Darmowy fragment publikacji:
Autorzy: Ewa Michalska, Marcin Michalski
Redaktor prowadzący: Maciej Żemojtel
Redakcja: Maria Kula
Korekta: Agnieszka Szmuc
Zdjęcie na okładce: © Ldambies | Dreamstime.com
Opracowanie kartograficzne: Grzegorz Marchut
Źródło pochodzenia danych kartograficznych:
© OpenStreetMap contributors
www.opendatacommons.org/licenses/odbl
Koncepcja graficzna serii: PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN | Paweł Panczakiewicz
Projekt okładki i strony tytułowej: MAZAKI STUDIO | Konrad Rządowski
Skład: Magdalena Suchy-Polańska
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej
publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, foto-
graficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje
naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi
ich właścicieli.
Autor oraz wydawnictwo Helion dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były
kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za
związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz wydawnic-
two Helion nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wy-
korzystania informacji zawartych w książce.
Wydawnictwo Helion
ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice
tel.: 32 2309863
e-mail: redakcja@bezdroza.pl
księgarnia internetowa: http://bezdroza.pl
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres:
http://bezdroza.pl/user/opinie/?bewac1
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydanie I
ISBN: 978-83-246-6731-4
Copyright © Helion, 2013
SPIS TREŚCI
4
Indeks atrakcji turystycznych
17
Atlas Warszawy
45
Historia Warszawy
61
Atrakcje Warszawy
187
Informacje praktyczne
•
•
•
Kup książkę
Poleć książkę
Oceń książkę
Księgarnia internetowa
•
Lubię to!
•
Nasza społeczność
Kup książkę
Poleć książkę
Kup książkę
Poleć książkę
Kup książkę
Poleć książkę
Historia Warszawy
Od początków miasta do potopu...
Od początków miasta do potopu szwedzkiego
Najstarszy gród na terenie obecnej stolicy istniał w X w. i znaj-
dował się na Bródnie. Nieco późniejsze osady to Kamion i Targo-
we Wielkie oraz wieś Solec, strzeżona przez XIII-wieczny gród wa-
rowny Jazdów, zniszczony w 1262 r. najazdem Litwinów pod wo-
dzą Mendoga, i 19 lat później przez wojów księcia płockiego Bo-
lesława II. Wskutek tego oraz zmiany koryta rzeki podjęto decy-
zję o założeniu nowego grodu – Warszowy, kilka kilometrów na
północ, w miejscu dzisiejszego Starego Miasta. Nie zachował się
dokument lokacyjny (z ok. 1300 r.) sankcjonujący założenie miasta
na prawie chełmińskim. Zasadźcami była grupa majętnych kup-
ców sprowadzonych prawdopodobnie z Torunia przez Bolesła-
wa II. Niektórzy przypisują budowę grodu bratu księcia, Konrado-
wi II, i datują ją na kilka lat wcześniej.
Teatr Wielki
ze Starym Miastem
w tle
© Tupungato | Shutterstock.com
Gród szybko stał się ważnym ośrod-
kiem handlu i rybołówstwa, a także jed-
ną z siedzib książąt mazowieckich. Za-
sadźcy otoczyli miasto wałem ziemnym,
przekształconym w pierwszą linię mu-
rów obronnych; od strony rzeki dostępu
broniła skarpa. Zamek książęcy posiadał
własne obwarowania. Wraz z założeniem
miasta wzniesiono kościół farny św. Jana.
Na przełomie XIV i XV w. na środku ryn-
ku powstał ratusz, w którym urzędowa-
ła rada miejska.
Z czasem rosło znaczenie polityczne mia-
sta. W 1339 r. odbył się tu proces warszaw-
ski przed trybunałem papieskim, między
Koroną Królestwa Polskiego a zakonem
krzyżackim. Do końca XV w. liczba lud-
ności wzrosła z kilkuset mieszkańców do
niespełna pięciu tysięcy.
W 1413 r. książę Janusz I Starszy zdecydo-
wał o ustanowieniu Starej Warszawy sto-
licą księstwa mazowieckiego. Zacho-
wał się nadany wówczas przez niego do-
kument powtarzający prawo lokacyjne.
