Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00022 003972 21521844 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Zofia Romanowiczowa - ebook/pdf
Zofia Romanowiczowa - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego Język publikacji: polski
ISBN: 9788379699414 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> edukacja
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Prezentowana publikacja jest poświęcona życiu i pisarstwu Zofii Romanowiczowej (1922–2010). Składają się na nią trzy części. Pierwszą stanowi szkic biograficzny, oparty na wypowiedziach pisarki, rozmowach z nią i jej korespondencji oraz uwzględniający różnorodne opracowania; wykorzystano w nim zarówno źródła publikowane, jak i niepublikowane (m.in. zawarte w toruńskim Archiwum Emigracji). Część druga dotyczy recepcji szeroko rozumianej twórczości pisarskiej Romanowiczowej: literackiej, paraliterackiej, metaliterackiej i przekładowej (ujęcie to, w zamierzeniu obiektywne, nie jest wolne od komentarzy i dopowiedzeń autora opracowania). Natomiast część trzecia zawiera w zamierzeniu kompletną bibliografię podmiotową i przedmiotową życia oraz twórczości Romanowiczowej. Książka ta, dokumentująca życie i dzieło wybitnej pisarki, jest przywróceniem jej nie tylko do badań literaturoznawczych, ale i współczesnej świadomości kulturowej. Jednocześnie stanowi przyczynek do dziejów polskiej krytyki literackiej, zwłaszcza emigracyjnej.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Arkadiusz Morawiec – Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny Katedra Literatury Polskiej XX i XXI wieku, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź RECENZENT Krzysztof Dybciak REDAKTOR INICJUJĄCY Urszula Dzieciątkowska REDAKTOR WYDAWNICTWA UŁ Katarzyna Gorzkowska SKŁAD I ŁAMANIE MUNDA – Maciej Torz PROJEKT OKŁADKI Studio 7A Zdjęcie wykorzystane na okładce: Zofia Romanowiczowa, początek lat 50 ze zbiorów Archiwum Emigracji w Bibliotece Uniwersyteckiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu © Copyright by Arkadiusz Morawiec, Łódź 2016 © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2016 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.07071.15.0.M Ark. wyd. 23,6; ark. druk. 31,125 ISBN 978-83-7969-537-9 e-ISBN 978-83-7969-941-4 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. (42) 665 58 63 „Romanowiczowa urosła nie tylko na wielką damę polskiej literatury, dziś można chyba nazwać ją pierwszą damą, first lady, naszej beletrystyki i nie tylko emigracyjnej” (Józef Wittlin, Sono felice…, 1975) Moim Bliskim SPIS TREŚCI Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 I. Szkic biograficzny Radom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skarżysko-Kamienna – Kielce – Pińczów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ravensbrück – Neu-Rohlau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Niemcy – Włochy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Paryż. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lailly-en-Val . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Recepcja twórczości Juwenilia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poezja więzienna i obozowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Baśka i Barbara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przejście przez Morze Czerwone. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Słońce dziesięciu linii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szklana kula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Próby i zamiary. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Łagodne oko błękitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groby Napoleona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sono felice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skrytki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Na Wyspie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruchome schody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trybulacje proboszcza P. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Twórczość przekładowa, teksty naukowe, eseistyka i publicystyka Od (krytycznoliterackich) szkiców do (akademickiej) syntezy. Lata ostatnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 29 30 35 40 64 67 72 92 125 151 164 175 188 204 214 232 257 270 278 291 306 10 III. Bibliografia 1937–2013 Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykaz uwzględnionych czasopism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bibliografia podmiotowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bibliografia przedmiotowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spis fotografii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Indeks utworów Zofii Romanowiczowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Indeks utworów przetłumaczonych przez Zofię Romanowiczową Indeks osobowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 335 341 409 469 471 479 485 Spis treści WSTĘP Prezentowane opracowanie poświęcone jest życiu oraz, w głównej mierze, pisarstwu Zofii Romanowiczowej, z  domu Górskiej (1922– 2010). Składają się na nie trzy zasadnicze części. Pierwszą stanowi szkic biograficzny, oparty na wypowiedziach pisarki, rozmowach z nią i  jej korespondencji oraz uwzględniający różnorodne opracowania. Wykorzystano w nim zarówno źródła publikowane, jak i niepubliko- wane (m.in. zawarte w toruńskim Archiwum Emigracji)1. Część druga dotyczy recepcji szeroko rozumianej twórczości pisarskiej Romano- wiczowej: literackiej, paraliterackiej, metaliterackiej i  przekładowej2 (ujęcie to, w zamierzeniu obiektywne, nie jest wolne od komentarzy, względnie dopowiedzeń autora niniejszego opracowania)3. Natomiast 1 Wśród dokumentów biograficznych uwzględniono również korespon- dencję autora niniejszej książki z Zofią Romanowiczową oraz przeprowadzo- ną przez niego, 7 XII 2002 r. w Paryżu, kilkugodzinną rozmowę z pisarką, opublikowaną tylko we fragmencie: O  wojnie, obozach i  pisaniu. [Z  Zofią Romanowiczową] rozm. Arkadiusz Morawiec. „Odra” 2010, nr 6, s. 28–34. Oba te dokumenty, zbiór listów pisarki oraz zapisana na taśmie magnetofo- nowej rozmowa, są w posiadaniu autora. 2 W  części tej nie uwzględniono natomiast, niezbyt obfitej, twór- czości radiowej pisarki, albowiem praktycznie nie zyskała ona rezonansu. Jego zaledwie skromne ślady stanowią: uzyskane przez Romanowiczową w  1954  r. wyróżnienie w  konkursie Radia Wolna Europa „Głos Wolnej Polski” na słuchowisko radiowe dla Teatru Wyobraźni (za napisany wspólnie z Władysławem Wantułą utwór Świnka przeszła Pireneje) oraz ta oto opinia Janusza Kowalewskiego: „Nie pozwoliła się [Romanowiczowa] zwieść poku- som radiowym, idzie swoją drogą. I osiąga [jako pisarka] doskonałe wyniki” (tenże: Emigracyjny polonez poezji i  prozy. „Dodatek Literacki »Ostatnich Wiadomości«” 1968, nr 6, s. 1). 3 W tym miejscu autor, niegdyś zdecydowany literaturoznawca-antypo- zytywista, winien jest wyjaśnienie. Otóż pierwotnym jego zamierzeniem było stworzenie monografii twórczości Zofii Romanowiczowej – praca, w której rolę zasadniczą odgrywałby czynnik interpretacyjny. Autor nie zarzucił całko- wicie tego zamysłu, czego śladem są wspomniane komentarze, jednak przede wszystkim, nieco na przekór – w związku z dominującymi w ostatnim czasie w literaturoznawstwie, by tak rzec, „przerostami interpretacyjnymi” (niegdyś 12 część trzecia zawiera możliwie pełną bibliografię podmiotową oraz przedmiotową życia i twórczości Romanowiczowej. Część bibliograficzna opracowania zasadniczo nie obejmuje mate- riałów odnoszących się do życia i działalności męża pisarki, Kazimie- rza Romanowicza (1916–2010). Zestawienia dotyczące stworzonych i kierowanych przez niego w Paryżu instytucji: składnicy książek i księ- garni Libella (1946–1993), wydawnictwa płytowego Pavilon Record Company4 (1953–1968), oficyny wydawniczej Libella (1956–1990) oraz Galerie Lambert (1959–1993) już istnieją5. Spośród materiałów dotyczących wymienionych instytucji, a  także traktujących o  córce pisarki, Barbarze Romanowicz (ur. 1950), wybitnej uczonej oraz jej mężu, Marku Jonikasie, wykazano w bibliografii