Darmowy fragment publikacji:
978-83-8012-193-5
Ruiny istnienia
Szkice o poetach mniej obecnych
nr 3047
Marian Kisiel
Ruiny istnienia
Szkice o poetach mniej obecnych
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2013
Redaktor serii: Historia Literatury Polskiej
Marek Piechota
Recenzent
Jolanta Pasterska
Spis treści
Poezja świadectwa
Ekstaza i płacz
Płacz i euforia
Między przepaściami
Norma Dnia i Pasja Nocy
Od autora 7
Wprowadzenie do Hymnów Józefa Wittlina 9
O jednej balladzie Emila Zegadłowicza 43
O dwóch wierszach śląskich Juliana Przybosia 59
Glosa do symboliki poetyckiej Tadeusza Sułkowskiego 81
O poezji Wilhelma Szewczyka 95
Noty o poezji Bogdana Czaykowskiego 113
O poezji Andrzeja K. Waśkiewicza 129
Nota bibliograficzna 149
Indeks osobowy 151
Summary 157
Resumé 159
Teleologia losu
Ruiny istnienia
— 5 —
Od autora
Ruiny istnienia… gromadzą artykuły o poetach polskich xx
wieku mniej obecnych i o wierszach bytujących peryferyjnie
w świadomości czytelniczej. Teksty pisane przez lata, pu-
blikowane w różnych miejscach, spotykają się teraz z sobą,
połączone jedną okładką, może nawet dziwiąc się takiemu
sąsiedztwu, jakie im przeznaczono.
Nie ma co ukrywać: jest to sąsiedztwo przypadkowe, au-
torów tutaj interpretowanych nic nie łączy lub łączy zgoła
niewiele. Jeżeli stali się — decyzją krytyka — współtwórcami
tej książki, to dlatego, że ich współobecność w wieku xx miała
także taki charakter — spotkania ułamkowego.
Książka, przynosząc uwagi o poetach szeroko rozumianej
„współczesności”, pokazuje, jak trudno uspójnić doświadcze-
nie jednostkowe w jednolitym systemie epoki/okresu. I jak
łatwo poeci uciekają przed taką diabelską pokusą krytyki.
Choć przecież coś ich łączy: istnienie, nieuchronnie obra-
cające się w ruinę.
Na Kątach, w grudniu 2012 r.
— 7 —
Nota bibliograficzna
Niektóre szkice wchodzące w skład niniejszej książki były
już publikowane. Wszystkie zostały ponownie przejrzane,
niekiedy wydatnie poszerzone, przeredagowane i — w przy-
pisach — uzupełnione nowszą literaturą przedmiotu. Oto
podaję miejsca pierwodruków i ówczesne tytuły.
Poezja świadectwa. O „Hymnach” Józefa Wittlina. W: Studia
o twórczości Józefa Wittlina. Red. I. Opacki. Katowice 1990,
s. 7—33.
Dwa wiersze Juliana Przybosia. W: Alfabet Paszka. Berent, styli-
styka (i okolice), Żeromski. Red. J. Jakóbczyk, K. Kralkow-
ska-Gątkowska, M. Piekara. Katowice 2010, s. 182—201.
Pasja Dnia i Norma Nocy. Glosy do międzywojennej poezji Ta-
deusza Sułkowskiego. „Arkadia” 1999, nr 6—7, s. 208—215.
Między przepaściami. O poezji Wilhelma Szewczyka. „Śląsk” 1997,
nr 9, s. 51—53.
Poezja jako sposób istnienia (nad wierszami Andrzeja K. Waśkiewi-
cza). „Integracje” 1995, z. 31, s. 34—38.
Indeks osobowy
Achmatowa Anna Andriejew-
na (właśc. Anna Andriejew-
na Gorienko) 21
Anczyc Władysław Ludwik 48
Andres Zbigniew 120
Angelus Silesius (właśc. Jo-
hannes Scheffler) 108
Apollinaire Guillaume (właśc.
