Darmowy fragment publikacji:
Jan Rein
Bąkowe tabu
B
ą
k
o
w
e
t
a
b
u
Dlaczego wzdęć
nie wolno lekceważyć
i jak się pozbyć gazów
Bąkowe tabu
Jan Rein
Bąkowe tabu
Dlaczego wzdęć
nie wolno lekceważyć
i jak się pozbyć gazów
Redakcja: Mariusz Warda
Skład: Krzysztof Remiszewski
Projekt okładki: Aleksandra Lipińska
Tłumaczenie: Kamila Wysocka
Wydanie I
BIAŁYSTOK 2019
ISBN 978-83-8168-142-1
Original title: Das Pups-Tabu. Was wirklich gegen Blähungen hilft – und dem Darm guttut
a division of Verlagsgruppe Random House GmbH, München, Germany.
by Jan Rein
© 2017 by Wilhelm Heyne Verlag
© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Vital, Białystok 2018
All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadaczy praw autorskich.
Książka ta zawiera porady i informacje odnoszące się do opieki zdrowotnej. Nie powinny
one jednak zastępować porady lekarza ani dietetyka. Jeśli podejrzewasz u siebie problemy
zdrowotne lub wiesz o nich, powinieneś skonsultować się z lekarzem zanim rozpoczniesz
jakikolwiek program poprawy zdrowia czy leczenia. Dołożono wszelkich starań, aby
informacje zaprezentowane w tej książce były rzetelne i aktualne podczas daty jej
publikacji. Wydawca i autor nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki
dla zdrowia mogące wystąpić w wyniku stosowania zaprezentowanych w książce metod.
15-762 Białystok
ul. Antoniuk Fabr. 55/24
85 662 92 67 – redakcja
85 654 78 06 – sekretariat
85 653 13 03 – dział handlowy – hurt
85 654 78 35 – www.vitalni24.pl – detal
strona wydawnictwa: www.wydawnictwovital.pl
Więcej informacji znajdziesz na portalu www.odzywianie24.pl
PRINTED IN POLAND
Spis treści
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Głośno i śmiercionośnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Tyle hałasu o nic? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
CZĘŚĆ I Tabu rządzi światem . . . . . . . . . . . . . . . 19
Najstarsze prawa ludzkości . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Bezimienni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Sens i bezsens tabu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Ludzkość to tabu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
28
29
32
Praktyczne wskazówki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Maskarada tabu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Funkcje ciała, morderstwo i upośledzenie . . . . . .
Tabu związane z puszczaniem bąków . . . . . . . . .
CZĘŚĆ II Moje osobiste tabu związane
z puszczaniem bąków . . . . . . . . . . . . . . 37
Pampersowy rock . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Rebelia na przedmieściach . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Dylemat jajko czy kura?: Co było pierwsze –
zaburzenia odżywiania czy wzdęcia? . . . . . . . . . . . 43
Zaburzenia odżywiania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
45
Wzdęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jak mogę ci pomóc? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
Bzdury w broszurach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Blues próbki kału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Najdłuższy rok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Podróż się rozpoczyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ładny kwas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poboczne miejsca akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CZĘŚĆ III Zrozumieć trawienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Jak trawimy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
63
65
66
Wątroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Pęcherzyk żółciowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Trzustka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
70
71
Nasza lepsza (i większa) połowa . . . . . . . . . . . . 72
76
Co trawimy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
80
Węglowodany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Tłuszcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Białka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
87
88
Dlaczego puszczamy bąki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
90
Tworzenie się gazów w układzie trawiennym . . . 91
Połykane powietrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
93
97
Mały, ale wariat! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Woda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Anatomia wiatrów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jak często oznacza jeszcze normę? . . . . . . . . . . . .