wyłącznie te pozycje, Janusz Sławiński pisał o „zwłokach metodologicznych”) – postanowił osta- tecznie skupić się na dokumentowaniu, nie zaś na interpretacji. Stosunkowo łatwo bowiem, dzisiaj chyba nazbyt łatwo, być interpretatorem, a właściwie użytkownikiem rozmaitych ideologicznych „maszynek interpretacyjnych”, coraz trudniej natomiast być „pozytywistą”, w najlepszym tego słowa znacze- niu, tj. badaczem, który ponad przemijające (literaturoznawcze i ideologicz- ne) mody przedkłada fakty. Współcześni literaturoznawcy zdają się nazbyt lekceważyć to, co dostrzeżono już i odczytano przed nimi, często nie chce im się nawet zajrzeć do „Polskiej Bibliografii Literackiej” czy „Bibliografii Zawartości Czasopism”, o archiwach i zakurzonych bibliotecznych półkach nawet nie wspominając. W  konsekwencji odkrywają… lądy od dawna już znane. Szkoda, że tak się dzieje… 4 Jego współzałożycielem był Władysław Wantuła. 5 Ich autorką jest Aleksandra Olszewska. Są to publikacje: Wydawnictwo „Libella” – bibliografia; Wieczory autorskie w księgarni Libella; Pavilon Record Company – wytwórnia płyt; Wystawy w  Galerie Lambert (lata 1959–1988) (współaut. Mirosław Adam Supruniuk); Bibliografia publikacji poświęconych Libelli, Galerie Lambert oraz Zofii i Kazimierzowi Romanowiczom (bez prac na temat pisarstwa Zofii Romanowiczowej) (uzup. Anna Supruniuk). W: Libella. Galerie Lambert. Szkice i wspomnienia. Red. i oprac. Mirosław A. Supruniuk. Toruń 1998, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Zestawienia te wymagają jednak weryfikacji i uzupełnień – zob. Mirosław A. Supruniuk: Nowe rozdanie. Polskie artystki w Galerie Lambert Zofii i Kazimierza Romano­ wiczów. „Archiwum Emigracji” 2012, z. 1/2, s. 149. Wstęp 13 które bezpośrednio odnoszą się do Zofii Romanowiczowej, zawierając przynajmniej wzmiankę na jej temat, lub, jeśli wzmianki nie zawierają, w istotny sposób oświetlają jej życie oraz działalność zawodową i ar- tystyczną. W części bibliograficznej nie uwzględniono również manu- skryptów i maszynopisów, szerzej, materiałów niepublikowanych, za- równo autorstwa Romanowiczowej, jak i do niej się odnoszących. Ich najbogatszy zbiór znajduje się w Archiwum Emigracji w Bibliotece Uni- wersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W jego skład wchodzi m.in. Archiwum Zofii Romanowiczowej6 (zawierające pośród licznych ma- teriałów niedrukowane, młodzieńcze wiersze pisarki oraz rękopis nie- ukończonej powieści Uwertury), Archiwum Libelli i Galerie Lambert. Materiały związane z Romanowiczową znajdują się także w kolekcjach osobowych: Wacława Iwaniuka, Konstantego Aleksandra Jeleńskiego, Tamary Karren-Zagórskiej, Olgi Scherer oraz w Archiwum „Wiadomo- ści”7. Część archiwum Libelli i Galerie Lambert przechowuje ponadto Biblioteka Polska w Paryżu8. W bibliografii nie ujęto też – znajdujących 6 Dokumenty pochodzące z  Archiwum Zofii Romanowiczowej oznaczane są w  niniejszej książce zgodnie z  konwencją przyjętą przez Archiwum Emigracji: AE – Archiwum Emigracji, ZR – Archiwum Zofii Romanowiczowej, cyfra rzymska – numer segregatora. Całe archiwum pisar- ki zawarte jest w pięćdziesięciu segregatorach. 7 Zob. Zbiory i prace dotyczące emigracji i Polonii w Bibliotece Uniwersy­ teckiej oraz Książnicy Miejskiej w  Toruniu. Informator. Oprac. Mirosław Adam Supruniuk. Toruń 1999, Biblioteka Narodowa, Biblioteka Uniwer- sytecka w Toruniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; In­ wentarz Archiwum „Wiadomości” (1946–1981) oraz archiwów: „Wiadomości Polskich, Politycznych i  Literackich” (1940–1944), Nagrody „Wiadomości” (1958–1990) i Mieczysława Grydzewskiego (1939–1971). Oprac. Mirosław Adam Supruniuk, Aneta Jadowska i Marta Karpińska. Wstępem opatrzył Mirosław A. Supruniuk. Toruń 2006, Wydawnictwo Uniwersytetu Miko- łaja Kopernika. 