciu miesi(cid:171)cy, zwykle nie wcze(cid:321)niej.
Ale je(cid:321)li Twoje dziecko jest wi(cid:171)ksze — na przyk(cid:175)ad w wieku czterech miesi(cid:171)cy wa(cid:352)y ponad
siedem kilogramów — i wypija wszystko do ostatniej kropli przy ka(cid:352)dym karmieniu,
a mimo to wci(cid:167)(cid:352) wydaje si(cid:171) by(cid:250) g(cid:175)odne, to mo(cid:352)e by(cid:250) to dobra chwila na rozszerzenie diety.
To mit
(cid:191)adne badania naukowe nie popar(cid:239)y popularnego przekonania, (cid:285)e pokarmy sta(cid:239)e pozwalaj(cid:200)
dziecku d(cid:239)u(cid:285)ej spa(cid:202). Pe(cid:239)en brzuszek pomaga w spaniu, ale ten brzuszek nie musi by(cid:202) pe(cid:239)en
kaszki. Pokarm matki lub mleko modyfikowane wystarcza, bez ryzyka, (cid:285)e doprowadzimy do
problemów z trawieniem albo alergii.
Poleć książkęKup książkę142
ZAKLINACZKA DZIECI. JAK ROZWI(cid:107)ZYWA(cid:109) PROBLEMY WYCHOWAWCZE
Czy Twoje dziecko budzi si(cid:164) w (cid:317)rodku nocy, bo chce je(cid:317)(cid:246)? Je(cid:321)li niemowl(cid:171) wypija
po obudzeniu si(cid:171) pe(cid:175)n(cid:167) butelk(cid:171), to prawdopodobnie budzi si(cid:171) z g(cid:175)odu. Ale czteromie-
si(cid:171)czne dziecko nie powinno ju(cid:352) je(cid:321)(cid:250) w nocy, wi(cid:171)c najpierw trzeba zadba(cid:250) o to, by nie
budzi(cid:175)o si(cid:171) g(cid:175)odne (przypomnij sobie histori(cid:171) Maury, opisan(cid:167) na stronie 121). Je(cid:321)li
zwi(cid:171)kszy(cid:175)a(cid:321) ilo(cid:321)(cid:250) po(cid:352)ywienia w ci(cid:167)gu dnia, a maluch wci(cid:167)(cid:352) wydaje si(cid:171) by(cid:250) g(cid:175)odny, mo(cid:352)e
to równie(cid:352) (cid:321)wiadczy(cid:250) o tym, (cid:352)e potrzebuje ju(cid:352) sta(cid:175)ych pokarmów.
Czy Twoje dziecko straci(cid:168)o ju(cid:348) odruch wypychania j(cid:164)zyka? Odruch wypychania
j(cid:171)zyka jest doskonale widoczny, gdy niemowl(cid:171) p(cid:175)acze lub wyci(cid:167)ga j(cid:171)zyk w poszukiwaniu
jedzenia. Dzi(cid:171)ki niemu niemowl(cid:171)ta potrafi(cid:167) ssa(cid:250), ale utrudnia im to przyjmowanie po-
karmów sta(cid:175)ych. Aby zobaczy(cid:250), czy dziecko jest gotowe, w(cid:175)ó(cid:352) mu do buzi (cid:175)y(cid:352)eczk(cid:171) i ob-
serwuj reakcj(cid:171). Je(cid:321)li odruch nie zanik(cid:175), niemowl(cid:171) automatycznie wypchnie z buzi (cid:175)y(cid:352)eczk(cid:171).
Nawet je(cid:321)li dziecko nie ma ju(cid:352) tego odruchu, i tak potrzebuje czasu na nauczenie si(cid:171), jak je(cid:321)(cid:250)
z (cid:175)y(cid:352)ki. Na pocz(cid:167)tku prawdopodobnie b(cid:171)dzie próbowa(cid:175)o j(cid:167) ssa(cid:250), tak jak smoczek czy sutek.