Ludzka stacja benzynowa . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gruba sprawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W wychodku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Odtwórcy głównych ról . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Powstawanie bąka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Depresyjnie pierdzi się lepiej . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Wojna płci: pan i pani pierdzioch . . . . . . . . . . . . 103
CZĘŚĆ IV Dieta zmniejszająca tworzenie się
gazów „Low FART”, co pomaga
na wzdęcia, a co z pewnością nie . . . . . 107
Zdrowe trawienie według Michała Anioła . . . . 111
Zasada Pareto w odniesieniu do wiatrów . . . . . 112
Poziom 1: Dieta „Low FART”
na zmniejszenie tworzenia się gazów . . . . . . . . 114
Dlaczego dieta „Low FART”
zmniejszająca tworzenie się gazów działa . . . . . . . 115
Zanim zaczniemy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Mało nie znaczy nic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Rezygnacja oznacza zastępowanie . . . . . . . . . . . 118
Pożywienie zmniejszające wzdęcia . . . . . . . . . . . . 119
Nie każda fasolka wywołuje wzdęcia . . . . . . . . . 120
Przekleństwo i błogosławieństwo:
substancje balastowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Rozpuszczalny i nierozpuszczalny błonnik . . . . 126
Skrobia oporna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Wyizolowane substancje balastowe . . . . . . . . . 128
Glutenowy spisek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Celiakia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Nietrawienie glutenu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Mleko: dobre dla cieląt i ludzi? . . . . . . . . . . . . . 132
Owoce są zdrowe, ale… . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Słodki wzdęty brzuch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Substancje słodzące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Zamienniki cukru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Białkowe gazy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Obciążający zapach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Zmniejszenie tworzenia się gazów
a aerofagia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Ciche napoje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Od żucia gumy do luźnej szczęki . . . . . . . . . . . . 146
Palenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Zmniejszenie tworzenia się gazów –
rebelia w jelitach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Odkrycie systemowego wroga
za pomocą dziennika żywienia . . . . . . . . . . . 148
Twoja osobista dieta „Low FART”
zmniejszająca tworzenie się gazów . . . . . . . . 152
Złodzieje zmniejszania tworzenia się gazów . . . . 153
Bratobójczy ogień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Ograniczenie szkód: probiotyki . . . . . . . . . . . . 156
Probiotyki i ich działanie . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Prebiotyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Dieta „Low FART” zmniejszająca
tworzenie się gazów – przegląd tego,
co najważniejsze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Podejście . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Lista produktów spożywczych . . . . . . . . . . . . . . 163
Lista produktów, których należy
przejściowo unikać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Poziom 2: Styl życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Psychika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Symbol statusu – stres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Mniej stresu (i gazów) dzięki
właściwemu oddychaniu . . . . . . . . . . . . . . . 170
Trzyminutowe ćwiczenia oddechowe . . . . . . . . 171
Prześpij wzdęty brzuch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Zachowania żywieniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Rano jeść jak cesarz… A może nie? . . . . . . . . . . 175
Pruska punktualność przy stole . . . . . . . . . . . . . 176
Fast food . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Używki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Kawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Alkohol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Grzeszenia można się nauczyć . . . . . . . . . . . . . . 182
Ruch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Uciec od wzdęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Sportowe wzdęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Poziom 3: Dodatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Przyprawy i zioła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Suplementy diety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Użyteczne suplementy diety?. . . . . . . . . . . . . . . 202
Lewatywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
CZĘŚĆ V Natura nie zna
żadnej przyzwoitości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Ponad chmurami wzdęty brzuch musi mieć
nieograniczoną pojemność . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Puszczanie wiatrów w trakcie seksu:
to nie jest erotyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
CZĘŚĆ VI Przepisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Słodkie i owocowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Kasza jaglana z bananami
i orzechami włoskimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Owsianka na zmniejszenie gazów . . . . . . . . . . . . 217
Pudding kokosowy z nasionami chia . . . . . . . . . . 218
Pancakes z purée z papai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Babeczki migdałowo-cynamonowe . . . . . . . . . . . 220
Pikantno-słodkie kakao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Pikantne i konserwowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Wafle ryżowe z awokado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Zielona sałatka z prosem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Sałatka z kopru włoskiego i pomarańczy . . . . . . . 225
Śródziemnomorska sałatka z ciecierzycy . . . . . . . 226
Sałatka z gryki i pomarańczy malinowych
à la Lena Pfetzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Letnia sałatka gryczana
à la Sofia Konstantinidou . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Sałatka z makaronu sobą
z migdałowym sosem miso . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Zupa pomidorowo-cukiniowa . . . . . . . . . . . . . . . 230
Talarki ze słodkich ziemniaków
w sosie pomidorowo-ciecierzycowym . . . . . . . . 232
Nadziewana dynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Tłuczone ziemniaki i soczewica z warzywami . . . 234
Indżera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Kapusta kiszona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Kimchi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
Woda imbirowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Na dobre zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Pierdzenie z dumą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Często zadawane pytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Rekomendacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
Do przeczytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
Do obejrzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
Podziękowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Źródła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Wprowadzenie
W ciągu ostatnich 24 godzin około 111 miliardów bąków wy-
szło na światło dziennie. A każdy z nas przyczynił się do tej licz-
by – dokładając swoje średnio 15 razy na dobę. Raz głośno, raz
cicho, raz bezwonnie, raz z zauważalną nutą zapachową. Zazwy-
czaj udaje nam się je wypuścić w stosownym momencie. Ponie-
waż nie wiemy, czym obdarują nas wiatry, gdy wejdą kontakt
z powietrzem na zewnątrz, jesteśmy wdzięczni za możliwość ich
zatrzymania. Jeśli nie całkiem się to nam uda, odczuwamy wstyd.