Wilhelm Albert Włodzimierz
Apolinary Kostrowicki) 39
Arpin zob. Cicero Marcus
Tullius
Arystoteles 108
Auden Wystan Hugh 108, 109
Augustyn, św. (właśc. Aurelius
Augustinus) 125
B. zob. Bieńkowski Zbigniew
Balcerzan Edward 59
Barańczak Stanisław 137
Bell Alexander Graham 40
Bergson Henri-Louis 17, 49
Bieńkowski Zbigniew 130, 135
Błoński Jan 30
Bobelak Kazimierz 96
Bobkowski Andrzej 126
Bonczyk Norbert 96
Bordowicz Maciej 134, 135
Borowy Wacław 118
Brodzka Alina 9
Broniewski Władysław 65, 100
Bryll Ernest 134
Brzękowski Jan 141, 142
Brzozowski Stanisław 116
Budzińska Bożena 146, 147
Bujnicki Tadeusz 63
Burek Tomasz 23, 131
Busza Andrzej 113
Chodźko Ignacy 24
Chrystus zob. Jezus Chrystus
Chyczyński Stanisław 147
Cicero Marcus Tullius 56
Cioran Émile 115, 121, 124
Conrad Joseph (właśc. Józef Teo-
dor Konrad Korzeniowski) 126
Czachorowski Stanisław
Swen 134, 135, 143
Czaykowski Bogdan 113–127
Czechowicz Józef 85, 89
Czerniawski Adam 115, 120
Czernik Stanisław 103
Ćwikliński Krzysztof 81, 82,
83, 89
Damrot Konstanty 96
Dorosz Krzysztof 29, 34
— 151 —
Dyck Antoon van 108
Eistein Albert 16
Etemadi Hanna Zofia 117
Fert Józef 144, 146
Fic Maciej 95
Franciszek, św. (właśc. Giovan-
ni Bernardone) 55
Frank Leonhard 23, 29, 32
Funk Kazimierz 17
Gałczyński Konstanty Ilde-
fons 100
Ganszyniec Ryszard 114
Garbala Marek 139
Goliński Zbigniew 59
Gombrowicz Witold 126
Górzyna Zofia 78
Grajewski Wincenty 115
Graszewicz Marek 146
Grochowiak Stanisław 134,
Grześczak Marian 134
Hartwig Julia 117
Heidegger Martin 115, 124, 125,
135
132
Herbert Zbigniew 134
Heska-Kwaśniewicz Krysty-
na 63
Hierowski Zdzisław 63, 71, 96,
97, 102, 103, 104, 106,
Homer 14, 114
Hutnikiewicz Artur 19
Ihnatowicz Janusz 114
Imiela Emanuel Konstanty 96
Irzykowski Karol 47, 49, 78, 106
Iwaszkiewicz Jarosław 16
Jahwe 68
Jakobson Roman 14
Jakowska Krystyna 11, 18, 24,
32, 33, 37
Jakóbczyk Jan 149
Jaroń Jan Nikodem 96
Jaspers Karl 84
Jastrun Mieczysław 118
Jaworski Stanisław 115
Jellenta Cezary 20
Jezus Chrystus 52, 67, 68, 69
Jurkowski Stefan 47
Juszczak Albert 89
Kajan Tadeusz (właśc. Kazi-
mierz Jankowski) 131, 133
Karpowicz Tymoteusz 135
Kasprowicz Jan 13, 15, 16
Kądziela Jerzy 10, 47
Kierc Bogusław 142, 146, 147
Kijonka Tadeusz 63
Kisiel Marian 10, 12, 14, 23, 26,
71, 82, 92, 93, 113, 114, 115, 117,
125, 137, 146, 148
Kleiner Juliusz 50, 52
Kloch Zbigniew 21
Kłak Tadeusz 13, 46, 60, 63, 64,
69, 71, 72, 85, 89, 103
Kłosiński Krzysztof 90
Kochanowski Jan 14, 15, 48, 56
Kohelet (albo Ekklesiastes,
Eklezjastes) 124
Koraszewski Bronisław 96
Koryl Janusz 144
Kosidowski Zenon 18
Kosiński Kazimierz 40
Kozanowska Dorota 146
— 152 —
Kozicka Dorota 46
Kralkowska-Gątkowska Kry-
Machut-Mendecka Ewa 144
Maciejewska Irena 10, 25, 26,
styna 149
Krassowski Maciej 13
Kronberg Adam 146
Krynicki Ryszard 139
Kryszak Janusz 81, 82, 85, 114,
137
Krzyżanowski Julian 56, 118
Kupis Bogdan 115
Kurowicki Jan 146, 147
Kuźma Erazm 18, 49
Kwiatkowski Jerzy 10, 13, 47,
53, 54, 62
Labuda Aleksander 115
Lam Andrzej 78
Lam Stanisław 14
Lechoń Jan (właśc. Leszek Se-
rafinowicz) 16, 22
Legeżyńska Anna 59
Lejeune Philippe 115
Leśmian Bolesław 132, 134, 142
Lévinas Emmanuel 125
Ligęza Wojciech 81, 115
Ligoniowie zob. Ligoń Juliusz,
Ligoń Stanisław
Ligoń Juliusz 96
Ligoń Stanisław 96
Löw Chaim 37
Lubas-Bartoszyńska Regi-
na 115
Lubosz Bolesław 107, 108
Lyons John 84
Łukasiewicz Jacek 121, 134,
135, 137
M.K. zob. Kisiel Marian
— 153 —
29, 30, 46
Maciejewski Janusz 59
Majakowski Władimir Władi-
mirowicz 50
Majerski Paweł 146-147
Maliszewski Karol 146
Malkiel Yakov 84
Mamoń Bronisław 10
Marcinów Zdzisław 114, 117
Marconi Gugliemo 17, 40
Maria Panna zob. Maria, mat-
ka Jezusa, św.