Czy Twoje dziecko patrzy na Ciebie, kiedy jesz, jakby chcia(cid:168)o powiedzie(cid:246): „Hej,
a czemu ja takiego nie dostaj(cid:164)?”? Ju(cid:352) w wieku czterech miesi(cid:171)cy niektóre niemowl(cid:171)ta
zaczynaj(cid:167) zauwa(cid:352)a(cid:250) nasze jedzenie, wi(cid:171)kszo(cid:321)(cid:250) zdaje sobie spraw(cid:171) z jego istnienia, gdy ko(cid:302)-
czy pó(cid:175) roku. Niektóre nawet na(cid:321)laduj(cid:167) (cid:352)ucie pokarmu. Cz(cid:171)sto wtedy w(cid:175)a(cid:321)nie rodzice
decyduj(cid:167) si(cid:171) potraktowa(cid:250) te sygna(cid:175)y powa(cid:352)nie i da(cid:250) dziecku par(cid:171) (cid:175)y(cid:352)eczek pierwszej papki.
Reflektor w okopach
Pokarmy sta(cid:239)e zanim dziecko sko(cid:241)czy pó(cid:239) roku?
Jest kilka przypadków, w których polecam rozszerzenie diety dziecka nawet w wieku czte-
rech miesi(cid:218)cy, ale jeden szczególnie przychodzi mi na my(cid:258)l: Jack wa(cid:285)y(cid:239) w tym wieku ponad
osiem kilogramów, jego rodzice te(cid:285) byli wysocy — mama mierzy(cid:239)a 1,79m, a tata 1,98. Jack
wypija(cid:239) 220 mililitrów mleka co cztery godziny, a ostatnio zacz(cid:200)(cid:239) budzi(cid:202) si(cid:218) w nocy, zawsze
wypijaj(cid:200)c pe(cid:239)n(cid:200) butelk(cid:218). Chocia(cid:285) w ci(cid:200)gu doby poch(cid:239)ania(cid:239) ponad litr mleka, najwyra(cid:283)niej mu to
nie wystarcza(cid:239)o. By(cid:239)o dla mnie jasne, (cid:285)e Jack potrzebuje pokarmów sta(cid:239)ych.
Widywa(cid:239)am podobne sytuacje u innych niemowl(cid:200)t. Ale zamiast budzi(cid:202) si(cid:218) w nocy, wydawa(cid:239)y
si(cid:218) by(cid:202) g(cid:239)odne w trzy godziny po pe(cid:239)nym posi(cid:239)ku. Zamiast przestawia(cid:202) dziecko z powrotem
na plan trzygodzinny, który nie jest odpowiedni dla niemowl(cid:218)cia w wieku czterech miesi(cid:218)cy,
wprowadzali(cid:258)my pokarmy sta(cid:239)e, tak jak u Jacka.
Niezale(cid:285)nie od przyczyn, je(cid:258)li wprowadzasz dziecku pokarmy sta(cid:239)e ju(cid:285) w wieku czterech mie-
si(cid:218)cy, musz(cid:200) to by(cid:202) idealnie g(cid:239)adkie papki, a co wa(cid:285)niejsze, powinny stanowi(cid:202) wy(cid:239)(cid:200)cznie uzupe(cid:239)-
nienie diety, a nie zast(cid:218)powa(cid:202) mleko matki czy modyfikowane, tak jak to si(cid:218) dzieje u niemowl(cid:200)t
powy(cid:285)ej szóstego miesi(cid:200)ca (cid:285)ycia.
Poleć książkęKup książkęJEDZENIE TO CO(cid:165) WI(cid:125)CEJ NI(cid:191) OD(cid:191)YWIANIE
143
Czy dziecko siedzi bez podtrzymywania? Najlepiej jest, je(cid:321)li niemowl(cid:171) potrafi ju(cid:352)
dobrze panowa(cid:250) nad szyj(cid:167) i mi(cid:171)(cid:321)niami pleców, zanim wprowadzimy pokarmy sta(cid:175)e. Zacznij
karmi(cid:250) je w le(cid:352)aczku, a potem przenie(cid:321) dziecko do wysokiego krzese(cid:175)ka.
Czy dziecko si(cid:164)ga po ró(cid:348)ne przedmioty i wk(cid:168)ada je do buzi? To dok(cid:175)adnie te umie-
j(cid:171)tno(cid:321)ci, jakie s(cid:167) potrzebne do jedzenia r(cid:167)czk(cid:167).
