Kalkulacja kosztów i zarządzanie kosztami to jeden z najtrudniejszych, a zarazem najważniejszych problemów polskiej ochrony zdrowia. W publikacji zdefiniowano zadania, jakie współcześnie stawiane są przed pielęgniarkami w tym zakresie, a także ich rolę jako dostawców i odbiorców informacji zarządczej. Na konkretnych przykładach przedstawiono działania, jakie mogą zostać podjęte w oddziale szpitalnym i na bloku operacyjnym w zakresie zarządzania kosztami oraz pokazano best practices dotyczące włączania pielęgniarek oddziałowych w proces zarządzania i płynące stąd korzyści. Doświadczenia polskie, zebrane w ramach empirycznych badań ankietowych i studiów przypadku, zostały przedstawione na tle doświadczeń zagranicznych. Adresaci: Publikacja stanowi niezwykle użyteczne narzędzie dla kadry zarządzającej średniego i wyższego szczebla w jednostkach ochrony zdrowia, w tym w szczególności dla pielęgniarek oddziałowych i dyrektorów podmiotów leczniczych. Zainteresuje też pracowników naukowych specjalizujących się w zakresie zarządzania w opiece zdrowotnej i w zakresie ekonomiki zdrowia, a także studentów.
Darmowy fragment publikacji:
ZARZĄDZANIE KOSZTAMI
PODMIOTÓW LECZNICZYCH
ROLA I ZADANIA PIELĘGNIAREK
Monika Raulinajtys-Grzybek
Warszawa 2013
Stan prawny na 1 lipca 2013 r.
Recenzent
Dr hab. Ewelina Nojszewska
Wydawca
Izabella Małecka
Redaktor prowadzący
Ewa Fonkowicz
Opracowanie redakcyjne
Dagmara Wachna
Łamanie
Kamila Tomecka
Projekt grafi czny okładki i stron tytułowych
Maciej Sadowski
Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących
im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty.
SZANUJMY PRAWO I WŁ ASNOŚĆ
Więcej na www.legalnakultura.pl
POLSKA IZBA KSI(cid:141)(cid:257)KI
© Copyright by
Wolters Kluwer Polska SA, 2013
ISBN: 978-83-264-4403-6
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska SA
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
________ SpiS treści ________
Wstęp .........................................................................................................................9
rozdział 1
Znaczenie personelu białego w zarządzaniu podmiotem
leczniczym...............................................................................................................13
1.1..Zmiany.na.rynku.opieki.zdrowotnej.i.ich.wpływ.na.funkcjonowanie..
podmiotów.leczniczych...............................................................................13
1.2..Rola.informacji.kosztowej.w.procesie.zarządzania.organizacją.............20
1.3..Proces.tworzenia.informacji.kosztowej.w.rachunku.kosztów.................25
1.4..Obszary.zarządzania.kosztami.podmiotów.leczniczych..........................29
1.5..Miejsce.personelu.białego.w.strukturze.organizacyjnej..
podmiotu.leczniczego.................................................................................40
rozdział 2
rola pielęgniarek zarządzających – doświadczenia zagraniczne...............45
2.1..Ewolucja.roli.pielęgniarki.zarządzającej.–.od.siostry.przełożonej..
do.lidera.......................................................................................................45
2.2..Pielęgniarka.zarządzająca.–.dychotomia.czy.sprzeczność.......................50
2.3..Podstawowe.zadania.stawiane.przed.pielęgniarkami..
zarządzającymi............................................................................................56
2.3.1..Zarządzanie.opieką.pielęgniarską.i.opieką.nad.pacjentami.........57
2.3.2..Zarządzanie.zasobami.ludzkimi.i.materialnymi.............................60
2.3.3..Rozwój.personelu..............................................................................63
2.3.4..Zapewnienie.zgodności.ze.standardami.zawodowymi.
i.istniejącymi.przepisami.................................................................64
2.3.5..Planowanie.........................................................................................64
2.3.6..Wspieranie.wzajemnych.relacji.wewnątrz.jednostki..
organizacyjnej.i.całej.organizacji....................................................66
6
SPiS.tREści
rozdział 3
rola pielęgniarek w procesie zarządzania kosztami w polsce
– wyniki badań ankietowych...............................................................................69
3.1..Wprowadzenie.............................................................................................69
3.2..Dostarczanie.informacji.medycznych.do.systemu.informacyjnego.
rachunkowości.zarządczej..........................................................................71
3.2.1..Uzupełnianie.dokumentacji.medycznej..........................................71
3.2.2..Wykorzystanie.informacji.medycznych...........................................75
3.2.3..Ocena.procesu.przekazywania.informacji.medycznych..