8 Zob. Zofia Romanowicz: Resumé. W: Libella, Galerie Lambert. Szkice i wspomnienia, dz. cyt., s. 235; Ewa Rutkowska (kierowniczka działu rękopi- sów i archiwów Biblioteki Polskiej w Paryżu): listy elektroniczne do Arkadiu- sza Morawca z 19 IX i 1 X 2013 r. (w posiadaniu adresata; w drugim z tych listów Rutkowska pisze: „Archiwum Galerii zawiera dokumentację wystaw Wstęp 14 się w archiwum twórczości obozowej Aleksandra Kulisiewicza (stano- wiącego od 1990 r. własność United States Holocaust Memorial Mu- seum w Waszyngtonie) – rękopisów wierszy skomponowanych przez Romanowiczową (wówczas Górską) w  obozach koncentracyjnych Ravensbrück i Neu-Rohlau9. Bibliografię Zofii Romanowiczowej, zarówno podmiotową, jak i przedmiotową, uporządkowano chronologicznie, z podziałem na po- szczególne lata. W obrębie roku zastosowano układ alfabetyczny, przy czym w przypadku bibliografii podmiotowej jest on realizowany w ra- mach następujących, wyodrębnionych działów: Proza literacka10 I. II. Poezja10 i korespondencję wzajemną dotyczącą ich organizowania, wycinki prasowe, zdjęcia, zaproszenia… Są to materiały z lat sześćdziesiątych, siedemdziesią- tych i osiemdziesiątych”). 9 W archiwum tym znajdują się rękopisy (odnotujmy je w tym przy- pisie) następujących wierszy Górskiej: Jesienią, Modlitwa, Tak ciężko mi… (powst. w  Ravensbrück, 1942, rps na podst. zeszytu obozowego Heleny Soleckiej, sygn. PO/49), Choinka, Co dzień z pracy wracając, Nie gaśnij we mnie, W ogródku (powst. w Ravensbrück, ok. 1942–1943, rps na podst. ze- szytu obozowego Marii Masłowskiej, sygn. PO/49), Nie pamiętam (powst. w Ravensbrück, ok. 1942–1943, sygn. PO/49), *** [Obudź się serce moje rano…] (powst. w Neu-Rohlau, 15 IV 1945, sygn. PO/37), *** [Zamilkła nuta mazurka – otośmy stanęli…] (powst. w Neu-Rohlau, Wielkanoc [1 IV] 1945, sygn. PO/37). 10 Pod pojęciem „prozy literackiej” rozumie się tutaj utwory stricte lite- rackie, tj. posługujące się fikcją, względnie z wyeksponowaną funkcją estetycz- ną. Należy też dodać, że Romanowiczowa ma w swoim dorobku opowieści kryminalne, drukowane pod pseudonimami, w odcinkach, w ukazującym się w Brukseli w latach 1949–1950 tygodniku „Co tydzień powieść”. Były to małe- go formatu zeszyciki, liczące 18 stron każdy i zawierające jeden romans i jeden kryminał, ciągnące się przez kilka kolejnych numerów (przykładowe tytuły: Wieczór na przedmieściu, Morderca w  jasnym palcie). Romanowiczowa nie była jedynym autorem publikującym w tej serii. Tychże dokonań pisarki w bi- bliografii nie odnotowano, gdyż nie udało się rozszyfrować używanych przez nią pseudonimów („każda moja powieść była pod innym pseudonimem” Wstęp 15 Prace redakcyjne III. Teksty paraliterackie i nieliterackie11 IV. Programy telewizyjne i radiowe12 V. VI. Twórczość przekładowa (na język polski) VII. Przekłady utworów pisarki VIII. Wywiady i rozmowy z pisarką IX. Nagrody, wyróżnienia, odznaczenia13 W bibliografii przedmiotowej uwzględniono polskie i obcojęzyczne publikacje dotyczące życia i  twórczości Romanowiczowej: książki, rozdziały książek, artykuły, recenzje i  noty, ponadto zaś audycje radiowe, filmy oraz materiały ikonograficzne. Bibliografię sporządzono za okres od 1937 r., tj. od debiutu pisarki utworem Uśmiechasz się, Markizo…, ogłoszonym pod pseudonimem – stwierdza Romanowiczowa w  niepublikowanej rozmowie z  Arkadiuszem Morawcem przeprowadzonej 7 XII 2002 r. w Paryżu). Jadwiga Szmidt, kie- rowniczka Biblioteki Polskiej w Londynie, informuje (w liście elektronicznym do Arkadiusza Morawca z 11 III 2003 r., w posiadaniu adresata), iż niemoż- liwe jest odgadnięcie, pod którym z nazwisk ukrywała się Romanowiczowa. W  przywołanej rozmowie z  Morawcem pisarka nie zechciała ich ujawnić, względnie nie potrafiła tego uczynić; wprawdzie nie wyparła się tych publi- kacji, ale uznała je za nieistotne, tworzone dla zarobku. Danuta Kossowska stwierdziła jednak (w 1985 r.): „Szły do czytelników pod różnymi pseudoni- mami i dziś autorka rozpytuje wokoło i szuka tych niedocenionych »dzieci«. Jeżeli ktoś ma gdzieś na półce taką niby brukową, a na pewno dobrze napisaną powieść (dobry pisarz nie może pisać źle) niech ją prześle do »Libelli«. Zrobi przyjemność autorce” (taż: O paryskiej „Libelli”. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1985, nr 28, dod. „Tydzień Polski”, nr 5, s. 9). W Archiwum Zofii Romanowiczowej znajdują się listy Zdzisława Jagodzińskiego z  1 i  10 III 1993 r., adresowane do pisarki, potwierdzające, że – istotnie – próbowała ona dotrzeć do tych publikacji sprzed lat (AE/ZR/XLVII). 11 W tym teksty metaliterackie: naukowe i popularnonaukowe. 12 Odnotowano programy radiowe zrealizowane przez Romanowiczową, programy radiowe z jej udziałem, a także radiowe i telewizyjne adaptacje jej twórczości – zarówno oryginalnej, jak i przekładowej. 13 Tutaj (tj. w dziale IX), nie zaś w bibliografii przedmiotowej, wymie- niono również źródła dokumentujące owe wyrazy uznania. Wstęp 16 „Claudia” na łamach radomskiego czasopisma młodzieży szkół średnich „Głosy Sztubackie”, do końca roku 2013. Podstawą prezentowanego opracowania są następujące źródła bibliograficzne14: – Bartelski Lesław M.: Polscy pisarze współcześni 1939–1991. Lek­ sykon. Warszawa 1995, PWN (hasło Romanowiczowa Zofia); – Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. Słownik współcze­ snych pisarzy polskich. Seria 2. Oprac. zespół pod red. Jadwigi Czachow- skiej. T. 2. Warszawa 1978, Państwowe Wydawnictwo Naukowe (hasło Romanowiczowa Zofia); t. 3. Warszawa 1980, Państwowe Wydawnic- two Naukowe (hasło Romanowiczowa Zofia); – Bibliografia literatury tłumaczonej na język polski wydanej w la­ tach 1945–1976. Red. nacz. Stanisław Bębenek. [T.] 1. Warszawa 1977, Czytelnik; – Bibliografia publikacji poświęconych Libelli, Galerie Lambert oraz Zofii i Kazimierzowi Romanowiczom (bez prac na temat pisarstwa Zofii Romanowiczowej). Oprac. Aleksandra Olszewska. Uzup. Anna Supru- niuk. W: Archiwum Emigracji. Źródła i materiały do dziejów emigracji polskiej po 1939 roku. Pod red. Stefanii Kossowskiej i Mirosława A. Su- pruniuka. T. 3: Libella. Galerie Lambert. Szkice i  wspomnienia. Red. i oprac. Mirosław A. Supruniuk. Toruń 1998, Wydawnictwo Uniwer- sytetu Mikołaja Kopernika; – „Bibliografia Województwa Radomskiego” [za lata 1975– 1998]. Radom 1976–2004, Radomskie Towarzystwo Naukowe. – „Bibliografia Zawartości Czasopism”. Warszawa 1948–2004, Bi- blioteka Narodowa; „Artykuły z czasopism polskich (MARC 21, 2005–)” [online], http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=25 [do- stęp 31.12.2014]; – „Bulletin Critique du Livre Français” [za lata 1961, 1971, 2001, – Czachowska Jadwiga, Dorosz Beata: Literatura i krytyka poza cenzurą 1977–1989 (Bibliografia druków zwartych). Wrocław 1991, Wiedza o Kulturze; 2002]; 14 Wykazano tu pozycje najważniejsze, przy tym wyłącznie te, w któ- rych znaleziono jakiekolwiek zapisy dotyczące Romanowiczowej. Wstęp 17 – Czachowska Jadwiga, Maciejewska Maria Krystyna, Tyszkie- wicz Teresa: Literatura polska i teatr w latach II wojny światowej. Biblio­ grafia. T. 2. Wrocław 1984, Zakład Narodowy im. Ossolińskich (hasło Romanowiczowa Zofia); – Danilewicz-Zielińska Maria: Bibliografia: „Kultura” (1958– 1973), „Zeszyty Historyczne” (1962–1973), działalność wydawnicza (1959–1973). Paryż 1975, Instytut Literacki; – Danilewicz-Zielińska Maria: Bibliografia: „Kultura” (1974– 1980), „Zeszyty Historyczne” (1974–1980), działalność wydawnicza (1974–1980). Paryż 1981, Instytut Literacki; – Danilewicz–Zielińska Maria: Bibliografia: „Kultura” (1981– 1987), „Zeszyty Historyczne” (1981–1987), działalność wydawnicza (1981–1987). Paryż 1989, Instytut Literacki; – Inwentarz Archiwum „Wiadomości” (1946–1981) oraz archi­ wów: „Wiadomości Polskich, Politycznych i  Literackich” (1940–1944), Nagrody „Wiadomości” (1958–1990) i  Mieczysława Grydzewskiego (1939–1971). Oprac. Mirosław Adam Supruniuk, Aneta Jadowska i Marta Karpińska. Wstępem opatrzył Mirosław A. Supruniuk. Toruń 2006, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; – Jamrozek-Sowa Anna: Życie powtórzone. O pisarstwie Zofii Ro­ manowiczowej. Rzeszów 2008, Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza” (część Bibliografia (obszerny wybór)); – Kandziora Jerzy, Szymańska Zyta, przy współudz. Tokarzówny Krystyny: Bez cenzury 1976–1989. Literatura, ruch wydawniczy, teatr. Bibliografia. Pod red. Jerzego Kandziory. Warszawa 1999, Wydawnic- two