Od sze(cid:258)ciu do dwunastu miesi(cid:218)cy — ratunku!
Potrzebujemy konsultanta do spraw pokarmów sta(cid:239)ych!
Wi(cid:171)kszo(cid:321)(cid:250) niemowl(cid:167)t jest gotowa na rozszerzenie diety w(cid:175)a(cid:321)nie w tym wieku. Chocia(cid:352)
niektóre zaczynaj(cid:167) wcze(cid:321)niej, a inne pó(cid:350)niej, sze(cid:321)(cid:250) miesi(cid:171)cy to najlepszy okres. Poniewa(cid:352)
dzieci s(cid:167) teraz bardziej aktywne, nawet ponad litr mleka dziennie mo(cid:352)e im nie wystar-
cza(cid:250). Proces ten potrwa kilka miesi(cid:171)cy, ale w ko(cid:302)cu Twoje dziecko b(cid:171)dzie jad(cid:175)o trzy po-
si(cid:175)ki z(cid:175)o(cid:352)one z pokarmów sta(cid:175)ych dziennie. Wci(cid:167)(cid:352) b(cid:171)dzie pi(cid:250) mleko z piersi lub butelki
o poranku, mi(cid:171)dzy posi(cid:175)kami i na dobranoc. W wieku o(cid:321)miu lub dziewi(cid:171)ciu miesi(cid:171)cy b(cid:171)-
dzie ju(cid:352) zna(cid:175)o smak wielu ró(cid:352)nych rodzajów pokarmu — kaszek, owoców i warzyw, kur-
czaka, ryb — i powinno by(cid:250) na dobrej drodze do zostania wszechstronnym smakoszem.
Gdy sko(cid:302)czy rok, pokarmy sta(cid:175)e zast(cid:167)pi(cid:167) po(cid:175)ow(cid:171) mleka w jego diecie.
Mniej wi(cid:171)cej w tym okresie sprawno(cid:321)(cid:250) manualna dziecka równie(cid:352) znacznie si(cid:171) popra-
wia, co oznacza, (cid:352)e b(cid:171)dzie w stanie koordynowa(cid:250) ruch palców i wykorzystywa(cid:250) je do pod-
noszenia ma(cid:175)ych przedmiotów tak zwanym chwytem p(cid:171)setkowym. Jego ulubion(cid:167) roz-
rywk(cid:167) mo(cid:352)e by(cid:250) zbieranie k(cid:175)aczków z dywanu. Ale idealnie by(cid:175)oby, gdyby zach(cid:171)ci(cid:250) je, by
wykorzystywa(cid:175)o t(cid:171) now(cid:167) umiej(cid:171)tno(cid:321)(cid:250) do jedzenia palcami (patrz ramka na stronie 149).
Ten pó(cid:175)roczny okres jest prawdopodobnie najbardziej ekscytuj(cid:167)cy, a dla niektórych
mam tak(cid:352)e najbardziej frustruj(cid:167)cy, poniewa(cid:352) wszystko opiera si(cid:171) na metodzie prób i b(cid:175)(cid:171)dów.
Twoje dziecko testuje nowe smaki i uczy si(cid:171) prze(cid:352)uwa(cid:250) — nawet je(cid:321)li nie ma jeszcze z(cid:167)bków,
b(cid:171)dzie zaciekle gnie(cid:321)(cid:250) pokarm dzi(cid:167)s(cid:175)ami. Gdy zacznie ju(cid:352) dostawa(cid:250) jedzenie do r(cid:167)czki, b(cid:171)dzie
musia(cid:175)o mie(cid:250) dobr(cid:167) koordynacj(cid:171), by odnale(cid:350)(cid:250) buzi(cid:171) i w(cid:175)o(cid:352)y(cid:250) do niej jedzenie. Pocz(cid:167)tkowo
wi(cid:171)cej mo(cid:352)e znale(cid:350)(cid:250) si(cid:171) w jego w(cid:175)osach i kieszonce (cid:321)liniaka albo na pod(cid:175)odze, co z pewno-
(cid:321)ci(cid:167) doceni Wasz pies. Ty z kolei musisz by(cid:250) zarówno kreatywna, jak i cierpliwa — oraz
szybka (by (cid:175)apa(cid:250) lataj(cid:167)ce przedmioty). Mo(cid:352)e b(cid:171)dzie to czas, gdy dobrze by(cid:175)oby zaopatrzy(cid:250)
si(cid:171) w fartuch ochronny albo gumowy strój rybaka, by(cid:321) przynajmniej Ty by(cid:175)a sucha!