do.systemu.rachunkowości.zarządczej...........................................79
3.3..Pielęgniarki.zarządzające.jako.odbiorcy.informacji.z.systemu.
rachunkowości.zarządczej..........................................................................82
3.3.1..Ocena.procesu.otrzymywania.informacji.z.systemu..
rachunkowości.zarządczej...............................................................83
3.3.2..Rodzaje.informacji.kosztowych.stosowanych..
przez.pielęgniarki.zarządzające......................................................87
3.3.3..Wykorzystanie.budżetów.przez.pielęgniarki.zarządzające............92
3.3.4..Ocena.roli.pielęgniarek.zarządzających.w.ośrodku.kosztów........96
rozdział 4
Wpływ pielęgniarek zarządzających na funkcjonowanie ośrodka
kosztów – studia przypadku..............................................................................101
4.1..Szpital.powiatowy......................................................................................101
4.1.1..Krótka.charakterystyka.podmiotu.leczniczego............................101
4.1.2..Miejsce.pielęgniarek.oddziałowych.w.strukturze..
organizacyjnej.szpitala...................................................................102
4.1.3..Wpływ.pielęgniarek.oddziałowych.na.zarządzanie.zasobami.
ośrodka.kosztów.............................................................................104
4.1.4..Kształtowanie.strategii.ośrodka.kosztów......................................112
4.1.5..Rola.pielęgniarek.w.procesie.rachunku.kosztów.........................113
4.2..Szpital.wojewódzki....................................................................................115
4.2.1..Krótka.charakterystyka.podmiotu.leczniczego............................115
4.2.2..Miejsce.bloku.operacyjnego.w.strukturze..
organizacyjnej.szpitala...................................................................116
4.2.3..Przykłady.zarządzania.zasobami.na.bloku.operacyjnym.............117
4.2.4..Wykorzystanie.informacji.finansowych.i.niefinansowych..
do.zarządzania................................................................................122
4.2.5..Rozliczanie.kosztów.bloku.operacyjnego.....................................124
SPiS.tREści
7
Zakończenie..........................................................................................................129
Załącznik nr 1......................................................................................................135
Załącznik nr 2......................................................................................................143
Spis tabel i rysunków..........................................................................................161
Bibliografia...........................................................................................................163
Akty prawne..........................................................................................................173
________ WStęp ________
Polski.system.ochrony.zdrowia.stoi.współcześnie.w.obliczu.dwóch.
przeciwstawnych.wyzwań:.rosnących.kosztów.świadczenia.usług.zdrowot-
nych.(co.wynika.z.takich.czynników,.jak.zmiana.struktury.demograficznej,.
wzrost.kosztów.zasobów.czy.postęp.technologiczny).oraz.ograniczonej.
puli.środków.publicznych.na.realizację.usług.zdrowotnych..Powodują.one,.
że.funkcjonowanie.współczesnych.placówek.zdrowotnych.nie.jest.możliwe.
w.oderwaniu.od.narzędzi.rachunkowości.zarządczej.pozwalających.na.
planowanie.i.kontrolę.kosztów.
Zarządzanie.kosztami.to.jeden.z.najtrudniejszych,.a.zarazem.najważ-
niejszych.problemów.polskiej.ochrony.zdrowia..Za.proces.zarządzania.
kosztami.na.poziomie.operacyjnym.(np..oddziału.szpitalnego).odpo-
wiadają.pracownicy.i.menedżerowie.tego.ośrodka..Najliczniejszą.grupę.
zawodową.w.tym.obszarze.stanowią.pielęgniarki.
Podstawowym.celem.publikacji.jest.zdefiniowanie.zadań.z.zakresu.za-
rządzania.kosztami.stawianych.współcześnie.przed.pielęgniarkami.i.pie-
lęgniarkami.zarządzającymi.w.polskich.podmiotach.leczniczych..Autorka.
odpowiada.na.pytania.o.rolę.pielęgniarek.w.systemie.informacyjnym.ra-
chunkowości.zarządczej,.stopień.realizacji.postawionych.przed.nimi.zadań.
oraz.potencjalne.problemy.uniemożliwiające.efektywne.przeprowadzenie.
tego.procesu..Na.konkretnych.przykładach.przedstawia.działania,.jakie.
mogą.zostać.podjęte.przez.kierowniczy.personel.pielęgniarski.w.oddziale.
szpitalnym.i.na.bloku.operacyjnym.w.zakresie.zarządzania.kosztami.