Maria, matka Jezusa, św. 68
Markiewicz Henryk 14
Mateusz, św. 52
Matuszewski Ryszard 137, 139
Melkowski Stefan 133
Michalski Krzysztof 115
Mickiewicz Adam 28, 48, 78,
118
Jan
Miłosz Czesław 30, 39, 126, 127
Mistrz Jan zob. Kochanowski
Mizera Janusz 115
Morcinek Gustaw 104
Moszyński Kazimierz 52, 53,
54, 55
Nawrocki Witold 103
Neuger Leonard 46, 49, 50
Nietzsche Friedrich 16
Norwid Cyprian Kamil 83, 120
Nowak Tadeusz 134, 137
Nowak Zbigniew Jerzy 63
Nowicki Krzysztof 131, 139
Nowosielski Kazimierz 11, 12,
26, 37, 39
Ogrodowczyk Andrzej 143
Opacki Ireneusz 22, 23, 63, 149
Orski Mieczysław 137
Ortwin Ostap (właśc. Oskar
Katzenellenbogen) 116
Orzechowski Kazimierz 137
Ostrowska Bronisława 54
Otto Rudolf 115, 125
Panek Józef 48
Pascal Blaise 116
Pasterski Janusz 113, 114, 122, 127
Paszek Jerzy 46, 59
Pawłow Iwan Piotrowicz 16
Peiper Tadeusz 46, 50, 59, 60,
61, 66, 75, 103, 139, 142
Picon Gäetan 84
Piechal Marian 22
Piekara Magdalena 149
Pieradzki Ferdynand 48
Piłsudski Józef 40
Planck Max Karl Ernst Lud-
Płoszewski Ludwik 118
Podraza-Kwiatkowska Ma-
wig 16
ria 53
Pogonowska Anna 137
Pokrasenowa Maria 47
Pound Ezra Weston Loomis 17
Prokop Jan 10
Prokulski Walenty, TJ 52
Przyboś Julian 10, 12, 13, 14, 15,
46, 50, 59–79, 96, 98, 99, 100,
103, 105, 112, 134, 142
Przybylski Ryszard 9, 10
Puzdrowski Edmund 139
Ratajczak Józef 19
Remarque Erich Maria 23
Rilke Rainer Maria 118
Rogoziński Julian 10, 37
Rolland Romain 23
Różewicz Tadeusz 39
Rubens Peter Paul 108
Rubinowicz Dawid 132
Rybarski Jan 19
Rydz-Śmigły Edward 99
Rymkiewicz Jarosław Ma-
rek 135
Sawrymowicz Edward 118
Siemek Marek Jan 115
Skarga Barbara 125
Skręt Rościsław 62
Słonimski Antoni 16
Słoński Edward 16, 21, 22, 23
Słucki Arnold (właśc. Aron
Kreiner) 135
Smolka Iwona 141
Sobkowiak Czesław 46, 144
Sokół Lech 139
Sprusiński Michał 10, 25, 82, 137
Srokowski Mieczysław 19
Staff Leopold 54
Stern Anatol 38
Sterna-Wachowiak Ser-
giusz 141
Stodor Adam 54
Stroiński Leon Zdzisław 117
Strzelecki Jan 12
Stur Jan (właśc. Hersz Fein-
gold) 18
Sułkowski Tadeusz 81–93
Szabatowski Ludwik 96
Szałasta-Rogowska Bożena 113,
114, 116, 117, 122
Szaruga Leszek (właśc. Alek-
sander Wirpsza)141
— 154 —
Szczepański Władysław, TJ 52
Szewczyk Grażyna Barbara 98,
100, 110
Szewczyk Wilhelm 95–112
Szymański Wiesław Paweł 85
Szymborska Wisława 134
Świder Augustyn 96
Taborski Roman 20
Tarnowska Beata 115
Terlecki Tymon 126
Trznadel Jacek 134
Tuwim Julian 16, 50, 100
Tyc Teodor 96
Ulewicz Tadeusz 59
Valéry Paul (właśc. Ambroise-
Paul-Toussaint-Jules Valéry)
130
Waśkiewicz Andrzej Krzysz-
tof 129–148
Weinsberg Adam 84
Wierzyński Kazimierz 16
Winklowa Barbara 78
Witkojc Mina (niem. Wilhelmi-
ne Wittka) 110
Wittlin Józef 9–41, 114
Wolski Jan 120
Wójcik Mirosław 47, 49, 50
Wójcik Włodzimierz 90, 114
Wróblewski Maciej 147
Wright Orville i Wilbur, bra-
cia 16
Wrona Barbara144
Wujek Jakub, TJ 52
Wyczańska Irena 10, 47
Wyskiel Wojciech 115
Zakulski Eugeniusz 48
Zarzycka-Ręgorowiczowa
Olga 96
Zawada Andrzej 143
Zawodziński Karol Wiktor 82,
Zaworska Helena 9
Zbierzchowski Henryk 53
Zegadłowicz Emil 13, 15, 43–57,
103
96
Zieliński Jan 18
Zolla Elémire 122
Żółkiewski Stefan 9
Żuliński Leszek 145, 146
Żurakowski Bogusław 137
Marian Kisiel
Ruins of existence
Sketches on less present poets
Summary
Ruins of existence… is a collection of works on „less present poets”
– outstanding but beyond their own time or weakly-recognised by