No dobrze, (cid:352)arty na bok, jest to równie(cid:352) okres, gdy odbieram mnóstwo telefonów od
sfrustrowanych rodziców, którzy maj(cid:167) mnóstwo pyta(cid:302). Jak zauwa(cid:352)y(cid:175)a pewna matka sied-
miomiesi(cid:171)cznego niemowl(cid:171)cia: „Pe(cid:175)no konsultantów laktacyjnych oferuje swoje us(cid:175)ugi,
ale moje przyjació(cid:175)ki i ja potrzebujemy teraz konsultanta do spraw pokarmów sta(cid:175)ych!”.
Cz(cid:171)ste problemy, które zg(cid:175)aszaj(cid:167) mi rodzice, dotycz(cid:167) zazwyczaj wprowadzania nowych
pokarmów albo trudno(cid:321)ci z tym zwi(cid:167)zanych od samego pocz(cid:167)tku. Oto najcz(cid:171)stsze z nich:
Poleć książkęKup książkę144
ZAKLINACZKA DZIECI. JAK ROZWI(cid:107)ZYWA(cid:109) PROBLEMY WYCHOWAWCZE
Nie wiem, od czego zacz(cid:167)(cid:250) — jakie jedzenie podawa(cid:250) najpierw i jak to robi(cid:250).
Ile pokarmów sta(cid:174)ych powinno je(cid:321)(cid:250) moje dziecko w porównaniu z wypijanym mlekiem?
Gdy patrz(cid:170) na tabele w ró(cid:352)nych ksi(cid:167)(cid:352)kach, nabieram obaw, (cid:352)e moje dziecko je za ma(cid:174)o.
Moje dziecko ma problemy z przyzwyczajeniem si(cid:170) do nowego jedzenia (ró(cid:352)ne odmiany tego
problemu dotycz(cid:167) zaciskania ust, tak (cid:352)e mama nie mo(cid:352)e w nie wepchn(cid:167)(cid:250) (cid:174)y(cid:352)eczki, d(cid:174)awienia
si(cid:170) i krztuszenia).
Martwi(cid:170) si(cid:170) alergi(cid:167) pokarmow(cid:167), która — jak s(cid:174)ysza(cid:174)am — cz(cid:170)sto dotyka dzieci jedz(cid:167)ce
pokarmy sta(cid:174)e.
Je(cid:321)li odnajdujesz swoje rozterki w którym(cid:321) z powy(cid:352)szych zda(cid:302), pozwól mi wzi(cid:167)(cid:250) si(cid:171)
za r(cid:171)k(cid:171) i zosta(cid:250) Twoj(cid:167) konsultantk(cid:167) do spraw pokarmów sta(cid:175)ych. Jak zwykle zaczniemy
od serii pyta(cid:302). Odpowied(cid:350) na nie pozwoli Ci upewni(cid:250) si(cid:171), od czego masz zacz(cid:167)(cid:250) lub gdzie
wprowadzi(cid:250) zmiany. Wa(cid:352)ne jest, by(cid:321) pami(cid:171)ta(cid:175)a, (cid:352)e na tym etapie prawie wszyscy si(cid:171) gubi(cid:167)
albo maj(cid:167) jakie(cid:321) problemy. Nie jeste(cid:321) sama. Ponadto znacznie (cid:175)atwiej jest poprawi(cid:250) b(cid:175)(cid:171)dy
teraz, zanim z(cid:175)e nawyki — Twoje i dziecka — si(cid:171) zakorzeni(cid:167).