W.publikacji.autorka.posługuje.się.wymiennie.sformułowaniami.„pie-
lęgniarka.zarządzająca”.i.„pielęgniarka.oddziałowa”..Oba.pojęcia.dotyczą.
przedstawiciela.personelu.pielęgniarskiego.pełniącego.w.ośrodku.kosz-
tów.rolę.kierowniczą..Pojęcie.„pielęgniarka.oddziałowa”,.powszechnie.
funkcjonuje.w.praktyce.zarówno.szpitalnej,.jak.i.regulacyjnej,.odnosi.
się.jednak.literalnie.do.personelu.zatrudnionego.w.oddziale.szpitalnym,.
pomijając.personel.zatrudniony.w.innych.ośrodkach.kosztów.szpitala.–.
w.ośrodkach.diagnostycznych.czy.na.bloku.operacyjnym.–.a.także.w.in-
10
WStęP
nych.podmiotach.leczniczych..Ponieważ.brakuje.jednolitego.nazewnictwa.
dotyczącego.tej.grupy.personelu.pielęgniarskiego,.wykorzystano.sformu-
łowanie.„pielęgniarka.zarządzająca”.dotyczące.kierowniczego.personelu.
pielęgniarskiego.niezależnie.od.typu.zarządzanego.ośrodka.kosztów.
Badania.dokumentujące.sytuację.zagraniczną.(prowadzone.głównie.
w.krajach.Europy.Zachodniej,.Stanów.Zjednoczonych.i.Hong-Kongu).
wskazują,.że.współcześnie.pielęgniarka.zarządzająca.jest.postrzegana.jako.
lider.i.koordynator.opieki.zdrowotnej..Doświadczenia.polskie,.zebrane.
w.ramach.badań.przedstawionych.w.publikacji,.zostały.zweryfikowane.na.
tle.doświadczeń.zagranicznych.i.wskazują.na.podobny.sposób.postrzega-
nia.pielęgniarek.zarządzających.w.Polsce.
W.opracowaniu.podjęto.próbę.zdefiniowania.roli.pielęgniarki.zarzą-
dzającej.w.procesie.zarządzania.ośrodkiem.kosztów,.a.także.scharakte-
ryzowano.wykonywane.przez.nią.zadania..Jednym.z.nich.jest.nadzór.nad.
dostarczaniem.informacji.niefinansowych.–.medycznych.–.do.systemu.
rachunkowości.zarządczej..W.opracowaniu.scharakteryzowano.czynniki.
wpływające.na.pracochłonność.i.efektywność.tego.procesu..Pielęgniarki.
zarządzające.są.istotnym.odbiorcą.informacji.z.systemu.rachunkowości.
zarządczej,.które.wykorzystują.przy.podejmowaniu.różnorodnych.decyzji.
zarządczych..Podstawowymi.zadaniami.realizowanymi.przez.te.pielęg-
niarki.jest.zarządzanie.zasobami.ośrodka.kosztów,.organizacja.opieki.
pielęgniarskiej.nad.pacjentami.oraz,.w.mniejszym.zakresie,.planowanie.
i.kształtowanie.strategii.ośrodka.kosztów..W.oparciu.o.studia.przypadku.
wskazano.przykłady.działań.w.tym.obszarze,.podkreślając.jednocześnie.
ich.znaczenie.dla.zarządzania.kosztami.podmiotu.leczniczego.
Publikacja.jest.wynikiem.badań.własnych.przeprowadzonych.w.okre-
sie.od.czerwca.do.września.2012.r..przez.autorkę.w.Kolegium.Nauk.
o.Przedsiębiorstwie.Szkoły.Głównej.Handlowej.w.Warszawie.dotyczących.
zadań.stawianych.przed.pielęgniarkami.w.procesie.zarządzania.kosztami.
podmiotów.leczniczych.oraz.ich.interakcji.z.systemem.rachunkowości.
zarządczej.–.zarówno.jako.dostawców,.jak.i.odbiorców.informacji.do.
tego.systemu.
Badanie.zaprojektowano.w.oparciu.o.następujące.pytania.badawcze:
•. Jaką.rolę.pełnią.pielęgniarki.w.procesie.zasilania.systemu.rachunko-
wości.zarządczej.informacjami.niefinansowymi?
•. Jaka.jest.charakterystyka.procesu.zasilania.systemu.rachunkowości.
zarządczej.w.dane.niefinansowe.z.perspektywy.pielęgniarek?
WStęP
11
•. Jakie.są.podstawowe.obszary,.na.które.wpływ.mają.pielęgniarki.za-
rządzające?