readers. The author refers to poems having the clearest tone, the
ones by Józef Wittlin, a poet of the Great War 1914–1918; Emil Ze-
gadłowicz as an ecstasy and lament writer admiring a rising sun
in his ballad; Julian Przyboś as an author of two poems describing
a Silesian every day; Tadeusz Sułkowski going towards catastro-
phism in his inter-war poetry and having „day” and „night” as po-
etic symbols; Wilhelm Szewczyk, mixing styles and genres, search-
ing the truth between the universal and domestic values; Bogdan
Czaykowski whose poetry deals with the teleology of fate and no
matter how it escapes from over-excessive philosophizing; Andrzej
K. Waśkiewicz for whom „the ruin” is a signature of existence, that
is saving from war and its non-removable trauma.
The author minimally refers to the biographic discourse and
pays much more attention to a historio-literary interpretation of the
text, treating it as a simple answer to the experience included in the
poetic text. The book, bringing remarks on poets of a widely-under-
stood modernity, shows how difficult it is to make an individual
experience in a unified system of the epoch/period coherent, too.
Мариан Кисель
Руины существования
Этюды о не совсем заметных поэтах
Резюме
Руины сущестования… – это сборник работ о „не совсем замет-
ных поэтах” – выдающихся, но уже находящихся за пределами
своего времени или слабо узнаваемых читающией аудиторией.
Автор приводит имена лириков самого чистого тона: Юзефа
Виттлина, поэта времен войны 1914–1918 годов; исступленного
и причитающего Эмиля Зегадловича, который в своей балладе
восхищается наступающим днем; Юлиана Пшибося как авто-
ра двух стихотворений о силезской повседневности; Тадеуша
Сулковского, который в своей межвоенной поэзии устремля-
ется в сторону катастрофизма, а к его поэтическим символам
относятся „день” и „ночь”; Вильгельма Шевчика, смешивающе-
го стили и жанры, ищущего истину между универсальными и
бытовыми ценностями; Богдана Чайковского, поэзия которого
сталкивается с телеологией судьбы, но избегает чрезмерного
философствования; Анджея К. Васькевича, для которого „руи-
на” является неотъемлемым фактом существования, т.е. выжи-
ванием в войне и ее необратимой травмой.
Автор в минимальной степени ссылается на биографический
дискурс. Гораздо большее внимание он уделяет историко-ли-
тературоведческой интерпретации текста, усматривая в ней
основной ответ на опыт, заключенный в поэтическом произве-
дении. Книга, задумываясь над словами поэтов широко пони-
маемой современности, также показывает, как трудно вписать
индивидульный опыт в систему эпохи/периода.
Redaktor Małgorzata Pogłódek
Korektor Marzena Marczyk
Fotografia Autora Maria Śliwa
Skład, projekt typograficzny oraz projekt okładki Tomasz Gut
Copyright © 2013 by
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Wszelkie prawa zastrzeżone
ISSN 0208-6336
ISBN 978-83-226-2180-6 (wersja drukowana)
ISBN 978-83-8012-193-5 (wersja elektroniczna)
Wydawca
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice
www.wydawnictwo.us.edu.pl
e-mail: wydawus@us.edu.pl
Wydanie I. Liczba arkuszy drukarskich: 10,0. Liczba arkuszy wydawniczych: 8,5. Cena
20 zł (+ vat). Publikację wydrukowano na papierze Ecco Book Cream 70 g/m2, vol. 2.0.
Do składu użyto pisma Palatino Linotype oraz Cambria. Druk i oprawę wykonano w
drukarni pphu totem, ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław.
978-83-8012-193-5
Pobierz darmowy fragment (pdf)