W jakim wieku zacz(cid:164)(cid:168)a(cid:317) rozszerza(cid:246) diet(cid:164) dziecka? Jak ju(cid:352) mówi(cid:175)am, doradzam ro-
dzicom, by wprowadzali pokarmy sta(cid:175)e w wieku sze(cid:321)ciu miesi(cid:171)cy. Jednym z powodów
takiego a nie innego przekonania jest to, (cid:352)e cz(cid:171)sto odbieram telefony od rodziców nie-
mowl(cid:167)t w wieku sze(cid:321)ciu, siedmiu lub nawet o(cid:321)miu miesi(cid:171)cy, którzy próbowali wcze(cid:321)niej
— powiedzmy w wieku czterech miesi(cid:171)cy. Przez jaki(cid:321) czas wszystko sz(cid:175)o g(cid:175)adko, ale po-
tem dziecko si(cid:171) zbuntowa(cid:175)o i odmówi(cid:175)o jedzenia. Cz(cid:171)sto, cho(cid:250) nie zawsze, zbieg(cid:175)o si(cid:171) to
z z(cid:167)bkowaniem, przezi(cid:171)bieniem lub innym trudnym momentem. Gdy rodzice do mnie
dzwoni(cid:167), mówi(cid:167): „Wydawa(cid:175)o si(cid:171), (cid:352)e (cid:321)wietnie je. Wprowadzili(cid:321)my kaszki oraz niektóre
owoce i warzywa. Ale teraz nie chce nic z tych rzeczy prze(cid:175)kn(cid:167)(cid:250)”. W wi(cid:171)kszo(cid:321)ci takich
przypadków powodem by(cid:175) nast(cid:171)puj(cid:167)ca sytuacja: gdy rodzice wprowadzali pokarmy sta-
(cid:175)e, zmniejszyli równie(cid:352) niemowl(cid:171)ciu czas ssania. Zbyt mocno i zbyt szybko popchn(cid:171)li je
do przodu. A gdy niemowlakowi brakuje czasu ssania, s(cid:167) wielkie szanse, (cid:352)e b(cid:171)dzie chcia(cid:175)
to nadrobi(cid:250) i b(cid:171)dzie cz(cid:171)(cid:321)ciej domaga(cid:175) si(cid:171) piersi lub butelki.
B(cid:167)d(cid:350) cierpliwa i wci(cid:167)(cid:352) proponuj pokarmy sta(cid:175)e. Nadal podawaj dziecku pier(cid:321) lub bu-
telk(cid:171). Je(cid:321)li podejdziesz do tego ze spokojem, bunt nie powinien trwa(cid:250) d(cid:175)u(cid:352)ej ni(cid:352) tydzie(cid:302),
do dziesi(cid:171)ciu dni. Nigdy nie zmuszaj do jedzenia, ale je(cid:321)li dziecko wci(cid:167)(cid:352) wydaje si(cid:171) by(cid:250)
g(cid:175)odne, nie karm w nocy. Lepiej wci(cid:167)(cid:352) proponuj pokarmy sta(cid:175)e w ci(cid:167)gu dnia. Nie panikuj.
Je(cid:321)li maluch jest g(cid:175)odny, w ko(cid:302)cu po nie si(cid:171)gnie.
Czy Twoje dziecko urodzi(cid:168)o si(cid:164) przed czasem? Je(cid:321)li tak, nawet uko(cid:302)czone sze(cid:321)(cid:250)
miesi(cid:171)cy mo(cid:352)e by(cid:250) niewystarczaj(cid:167)cym wiekiem do wprowadzania pokarmów sta(cid:175)ych.