Wkrótce potem otrzymała ona podwój-
ną linię murów obronnych, baszty i fosę,
a kościół św. Jana został podniesiony do
rangi kolegiaty.
Intensywny rozwój miasta sprawił, że
pod koniec XIV w. ograniczona murami
Kup książkę
46
Poleć książkę
Kup książkę
47
Poleć książkę
WarSZaWa
Historia Warszawy
Od początków miasta do potopu...
przestrzeń stała się za mała. W 1408 r. Janusz I nadał przywilej lo-
kacyjny, tzw. Nowej Warszawie, położonej na północ od pierwot-
nej i nigdy nie otoczonej murami miejskimi. Jej oś tworzyły ulice:
Freta i Zakroczymska, a centrum stanowił prostokątny rynek. Za-
łożone na regularnym planie miasto zasiedlała uboższa ludność.
Przez długie lata dominowały tu zabudowania drewniane, wśród
których wyróżniały się dwa murowane kościoły: św. Jerzego oraz
Najświętszej Marii Panny. O odrębności organizmu miejskiego sta-
nowiły: własna rada, osobny wójt i odmienny herb. administracyj-
ne połączenie obu miast nastąpiło w 1791 r.
Po bezpotomnej śmierci ostatnich książąt mazowieckich Warsza-
wa z całym Mazowszem została w 1526 r. przyłączona do Koro-
ny Królestwa Polskiego. 1569 r. awansowała politycznie jako miej-
sce sejmów walnych koronnych. W 1573 r. odbyła się tu pierw-
sza wolna elekcja nowego króla oraz konfederacja warszaw-
ska. W mieście, dogodnie położonym względem Krakowa i Wil-
na, coraz częściej przebywał dwór królewski. Po pożarze zamku
na Wawelu w 1596 r., Zygmunt III Waza podjął decyzję o prze-
niesieniu do Warszawy swojej rezydencji na stałe. Odtąd mia-
sto pełniło rolę stolicy kraju, choć faktyczna stołeczność nie zosta-
ła potwierdzona żadnym aktem prawnym i do 1795 r. przysługi-
wało jej miano miasta rezydencjonalnego Jego Królewskiej Mości.
Doniosłym wydarzeniem była oficjalna przeprowadzka królewska
Kolumna Zygmunta
© Bartlomiej K. Kwieciszewski |
Shutterstock.com
Plac Zamkowy
© mexrix | Shutterstock.com
w 1611 r., która spowodowała napływ
magnatów i szlachty. Przybysze wznosi-
li pałace i dwory już poza obrębem mu-
rów miejskich.
Oblicze Warszawy zmieniło się za spra-
wą wybudowanego w latach 1606–07
drewnianego wodociągu, wybrukowa-
nia ulic, a także klęsk żywiołowych, do
których należał huragan oraz wielki po-
żar. Odrodzone miasto w miejsce gotyc-
ko-renesansowych kamieniczek zyska-
ło barokowy koloryt. W tym czasie po-
wstały kościoły Jezuitów, Dominikanów
oraz św. Benona. Nowe granice miasta
wyznaczyły ziemne wały obronne, z lat
1621–24, obejmujące przestrzeń 125 ha.
Ważną rolę w systemie fortyfikacyjnym
spełniał arsenał rzeczpospolitej.
Na Pradze właścicielami gruntów z karcz-
mami, browarami, żupą solną i spichle-
rzami byli Zamoyscy, Leszczyńscy i Ka-
zanowscy; dzięki nim uzyskała ona
w 1648 r. prawa miejskie.
Szczególny pierścień tworzyły wzno-
szone wokół Starego i Nowego Miasta
prywatne miasteczka magnackie zwa-
ne jurydykami. Lokowane na gruntach
podmiejskich, na prawach chełmińskim
i magdeburskim, wydzielone były spod
działania sądownictwa i administra-
cji miejskiej oraz zwolnione z opłat na
rzecz stolicy. Posiadały własne prawa,
zwyczaje, straże, ratusze, a nawet herby.