Jednak właściwie dlaczego? Dorosły człowiek puszcza wiatry
mniej więcej tak często, jak się śmieje. Różnica: chętnie pokazu-
jemy się śmiejąc, ale puszczając bąki? Tak nie musi być! Czy to na
zdjęciach czy na nagraniach wideo w mediach społecznościowych,
na randkach czy rozmowach kwalifikacyjnych, w telewizji czy ra-
dio – śmiech widzi się i słyszy wszędzie. Jednak gdzie są wiatry?
Jeśli spojrzeć na statystyki, muszą nas spotykać tak samo często.
Trawienie – a szczególnie jego słyszalne i wyczuwalne czyn-
niki towarzyszące – uchodzą w naszej kulturze za temat tabu.
11
Każde społeczeństwo je zna – te rzeczy, których się nie robi,
o których się nie mówi i o których w ogóle się nie myśli. Wydaje
się, że tabu powstają tym bardziej samowolnie, im bardziej za-
awansowane jest dane społeczeństwo. Podczas gdy w wielu kul-
turach pierwotnych słyszenie, wąchanie i widzenie codziennych
wydalin ciała należy do normalności, my ukrywamy najchętniej
nasze zwierzęce korzenie za dezodorantami, sprejami do powie-
trza czy głośną muzyką włączaną, kiedy udajemy się do toalety.
Gdy bąki przedostają się do opinii publicznej, często chodzi
o środek stylistyczny służący zabawie. Żarty od zawsze były spo-
sobem na obchodzenie się z tabu. W chronionej humorystycznej
przestrzeni można nie tylko łatwiej krytykować społeczeństwo
i politykę, łatwiej przychodzi też łamanie tabu. W filmach roi się
od scen z puszczaniem bąków. Na przykład w filmie „Jay i Ci-
chy Bob kontratakują”, gdzie aktorka Ali Larter z akrobatyczną
gracją przechodzi pomiędzy promieniami laserowymi, których
dotknięcie wywołałoby alarm – i po skoku puszcza wiatry. Gło-
śne nieszczęście nie wywołuje alarmu, ale zapewnia serdeczny
śmiech publiczności. Atrakcyjna kobieta, która pierdzi? To nie
pasuje do naszego obrazu wytrenowanej piękności.
Twórca komedii „Harold i Kumar” również sięga po temat
odnoszących się do płci różnic w obchodzeniu się z puszczaniem
wiatrów. Żeby idealnie przełamać tabu, film pokazuje, jak dwie
młode kobiety grają w „Kiełbasy” – odmianę gry „Statki”, która
oryginalnie nazywa się „Okręty”. W publicznej ubikacji pierdzą
i wypróżniają się głośno na wyścigi, podczas gdy dwaj męscy pro-
tagoniści Harold i Kumar ukryli się w kabinie pomiędzy kobie-
tami i nie potrafią ukryć swojego obrzydzenia. Również Ben Stil-
ler w komedii „Dziewczyna moich koszmarów” jest świadkiem
puszczania gazów przez kobietę. Kiedy jego żona Lila, grana przez
12
BĄKOWE TABU WproWadzenie
Malin Åkerman, opuszcza scenę przytulania w łóżku, żeby zrobić
siku, mężczyzna słyszy pozornie jednoznaczny dźwięk z łazienki.
Jednak Lila daje do zrozumienia, że to nie było to, co mógłby
pomyśleć jej mąż, ale Flatus vaginalis. Gazy pochwowe.
Jeśli ktoś myśli, że filmy z wcześniejszych dekad były bardziej
pruderyjne pod tym względem, powinien obejrzeć „Płonące sio-
dła” z 1974 roku. W jednej z najsłynniejszych scen filmu jede-
nastu kowbojów siedzi przy ognisku, zajada się fasolą i zaczyna
koncert bekania i puszczania bąków, każdy jedyny w swoim ro-
dzaju. Podobne sceny znajdują się w niezliczonych innych fil-
mach, między innymi takich jak „Austin Powers”, „Golfiarze”,
„Rain Man”, „Wysyp żywych trupów”, „Głupi i głupszy”, „Tań-
czący z wilkami”. I zawsze sens pierdzenia w filmie jest prosty:
ma wywoływać śmiech.