Instytutu Badań Literackich; – Klimaszewski Bolesław, Nowakowska Ewa R., Wyskiel Woj- ciech: Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939–1980. Praca zbiorowa. Pod red. Bolesława Klimaszewskiego. Warszawa 1993, Inter- press (hasło Romanowiczowa Zofia); – Kłossowski Andrzej: Instytucja spełnionej nadziei. Paryska Li­ bella i  Galeria Lambert Zofii i  Kazimierza Romanowiczów. Warszawa 1994–1995, Biblioteka Narodowa; – Kowalik Jan: „Kultura” 1947–1957. Bibliografia zawartości tre­ ści, działalność wydawnicza (1946 – maj 1959). Paryż 1959, Instytut Literacki; Wstęp 18 – Kozarynowa Zofia: Przekłady z  języków obcych. W: Literatu­ ra polska na Obczyźnie 1940–1960. Praca zbiorowa. Wyd. staraniem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie pod red. Tymona Terleckiego. T. 2. Londyn 1965, B. Świderski; – „Kultura” [Paryż] 1996–2000 (zawartość poszczególnych tomów); – Kultura paryska [online], http://kulturaparyska.com [dostęp 31.12.2014]; – Literatura polska w przekładach 1990–2000. Pod red. Danuty Bilikiewicz-Blanc i Tomasza Szubakiewicza przy współpr. Beaty Capik i Anny Kozłowicz. Warszawa 2000, Biblioteka Narodowa; – Polonica zagraniczne. Bibliografia za okres od września 1939 do 1955 roku. T. 1–5 (t. 1 oprac. zespół pod red. Janiny Wilgat, t. 2–5 zred. Danuta Bilikiewicz-Blanc). Warszawa 1975–2003, Biblioteka Narodowa; – „Polonica Zagraniczne. Bibliografia” [za lata 1956–2006]. Warszawa 1960–2010, Biblioteka Narodowa; „Polonica zagranicz- ne [online], http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww. exe?BM=11 [dostęp 31.12.2014]; (1993–)” – „Polska Bibliografia Literacka” [za lata 1944–1988]. Wrocław 1957, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Warszawa 2000, Instytut Badań Literackich; „Materiał dostępny za lata 1988–2000” [online]: http://pbl.ibl.poznan.pl/dostep/ [dostęp 31.12.2014]; – Polskie Radio – serwis archiwalny „Radia Wolności” [online], http://www.polskieradio.pl/68,Radia-Wolnosci [dostęp 31.12.2014]; – „Przekłady literatury polskiej (1971–)” [online], http://mak. bn.org.pl/cgi-bin/makwww.exe?BM=29 [dostęp 31.12.2014]; – „Przewodnik Bibliograficzny. Urzędowy Wykaz Druków Wy- danych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. 1944–1947”. Warszawa 1955, Biblioteka Narodowa – Instytut Bibliograficzny; „Przewodnik Bibliograficzny. Urzędowy Wykaz Druków Wydanych w  Rzeczypo- spolitej Polskiej” [za lata 1946–2000]. Warszawa 1946–2001, Biblio- teka Narodowa – Instytut Bibliograficzny; „Przewodnik bibliogra- ficzny (MARC-21, 1973–)” [online], http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/ makwww.exe?BM=23 [dostęp 31.12.2014]; – „Rocznik Literacki” [za lata 1955–1984]. Warszawa 1956– 1991, Państwowy Instytut Wydawniczy; Wstęp 19 – Ryll Ludomira, Wilgat Janina: Polska literatura w przekładach. Bibliografia 1945–1970. Słowo wstępne Michał Rusinek. Warszawa 1972, Agencja Autorska (hasło Romanowiczowa Zofia); – Słownik pisarzy polskich na obczyźnie. „Pamiętnik Literacki”, t. 3 (1980) (hasło Romanowiczowa Zofia); – Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 r. Oprac. zespół pod red. Edmunda Jankowskiego. T. 4. Wrocław 1996, Zakład Narodowy im. Ossolińskich (hasło Romanowiczowa Zofia); – Supruniuk Anna, Supruniuk Mirosław Adam: Bibliografia: „Kultura” (1988–1996), „Zeszyty Historyczne” (1988–1996), działal­ ność wydawnicza (1988–1996). Paryż 1997, Instytut Literacki; – „Wiadomości” [Londyn] 1946–1981 (Wykaz treści za poszcze- gólne lata); – Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobiblio­ graficzny. Oprac. zespół pod red. Jadwigi Czachowskiej i  Alicji Sza- łagan. T. 7. Warszawa 2001, Wydawnictwa Szkolne i  Pedagogiczne (hasło Romanowiczowa Zofia); t. 10. Warszawa 2007, Fundacja „Aka- demia Humanistyczna”, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich (hasło Romanowiczowa Zofia); – Zbiory i prace dotyczące emigracji i Polonii w Bibliotece Uniwer­ syteckiej oraz Książnicy Miejskiej w Toruniu. Informator. Całość oprac. Mirosław Adam Supruniuk. Autorzy i  współaut. Anna Bogołowska [i in.]