Stanowiły poważną konkurencję gospo-
darczą, wprowadzając podział na War-
szawę magnacką i mieszczańską. roz-
bijały strukturę organizmu miejskiego,
utrudniając jego regularny rozwój te-
rytorialny oraz gospodarczy. Powo-
dowały trudności w administrowa-
niu, uniemożliwiając np. rozplano-
wanie układu dróg. Z drugiej stro-
ny przyczyniły się do rozwoju te-
rytorialnego miasta oraz wzro-
stu wielu gałęzi rzemiosła.
Kup książkę
48
Poleć książkę
Kup książkę
49
Poleć książkę
WarSZaWa
ul. Dewajtis 3
6, 17 (przystanek: „UKSW”)
103, 121, 181, N46
(przystanek: „UKSW”)
http://www.lasbielnski.pl.
K Kościół pokamedulski
Kościół Sakramentek
34
Kościół pokamedulski
Do wzniesionego przez kamedułów kościoła, będącego perłą baroku,
pielgrzymowali królowie polscy. Jego białe wnętrze zdobią rokoko-
we sztukaterie, w kaplicach wiszą obrazy przypisywane Franciszkowi
smuglewiczowi, w zakrystii zachowały się XVII-wieczne freski Miche-
langela Palloniego, a przy ołtarzu znajduje się serce fundatora, króla
Michała Korybuta wiśniowieckiego. Obiektem szczególnego kultu
był przeniesiony tu w 1673 r. z kolegiaty św. Jana obraz przedstawia-
jący św. Bonifacego. Na pamiątkę tego wydarzenia co roku odbywa
się odpust. w czasach saskich zaczęto organizować tu huczne festyny
i aż do XX stulecia Las Bielański był znanym miejscem weekendowych
rozrywek. Nieopodal przypływał statek, a na miejscu były karuzele,
huśtawki i strzelnice. Po II wojnie światowej tradycję tę kontynuował
utworzony w 1950 r. Park Kultury, ale wraz z powstaniem rezerwatu
place zabaw zostały zlikwidowane. Obecnie rozrywki dostarczają: cen-
trum kultury Dobre Miejsce oraz Piwnica artystyczna zorganizowana
w podziemiach kościoła, w której odbywają się wystawy, spektakle
oraz koncerty muzyki jazzowej i piosenki literackiej w wykonaniu za-
praszanych tu najznakomitszych gwiazd. Przy wschodniej ścianie, na
zewnątrz świątyni, znajduje się grób stanisława staszica. Obok kościo-
ła jest 13 eremów, czyli małych domków, w których mnisi żyli w po-
jedynkę. To właśnie tu Henryk sienkiewicz ulokował fragment akcji
Trylogii, kiedy Michał wołodyjowski po śmierci narzeczonej szukał
ukojenia w życiu zakonnym. w jednym z eremów otwarte zostało
muzeum poświęcone historii zlokalizowanego obok Uniwersytetu
Kardynała stefana wyszyńskiego.
Rynek Nowego Miasta 2
116,178, 222, 227, N44
(przystanek: Franciszkańska);
180, 503 (przystanek:
Pl. Krasińskich); 118, 185
(przystanek: Sanguszki)
http://www.benedyktynki-
sakramentki.org
35
Kościół Sakramentek
5 E7
Charakterystycznym elementem 79 Rynku Nowego Miasta jest
kościół sakramentek pod wezwaniem św. Kazimierza. Dominuje nad
placem dzięki wspaniałej kopule i latarni. Pierwotnie był rezydencją
magnacką, która została odkupiona przez królową Marię Kazimierę
sobieską (zwaną Marysieńką) i zamieniona na kościół dla upamięt-
nienia zwycięstwa pod wiedniem oraz z przeznaczeniem na mauzo-
leum rodzinne. w ufundowanym w 1688 r. przybytku umieszczono
sprowadzony z Francji zakon panien sakramentek. Barokowy budy-
nek o centralnym założeniu wzniesiono na planie krzyża greckiego
i zwieńczono wspomnianą kopułą, osadzoną na ośmiobocznym bęb-
nie. Kościół oddano do użytku w stanie surowym i dopiero w 1715 r.