•. Jakie.funkcje.pełnią.pielęgniarki.zarządzające.w.procesie.zarządzania.
kosztami.w.podmiocie.leczniczym?
•. czy.(i.w.jakim.zakresie).w.procesie.podejmowania.decyzji.pielęg-
niarki.zarządzające.korzystają.z.informacji.z.systemu.rachunkowości.
zarządczej?
W.badaniu.wykorzystano.ilościowe.i.jakościowe.metody.badawcze..
Badanie.pierwotne.poprzedzono.badaniem.wtórnym.opartym.na.literatu-
rze.zagranicznej,.przede.wszystkim.artykułach.opublikowanych.w.zagra-
nicznych.czasopismach.naukowych..Wykorzystanie.literatury.zagranicznej.
było.spowodowane.niewielką.liczbą.publikacji.naukowych.na.temat.roli.
personelu.białego.w.procesie.zarządzania.kosztami.dostępnych.w.pol-
skich.periodykach..Na.tej.podstawie.wstępnie.zdefiniowano.rolę.i.zadania.
pielęgniarek.(w.szczególności.pielęgniarek.zarządzających).w.procesie.
zarządzania.kosztami.
W.ramach.badań.pierwotnych.wykorzystano.dwie.metody.badawcze.
–.badanie.ankietowe.oraz.studia.przypadku.
celem.badania.ankietowego.było.zdobycie.danych.na.temat.stanu.
faktycznego,.tj..roli.pielęgniarek.w.procesie.zarządzania.kosztami.pod-
miotów.leczniczych.i.interakcji.z.systemem.rachunkowości.zarządczej..
Zgromadzone.dane.pozwoliły.na.sformułowanie.uogólnień.oraz.określe-
nie,.jaką.rolę.i.funkcje.pełni.personel.pielęgniarski.w.procesie.zarządzania.
kosztami.ośrodka.kosztów.
Respondentami.byli.przedstawiciele.kadry.pielęgniarskiej.podmio-
tów.leczniczych.w.Polsce..Badanie.ankietowe.było.badaniem.niepełnym,.
obejmującym.wybrane.jednostki.zbiorowości.–.analizie.poddano.210.wy-
pełnionych.kwestionariuszy..Ankiety.rozesłano.do.przedstawicieli.pod-
miotów.leczniczych,.z.którymi.autorka.miała.styczność.w.ramach.projektu.
„Nowoczesne.Zarządzanie.w.Zakładach.Opieki.Zdrowotnej.–.szkolenia.
z.zakresu.rachunku.kosztów.i.informacji.zarządczej.oraz.narzędzi.restruk-
turyzacji.i.konsolidacji.ZOZ”1.
1.
.Projekt.jest.realizowany.przez.Ministerstwo.Zdrowia.ze.Szkołą.Główną.
Handlową.w.latach.2008–2013..M..Raulinajtys-Grzybek.jest.członkiem.zespołu.
projektowego.kierowanego.przez.prof..G.K..świderską.
12
WStęP
Dobór.respondentów.był.celowy.i.obejmował.podmioty.aktywnie.
zaangażowane.w.proces.zarządzania.kosztami.i.zainteresowane.budowa-
niem.systemu.informacyjnego.rachunkowości.zarządczej.oraz.problema-
tyką.zarządzania.kosztami..Pozwolił.na.efektywną.wymianę.informacji.
między.respondentami.i.autorką..Otrzymane.wyniki.badań.mogą.ponadto.
zostać.uznane.za.swoisty.wzorzec.(ang..best practice).w.zakresie.roli.pie-
lęgniarek.w.procesie.zarządzania.kosztami.
Przy.opracowaniu.wyników.ankiet.zastosowano.metody.statystyczne,.
w.tym.przede.wszystkim.opis.statystyczny.(ocena.częstości.występowania.
zmiennych.czy.średnich.arytmetycznych),.testowanie.istotności.związku.
między.zmiennymi.za.pomocą.testu.chi-kwadrat.oraz.analizę.wariancji2.
W.ramach.analizy.studiów.przypadku.badaniu.poddano.przedstawi-
cieli.zarządczej.kadry.pielęgniarskiej.dwóch.wybranych.szpitali.o.różnym.
zasięgu.terytorialnym.–.szpitala.powiatowego.oraz.wojewódzkiego..celem.
badania.jakościowego.było.uzupełnienie.i.uszczegółowienie.informacji.
zgromadzonych.w.badaniu.ankietowym.oraz.pozyskanie.konkretnych.
przykładów.zadań.i.funkcji.realizowanych.przez.pielęgniarki..Egzempli-
fikacja.roli.pielęgniarek.zarządzających.odbyła.się.w.oparciu.o.wywia-
dy.przeprowadzone.osobiście.przez.autorkę.w.podmiotach.leczniczych,.
uzupełnione.analizą.dokumentów.udostępnionych.przez.respondentów.