Pami(cid:171)taj, (cid:352)e wiek metrykalny wcze(cid:321)niaka, licz(cid:167)c od dnia narodzin, nie jest tym samym,
co jego wiek rozwojowy, który decyduje o gotowo(cid:321)ci do rozszerzania diety. Zatem na
Poleć książkęKup książkęJEDZENIE TO CO(cid:165) WI(cid:125)CEJ NI(cid:191) OD(cid:191)YWIANIE
145
przyk(cid:175)ad je(cid:321)li dziecko urodzi(cid:175)o si(cid:171) dwa miesi(cid:167)ce przed terminem, to w wieku sze(cid:321)ciu
miesi(cid:171)cy tak naprawd(cid:171) powinno mie(cid:250) dopiero cztery. Pami(cid:171)taj, (cid:352)e podczas dwóch pierw-
szych miesi(cid:171)cy (cid:352)ycia taki wcze(cid:321)niak powinien by(cid:250) jeszcze w macicy. Teraz potrzebuje
czasu, by to nadrobi(cid:250). Chocia(cid:352) jak wi(cid:171)kszo(cid:321)(cid:250) wcze(cid:321)niaków b(cid:171)dzie prawdopodobnie wy-
gl(cid:167)da(cid:250) jak dziecko urodzone o czasie, gdy sko(cid:302)czy osiemna(cid:321)cie miesi(cid:171)cy, a z pewno(cid:321)ci(cid:167)
w wieku dwóch lat, teraz, gdy ma pó(cid:175) roku, jego uk(cid:175)ad pokarmowy mo(cid:352)e nie by(cid:250) jeszcze
gotowy na rozszerzanie diety. Wró(cid:250) do karmienia samym mlekiem, a za miesi(cid:167)c lub pó(cid:175)-
tora spróbuj jeszcze raz.
Jaki jest temperament Twojego dziecka? Pomy(cid:321)l o tym, jak Twoje dziecko reagowa(cid:175)o
na inne nowe okoliczno(cid:321)ci czy zmiany. Temperament zawsze ma wp(cid:175)yw na zachowanie
dziecka, (cid:175)(cid:167)cznie z reakcj(cid:167) na rozszerzanie diety. Dostosuj odpowiednio swoje post(cid:171)powanie.
Anio(cid:174)ki s(cid:167) generalnie otwarte na nowe do(cid:321)wiadczenia. Wprowadzaj nowe pokarmy
stopniowo, a nie b(cid:171)dzie problemów.
Ksi(cid:167)(cid:352)kowe Dzieci mog(cid:167) potrzebowa(cid:250) ciut wi(cid:171)cej czasu, ale wi(cid:171)kszo(cid:321)(cid:250) przyzwyczaja si(cid:171)
do nowego jedzenia zgodnie z planem.
Wra(cid:352)liwce pocz(cid:167)tkowo odmawiaj(cid:167) jedzenia nowych produktów. Ma to sens — je(cid:321)li te
dzieci s(cid:167) wra(cid:352)liwe na (cid:321)wiat(cid:175)o i dotyk, potrzebuj(cid:167) równie(cid:352) wi(cid:171)cej czasu na przyzwyczaje-
nie si(cid:171) do nowych dozna(cid:302) w buzi. Musisz rozszerza(cid:250) diet(cid:171) bardzo powoli. Nigdy ich nie
zmuszaj, ale b(cid:167)d(cid:350) wytrwa(cid:175)a.
Wiercipi(cid:170)ty bywaj(cid:167) niecierpliwe, ale ch(cid:171)tne na nowe doznania. Zadbaj o to, by mie(cid:250)
wszystko gotowe, zanim posadzisz je w wysokim krzese(cid:175)ku, i uwa(cid:352)aj na obiekty lataj(cid:167)ce.
Marudy nie(cid:175)atwo przyzwyczajaj(cid:167) si(cid:171) do sta(cid:175)ych pokarmów i niech(cid:171)tnie próbuj(cid:167) nowych
potraw. Gdy ju(cid:352) odkryj(cid:167), (cid:352)e lubi(cid:167) niektóre produkty, najch(cid:171)tniej jad(cid:175)yby w kó(cid:175)ko to samo.
Jak d(cid:168)ugo próbowa(cid:168)a(cid:317) wprowadza(cid:246) pokarmy sta(cid:168)e? Mo(cid:352)e to nie niemowl(cid:171) jest
przyczyn(cid:167) problemów — by(cid:250) mo(cid:352)e masz za wysokie oczekiwania. Jedzenie pokarmów
sta(cid:175)ych nie przypomina picia z butelki lub opró(cid:352)niania piersi. Wyobra(cid:350) sobie, jakie wra-
(cid:352)enie musi wywiera(cid:250) g(cid:171)sta papka na j(cid:171)zyku po diecie sk(cid:175)adaj(cid:167)cej si(cid:171) wy(cid:175)(cid:167)cznie z mleka
matki lub modyfikowanego,. Niektóre dzieci pot
Pobierz darmowy fragment (pdf)