Również przed naszymi zdominowanymi przez media wizu-
alne czasami ludzie mierzyli się z tematem wiatrów. Benjamin
Franklin, jeden z Ojców-założycieli Stanów Zjednoczonych,
opublikował esej z trafnym tytułem „Fart Proudly” („Pierdź
z dumą”). Również przed nim i po nim ludzie pisali o gazach
jelitowych i wiążącym się z tym tabu. Wraz z Arystofanesem,
Hipokratesem, Dantem Alighierim, Williamem Szekspirem,
Françoisem Rabelais, Wiktorem Hugo i Zygmuntem Freudem,
Benjamin Franklin znajduje się zatem w doborowym towarzy-
stwie. Tego, że również kobiety nie mają żadnego problemu
z przelewaniem na papier swoich myśli na temat puszczania
gazów, dowodzi Whoopi Goldberg w swoim zbiorze esejów
„Book” z 1997 roku. Poświęciła temu tematowi uchodzącemu
nadal wśród wielu ludzi za frywolny cały rozdział pod tytułem
„Wiatr”. To pasuje do tego, że puszczała gazy już w wielu pro-
gramach telewizyjnych.
13
Również my, zwykli ludzie, posługujemy się często odgło-
sem gazów jelitowych. Praca klasowa nie poszła dobrze? – Nasza
odpowiedź: pierdzący odgłos wydany za pomocą ust. Ziewamy
z nudy, kiedy ciotka Hilda po raz dwunasty opowiada o brzyd-
kiej fryzurze Eriki – i myślimy sobie: to interesuje mnie tyle,
co pierdnięcie hipopotama. Nowa stażystka pojawia się po raz
pierwszy w klasie 2b – i jest witana pierdzącymi odgłosami wy-
dawanymi za pomocą pachy. Widzisz zatem: gazy – nieważne,
czy prawdziwe czy udawane – są wszędzie.
Głośno i śmiercionośnie
Nawet jeśli opisane przykłady nie skłaniają, żeby tak przy-
puszczać: wzdęcia dla wielu ludzi nie są żadnym powodem do
radości. W ekstremalnym przypadku wstyd, który powstaje
przez puszczenie wiatrów, może prowadzić nawet do śmierci, jak
pisze Jim Dawson w książce „Who Cut the Cheese? A Cultural
History of the Fart” („Kto kroił ser? Kulturowa historia pierdze-
nia”). Richard Jobson, XVII-wieczny odkrywca, opisywał, jak
członkowie plemienia Aszanti w dzisiejszej Ghanie odczuwali
ekstremalną panikę przed zepsuciem powietrza przy obcych.
Jobson udokumentował w swoich zapiskach, że starszy członek
plemienia powiesił się po tym, jak niechcący puścił gazy przed
swoim wodzem. Mężczyzna zawstydził się dosłownie na śmierć.
Podczas gdy wzdęcia stanowią rzeczywiste niebezpieczeństwo
dla życia tylko w ekstremalnie wyjątkowych przypadkach, są
one prawdziwym problemem dla wielu milionów ludzi. Każ-
dy, kto ciągle czuje się wzdęty i często puszcza wonne wiatry,
wie, o czym mówię. Ponadto wzdęcia występują często z innymi
14
BĄKOWE TABU WproWadzenie
dolegliwościami trawiennymi jak skurcze, biegunki, zaparcia czy
zgaga. Tak też doszło do tego, że piszę tę książkę, bo przeżyłem
dokładnie to samo.
Historia moich cierpień ciągnęła się przez dwa lata. Przez ten
czas żyłem samotnie ze strachu przed niekontrolowanymi wiatra-
mi o przykrym zapachu. Poza tym cierpiałem na zaburzenia od-
żywiania i uzależnienie od sportu. Miałem depresję i wycofywa-
łem się coraz bardziej ze związków z bliskimi ludźmi. Wstydziłem
się – mojego ciała i gazów, jakie się z niego wydobywały. W ostrej
fazie mojej odysei ze wzdęciami doliczałem się nawet 80 pierd-
nięć w ciągu dnia. W porównaniu ze wspomnianą na początku
normą wynoszącą 15, brzmi to dziś strasznie nawet dla mnie sa-
mego. Przez długi czas ze względu na tabu wzbraniałem się przed
publicznym mówieniem o gazach i z tego powodu nie chciałem
udać się do lekarza. Bałem się tego, jakich ogromnych wymiarów
może nabrać ludzka natura. Zamiast szukać pomocy, schowałem
się milcząco za fasadą ze złości, agresji i nienawiści do samego
siebie. Kiedy po długim zmaganiu się ze sobą w końcu chciałem
wyjść ze swojego cienia i poszedłem do lekarza, wydawało się,
że jest już za późno. Po wielomiesięcznym maratonie po pocze-
kalniach u różnych lekarzy i uzdrowicieli, zostałem odesłany do
domu z diagnozą jelita drażliwego. Widoki na poprawę? Brak.