W.szpitalu.powiatowym.przeprowadzono.wywiady.z.dyrektor.ds..pie-
lęgniarstwa.oraz.z.wszystkimi.pielęgniarkami.oddziałowymi.pracującymi.
w.podmiocie..W.szpitalu.wojewódzkim.badaniu.poddano.kierownik.bloku.
operacyjnego,.która.zajmuje.samodzielne.stanowisko.kierownicze.i.tym.
samym.mogła.podać.wiele.przykładów.roli,.jaką.odgrywała.w.procesie.
zarządzania.kosztami.
W.publikacji.wskazano.obszary,.które.zdaniem.autorki.mają.–.w.świet-
le.obecnych.uwarunkowań.organizacyjno-prawnych.–.największe.znacze-
nie.dla.kształtowania.roli.pielęgniarek.zarządzających.w.procesie.zarzą-
dzania.kosztami.i.powiązania.ich.z.systemem.informacyjnym.rachunko-
wości.zarządczej.w.podmiotach.leczniczych.
2.
.Więcej.na.temat.metod.statystycznych.przy.badaniach.ilościowych.por..
np..J..Jóźwiak,.J..Podgórski,.Statystyka od podstaw,.Warszawa.2012.
rozdział 1
ZnAcZenie perSonelu BiAłego W ZArZądZAniu
podmiotem lecZnicZym
1.1. Zmiany na rynku opieki zdrowotnej
i ich wpływ na funkcjonowanie
podmiotów leczniczych
Na.rynku.usług.zdrowotnych.zachodzą.istotne.zmiany,.które.utrud-
niają.funkcjonowanie.placówek.opieki.zdrowotnej.i.jednocześnie.wpły-
wają.na.wzrost.znaczenia.decyzji.podejmowanych.przez.zarządzających..
Należą.do.nich3:
•. zmiana.struktury.społecznej,.określana.mianem.starzenia.się.społe-
czeństwa,
•. postęp.technologiczny,
•. zmiana.oczekiwań.świadczeniobiorców.w.zakresie.poziomu.opieki.
zdrowotnej,
•. wzrost.kosztów.zasobów.wykorzystywanych.w.procesie.opieki.zdro-
wotnej.
Znaczenie.struktury.demograficznej.wynika.z.rosnącej.średniej.dłu-
gości.życia.i.związanego.z.tym.wzrostu.liczby.osób.starszych,.które.znacz-
nie.intensywniej.korzystają.z.opieki.zdrowotnej..Konsekwencją.zmiany.
struktury.demograficznej.jest.również.wzrost.w.krajach.rozwiniętych.licz-
by.zachorowań.na.choroby.przewlekłe,.których.leczenie.angażuje.większe.
3.
.K..Walshe,.J..Smith.(red.),.Zarządzanie w opiece zdrowotnej,.Warszawa.2011,.
s..25–26.oraz.M.J..Jones,.H.J..Mellett,.Determinants of changes in accounting pra-
ctices: accounting and the UK Health Service,.critical.Perspectives.on.Accounting.
2007,.no..18,.s..92.
14
ROZDZiAł.1
nakłady.finansowe..światowa.Organizacja.Zdrowia.sugeruje,.że.jest.to.
bezpośredni.skutek.czynników.ryzyka.takich.jak.palenie.tytoniu,.brak.
aktywności.fizycznej.i.niezdrowa.dieta4.
Postęp.technologiczny.w.opiece.zdrowotnej.jest.związany.ze.zmianami.
demograficznymi,.gdyż.odzwierciedla.rosnącą.możliwość.diagnozowania.
i.leczenia.chorób.przewlekłych,.a.tym.samym.wydłużania.życia..Wdrażanie.
innowacji.technologicznych.w.opiece.zdrowotnej.oznacza.nowe.sposoby.
diagnozowania.i.leczenia.–.zarówno.farmakologicznego,.jak.i.chirurgicznego..
Konsekwencją.postępu.technologicznego.są.nowe.(najczęściej.skuteczniej-
sze,.lecz.jednocześnie.droższe).sposoby.leczenia,.zastępujące.dotychczas.
stosowane,.możliwość.leczenia.schorzeń.określanych.wcześniej.jako.nieule-
czalne,.spowalnianie.tempa.rozwoju.choroby.lub.zmniejszenie.jej.zakresu.
to.z.kolei.prowadzi.do.trzeciego.z.czynników.–.zmian.w.oczeki-
waniach.pacjentów..Pacjenci.są.coraz.lepiej.poinformowani,.świadomi.
i.oczekują.nowoczesnych.sposobów.leczenia..Przyzwyczajeni.do.swobody.
podejmowania.decyzji.w.innych.aspektach.życia.liczą.na.to,.że.będą.włą-
czeni.w.podejmowane.decyzje,.które.dotyczą.ich.zdrowia.
trzy.pierwsze.elementy.są.w.dużej.mierze.odpowiedzialne.za.czwarty.
–.rosnące.koszty.opieki.zdrowotnej..Każdy.z.wymienionych.wyżej.czyn-
ników.najczęściej.powoduje.wzrost.nakładów.niezbędnych.do.realizacji.
procesu.leczenia..Jednocześnie,.ze.względu.na.specyfikę.usług.zdro-
wotnych.(których.duża.część.zaliczana.jest.do.tzw..koszyka.świadczeń.
gwarantowanych.finansowanych.ze.środków.publicznych),.pula.środków.
przeznaczonych.na.opiekę.zdrowotną.jest.ograniczona.budżetem.przy-
jętym.przez.rząd.
W.literaturze.polskiej5.pojawiają.się.ponadto.uwagi.dotyczące.niskiej.
efektywności.procesu.działalności.gospodarczej,.w.szczególności.braku.
powiązania.między.podejmowanymi.decyzjami.inwestycyjnymi.a.pro-
wadzoną.działalnością.medyczną.(np..w.zakresie.nabywanego.sprzętu.
i.aparatury.medycznej),.czyli.złego.wykorzystania.zasobów.
Organizacje.opieki.zdrowotnej.funkcjonują.w.otoczeniu.politycznym,.
ekonomicznym,.społecznym.i.technologicznym,.które.dynamicznie.się.
4.
.światowa.Organizacja.Zdrowia,.Preventing chronic diseases: a vital investment,.
Genewa.2005.
5.
.Por..np..M..Krasowska-Marczyk,.Finansowanie świadczeń zdrowotnych a efek-
tywność lecznictwa szpitalnego. Problematyka zadłużenia i restrukturyzacji szpitali,.
Zeszyty.Naukowe.Uniwersytetu.Szczecińskiego.2007,.nr.30,.s..169–179.
ZNAcZENiE.PERSONElU.BiAłEGO.W.ZARZąDZANiU.PODMiOtEM.lEcZNicZyM
15
zmienia.i.wywiera.na.nie.silne,.a.przy.tym.sprzeczne.naciski..Zarządzający.
placówkami.opieki.zdrowotnej.muszą.sprostać.różnorodnym.oczekiwa-
niom.ze.strony.szerokiej.grupy.odbiorców..Ze.względu.na.specyfikę.rynku.
opieki.zdrowotnej.–.w.szczególności.występującą.asymetrię.informacji.
(brak.pełnej.informacji.ze.strony.pacjenta,.por..rys..1.1).oraz.probabi-
listyczny.charakter.występowania.epizodów.chorobowych.(ograniczony.
wpływ.człowieka.na.pojawienie.się.zapotrzebowania.na.usługi.opieki.
zdrowotnej).–.w.systemie.tym.powołuje.się.„instytucję.trzeciej.strony”,.
która.przejmuje.zobowiązania.finansowe.pacjenta.w.zamian.za.regularne.
uiszczanie.płatności6.
rysunek 1.1. Przyczyny.asymetrii.informacyjnej.w.obszarze.opieki.zdrowotnej
Trudność oceny
wartości, a w efekcie
ceny usługi
Trudność
porównania
i oceny
Asymetria
informacji
Wysokie
ryzyko zakupu
(życie i zdrowie)
Trudność oceny
jakości zarówno
przed,
jak i po konsumpcji
Źródło:.opracowanie.własne.na.podstawie.J..Hołub-iwan,.Istota i specyfika produktu opieki zdrowotnej.
(w:).S..Flejterski,.A..Panasiuk,.J..Perenc,.G..Rosa,.Współczesna ekonomika.usług,.Warszawa.2005,.s..417.
6.
.Więcej.na.temat.ekonomiki.opieki.zdrowotnej.por..np..i..Rudawska,.Opieka
zdrowotna. Aspekty rynkowe i marketingowe,.Warszawa.2007,.J..Suchecka,.Ekonomia
zdrowia i opieki zdrowotnej,.Warszawa.2010,.S..Folland,.A.c..Goodman,.M..Stano,.