konsekrowano ołtarz, zbudowany według zmodyfikowanych pla-
nów Tylmana z Gameren. 25 lat później wzniesiono utrzymany w ba-
rokowym stylu budynek klasztorny, ufundowany przez radziwiłłów
Kup książkę
100
Poleć książkę
Kup książkę
101
atrakcje warszawy
Kościół pokamedulski
fot. Ewa Michalska
Kościół Sakramentek na Rynku Nowego Miasta
© Artur Bogacki | Fotolia.com
Poleć książkę
warszawa
K Kościół Środowisk Twórczych
Kościół św. Aleksandra
atrakcje warszawy
Kościół Środowisk Twórczych, najmniejsza świątynia w Warszawie
fot. Maciej Żemojtel
w związku ze wstąpieniem do zakonu anny Katarzyny radziwiłł. Pod
koniec XVIII w. klasztor stracił większość dóbr, a w połowie XIX w. zo-
stał mocno uszkodzony na skutek pożaru wywołanego uderzeniem
pioruna. we wrześniu 1939 r. bombardowania ominęły go; podczas
powstania warszawskiego pełnił rolę szpitala polowego i znajdował
się pod ciągłym ostrzałem. zniszczony w 80 , we wrześniu 1944 r. po-
grzebał około tysiąc osób. Po wojnie został odbudowany. Nie zacho-
wało się jednak nic z historycznego wyposażenia oprócz barokowego
nagrobka z czarnego marmuru Marii Karoliny z sobieskich, wnuczki
króla. warto nadmienić, iż w prowadzonej przez zakon szkole nauki
pobierały Eliza Orzeszkowa i Maria Konopnicka.
36
Kościół Środowisk Twórczych
5 F7
Temu najmniejszemu kościołowi w stolicy patronują św. andrzej
apostoł, którego relikwie od 2003 r. znajdują się w sanktuarium, oraz
św. brat albert Chmielowski – artysta malarz i powstaniec stycz-
niowy, mieszkający w młodości w warszawie, który jako zakonnik
poświęcił życie biednym i bezdomnym. Gmach świątyni został
wzniesiony na początku XVIII w. dla jezuitów z fundacji prymasa
Teodora Potockiego. sto lat później został przekazany w posiada-
nie panien kanoniczek. Podczas II wojny światowej działał w nim
szpital powstańczy, po czym został zniszczony, a w latach 50. czę-
ściowo rozebrany pod budowę bloku mieszkalnego. zrekonstru-
owano go dopiero w 1999 r., a w 2011 r. odsłonięto tu ołtarz bło-
gosławionego Jana Pawła II.
37
Kościół św. Aleksandra
10 H9
w 1818 r. rozpoczęto budowę świątyni pod wezwaniem św. alek-
sandra, finansowaną ze składek społecznych na pamiątkę wjazdu
do warszawy i koronacji na króla Polski cara rosji. Świątynia po-
sadowiona jest w centralnej części placu Trzech Krzyży. Korpus
przybytku stanowi duża rotunda, przykryta kopułą, z portykami
po dwóch przeciwległych stronach, nawiązująca do antycznego
Panteonu. Pod koniec XIX w. gmach został rozbudowany według
koncepcji Józefa Piusa Dziekońskiego, zmieniającej całkowicie jego
charakter na neorenesansowy. Pod nim urządzono olbrzymią kryp-
tę podziemną. Niemal całkowicie zniszczony w 1944 r. (zachował
się jedynie dolny kościół przykryty małym tarasem ze stopniami),
został odbudowany zgodnie z pierwotnym, klasycystycznym za-
łożeniem. wnętrze świątyni nie zachowało oryginalnego wystro-
ju, ocalała jedynie barokowa rzeźba z białego marmuru przedsta-
wiająca Chrystusa w grobie oraz kilka epitafiów.