Ze złością podarłem rozczarowującą broszurę informacyjną na
temat jelita drażliwego, którą dał mi mój ówczesny gastroenterolog
i zdecydowałem, że sam przejmę stery. Czy moje życie rzeczywiście
miało toczyć się w taki sposób? Zdecydowanie ze strachu przed
następnym puszczeniem gazów i ich zapachem nie chciało mi
się żyć. Zacząłem zatem od całonocnych poszukiwań informacji,
a potem przeprowadziłem niezliczone eksperymenty na samym
sobie. W walce ze wzdęciami przez wiele miesięcy przeszedłem
15
drogę przez chaotyczną masę raz bardziej, raz mniej pomocnych
wskazówek. Po wielu małych postępach, a także krokach w tył,
doszedłem dziś do punktu, w którym wiedzie mi się lepiej niż kie-
dykolwiek wcześniej. Wzdęcia przeszły do historii. A, co o wiele
ważniejsze, wreszcie czuję się dobrze w swoim własnym ciele.
Tyle hałasu o nic?
Kiedy dziś wspominam dni, które od rana do wieczora były na-
znaczone przez mój wzdęty brzuch, pytam siebie: „Czy rzeczy-
wiście koniecznie trzeba pisać książkę o tym? Z reguły gazy nie są
przecież niczym, o co musielibyśmy się martwić. Każdy pierdzi.
Niezależnie ile ma lat, jakiej jest płci, czy jest gruby czy chudy.
Wiatry są naszymi codziennymi towarzyszami – tak samo jak bur-
czenie w brzuchu, ziewanie czy kichanie. Ponadto zapewniają one,
że niemiłe gazy umykają z naszego ciała, a przy uregulowanym
trawieniu często mija cały dzień bez zauważania tego przez nas.
Jednak chcę przełamać tabu związane z gazami i mówić o tym,
żeby ludzie, którzy – jak ja kiedyś – cierpią z tego powodu, po-
czuli się lepiej zrozumiani. Dlatego chcę w tej książce podzie-
lić się z tobą wszystkimi moimi doświadczeniami i odkryciami.
Przy tym opieram się nie tylko na eksperymentach na samym
sobie, ale też na wybitnym wsparciu ze strony wielu ekspertów.
Zaliczają się do nich między innymi kierownik Katedry Uży-
cia Języka i Komunikacji Terapeutycznej na Europejskim Uni-
wersytecie Viadrina we Frankfurcie nad Odrą prof. dr Hartmut
Schröder, dyrektor Kliniki Helios w Krefeld prof. dr med. Tho-
mas Frieling, gastroenterolog, badacz i autor książek dr Alessio
Fasano z Bostonu oraz Nick Haslam, autor książek i profesor
16
BĄKOWE TABU WproWadzenie
psychologii na Uniwersytecie w Melbourne. Dzięki fachowym
radom, ich wskazówkom i poglądom mogłem pogłębić moje
własne doświadczenia i badania i zebrać je w tej książce.
Niezależnie od tego czy chcesz „tylko” dowiedzieć się więcej
na temat wzdęć i tabu w relacjach międzyludzkich, czujesz się
nieprzyjemnie wzdęty w ciągu całego dnia w biurze i szukasz
efektywnych wskazówek by temu przeciwdziałać, czy sam cier-
pisz na częste gazy o przykrym zapachu i po prostu nie wiesz, co
dalej robić – napisałem tę książkę właśnie dla ciebie!
Chcę zacząć od ogólnego wprowadzenia do cudownego kró-
lestwa tabu. Zadamy sobie pytanie o sens i cel tabu i odkryjemy,
dlaczego nawet funkcje ciała są obłożone tabu, kiedy tabu może
pomóc – a kiedy szkodzi.
W drugiej części opowiem ci trochę więcej o mojej osobistej
odysei ze wzdęciami. Potem z pewnością będziesz mógł zrozumieć,
dlaczego właściwie wpadłem na pomysł napisania tej książki.
Dlaczego w ogóle puszczamy gazy? Jakie gazy są odpowie-
dzialne za brzydkie zapachy? I jaki wpływ mają psychika, płeć
i styl życia na ich powstawanie oraz na obchodzenie się nimi?
W trzeciej części książki zajmiemy się tymi pytaniami i przyj-
rzymy się podstawom trawienia i odżywiania. Tak można lepiej
zrozumieć, za pomocą jakich środków i strategii możemy długo-
trwale zoptymalizować nasze trawienie.
Czwarta część będzie praktyczna. Wszystkie podstawy, których
dotąd się nauczyłeś, prowadzą do efektywnego planu żywienia,
którą nazwałem dietą Low FART zmniejszającą tworzenie się ga-
zów. Pokażę ci poza tym, jak na co dzień możesz uniknąć wzdęć
i za pomocą jakich trików możesz indywidualnie zoptymalizować
swoje cierpienie. Zobaczysz przy tym, co w ogóle nic nie daje,
a w najgorszym przypadku może nawet zaszkodzić.
17
W piątej części zobaczymy, dlaczego natura nie zna żadnej
przyzwoitości i musimy po prostu zaakceptować wzdęcia jako
część naszego życia, nawet jeśli warunki wydają się niesprzyjające.
W dodatkowym rozdziale szóstym pokażę w końcu, jakie
smaczne przepisy można wyczarować w ramach diety zmniej-
szającej tworzenie się gazów. Poza tym odpowiedziałem w nim
na często zadawane pytania i zestawiłem listę z ciekawą literaturą
i nagraniami audiowizualnymi.
BĄKOWE TABU CZĘŚĆ I
Tabu rządzi światem
Naga prawda jest ciągle tabu.
— Bob dylan
najstarsze prawa ludzkości
Lord Voldemort jest słynnym przykładem tabu językowego w hi-
storii literatury młodzieżowej. Jedna z centralnych postaci w serii
powieści Joanne K. Rowling „Harry Potter” opisywana przede
wszystkim jako „Ten, Którego Imienia Nie Wolno Wymawiać”,
pokazuje najgłębiej zakorzenione tabu w sztuce i kulturze. Za-
miast nazywać czarnoksiężnika po prostu po imieniu, używa się
opisu. Imię jest mitem. Nieprzystępne. Niewypowiadane. Bu-
dzące grozę. Tabu nie jest jednak żadnym wynalazkiem służącym
temu, żeby powieści były ciekawsze. Tabu jest prawdziwe. Czasa-
mi tak subtelne, że nie da się go zidentyfikować na pierwszy rzut
oka. Inne bardziej oczywiste i akceptowane społecznie. Tabu jest
tak stare jak sama ludzkość. Nie bez przyczyny uchodzi za naj-
starsze prawo ludzkości. Tabu zazwyczaj nie jest uwarunkowane
19
racjonalnie. Kwestionowanie go jest wykluczone samo przez się.
W ten sposób prawne regulacje i formalne sankcje są zbędne1.
Człowiek postępuje po prostu zgodnie z nim.
To, jak dokładnie powstało czy powstaje tabu, jest kwestią
sporną. To, jak jeszcze dziś dojrzewa w każdym z nas, z kolei
nie jest. Siedliskiem tabu i zakazów jest nasze dzieciństwo. Bę-
dzie można to zrozumieć, kiedy przypomnimy sobie trzy zdania,
które z pewnością wszyscy słyszeliśmy od naszych rodziców:
1. Tego się nie robi.
2. To nie przystoi.
3. Tego się nie mówi.
Tabu jest w sposób zrozumiały samo przez się przekazywane
z pokolenia na pokolenie. Przejęliśmy je od naszych rodziców,
a nasi rodzice z kolei od swoich rodziców w procesie socjaliza-
cji poprzez trzy wspomniane wypowiedzi. Tak każde pokolenie
i w końcu społeczeństwo jako kolektyw dziedziczy tabu jako cen-
tralny element prawa i porządku. W końcu i my z najlepszymi
zamiarami przekazujemy własne uwewnętrznione tabu naszym
dzieciom. Nie pytając o pochodzenie, sensowność i kontekst su-
geruje się potomstwu, żeby nie dłubało w nosie w towarzystwie,
nie eksplorowało obszaru genitalnego czy – jako mała księżnicz-
ka – nie siadało z szeroko rozstawionymi nogami. Tego przecież
się nie robi. Bo kto chce żyć w społeczeństwie, gdzie wszyscy pu-
blicznie dłubią w nosie i puszczają gazy?
Richard D. Lewis pisze trafnie na ten temat2: „W naszej wła-
snej kulturze kodeks zachowań mówi nam, co jest właściwe, a co
nie, stosowne i niestosowne, honorowe czy nieprzyzwoite. Ten
kodeks, który jest przekazywany przez rodziców i nauczycieli
oraz potwierdzany przez przyjaciół i współczesnych nam ludzi,
20
BĄKOWE TABU TaBu rządzi śWiaTem
obejmuje nie tylko podstawowe wartości i przekonania, ale też
przepisy dotyczące właściwego zachowania […] we wszelkich
możliwych obszarach życia.”
To, co działa w rodzinach, wspólnotach wyznaniowych i wśród
członków tego samego kręgu kulturowego, szkodzi w kontaktach
międzykulturowych. Nasz zglobalizowany i powiązany ze sobą
siecią świat, pokazuje, że tabu nie wszędzie obowiązuje w tym
samym stopniu. Międzykulturowe łamanie tabu jest na porządku
dziennym. Co w jednym kraju jest tabu, gdzie indziej jest całko-
wicie normalne, częściowo nawet pożądane – i odwrotnie. Nie-
skrępowane bekanie, pierdzenie i palenie w chińskiej restauracji
zaskakuje na przykład ludzi wychowanych na Zachodzie (jest
zależne kulturowo). Aby spotkać się z paradoksem tabu, nie po-
trzebna jest żadna zamorska podróż. Również nasza codzienność
dostarcza pozornie sprzecznych sytuacji. Coś oczywistego w in-
nych krajach dla Niemców było przez długi czas tabu ze względu
na przeszłość związaną z nazizmem: mianowicie machanie flagą
państwową. Dopiero w 2006 roku w trakcie Mistrzostw Świata
w piłce nożnej w Niemczech w kibicowskim zapale zaczęło prze-
łamywać się tabu. Wydawało się, że każdy samochód zmienia się
w mobilny symbol powracającej dumy narodowej i czarno-czer-
wono-złota flaga była wieziona na spacer (zależne kulturowo).
Starożytni Rzymianie przebywali w latrynach nawet z 50 obcymi
osobami i było to dla nich zrozumiałe samo przez się. Nie było
też podziału na płcie i każdy załatwiał swoje potrzeby bez skrępo-
wania. Dziś byłoby to nie do pomyślenia (zależne od czasu). Na
wpół naga gwiazda YouTube wulgarnym językiem, całkowicie
bezwstydnie mówi do swoich nastoletnich widzów o pozycjach
seksualnych? To zupełnie normalne dla millenialsów. Rodzice
kręcą głowami (zależne od pokolenia).
21
Bezimienni
Kiedy James Cook i towarzysze jego żeglugi pod koniec XVIII
wieku przywieźli do Europy ze swojej podróży na Południowy
Pacyfik polinezyjskie słowo „tapu” (względnie „ta pu”), nie mieli
pojęcia, jaką lukę tym samym wypełnią. Określenie (tak w ogó-
le jedno z niewielu słów, które trafiło do naszego języka z języ-
ków ludów Południowego Pacyfiku) szybko weszło do słownika
Anglików i opisywało coś „innego i obcego”3. Dla podróżujących
Europejczyków było „głównym wyrażeniem […] służącym, żeby
wytłumaczyć, coś, co nie mieściło się w ich koncepcji rozsądku.”
Co można sobie przez to wyobrazić? Na przykład kanibalizm
i promiskuityzm (dążenie do bezuczuciowych kontaktów seksu-
alnych z przypadkowymi partnerami). Warto zauważyć, że okre-
ślenie „tabu” do przełomu wieków było używane wyłącznie do
opisu ludów pierwotnych. Tak bardzo oświecone społeczeństwa
cywilizowane nie miały do tego momentu po prostu żadnego sło-
wa na najstarsze prawa ludzkości. To, że nie można nazywać dia-
bła po imieniu ani dotykać córki króla, było jasne. Tak jasne, że
niepotrzebne do tego były żadne słowa. Nie można było nadać
wyrazu subtelnej mocy tabu. Po tym jak Zygmunt Freud przejął
to określenie w książce „Totem i tabu”, w rezultacie weszło ono
wreszcie do użycia w językach oświeconego świata. Od tej pory
dyskutowano o właściwym jego znaczeniu i określenie nie było
już w codziennym użyciu wykorzystywane w pierwotnym sensie.
Mimo to właśnie międzykulturowe łamanie tabu pokazuje nam
znaczenie tego fenomenu. Tu, w Europie, psy w najlepszym razie
mogą być przy stole w czasie obiadu. Gulasz z psa na stole jest tabu.
Poruszenie zachodnich miłośników zwierząt jest ogromne, gdy sły-
szą o chińskim festiwalu psiego mięsa w Yulin. Takie tabu pokazuje
22
BĄKOWE TABU TaBu rządzi śWiaTem
nam w emocjonalny sposób swoją relatywność. Nie jest też zako-
twiczone w naszych genach. Tabu jest zależne od kultury. Jest kwe-
stią zapatrywań. Ze względu na złożoność tabu, chcę w tej książce
pozostać przy jego uproszczonym przedstawieniu: Tabu to rzeczy,
których się nie robi, o których się nie mówi i o których się nie myśli.
Poza tym tak czy owak nie istnieje tylko jedna definicja tabu.
Jeśli zajrzy się do słownika „Duden” – czy jak to w złotym wieku
digitalizacji, zajrzy się do Internetu – można znaleźć następujące
definicje:4
1. Zakaz prowadzenia określonych działań, szczególnie doty-
kania i nazywania uświęconych osób i przedmiotów oraz
spożywania określonych potraw.
2. Niepisane prawo, które na podstawie określonych poglą-
dów zakazuje w ramach danej społeczności, robić określone
rzeczy.
Pierwsza definicja jest nieznacząca w naszym kontekście. Od-
nosi się do historycznego określenia tabu, służącego do opisy-
wania etnicznie obcych kultur. W ciągu ostatnich dziesięciole-
ci rozwinęło się określenie „tabu” w codziennym zastosowaniu
odnoszące się do tego, co opisuje druga definicja ze słownika
„Duden”: konwencje kodeksu społecznego obowiązujące we
wspólnocie. Mówiąc słowami etnologa Horsta Reimanna, tabu
to „społeczne oczywistości, które spełniają ważną społeczną funk-
cję regulacji zachowań, ustalania granic, uznania autorytetów, na
przykład dla zabezpieczenia stosunków własnościowych, władzy
i określonego porządku społecznego”5. Mówiąc w uproszczeniu:
tabu to niepisane kulturowe prawa.
Kiedy w moich poszukiwaniach zapytałem językoznawcę
prof. dr. Hartmuta Schrödera, czy istnieje jednoznaczna definicja
23
określenia „tabu”, zaprzeczył. W pierwszej chwili byłem zaskoczo-
ny. Jak miałem w ogóle rozumieć to centralne pojęcie czy przed-
stawić je w odpowiedni sposób? Jednak potem dzięki prof. dr.
Schröderowi natknąłem się na cytat specjalisty z dziedziny nauk
o komunikacji Gerharda Maletzke: „Każda kultura zna tabu, a za-
tem ścisłe zakazy, których nie można złamać bez kary: przedmioty,
których się nie dotyka, miejsca, do których się nie wchodzi, sło-
wa, których się nie wypowiada.6”
Jakie są przedmioty, których nie dotykasz? Gdzie znajdują się
miejsca, do których nie wchodzisz? Jakie są słowa, których nie
wypowiadasz? Chciałbym, żebyś uświadomił sobie tabu wokół
ciebie.
Sens i bezsens tabu
Tabu per se nie jest ani dobre, ani złe. Zależy to całkowicie od
tego, jak i po co zostało ustanowione. Dlatego potrzeba zróż-
nicowanego spojrzenia, by zbadać sens i bezsens tabu i móc je
ocenić. Pewne pytanie wysuwa się na pierwszy plan: Dlaczego
w ogóle istnieje tabu? W ciągu ostatnich dziesięcioleci z tym py-
taniem mierzyli się liczni naukowcy i filozofowie. Najbardziej
znacząca kategoryzacja tabu językowego została stworzona przez
Ullmanna i Zöllnera7:
1. Tabu ze strachu:
a) opiera się na mistyczno-magicznym wyobrażeniu świa-
ta i w zachodnich społeczeństwach prawie nie ma już
znaczenia,
b) na przykład niemówienie o diable ze strachu przed
nieszczęściem.
24
BĄKOWE TABU TaBu rządzi śWiaTem
2. Tabu z taktu i wzajemnego szacunku:
a) dotyczy przede wszystkim chorób, niepełnosprawności
b) na przykład pytanie do chorego na nowotwór: „No, jak
i śmierci,
tam dzisiaj twój rak?”.
3. Tabu z przyzwoitości i ze względu na uczucia wstydu
i niezręczności:
a) dotyczy przede wszystkim wydzielin ciała, jego funkcji
i części oraz seksualności,
b) na przykład puszczanie wiatrów w miejscu publicznym.
4. Tabu ze społecznego taktu i motywów ideologicznych:
a) dotyczy między innymi tabu, które powstaje z politycz-
nej poprawności,
b) na przykład nie mówimy już dziś, że ktoś jest Murzy-
nem, ale że ma czekoladową skórę.
Z tych czterech podstawowych motywów tabu językowego
można bardzo dokładnie wyprowadzić sens i cel tabu. W ten
sposób chroni się na przykład chorych, pilnuje porządku spo-
łecznego i unika dyskryminacji. Jednak jego funkcja ochronna
może wypaczyć się w przeciwnym kierunku. Może to potwier-
dzić każdy, kto ze względu na tabu językowe zostaje ze swoim
cierpieniem sam jak palec i nie ma śmiałości, by o tym poroz-
mawiać. Gdy ktoś zostaje ofiarą działania podlegającego tabu,
które jest chronione przez tabu językowe, robi się naprawdę nie-
przyjemnie. Na przykład w przypadku wykorzystywania seksu-
alnego w dzieciństwie ofiary często dopiero jako dorośli mogą
mówić o tym, co im zrobiono. Potem przy okazji wychodzi na
jaw, że inni członkowie rodziny skrycie wiedzieli o cierpieniu
ofiary – a mimo to milczeli, ponieważ, gdy pewnej rzeczy „się
25
Pobierz darmowy fragment (pdf)