. Toruń 1999, Biblioteka Narodowa, Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; – Zieliński Jan (Kowalski Jan): Leksykon polskiej literatury emigra­ cyjnej. Wyd. 2 popr. i poszerz. Lublin [1990], FIS, Unipress (hasło Ro­ manowiczowa (Górska) Zofia); – „Życie” [Londyn] 1947–1959 (wykazy treści za poszczególne lata – zawarte w numerze ostatnim niektórych roczników). Autor opracowania przeprowadził kwerendy w Bibliotece Na- rodowej, Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, Bibliotece Pu- blicznej m.  st. Warszawy, Bibliotece Uniwersyteckiej w  Toruniu i znajdującym się w niej Archiwum Emigracji, w Bibliotece Uniwer- sytetu Łódzkiego, Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi, Miejskiej Bibliotece Pu- blicznej im. Józefa A. i Andrzeja S. Załuskich w Radomiu. Niemal Wstęp 20 całość materiału zawartego w  prezentowanej bibliografii została opisana z autopsji. Opis bibliograficzny książek został sporządzony według przepi- sów normy PN-82/N-01152.01 (z  późniejszą zmianą PN-N-01152- 1/A1: 1997), opis wydawnictw ciągłych – według PN-N-01152-2: 1997, opis dokumentów dźwiękowych – według PN-85/N-01152.07, opis filmów – według PN-N-01152-12: 1994, opis dokumentów elek- tronicznych – według PN-N-01152-13: 2000. Występujące w opisie skróty wyrazów i  wyrażeń typowych zredagowano zgodnie z  PN- -85/N-01158; rozwinięcie skrótów zamieszczono na początku biblio- grafii. W zakończeniu książki znajdują się trzy indeksy: indeks utworów Zofii Romanowiczowej, indeks utworów przez nią przetłumaczonych oraz indeks osób. Indeksy pierwszy i trzeci uwzględniają utwory oraz nazwiska pojawiające się we wszystkich partiach książki, tj. we Wstępie, w Szkicu biograficznym, w Recepcji twórczości i w Bibliografii, natomiast indeks drugi wyszczególnia jedynie utwory zawarte w części bibliogra- ficznej. Teksty pisarki podpisywane były – zarówno przez nią samą, jak i  przez redaktorów oraz wydawców – następująco: Zofia Górska, Z.  Górska, Z. G., Zofia Górska-Romanowiczowa, Zofia Gorska-Ro- manowicz, Zofia Romanowicz-Gorska, Z. R., najczęściej jednak Zofia Romanowiczowa, przy czym przekłady jej książek opatrzone są pod- stawową formą nazwiska: Romanowicz. Ponadto, publikując swoje pierwsze teksty, autorka używała pseudonimu „Claudia” oraz być może „Claudius”, zaś nieliczne recenzje wystaw prezentowanych w Galerie Lambert podpisała jako „Galerniczka”15. Nie znamy, niestety, o czym 15 Pseudonimem „Claudius” sygnowane są dwa wiersze (w  niniejszej bibliografii nieuwzględnione) wydrukowane w  numerze 3 (11) „Głosów Sztubackich” z 1937 r.: Ludzie oraz Przyjdźcie słowa. W liście do Arkadiusza Morawca z 17 X 2002 r. (list w posiadaniu adresata) Romanowiczowa stwier- dza: „»Claudia« i »Claudius« to faktycznie mój pseudonim”, jednak w roz- mowie przeprowadzonej z  nią przez Morawca 7 XII 2002 r. przyznała, że nie ma absolutnej pewności, czy „Claudius” należy do niej (zapis rozmowy w posiadaniu autora). Wiele lat wcześniej, w szkicu Moje „Próby i zamiary” Wstęp 21 już wspomniano, pseudonimów, którymi Romanowiczowa opatrywa- ła drukowane w odcinkach opowieści kryminalne. W przypisach do części pierwszej i drugiej opracowania nie poda- no miejsca wydawania czasopism; odpowiednie informacje zawarte są w części trzeciej – w Wykazie uwzględnionych czasopism. * * * Autor pragnie podziękować dr Annie Jamrozek-Sowie – za roz- mowę na temat twórczości Zofii Romanowiczowej; prof. Krzysztofowi Dybciakowi – za uwagi zawarte w recenzji wydawniczej; prof. Barba- rze Romanowicz – za cenne materiały ikonograficzne; Ewie Rutkow- skiej z Biblioteki Polskiej w Paryżu oraz Jadwidze Szmidt z Biblioteki Polskiej POSK w Londynie – za pomocne informacje. Za dostęp do materiałów związanych z pisarką oraz wyrażenie zgody na zamiesz- czenie w niniejszej książce ich reprodukcji autor wyraża wdzięczność dr. hab. Mirosławowi A. Supruniukowi z Archiwum Emigracji w To- runiu oraz Wojciechowi Sikorze ze Stowarzyszenia „Instytut Literacki Kultura”. Dziękuje też Bliskim – za wszystko, najserdeczniej. („Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1965, nr 