pl. Teatralny 18
111, 116, 174, 175, 178, 180,
195, 222, 410, 503, N44
(przystanek: Pl. Teatralny)
http://www.dst.waw.pl
ul. Książęca 21
108, 116, 118, 127, 151, 166,
180, 195, 222, 503, E-2, N33,
N83 (przystanek: Pl. Trzech
Krzyży)
http://www.swaleksander.pl
Kup książkę
102
Poleć książkę
Kup książkę
103
Kościół św. Aleksandra
© Marcin Chodorowski Fotolia.com
Poleć książkę
warszawa
K Kościół św. Anny
atrakcje warszawy
ul. Krakowskie Przedmieście 68
18, 20, 23, 26
(przystanek: Stare Miasto)
116, 175, 178, 180, 195, 222,
444, 503, N44 (przystanek:
Pl. Zamkowy); 160, 190, 226,
512, 527, 718, 738, 805
(przystanek: Stare Miasto)
http://www.swanna.waw.pl
38
Kościół św. Anny
5 F8
Przy Krakowskim Przedmieściu stoi pobernardyński kościół
św. anny, ufundowany w 1454 r. sumptem księżnej mazowieckiej
anny Fiodorówny, a obok, przebudowana na neorenesansową
przez Chrystiana Piotra aignera, dzwonnica (obecnie pełniąca
także rolę wieży widokowej) fundacji anny Jagiellonki z 1582 r.
Pomiędzy kościołem a dzwonnicą znajduje się kapliczka z figurą
Matki Boskiej z 1642 r.
Kościół powstał przy drugim klasztorze bernardynów w Polsce.
znaczenie obu placówek było tak wielkie, ze przedmieście war-
szawy, na którym powstał zaczęto nazywać „bernardyńskim” lub
„krakowskim”, a z biegiem lat utarła się ta druga nazwa.
Świątynia – będąca obecnie kościołem akademickim – zachowała
wiele elementów gotyckich: oszkarpowanie, prezbiterium, portal,
fragmenty wieży oraz relikty murów, a w korytarzu wiodącym do
klasztoru także późnogotyckie sklepienie kryształowe. w 2. poł.
XVII w. dzięki królowi Janowi Kazimierzowi i mieszczanom war-
szawskim otrzymała barokowy kształt. Klasycystyczną fasadę au-
torstwa Chrystiana Piotra aignera i stanisława Kostki Potockiego,
zdobną rzeźbami dłuta Jakuba Monaldiego, zawdzięcza dotacji
stanisława augusta Poniatowskiego oraz zamożnego mieszcza-
nina, który uwiecznił tu swoje nazwisko.
w połowie XX w. świątyni groziło zawalenie z powodu osuwania się
skarpy, wywołanego przez drążenie tunelu trasy w-z. Przeprowadzo-
no wówczas pionierskie na skalę światową działania ratownicze – za-
stosowana została autorska metoda elektrolitycznego scalania grun-
tu opracowana przez prof. romualda Cebertowicza.
wnętrze kościoła kryje bogaty, barokowy wystrój z iluzjonistyczną
polichromią, XVIII-wieczne ołtarze, ambonę i organy, a także in-
tarsjowane konfesjonały, szafy i drzwi w zakrystii wykonane przez
brata Paschalisa scholtza oraz rokokowy nagrobek Jerzego Do-
minika Lubomirskiego.
zrekonstruowana klasycystyczna kaplica Najświętszej Maryi Panny
Loretańskiej, ufundowana przez Tomasza zamoyskiego w latach
1832–37 według planów Henryka Marconiego, wzniesiona została
dla figury przeniesionej ze zburzonego kościoła Bernardynów na
Pradze. Druga, wczesnobarokowa kaplica ma znacznie starszy
rodowód i poświęcona jest błogosławionemu władysławowi
z Gielniowa, patronowi warszawy. w kruchcie świątyni znajdują
się liczne tablice kommemoratywne.
3 czerwca 1979 r. kościół św. anny odwiedził, podczas swojej
pierwszej pielgrzymki do ojczyzny, papież Jan Paweł II. zdarzenie
to upamiętnia tablica przy wejściu do świątyni.
Kościół św. Anny – świątynia akademicka Warszawy
Kup książkę
104
Poleć książkę
Kup książkę
105
© rubiphoto | Shutterstock.com
Poleć książkę
warszawa
Z
Zamek Ujazdowski
atrakcje warszawy
ul. Jazdów 2
116, 138, 143, 151, 166, 180,
182, 187, 188, 195, 222, 411,
502, 503, 514, 520, 523, 525,
E-2, N25, N75 (przystanek: Pl.
Na Rozdrożu)
22 6281271
http://www.csw.art.pl
wt.–czw. i sb.–nd.
12.00–19.00, pt. 12.00–21.00
N 12 zł, U 6 zł, rodzinny 20 zł,
w czw. wstęp wolny.
tak
92
Zamek Ujazdowski
11 I11
Dawniej na tych terenach znajdował się średniowieczny gród Jaz-
dów, a później założenie obronno-parkowe Ujazdów, sięgające swy-
mi początkami czasów książęcych, kiedy należało do władców ma-
zowieckich. włości te obejmowały współczesny 45 park Łazien-
kowski, Belwederski, przy agrykoli, 63 Ogród Botaniczny oraz
aleje Ujazdowskie. Na początku XVI w. mieszkała tu księżna anna
radziwiłłówna z synami stanisławem i Januszem. 30 lat później
królowa Bona sworza wzniosła obszerny, drewniany dwór z przy-
ległościami, w którym zamieszkała. w 1624 r. na polecenie króla
zygmunta III wazy rozpoczęto budowę murowanego zamku, zlo-
kalizowanego w pewnej odległości od dawnego grodu książęcego.
Pracami kierował Mateusz Castelli. zdewastowana w okresie wo-
jen szwedzkich budowla otrzymała nowy kształt dopiero w koń-
cu XVII stulecia za sprawą Tylmana z Gameren, pracującego na po-
lecenie stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Kolejną przebudo-
wę zainicjował stanisław august Poniatowski w 1766 r., zatrudniając
Dominika Merliniego, Efraima schroegera, Jana Bogumiła Plerscha
i Franciszka smuglewicza. Niezadowolony z efektów, przeznaczył
obiekt na koszary gwardii Pieszej Litewskiej; dobudowano wów-
czas nowe skrzydła pod kierunkiem stanisława zawadzkiego. Od
początku XIX w. do wybuchu II wojny światowej zamek był prze-
znaczony na szpital wojskowy. Pełnił tę funkcję również podczas
powstania warszawskiego.
w 1954 r. zdecydowano o rozebraniu murów budowli, spalonej
w 1944 r. Pozostały jedynie piwnice i koncepcje ich zagospodarowa-
nia. w latach 60. XX w. część istniejących pawilonów przeznaczono na
magazyny. w 1974 r. zdecydowano o odbudowie zamku. został zre-
konstruowany w swym pierwotnym, wczesnobarokowym kształcie.
Obecnie w zamku mieści się Centrum Sztuki Współczesnej. To
miejsce nie tylko prezentacji i dokumentacji współczesnej sztuki,
ale również jej tworzenia. Obszar zainteresowań Cws jest bardzo
obszerny. Obejmuje: malarstwo, rzeźbę, grafikę, rysunek, instala-
cję, sztukę obiektu, performance, fotografię, sztukę komputerową
i wideo, dźwięk, multimedia, film i teatr. sednem jego działalności
jest ukazywanie tych różnorodnych dyscyplin w procesie ich prze-
mian podczas reagowania na aktualne światowe zjawiska kultural-
no-cywilizacyjne. Ekspozycja stała przedstawia Międzynarodową
Kolekcję sztuki współczesnej; ponadto odbywają się tu spektakle,
koncerty, wystawy, pokazy i prezentacje, spotkania autorskie, wy-
kłady, seminaria, warsztaty oraz pokazy filmowe realizowane przez
KINO.LaB, prezentujące światowy dorobek sztuki ruchomego ob-
razu, z naciskiem na twórczość niezależną.
Zamek Ujazdowski, widok od strony Agrykoli
Kup książkę
180
Poleć książkę
Kup książkę
181
© Marcin-linfernum | Shutterstock.com
Poleć książkę
warszawa
Pobierz darmowy fragment (pdf)