Ekonomia zdrowia i opieki zdrowotnej,.Warszawa.2011,.E..Nojszewska,.System
ochrony zdrowia w Polsce,.Warszawa.2011..
16
ROZDZiAł.1
Proces.świadczenia.usług.zdrowotnych.jest.regulowany.przez.odpo-
wiednie.akty.prawne,.które.obligują.świadczeniodawców.do.udzielenia.
opieki.zdrowotnej..Usługi.zdrowotne.są.zaliczane.do.usług.pożądanych.
społecznie,.których.świadczenie.wiąże.się.z.realizacją.polityki.społeczno-
-ekonomicznej.państwa..Jednocześnie.na.rynku.usług.zdrowotnych,.mimo.
widocznej.tendencji.do.zmierzania.w.kierunku.liberalizacji.i.wprowadza-
nia.reguł.rynkowych,.istotną.rolę.odgrywają.organy.administracji.pań-
stwowej7..Rola.organów.państwowych.obejmuje.szereg.zadań,.z.których.
najważniejszymi.są:
•. finansowanie.opieki.zdrowotnej8,
•. określanie.zakresu.świadczeń.zdrowotnych.wchodzących.w.skład.
świadczeń.gwarantowanych,.dostępnych.dla.wszystkich.świadczenio-
biorców,
•. regulacja.procesu.opieki.zdrowotnej.(m.in..jakości.świadczeń,.do-
stępności.usług.opieki.zdrowotnej.czy.wymogów.w.zakresie.zasobów.
wykorzystywanych.w.procesie.świadczenia.opieki.zdrowotnej).
Na.rys..1.2.wskazano.ogólny.schemat.relacji.między.podstawowymi.
aktorami.na.rynku.opieki.zdrowotnej.–.strukturę.podmiotową.tego.
rynku..Specyfika.rynku.usług.zdrowotnych.zależy.od.systemu.finanso-
wania.i.struktury.świadczeniodawców.występujących.w.poszczególnych.
krajach.
Do.podstawowych.relacji,.które.mają.wpływ.na.funkcjonowanie.pod-
miotu.leczniczego9.w.Polsce,.należą.relacje.z.personelem.białym,.pacjen-
tami,.przedstawicielami.sektora.farmaceutycznego,.przemysłu.technologii.
medycznych,.a.także.regulacje.ustanawiane.przez.instytucje.rządowe.(na.
szczeblu.centralnym.i.lokalnym).oraz.umowy.zawarte.z.płatnikiem.pub-
licznym.
7.
8.
.Por..K..Ryć,.Z..Skrzypczak,.Ochrona zdrowia na świecie,.Warszawa.2011.
.Nawet.w.krajach.o.wysokim.udziale.wydatków.prywatnych.na.opiekę.zdrowot-
ną,.takich.jak.np..Stany.Zjednoczone,.udział.wydatków.publicznych.stanowi.około.
połowę.wszystkich.wydatków;.OEcD.Health.Data.2010,.http://www.oecd.org/doc
ument/16/0,3343,en_2649_34631_2085200_1_1_1_1,00.html.(dostęp:.15.września.
2010.r.).
.Podmiotami.leczniczymi.są.jednostki.prowadzące.działalność.leczniczą..
Pojęcie.to.zostało.wprowadzone.na.mocy.art..4.ustawy.z.dnia.15.kwietnia.2011.r..
o.działalności.leczniczej.(tekst.jedn.:.Dz..U..z.2013.r..poz..217),.dalej.jako.u.d.l.
9.
ZNAcZENiE.PERSONElU.BiAłEGO.W.ZARZąDZANiU.PODMiOtEM.lEcZNicZyM
17
rysunek 1.2. Struktura.podmiotowa.rynku.usług.zdrowotnych
Sektor
farmaceutyczny
Przemysł
technologii
medycznych
Personel
biały
Płatnik trzeciej
strony
Świadczeniodawcy
Państwo
Państwo
Pacjenci
Rynek pracy
Źródło:.opracowanie.własne.na.podstawie.i..Rudawska,.Opieka zdrowotna...,.s..22.
Do.podstawowych.grup.personelu.białego.należą.lekarze.i.pielęg-
niarki..Sprawne.funkcjonowanie.podmiotu.leczniczego.nie.jest.możliwe.
w.sytuacji.konfliktu.z.którąkolwiek.z.tych.grup.zawodowych,.dlatego.
kluczowe.jest.kształtowanie.poprawnych.relacji.z.personelem..Najważ-
niejszymi.zmianami.w.tym.obszarze.zachodzącymi.w.ostatnich.latach.jest.
zmiana.sposobu.zatrudniania.personelu.–.w.wielu.podmiotach.leczniczych.
personel.zatrudniany.jest.w.formie.umów.cywilnoprawnych.(tzw..kontrak-
tów),.w.których.system.wynagradzania.często.oparty.jest.na.rzeczywiście.
wykonanej.pracy..Jak.wskazują.przedstawiciele.podmiotów.leczniczych.
stosujących.taką.formę.zatrudnienia,.kontrakty.dają.lepszą.motywację.do.
dbania.o.wzrost.efektywności.i.liczby.oraz.jakości.wykonanych.świadczeń,.
są.bardziej.elastyczne,.chociaż.jednocześnie.gwarantują.mniejszą.stabil-
ność.tym.grupom.zawodowym10.
10.
.Por..np..J..Watoła,.Kontrakty zamiast etatu – zysk i ryzyko,.Gazeta.Wyborcza.
z.5.lipca.2010.r.
18
ROZDZiAł.1
Drugim.istotnym.czynnikiem.wpływającym.na.wzrost.znaczenia.spo-
sobu.zarządzania.relacjami.z.personelem.są.braki.personelu.medycznego.
w.niektórych.obszarach11..W.Polsce,.jak.wynika.z.rozmów.z.przedstawicie-
lami.wyższej.kadry.zarządzającej,.problem.dotyczy.w.szczególności.per-
sonelu.lekarskiego.tzw..wąskich.specjalizacji.(takich.jak.reumatologia.czy.
gastroenterologia),.choć.coraz.częściej.wskazuje.się.na.braki.personelu.
pielęgniarskiego.niektórych.specjalizacji..Konsekwencją.braku.personelu.
jest.konieczność.zmiany.sposobu.pracy.oraz.wzrost.znaczenia.metod.or-
ganizacji.pracy.gwarantujących.optymalne.wykorzystanie.ograniczonych.
zasobów.ludzkich12.
Relacje.z.pacjentami.wynikają.z.istniejącej.asymetrii.informacji.i.wła-
dzy..Obecnie.wskazuje.się.jednak.na.wzrost.oczekiwań.ze.strony.pacjen-
tów.odnośnie.do.sposobu.świadczenia.usług.i.jakości.procesu.leczenia..
Wynika.to.ze.wzrostu.konsumpcjonizmu.społeczeństwa,.jak.również.
większej.dostępności.do.informacji.o.jakości.opieki.świadczonej.przez.
jednostki.ochrony.zdrowia13..czynnik.ten.nabiera.znaczenia.w.przypadku.
usług.finansowanych.bezpośrednio.przez.pacjentów,.zakłady.pracy.lub.
komercyjne.firmy.ubezpieczeniowe,.jak.również.świadczeń.o.relatywnie.
dużej.dostępności.(np..świadczeń.nielimitowanych).
Obok.personelu.medycznego.do.podstawowych.grup.zasobów.nie-
zbędnych. przy. świadczeniu. opieki. zdrowotnej. zaliczane. są. produkty.
lecznicze.i.wyroby.medyczne,.a.także.aparatura.medyczna..Dynamiczne.
zmiany.w.obszarze.farmakoterapii,.wzrost.liczby.i.rodzajów.świadczeń.
wykonywanych.w.ramach.opieki.krótkoterminowej.(w.tym.tzw..chirurgii.
jednego.dnia),.a.także.przepisy.ustawy.o.zamówieniach.publicznych14.
powodują.konieczność.świadomego.planowania.zużycia.tych.zasobów.
i.kształtowania.relacji.z.dostawcami.leków,.wyrobów.medycznych.oraz.
sprzętu.ze.strony.zarządzających.podmiotami.leczniczymi.
11.
.A..McBride,.P..Hyde,.Zarządzanie zasobami ludzkimi w opiece zdrowotnej.
(w:).K..Walshe,.J..Smith.(red.),.Zarządzanie w opiece zdrowotnej...,.s..299.
12.
.D..Evans,.Zarządzanie w krótkoterminowej opiece szpitalnej.(w:).K..Walshe,.
J..Smith.(red.),.Zarządzanie w opiece zdrowotnej...,.s..182–186.
14.
13.
.Ibidem,.s..137.
.Obligatoryjne.dla.samodzielnych.publicznych.zakładów.opieki.zdrowotnej.na.
mocy.ustawy.z.dnia.29.stycznia.2004.r..–.Prawo.zamówień.publicznych.(tekst.jedn.:.
Dz..U..z.2010.r..Nr.113,.poz..759.z.późn..zm.).
Pobierz darmowy fragment (pdf)