253, dod. „Tydzień Polski”, nr 43, s. 5) Romanowiczowa stwierdziła, że „Claudia” to jedyny pseudo- nim, jakiego kiedykolwiek używała (nie jest to jednak stwierdzenie ścisłe, o czym przekonują wspomniane, opublikowane w 1964 r., recenzje podpi- sane: „Galerniczka”). Pseudonim „Claudius” najprawdopodobniej należy do jej szkolnej koleżanki, Wandy Polakowskiej (po wyjściu za mąż w 1942 r. – Szczawińskiej). Wstęp Część I SZKIC BIOGRAFICZNY Radom Felicja Zofia Romanowicz, z domu Górska, na co dzień uży- wająca drugiego imienia1, przyszła na świat w  Radomiu 18 paź- dziernika 1922 r. jako córka Zygmunta Górskiego (ur. 10 grudnia 1897 r. w  Radomiu), urzędnika w  przedsiębiorstwie prywatnym i Marianny ze Stolińskich (ur. 1 grudnia 1898 r. we wsi Goździków, położonej między Przysuchą a  Opocznem). Została ochrzczona 3 grudnia tego samego roku w miejscowym kościele pw. Opieki Naj- świętszej Maryi Panny. Jej rodzicami chrzestnymi byli Kazimierz Stoliński (brat matki) oraz Feliksa Lisicka (siostra ojca)2. Felicja 1 Romanowiczowa po raz pierwszy wspomniała o sobie jako o Felicji bardzo późno, w felietonie opublikowanym w 1999 r. (taż: List z Burgundii. Wybory europejskie. „Odra” 1999, nr 9, s. 121). Jeszcze później te faktycz- ne dane osobowe, dotyczące imion, uwzględnili badacze – zob. Katarzyna Chmielewska: Twórczość poetycka Zofii Górskiej­Romanowiczowej. „Studia Filologiczne Akademii Świętokrzyskiej”, t. 15 (2002), s. 171, przyp. 1; Mał- gorzata Ptasińska-Wójcik: Inwigilacja Instytutu Literackiego przez Służbę Bez­ pieczeństwa w  czasach Gomułki. W: Aparat bezpieczeństwa wobec emigracji politycznej i Polonii. Pod red. Ryszarda Terleckiego. Warszawa 2005, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Pol- skiemu, s. 156; Anna Jamrozek-Sowa: Życie powtórzone. O  pisarstwie Zofii Romanowiczowej. Rzeszów 2008, Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza”, s. 377; Alice-Catherine Carls: „In memoriam” Felicja Zofia Górska Ro­ manowicz (1922–2010). „Archiwum Emigracji” 2010, z. 1/2, s. 343. 2 Zob. Anna Jamrozek-Sowa: Życie powtórzone…, dz. cyt., s. 377 (tutaj cytowany jest akt chrztu). Zawarty w książce Jamrozek-Sowy rozdział Zofia Romanowiczowa – biogram (s. 377–425) jest najrzetelniejszym z istniejących źródłem informacji na temat biografii pisarki. W prezentowanym w niniej- szym opracowaniu biogramie wykorzystano ustalenia badaczki, zwłaszcza dotyczące rodzinnych koligacji oraz młodości Zofii Górskiej. 24 Zofia3 miała dwie siostry – Helenę (ur. 1925)4 i Barbarę (ur. 1928) – oraz trzech braci: Tadeusza (ur. 1932), Andrzeja (ur. 1938)5 i Zyg- munta (ur. 1941), urodzonego już po śmierci ojca. Ojciec przyszłej pisarki od najmłodszych lat związany był z ideą niepodległości Polski. W  1905 r. uczestniczył w  strajku szkolnym, w roku 1914 został członkiem Radomskiej Organizacji Niepodległo- ściowej. W  czasie pierwszej wojny światowej działał w  Polskiej Or- ganizacji Wojskowej. Do 1921  r. służył w  szeregach Wojska Polskiego, kształcąc się w trakcie służby w Szko- le Oficerów Rachunkowych. Następnie, w cywilu, praco- wał jako urzędnik, najpierw prawdopodobnie w  radom- skim magistracie, później zaś, od drugiej połowy lat dwudziestych, jako głów- ny buchalter w  radomskiej fabryce Wyrobów Szamo- towych i  Kamionkowych „Marywil”. Matka Zofii ukończyła Szkołę Ochronia- rek (tj. przedszkolanek). Fot. 1. Zygmunt i Marianna Górscy z córkami, Barbarą i Zofią (z prawej), ok. 1929 r. Rodzice Zofii mieszka- li w  Radomiu w  kamienicy przy ulicy Żeromskiego 82 (budynek ten dziś już nie 3 W dalszej partii prezentowanej książki w odniesieniu do pisarki uży- wane jest imię Zofia. 4 Helena zmarła bardzo wcześnie, w 1926 r. (w akcie zgonu widnieje imię Halina, zaś na nagrobku Hania). 5 Zofia poświęciła temu, zmarłemu w  1940 r., bratu niezatytułowany wiersz: *** [Już umarł, oczy stygną…], opatrzony datą 9 III 1940 (maszyno- pis, AE/ZR/III). I. Szkic biograficzny
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Zofia Romanowiczowa
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: