Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
00128 005193 22590036 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Seria w przekładzie. Polskie warianty prozy Josepha Conrada - ebook/pdf
Seria w przekładzie. Polskie warianty prozy Josepha Conrada - ebook/pdf
Autor: Liczba stron: 384
Wydawca: Uniwersytet Śląski Język publikacji: polski
ISBN: 978-8-3801-2218-5 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> naukowe i akademickie >> literaturoznawstwo, językoznawstwo
Porównaj ceny (książka, ebook (-18%), audiobook).
Czytaj online.
Komentuj
Praca koncentruje się na zagadnieniu serii przekładowej. Na przykładzie polskich wariantów prozy Josepha Conrada przeanalizowano trzy serie przekładowe: Murzyna z załogi „Narcyza”, Tajfunu i Smugi cienia. Praca jest przeznaczona dla studentów filologii zainteresowanych przekładoznawstwem oraz najnowszymi trendami w obrębie Translation Studies. Wykorzystuje koncepcje manipulacji, patronatu, prze-pisania i refrakcji dla opisu odmiennej recepcji dzieł Conrada w kulturze polskiej na przestrzeni prawie stu lat. Praca zainteresuje także wnikliwych czytelników poszukujących odpowiedzi na pytanie dlaczego poszczególne wersje jednego i tego samego utworu niejednokrotnie bardzo się od siebie różnią.
Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

Seria w przekładzie Polskie warianty prozy Josepha Conrada Siostrze NR 3085 Agnieszka Adamowicz ‑Pośpiech Seria w przekładzie Polskie warianty prozy Josepha Conrada Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2013 Redaktor serii: Historia Literatur Obcych Magdalena Wandzioch Recenzent Jolanta Dudek Spis treści Słowo wstępne Podziękowania Wykaz skrótów Rozdział 1 Seria przekładowa. Zarys problematyki Diachronia i synchronia serii przekładowej „Słowo wspólne” w serii przekładowej Plagiat w przekładzie Seria otwarć versus otwartość serii „Wzorcowy przekład seryjny” Seria przekładowa w ujęciu Translation Studies Retranslation „Hipoteza serii” Metodologia badań serii przekładowych Rozdział 2 Kulturowe znaczenie przekładów dzieł Josepha Conrada Epoka Młodej Polski Dwudziestolecie międzywojenne Okres wojenny i powojenny Druga połowa XX wieku i wiek XXI Rozdział 3 Tłumaczenie dialektów, gwary marynarskiej i terminologii morskiej na przykładzie serii przekładowej Murzyna z załogi „Narcyza” Recepcja Murzyna z załogi „Narcyza” w Anglii • 5 • 9 15 17 19 23 25 26 28 31 32 38 39 41 49 50 57 63 67 71 72 Spis treści Polscy tłumacze Murzyna z załogi „Narcyza” Krytyka przekładu Zielińskiego Terminy: „dialekt”, „gwara”, „żargon” Dyferencjacja językowa w prozie Josepha Conrada Przekład „polifonii języków” Przekład dialektów i żargonów Dialekty: cockney, Scots, Irish English Język środowiskowy Terminologia morska Gwara żeglarska Łabędzi śpiew Rozdział 4 Tłumaczenie jako interpretacja na przykładzie serii przekładowej Tajfunu Tłumacze Tajfunu Dominanta translatoryczna Nazwy wiatrów: huragan, tajfun, cyklon, orkan Nawiązania wewnątrztekstowe: opozycja „zła pogoda” – „tajfun” Język figuratywny versus język literalny Idiomy i wyrażenia metaforyczne Język narracji Animizacja Przekład dialektu pidgin English Gwara marynarska Przekład przekleństw Obcość w przekładzie Intertekstualność Tajfunu Rozdział 5 Tłumaczenie nawiązań wewnątrztekstowych oraz intertekstualności na przykładzie serii przekładowej Smugi cienia Tłumacze Smugi cienia Nawiązania wewnątrztekstowe Asocjema „shadow‑line” Asocjema „bottles” Mikrofigury dotyczące zdarzeń nadnaturalnych Nawiązania intertekstualne Intertekstualność obligatoryjna Intertekstualność opcjonalna Posłowie Nota bibliograficzna • 6 • 76 82 83 87 88 90 96 115 124 142 166 169 171 174 176 179 190 191 196 201 205 210 213 217 226 235 236 240 241 249 253 258 265 298 323 327 Spis treści Bibliografia Indeks osobowy Indeks rzeczowy Spis fotografii i rysunków Summary Zusammenfassung 329 361 371 379 381 382 Słowo wstępne Po sprowadzeniu [perskiego posłańca – A.A.P.] do Aten i przetłumaczeniu listu, który miał w języku asyryjskim, dowiedzieli się Ateńczycy, poza wieloma sprawami, że król nie wie, czego właściwie pragną Lacedemoń‑ czycy […]1. Już od najdawniejszych czasów przekład był źródłem niezbędnej wiedzy, pomagał zrozumieć Drugiego. Nie podzielam tak radykalnego stanowiska jak George Steiner, którego zdaniem, każda komunikacja (nawet w tym samym języku) oparta jest na tłumaczeniu – tłumaczeniu intencji rozmówcy zakodowa‑ nych w języku – oraz zrozumieniu i uchwyceniu sensu przekazu drugiej osoby, sądzę jednak, że przekład był, jest i będzie fundamentem kultury. Ze względu na rozległość studiów nad tłumaczeniem w prezentowanej rozprawie propo‑ nuję głębszy namysł nad jednym tylko wymiarem zjawiska przekładu – nad jego seryjnością. Za wyborem tego aspektu dodatkowo przemawia fakt, iż dogłębna analiza przekładowa dzieł jednego autora pod kątem serii przekładowej nie była jeszcze, wedle mojej wiedzy, podejmowana. W pierwszym rozdziale pracy przybliżyłam różne koncepcje serii przekłado‑ wej (translatorskiej). Terminy „seria przekładowa” i „seria translatorska” funkcjo‑ nują wymiennie w polskim przekładoznawstwie2 obok ogólnego terminu „seria w tłumaczeniu”3; również w niniejszej rozprawie stosowałam oba pojęcia. Na 1 Tukidydes: Wojna peloponeska. Tłum. K. Kumaniecki. Warszawa: Czytelnik, 1988, s. 242. 2 E. Balcerzan: Poetyka przekładu artystycznego. „Nurt” 1968, nr 8, s. 23–26 (przedruk: Idem: Literatura z literatury. Strategie tłumaczy. Katowice: „Śląsk”, 1998, s. 17–31); Przekład artystyczny. T. 2; Zagadnienia serii translatorskich. Red. P. Fast. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1991; A. Legeżyńska: Tłumacz i jego kompetencje autorskie. War‑ szawa: PWN, 1999, s. 217–221; D. Urbanek: Pęknięte lustro: tendencje w teorii i praktyce przekładu na tle myśli humanistycznej. Warszawa: Wydawnictwo Trio: Instytut Rusycy‑ styki Uniwersytetu Warszawskiego, 2004; E. Kujawska ‑Lis: Marlow pod polską banderą. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko ‑Mazurskiego, 2011, s. 20–39. 3 U. Dąmbska ‑Prokop: Nowa encyklopedia przekładoznawstwa. Kielce: Wydawnic‑ two Wyższej Szkoły Umiejętności, 2010, s. 187–188. • 9 • Słowo wstępne Zachodzie w dziedzinie Translation Studies używane jest określenie retranslation. W rozdziale otwierającym rozważania przedstawiłam także ewolucję pojęcia serii przekładowej, jaka dokonała się na gruncie polskim, wychodząc od koncepcji Edwarda Balcerzana przez cenne uzupełnienia Anny Legeżyńskiej i Grzego‑ rza Ojcewicza. Anna Legeżyńska wprowadziła bardzo pomocne pojęcie „słowa wspólnego” w przekładzie, które pozwala na analizę podobieństw występujących w poszczególnych ogniwach serii tłumaczeń danego utworu. Grzegorz Ojce‑ wicz badał zakres otwartości serii, postulując wyczerpywalność serii w planie synchronicznym. Wysunął również propozycję badania „serii otwarć” tłuma‑ czeń różnych dzieł jednego autora, zarówno w perspektywie synchronicznej, jak i diachronicznej. Jeżeli chodzi o zjawisko serii przekładowej na Zachodzie, odniosłam się do pojęcia retranslation. Badacze nie są zgodni co do znaczenia kulturowego tego zjawiska: krytycy francuscy (Antoine Berman, Paul Bensi‑ mon, Yves Gambier) sądzą, że dzięki ponownemu przełożeniu dzieła otwiera się przestrzeń dla doskonalenia kolejnych wariantów serii; natomiast słynny amerykański badacz przekładu – Lawrence Venuti – twierdzi, że retranslation stanowi potencjalne zagrożenie dla oryginału, ponieważ prowadzi do zwięk‑ szającego się stopniowo udomowienia (domestication) następujących po sobie wersji. Ponadto zarysowałam dekonstrukcyjne podejście do przekładu, które znosi kluczową opozycję oryginał – kopia. Giles Deleuze wprowadził kategorię Różnicy w miejsce klasycznej Tożsamości. To, co się powtarza w serii, nie jest takie samo, lecz różne. Powtórzenie zasadza się na Różnicy. Natomiast Jacques Derrida akcentował funkcję Powtórzenia i zaproponował koncepcję „źródłowo‑ ści wtórności”; w miejsce idei „źródła” wprowadził kategorię „Różni”. Najistot‑ niejsze w koncepcjach dekonstrukcyjnych jest podważenie (zdekonstruowanie) hierarchii oryginał (nadrzędny) – przekład/przekłady (subsydialne). W rozdziale drugim przyjrzałam się kulturowemu znaczeniu tłumaczeń utworów Josepha Conrada w Polsce. Zarys historii recepcji dzieł autora Taj‑ funu w Polsce podzieliłam na kilka etapów: Młoda Polska, międzywojnie, okres wojenny i krótko po wojnie oraz czasy współczesne. Sposób odbioru dzieł autora Lorda Jima zmieniał się w zależności od kontekstu historyczno ‑kulturowego i politycznego. Badając tłumaczenia tekstów Conrada i ich oddziaływanie na kulturę przyjmującą, najjaskrawiej widoczne jest zjawisko „refrakcji” i „prze‑ ‑pisania”. W zależności od charakteru „patronatu” dzieła Conrada próbowano wpisać w kanon literatury polskiej (patronat Stefana Żeromskiego) tak, by przekład był, operując dzisiejszymi terminami, „przezroczysty”, wiernie naśla‑ dował rodzime literackie wzorce4. Pisarza wciągnięto w debatę ideologiczną socjalistycznego PRL ‑u z zachodnim kapitalizmem i skreślono z listy książek wydawanych i wznawianych w Polsce („patronat” socjalistycznej władzy). Ta, 4 Terminy „refrakcja”, „prze ‑pisanie, „patronat” wyjaśniam w pierwszym rozdziale pracy. • 10 • Słowo wstępne z konieczności krótka, historia recepcji przekładów dzieł jednego autora jest dobrą egzemplifikacją ogólnych obserwacji Venutiego, wedle którego tłuma‑ czenie nie jest zdarzeniem neutralnym i nie powstaje w pustce ideologicznej, kulturowej czy historycznej. Przekład – pisał Venuti – oznacza, oczywiście, przepisywanie tekstu ory‑ ginału. Każde przepisanie, bez względu na jego intencje, odzwierciedla pewną ideologię i poetykę i jako takie manipuluje literaturą tak, aby funk‑ cjonowała w społeczeństwie w określony sposób. Przepisywanie jest mani‑ pulacją podjętą w służbie określonych sił czy władzy i w swych aspektach pozytywnych może pomóc w przekształceniu literatury i społeczeństwa. Przepisywanie pozwala na wprowadzenie nowych pojęć, nowych genre’ów, nowych rozwiązań, a historia przekładu jest także historią literackich inno‑ wacji, kształtującej władzy jednej kultury nad drugą. Lecz przepisywanie może także zawładnąć innowacją, hamować ją i zniekształcać. W czasach stale pogłębiających się manipulacji wszelkiego rodzaju studia nad mani‑ pulacyjnymi procesami w literaturze na przykładzie tłumaczenia pomogą nam uzyskać większą świadomość świata, w którym żyjemy5. Wpływ szeroko rozumianych uwarunkowań kulturowych6 (historycznych, ideologicznych, społecznych) na wysokość nakładów dzieł Conrada oraz ini‑ cjowanie nowych tłumaczeń jest nie do przecenienia w wypadku tego pisarza i wymaga osobnego szczegółowego opracowania. W tym rozdziale jedynie zasyg‑ nalizowałam, jakie czynniki kształtowały odbiór powieści autora Nostromo i kto sprawował „patronat” (nadzorował, wprowadzał, interpretował, wybierał tłuma‑ czy) nad edycjami jego dzieł. Rozdziały od trzeciego do piątego stanowią część analityczną pracy. Analiza serii przekładowych nie musi polegać – jak słusznie zauważyła Anna Bednar‑ 5 L. Venuti: “Translation is, of course, a rewriting of an original text. All rewritings, whatever their intention, reflect a certain ideology and a poetics and as such manipu‑ late literature to function in a given society in a given way. Rewriting is manipulation, undertaken in the service of power, and in its positive aspect can help in the evolution of a literature and a society. Rewritings can introduce new concepts, new genres, new de‑ vices, and the history of translation is the history also of literary innovation, of the shaping power of one culture upon another. But rewriting can also repress innovation, distort and contain, and in an age of ever increasing manipulation of all kinds, the study of the manipu‑ lative processes of literature as exemplified by translation can help us towards a greater awareness of the world in which we live”. Tłumaczenie polskie podaję za: A. Pisarska, T. Tomaszkiewicz: Współczesne tendencje przekładoznawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 1996, s. 59–60. 6 J. Brzozowski omówił ogólnie znaczenie tła historyczno‑literackiego przy anali‑ zach przekładów w: Ślad epoki w przekładzie. W: Idem: Czytane w przekładzie. Bielsko‑ ‑Biała: Wydawnictwo ATH, 2009, s. 21–28. • 11 • Słowo wstępne czyk – na określaniu hierarchii poszczególnych wersji tłumaczeń na skali od najgorszego do najlepszego. Może opierać się na odnotowaniu zmian zachodzą‑ cych na przestrzeni lat w kolejnych elementach serii i próbie odpowiedzi, dla‑ czego poszczególne warianty różnią się od siebie7. Dlatego też w każdym z roz‑ działów analitycznych nakreśliłam kontekst historyczno ‑kulturowy, w którym powstało analizowane dzieło (reakcje brytyjskiej krytyki, opinie pisarzy wyra‑ żane w korespondencji, wreszcie wypowiedzi samego autora związane z utwo‑ rem lub odbiorem krytyków), przytoczyłam (jeśli takowe istnieją) sądy pisarza o polskich wersjach jego dzieł (tak jest w przypadku Murzyna z załogi „Nar‑ cyza”), przedstawiłam sylwetki tłumaczy i warunki kulturowe, w jakich przy‑ gotowywali tłumaczenie, oraz skomentowałam parateksty dotyczące danego przekładu (posłowia, recenzje krytyczne czy wywiady prasowe). W rozdziałach analitycznych skoncentrowałam się na kilku teoretycznych zagadnieniach prze‑ kładu w ramach wybranych serii przekładowych. Zdając sobie sprawę z roz‑ ległości pola badawczego, zarówno z wielości problemów translatorskich, jak i liczby istniejących tłumaczeń prozy Conrada, zmuszona byłam do jego zawę‑ żenia. Wybrałam te problemy translatorskie, które, w mojej ocenie, są naczel‑ nymi zagadnieniami współczesnej nauki o przekładzie. Problem tłumaczeniowy definiuję za Marią Piotrowską, jako werbalny lub niewerbalny segment, który może wystąpić albo we fragmencie tekstu (na poziomie lokalnym), albo w tekście pojmowanym jako całość (poziom globalny). Mobilizuje to […] tłumacza do podjęcia świadomej decyzji wyboru wśród istniejących opcji uzasadnionej strategii, procedury i rozwiązania tłumaczeniowego8. Należy jednak pamiętać, że „to, co rozpoznajemy jako problem w ramach danej pary tekstów [czy danej serii – A.A.P.], nie musi koniecznie stanowić prob‑ lemu […] w ramach innego badania porównawczego […]”9. Dla rozwiązania problemów translatorskich tłumacze stosują odmienne stra‑ tegie. Pojęcie strategii definiuję – ponownie za Marią Piotrowską – jako „politykę globalną tłumacza wobec konkretnego zlecenia, całościową i kontekstowo uwa‑ runkowaną politykę wobec tłumaczonego tekstu […]”10. Niemiecki translatolog 7 A. Bednarczyk: W poszukiwaniu dominanty translatorskiej. Warszawa: PWN, 2008, s. 16. 8 M. Piotrowska: Proces decyzyjny tłumacza. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2007, s. 62. 9 G. Toury: Metoda opisowych badań przekładu. W: Współczesne teorie przekładu. Red. P. Bukowski, M. Heydel. Kraków: Znak, 2009, s. 213. 10 M. Piotrowska: Proces decyzyjny tłumacza…, s. 72. Piotrowska podała niuanse definicyjne tego terminu. • 12 • Słowo wstępne Wolfgang Lörscher postrzega proces tłumaczenia jako spiralę nakładających się „strategicznych” i „niestrategiczych” zachowań tłumacza. Te pierwsze wywołane są wystąpieniem trudności, która powoduje, że tłu‑ macz aktywizuje świadome operacje mentalne w celu jej pokonania (np. poszukiwanie neologizmu w sytuacji pojawienia się leksemu, którego bez‑ pośredni odpowiednik docelowy nie istnieje). Niestrategiczne zachowanie natomiast to naturalny płynny tok transferu między oryginałem i tekstem docelowym […]11. W badaniu serii wykorzystałam również kategorie szeroko rozumianej ekwi‑ walencji (relację przekładu do oryginału oraz stopień korespondencji)12. Kon‑ centrując się na głównych zagadnieniach translatologicznych w obrębie danej serii, mogłam jedynie skrótowo zarysować także inne, relewantne, jak sądzę, problemy przekładowe dla poszczególnych utworów. Rozdział trzeci poświęciłam serii Murzyna z załogi „Narcyza” przetłuma‑ czonej dwukrotnie: przez Jana Lemańskiego (1920) i Bronisława Zielińskiego (1961). Starałam się pokazać, że sam język powieści silnie kształtował recepcję utworu w Anglii. Zastosowanie przez Conrada gwary marynarskiej i wprowa‑ dzenie języka podstandardowego (dialekt cockney, szkocki angielski i irlandzki angielski) zdeterminowało reakcję krytyków. Stąd też przekład dialektu i gwary, owa „polifonia głosów” w powieści, stał się naczelnym problemem translato‑ logicznym, którego rozwiązania (rozwiązań) poszukiwałam w analizie dwóch polskich przekładów i oryginału. Drugim problemem tłumaczeniowym, jaki wyróżniłam dla tej serii, było zagadnienie terminologii. Analiza miała ustalić stopień transferu terminologii morskiej do kultury przyjmującej oraz przyczyny historyczno ‑kulturowe, dla których takowy mógł lub nie mógł zaistnieć. Analizę polskich wariantów Tajfunu przeprowadziłam w rozdziale czwartym. Dla tej noweli Conrada jako wiodące wybrałam zagadnienie identyfikacji domi‑ nanty znaczeniowo ‑stylistycznej i związanych z nią metafor oraz kilka pomniej‑ szych problemów tłumaczeniowych, takich jak stylizacja (żargon pidgin, dialekt marynarski), nawiązania intertekstualne, stopnień egzotyzacji lub udomowienia przekładu, które przedstawiłam mniej rozlegle. Tajfun przetłumaczono w Polsce trzykrotnie w znacznych odstępach czasowych: w 1926 roku pierwszego prze‑ 11 Podaję za: ibidem, s. 61. 12 Jak zauważył J. Munday, jest to jedno z najbardziej kontrowersyjnych pojęć w teorii przekładu, ale zarazem kluczowych (The Routledge Companion to Translation Studies. Ed. J. Munday. New York: Routledge, 2009, s. 185). Olga i Wojciech Kubińscy zaproponowali odejście od terminu ekwiwalencji i powrót do starszego pojęcia wierno‑ ści (ujmowanej w kategoriach nie tylko epistemologicznych, lecz także aksjologicznych). Przekładając nieprzekładalne III. Red. O. i W. Kubińscy. Gdańsk: Wydawnictwo Uni‑ wersytetu Gdańskiego, 2007, s. 5. • 13 • Słowo wstępne kładu dokonał Jerzy Bohdan Rychliński, następnie w 1972 roku dla nowej edycji Dzieł Conrada opowieść przełożyła Halina Carroll ‑Najder wraz z konsultacjami marynistycznymi kapitana Józefa Miłobędzkiego i wreszcie najnowsze tłuma‑ czenie na XXI wiek przygotował Michał Filipczuk w 2000 roku. W ostatnim rozdziale podjęłam problem nawiązań wewnątrztekstowych i intertekstualności w przekładzie. Zagadnienia te omówiłam na przykładzie serii Smugi cienia. Celowość odtwarzania w przekładzie referencji intertekstu‑ alnych nie budzi obecnie żadnych wątpliwości, ponieważ jak wykazano, budują one strukturę semantyczną dzieła. Postawiłam jednak pytanie, czy wszystkie odniesienia do pre ‑tekstów są równie ważne; czy wszystkie w ten sam sposób powodują „nadwyżkę sensu”? Starałam się uzasadnić, za głosem innych badaczy, że niektóre nawiązania są opcjonalne i nie muszą być przekazywane w tekście sekundarnym. Dla udowodnienia tej tezy wprowadziłam między innymi poję‑ cie łańcucha intertekstualnego (Hatim i Mason). Natomiast intertekstualność obligatoryjną badałam, opierając się na klasyfikacji przytoczeń, zaproponowanej przez Annę Majkiewicz. Polskie warianty, które analizowałam, to wersje Jadwigi Sienkiewiczówny, Jana Józefa Szczepańskiego i Ewy Chruściel. Badając kolejne elementy serii przekładowych, powstałe na przestrzeni ponad stu lat, dostrzegłam odmienne – czasem kompatybilne, nierzadko jed‑ nak sprzeczne – „polskie oblicza” Conrada. Zasadne wydaje się więc mówienie o „wariantach prozy Conrada” w kulturze polskiej lub, innymi słowy, o „polskich Conradach”. Bezsprzecznie istnieje, moim zdaniem, potrzeba, po pierwsze, bada‑ nia dawnych przekładów, by wskazywać miejsca nieciągłe, gdzie rozbieżności są tak istotne, że dają nam różnego Conrada; po drugie, potrzeba nowych prze‑ kładów na XXI wiek, odkrywających Conrada wielokulturowego, komicznego, Conrada prowadzącego do spotkania obcych kultur13. Swą rozprawą starałam się odpowiedzieć, chociaż częściowo, na tę pierwszą potrzebę i pokazać, jak zmieniał się obraz prozy Conrada w ciągu minionego wieku – jak ewoluowały przekłady jego dzieł na tle zmieniającej się kultury przyj‑ mującej oraz wzrastającej świadomości tłumaczy14. 13 Por.: R. Hampson: Cross ‑Cultural Encounters in J. Conrad Malay Fiction. Palgrave: Macmillan, 2001; M. Pacukiewicz: Dyskurs antropologiczny w pisarstwie J. Conrada. Kraków: Universitas, 2008. 14 Na szczególną rolę tłumacza w kulturze docelowej wskazała A. Bednarczyk: Kulturowe aspekty przekładu artystycznego…, s. 24–32 oraz J. Jarniewicz: Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim. Kraków: Znak, 2012. Podziękowania Prezentowana książka jest efektem wieloletniej fascynacji życiem i twór‑ czością Josepha Conrada oraz wynikiem zainteresowania ciągle rozwijającą się dziedziną Translation Studies. Pragnę wyrazić wdzięczność Panu Profesorowi Stefanowi Zabierowskiemu za nieustające wspieranie moich studiów nad twór‑ czością Conrada. W dyskusjach i rozmowach z Panem Profesorem powstało wiele pomysłów wykorzystanych w tej rozprawie. Serdecznie dziękuję także Pani Profesor Aldonie Skudrzyk, Pani Profesor Bożenie Tokarz, Panu Profesorowi Piotrowi Fastowi, Panu Profesorowi Jackowi Czajewskiemu, Panu Doktorowi Zbigniewowi Kosiorowskiemu, Pani Magister Marzenie Tofilskiej, którzy udzielali mi cennych konsultacji w specjalistycznych dziedzinach (socjolingwistyki, translatoryki, marynistyki i języka łacińskiego). Osobne podziękowania należą się Pani Profesor Jolancie Dudek, kierownik Ośrodka Dokumentacji i Badania Twórczości J. Conrada Uniwersytetu Jagiel‑ lońskiego, za umożliwienie mi wygłoszenia wielu fragmentów pracy na sesjach Polskiego Towarzystwa Conradowskiego i wnikliwe uwagi dotyczące pracy. Za wszelkie wskazówki merytoryczne dziękuję Pani Profesor Ewie Borkow‑ skiej, kierownik Zakładu Kultury i Literatury Brytyjskiej Uniwersytetu Śląskiego, która życzliwie pochyliła się nad maszynopisem, oraz Pani Profesor Jolancie Dudek, która opiniowała Serię w przekładzie… do druku. Ich uwagi przyczyniły się do wprowadzenia cennych uzupełnień. Napisanie tej książki nie byłoby możliwe bez życzliwości i fachowej wie‑ dzy pracowników bibliotek, przede wszystkim Pani Magister Moniki Kwiek (Instytut Filologii Angielskiej, UJ), Pani Magister Barbary Kuś i Pani Magi‑ ster Julii Szkocnej‑Czarneckiej (Wypożyczalnia Międzybiblioteczna, UŚ), Pani Magister Henryki Mańki i Pana Magistra Stefana Czecha (Biblioteka Publiczna w Rybniku). Dziękuję im za pomoc w docieraniu do trudno dostępnych materiałów. Na moją ogromną wdzięczność zasługują także pracownicy administracyjni • 15 • Podziękowania śląskiej anglistyki, którzy okazali mi pomoc związaną z technicznymi i organiza‑ cyjnymi aspektami przygotowania tej pracy: Pani Magister Bożena Leszkiewicz, Pani Magister Mirosława Wójcik i Pani Magister Beata Kalarus. Bardzo dziękuję Pani Magister Barbarze Jagodzie za cierpliwość i benedyk‑ tyńską pracę nad przygotowaniem maszynopisu do druku. Dziękuję za udostępnienie zdjęć Panu Profesorowi Zdzisławowi Najderowi, Pani Doktor Ewie Chruściel, Państwu Michałowi Szczepańskiemu i Katarzynie Szczepańskiej ‑Kowalczuk oraz Panu Maciejowi Gablankowskiemu, dyrektorowi wydawniczemu wydawnictwa Znak, i Pani Irenie Jagosze za zgodę na przedruk mapy Chin z książki Jonathana Fenby’ego Chiny: upadek i narodziny wielkiej potęgi (tłum. J. Wąsiński, J. Wołk ‑Łaniewski. Kraków: Znak, 2009). Chciałabym wyrazić swą wdzięczność Panu Tomaszowi Zielińskiemu za zgodę na publikację szkiców Bronisława Zielińskiego, które tłumacz wykonał, pracując nad przekła‑ dem Moby Dicka. Kolejne podziękowania składam prezesowi Stowarzyszenia Autorów ZAiKS Panu Profesorowi Januszowi Foglerowi, członkom Zarządu, Panu Doktorowi Michałowi Komarowi oraz prezesowi Polskiego Towarzystwa Conradowskiego Panu Profesorowi Zdzisławowi Najderowi, członkom Zarządu, Pani Profesor Jolancie Dudek i Panu Profesorowi Stefanowi Zabierowskiemu za finansowe wsparcie pracy nad książką. Wreszcie szczególną wdzięczność pragnę wyrazić moim kochanym Rodzi‑ com, którzy zawsze pomagali mi w trudnych chwilach i zachęcali do dalszego wysiłku, oraz mojej Siostrze Katarzynie, której dedykuję tę pracę, dziękując za wsparcie, radę i miłość. Wykaz skrótów – tłumaczenie Ewy Chruściel Smugi cienia (Kraków: Zielona Sowa, – The Collected Letters of Joseph Conrad. Eds. F.R. Karl, L. Davies. Vol. 1–9. Cambridge: Cambridge University Press, 1983–2009. – tłumaczenie Haliny Carroll ‑Najder Tajfunu (Tajfun i inne opo‑ wiadania. Warszawa: Świat Książki, 1999). – tłumaczenie Michała Filipczuka Tajfunu (Kraków: Zielona Sowa, 2001). 2000). Ch CL CN F K L – tłumaczenie Jadwigi Sienkiewiczówny (Korniłowiczowej) Smugi cienia (Warszawa, Poznań [i in.]: E. Wende i S ‑ka: Fiszer i Majewski, 1925). – tłumaczenie Jana Lemańskiego Murzyna z załogi „Narcyza” (War‑ szawa: Dom Książki Spółka Akcyjna, 1928). R – tłumaczenie Jerzego Bohdana Rychlińskiego Tajfunu (Warszawa: Tow. Księg. Polskich na Kresach; Skład Główny w Tow. Wyd. „Rój”, 1926). SJP Dor. – Słownik języka polskiego. Red. W. Doroszewski. T. 1–9. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1958–1969. SJP Kar. – Słownik języka polskiego. T. 1–8. Red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki. Warszawa: Drukarnia E. Lubowskiego i S ‑ki, 1900–1908. – tłumaczenie Jana Józefa Szczepańskiego Smugi cienia (Wrocław– Sz Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1994). Z1 Z2 – tłumaczenie Bronisława Zielińskiego Murzyna z załogi „Narcyza” (Z pism Josepha Conrada. T. 3. Warszawa: PIW, 1961). – tłumaczenie Bronisława Zielińskiego Murzyna z załogi „Narcyza”, z konsultacją marynistyczną J. Miłobędzkiego (J. Conrad: Dzieła. T. 3. Warszawa: PIW, 1972). • 17 • Indeks osobowy*1 A Abrams Meyer Howard 298, 299 Achmatowa Anna 31 Adamczyk‑Grabowska Monika 264, 321 Adamiszyn Zbigniew 144, 146 Adamowicz Tadeusz 138 Anders Władysław 65 Anglicus Ducange 158 Aitken A.J. 108 Allen Graham 260 Ambros Aleksandra 55, 73 Amsterdamski Piotr 33 Andrews Richard 272, 289, 294 Andrzejewski Jerzy 61 Anusiewicz Janusz 146, 162, 163 Armstrong Paul B. 88 Arnold Mathew 299 B Bachtin Michał 88, 89, 94, 95, 205, 259, 260, 268 Baker Mona 38, 262 Balbus Stanisław 259, 321 Balcerzan Edward 9, 10, 25, 39, 94, 100, 170, 174, 261 Baluch Jacek 41 Bałuk‑Ulewicz Teresa 206 Barańczak Stanisław 25, 39, 41–43, 110, 174, 266, 269, 273, 278, 280, 284, 288, 291, 318, 319 Barnicki Krzysztof 23 Barthes Roland 246, 274 Bartmiński Jerzy 119, 136, 146, 162, 163 Bartoszyński Kazimierz 270, 275, 286 Bassaj Maria 253 Bassnett Susan 20, 21, 46, 47, 69, 95, 235 Bataille Georges 32 Baxter Katherine Isobel 265 Beardsley Monroe C. 253 Beaugrande de Robert‑Alain 263 Bednarczyk Anna 11, 12, 14, 41, 44, 104, 170, 174, 214, 215, 235, 240, 241, 251, 261, 309, 321 Beer John 301 Bennett Arnold 74, 75, 121 Ben‑Porat Ziva 263, 264, 321 Bensimon Paul 10, 40 Berent Wacław 76 Berezowski Leszek 91, 92 Berman Antoine 10, 39, 40, 217 Berthoud Jacques 98, 117, 118, 122, 137, 158, 164, 165 Biedrzycki Miłosz 240 Biguenet John 37 Bhabha K. Homi 19, 20 *1 W indeksie nie uwzględniono nazwisk autorów wymienionych w Bibliografii. • 361 • Indeks osobowy Bikont Anna 66 Bilczewski Tomasz 33, 235 Blackwood William 74 Błaszak Marek 85, 86, 88, 144, 205 Błeszczyński Jan 26 Boduszyńska‑Borowikowa Maria 73, 136 Bolecki Włodzimierz 261, 263, 286 Bolewski Jacek 269 Boniecka Barbara 136 Booth Joseph Warren 136 Borges Jorge Luis 32 Borkowska Ewa 15 Borowy Wacław 83, 147 Bourdieu Pierre 238 Braun Andrzej 117, 128 Brecht Bertold 46 Breiter Emil 62 Bricmont Jean 33 Brocki Zygmunt 116, 161 Broich Ulrich 235, 304, 305 Brooke Minnie 72 Brown Carolyn B. 175, 190, 191, 196, 197 Bruant Aristide 92 Brzozowski Jerzy 11, 69 Budrewicz‑Beratan Aleksandra 266, 318 Bukowski Piotr 12, 49, 71, 81, 206, 323 Bułhakow Michaił 41, 240 Burton Richard 32 Burzyńska Joanna 99 Buttler Danuta 150 Bystrzydzieńska Grażyna 261 C Capote Truman 80 Carabine Keith 122, 169, 175, 184, 250 Carroll Lewis 26, 28, 41 Carroll‑Najder Halina 73, 169, 183, 185, 186, 193, 194, 197, 198, 202, 203, 211, 212, 214, 223, 231, 235, 324 Catford John C. 96, 99 Cetera Anna 25, 26, 45, 140, 266, 272, 282, 318 Cervantes Miguel de 90 Chambers Jack K. 87 Chesterman Andrew 40 Chruściel Ewa 14, 16, 69, 239, 240, 266, 269, 273, 278, 288, 289, 308, 324 Chwalewik Witold 118, 266, 267 Ciechowicz Jan 249 Ciunovič Małgorzata 152 Clark H. Barrett 169 Cockiewicz Wacław 118 Coleridge Samuel Taylor 298, 301, 302, 305, 306, 308, 309, 311, 312 Coles Adlard 184 Cooper James Fenimore 72, 73, 85, 96 Courtney William L. 73 Crane Stephen 72 Crystal David 86, 87, 96, 119, 205 Culler Jonathan 253, 262 Curle Richard 71 Cyceron 20 Czachowska Jadwiga 78, 171, 237 Czajewski Jacek 15, 137, 160, 177 Czaplejewicz Eugeniusz 89, 259 Czasak Adam 213, 214, 225 Czech Stefan 15 D Danek Danuta 241 Dante Alighieri 20, 21 Davies Lawrence 74, 254 Davis Kenneth W. 71, 143 Dąbrowska Maria 60, 66, 83 Dąbrowski Marian 60 Dąmbska‑Prokop Urszula 9, 38, 170, 178, 196, 229, 240, 270, 271, 277 Degler Janusz 62 Dejna Karol 102 Deleuze Gilles 10, 33–35 Derewiecki Marek 19 Derrida Jacques 10, 33–37, 323 Deumert Andrea 86, 122 Dickens Charles 74, 75, 88, 96, 114, 121, 122 Dłuska Maria 49 Dobrogoszcz Tomasz 20 Dobrzyńska Teresa 192, 195, 272, 274 Domański Juliusz 19 • 362 • Indeks osobowy Doroszewski Witold 102, 103, 151, 153, 154, 158 Dubisz Stanisław 84, 85, 118, 158 Duda Henryk 20, 26 Dudek Jolanta 15, 100 Dulęba Władysław 110 Dürr Jan 50, 51, 57 Duszak Anna 241, 259, 260, 322 Dzieduszycki Wojciech 318 E Eco Umberto 21, 245, 270, 275 Eliot Thomas Stearns 321 Engelking Anna 146 Eska Donata 245 Estreicher Karol 158, 159, 162 Evans Charles S. 97 Even‑Zohar Itamar 24, 44, 47, 49 F Fabe Dušan 122 Fabiszak Jacek 288, 289, 292, 316, 319 Fachard Alexandre 97, 98, 120 Faliccy Krystyna i Jerzy 259, 263 Fast Jakub 47, 261 Fast Piotr 9, 15, 22, 24, 25, 27, 31, 47, 170, 171, 173, 261 Faull Katherine M. 38 Fedewicz Maria Bożena 20, 299 Fenby Jonathan 221, 222 Filipczuk Michał 30, 69, 170, 173, 182, 183, 187, 192, 193, 197, 198, 202, 203, 211, 212, 215, 216, 223, 224, 231, 232, 324 Filipowicz‑Rudek Maria 174, 176, 240, 261 Fogler Janusz 15 Ford Madox Ford 113, 120 Forster Edward Morgan 247 Foulke Robert 175 Frazer Gail 98 G Gablankowski Maciej 16 Gajda Stanisław 86, 125 Galland Antoine 32 Gałąska Włodzimierz 302 Gambier Yves 10, 40 Garnett Edward 73 i nast. Gąsiorowska Maria 30, 31, 50, 55 Gąsiorowski Antoni 237 Genette Gérard 259 Gibińska Marta 279–281, 288, 289, 292, 316, 317, 319 Gibson Rex 272, 289, 294 Gide André 56, 114 Gile Daniel 40 Gilewicz Jolanta 236, 263 Gillon Adam 265 Glebova Olga 174 Głowiński Michał 259, 263 Goetel Ferdynand 62 Goethe Wolfgang 20 Golding Robert 88, 122 Goldsmith Oliver 40 Gołubiew Antoni 61 Gontarz Beata 64 Gordan John Dozier 71, 72 Gosk Hanna 235 Górski Konrad 127 Górski Tomasz 213, 261, 274, 279, 288 Górski Włodzimierz 114 Grabias Stanisław 84, 85, 102, 104, 118, 119, 146, 149, 158, 159 Grabowska Lidia 86, 159, 160 Grabowska Magda 86, 159, 160 Grabowski Ireneusz 128, 160 Graham Cunninghame R.B. 72, 121 Graham Jorie 240 Grajewski Wincenty 90, 259 Greene Graham 237 Grucza Franciszek 246 Gürçağlar S. Tahir 38 H Haber Franciszek 125, 133 Hahn Wiktor 318 Hakluyt Richard 129 Halliday M.A.K. 92 Hampson Richard 14 Hand Richard 265 Hansen Gyde 40 • 363 • Indeks osobowy Hardy Thomas 114, 237 Hatim Basil 14, 261, 289, 301 Hawthorn Jeremy 88, 164, 241, 249, 253, 254 i nast., 290, 310, 314 Heine Heinrich 305 Heinemann William 74, 99, 164 Hejwowski Krzysztof 87, 241, 261 Helleiner Jane 112 Helsztyński Stanisław 266, 318 Hemingway Ernest 49, 79, 237 Herling‑Grudziński Gustaw 62, 65 Hermans Theo 24, 40, 44, 45 Heydel Magda 12, 24, 29, 30, 45, 47, 49, 69, 71, 227, 321, 323 Hickey Raymond 110, 112 Hieronim, św. 19, 20 Hłasko Marek 80 Holm John 206, 207, 210 Holmes James 44 Homer 20, 21 Honey John 122 Horacy 20 Horzyca Wilam 58 Hrehorowicz Uta 218 Hulbert James 36 Huxley Aldous 237 I Ingarden Roman 143 Ishiguro Kazuo 247 Iwaszkiewicz Jarosław 25, 281 J Jabłońska Patrycja 24, 29, 31 Jabłkowska Róża 56 Jagocha Irena 16 Jagoda Barbara 16 Jakobson Roman 206 Janaszek‑Ivaničkova Halina 236 Janiszewski Ludwik 107, 112, 119, 120, 164 Jarniewicz Jerzy 14, 23, 69, 170, 241, 292, 324, 325 Jarzębski Jerzy 143 Jasienica Paweł 61 Jasionowicz Stanisław 289 Jaspers Karl 244 Jenkins Harold 267, 272, 283, 294 Jenny Laurent 263 Jochum Klaus Peter 100 Johnson David F. 160 Joyce James 23 K Kaczmarek Leon 104, 146, 158, 159 Kaczorowska Monika 41, 43, 45 Kakietek Piotr 213 Kalaga Wojciech 266 Kalarus Beata 15 Kamiński Piotr 25, 27, 39, 140 Kamuf Peggy 36 Kania Stanisław 159 Kapera Marta 288, 289, 319 Kapuściński Ryszard 49, 80 Karaś Halina 84, 85, 118 Karłowicz Jan 100, 101, 145, 146, 151, 153, Karwacki Ryszard 172 Kasperski Edward 89, 259, 261 Kasprowicz Jan 56, 76, 100, 300, 306, 307, 154 311, 312 Kaszewski Kazimierz 55 Kendall Tina 38 Kennerley Alston 163 Kierszys Zofia 110 Kimbrough Robert 71, 74, 106, 110, 117 Kipling Rudyard 74, 75 Kisiel Marian 31 Kleczkowski Aleksander 127 Klemensiewicz Zenon 100 Kłobukowski Michał 30–32, 69 Knowles Owen 71, 75, 121 Koc Barbara zob. Kocówna Barbara Kocówna Barbara 24, 29–31, 50, 118, 122 Kokot Joanna 265 Kolis Nijola 84, 118 Kołodziejek Ewa 83, 84, 86, 118, 119, 124, 125, 133, 147, 159, 160, 161, 165, 166 Komar Michał 15, 122 Komorowski Jarosław 281 • 364 • Konieczna‑Twardzikowa Jadwiga 170, Legeżyńska Anna 9, 10, 22, 25, 27, 41, 42, Indeks osobowy 170, 245, 269 Lemański Jan 13, 30, 31, 58, 61, 76, 77, 83, 99, 113, 126, 137, 145, 323 Leszkiewicz Bożena 15 Leśmian Bolesław 76 Leueven Zwart Kitty van 258 Levý Jiři 94, 99 Lewental Salomon 55 Lewicki Roman 39, 90, 206, 217, 218 Lewicki Zbigniew 23 Lindsay Jack 78 Lodge Anthony R. 92 London Jack 85, 212, 240 Lothe Jakob 136, 241, 242, 253, 254, 294, 314 Lörscher Wolfgang 13 Lubaś Władysław 102 Lucas Michael 120 Ludwig Stanisław 166 Luter Marcin 20 Luyatt Annne 201 174, 240, 261 Konopnicka Maria 55 Korniłowiczowa Jadwiga zob. Sienkiewi‑ czówna Jadwiga Korzeniowska Aniela 110 Kosiorowski Zbigniew 15, 160 Kosinen Kaisa 40, 41 Kott Jan 65, 66 Kowalczuk Michał 238, 379 Kowalska Małgorzata 32–34, 71 Kozak Jolanta 26, 34, 35, 140 Koźbiał Jan 21 Koźmian Stanisław 300 Krajewska Wanda 50, 55, 56, 299, 300 Krajka Wiesław 29, 169, 327 Krasiński Zygmunt 60 Kraskowska Ewa 22, 261, 262 Kristeva Julia 259 Kropiwiec Urszula 170 Kryński Adam 17, 100 Kryński Stanisław 298, 299, 301, 311, 312 Krysztofiak Maria 31, 261, 281 Krzeczkowski Henryk 301 Kubińska Olga 13, 19, 170, 241 Kubiński Wojciech 13, 19, 170, 241 Kuczyńska‑Koschany Katarzyna 45, 245 Kujawska‑Lis Ewa 9, 29, 50, 163 Kukulski Leszek 292 Kumaniecki Kazimierz 9 Kurek Krzysztof 265 Kurkowska Halina 144, 145, 162, 163 Kuś Barbara 15 Kwiatkowski Jerzy 76, 77 Kwieciak Alina 327 Kwiek Monika 15 L Lachmann Renate 260, 277, 286 Lam Stanisław 301 Lane Edward 32 Lavoie Thomas 117 Lebiedziński Henryk 93, 94 Lefevere André 20, 46, 47, 88, 95, 235, 238, 323 Ł Łomaczewska B. Danuta 172 Łuczyński Edward 124, 125 Łukasiewicz Małgorzata 260 M Maingueaneau Dominique 263 Majchrowski Zbigniew 249, 269, 281 Majkiewicz Anna 14, 230, 260, 261, 263, 264, 288–291, 295, 302, 307 Malmkjær Kirsten 40 Mańka Henryka 15 Marcel Gabriel 245 Markiewicz Henryk 76, 142, 143, 237, 259, 260, 263, 265 Markowski Andrzej 145, 146, 152 Markowski Michał Paweł 36–38, 246 Marryat Frederick 72, 73, 85, 86, 88, 96, 305 Marshall Bruce 237 Maupassant Guy de 113 Marzec Bartosz 49, 68, 69, 78, 80 • 365 • Indeks osobowy Mason Ian 14, 261, 289, 301, 302 Matthews William 96 Matuszczyk Bożena 20 Mayenowa Maria R. 94, 100, 205 McDonald Peter 88 McLeish Kenneth 302, 305 Meisels Wojciech 300 Melville Herman 78, 79, 212 Miazgowski Bronisław 57, 60, 172 Michałowska Mira 78, 79 Mickiewicz Adam 61 Milecki Aleksander 259 Milewski Szymon 220 Miller James E. 107 Miłobędzki Józef 68, 82, 99, 128, 132, 133, 178 Miłosz Czesław 61, 225, 280, 321 Mioduszewska Ewa 241 Mitosek Zofia 95, 259 Mleczko Andrzej 68, 69 Modzelewska Natalia 268 Moroz Grzegorz 261, 266 Morzinski Mary 120 Munday Jeremy 13, 262 Munro Neil 72, 75 Mydla Jacek 269, 280, 292 N Nabokov Vladimir 32 Najder Zdzisław 67, 68, 69, 73, 78, 82, 83, 98, 99, 102, 116, 122, 128, 132, 148, 169, 172, 247 Nałkowska Zofia 76 Nawrocka Ewa 316 Nawrocki Władysław 301 Newmark Paul 178 Nida Eugene 20, 81, 185 Niebrzegowska Stanisława 136 Nieckula Franciszek 146, 162 Niedźwiedzki Władysław 100 Niemczuk‑Weiss Elżbieta 146 Nietzsche Friedrich 34 Nycz Ryszard 226, 259, 260, 280, 314 Nykiel Joanna 213 O Ojcewicz Grzegorz 10, 21, 26–28 Olohan Maeve 40 Olszaniec Włodzimierz 19 Orr Mary 260 Osadnik Wacław M. 49, 327 Osborne Brian D. 71, 75 Ożdżyński Jan 127, 133, 260 P Pacukiewicz Marek 14, 254 Pajdzińska Anna 191 Palmer John 72 Paloposki Outi 40, 41 Partridge Eric 105, 158 Paszek Jerzy 24 Paszkowski Józef 266, 267, 269, 272, 277, 283, 287, 291, 318 Pauly Véronique 120 Pawling Sidney 97, 121 Peisert Maria 162, 163 Perczak Wanda 50, 67 Pędziński Zbigniew 68 Pfister Manfred 259, 263, 304, 315 Piechota Marcin 51 Pieczyńska‑Sulik Anna 87, 90, 95, 206 Pielichowski Juliusz 24, 29, 30 Pigoń Stanisław 58 Piwiński Leon 55 Piotrowska Maria 12, 90, 220 Pisarska Alicja 11, 159, 161, 279, 281 Piwiński Leon 55 Platon 20, 217 Plimsoll Samuel 148 Pluta Nina 176, 207 Polak Jędrzej 24, 29–31 Pokojska Agnieszka 182, 272 Prorok Leszek 64–66 Przesmycki‑Miriam Zenon 56 Przybyszewski Stanisław 76 Purdy Dwight H. 202, 227 Putnam Walter 220, 227 R Rajend Mesthrie 86, 87, 121 Rajewska Ewa 26 • 366 • Indeks osobowy Rapin Réne 56, 114 Ratajczak Wiesław 166, 248 Recknagel Silja 96 Reymont Władysław 76 Ricoeur Paul 20, 21, 71 Riffaterre Michael 259 Ritz German 31 Rodin Auguste 74 Rodziński Witold 221 Rolland Romaine 237 Romaine Susane 207 Romanowska Agnieszka 266, 267 Romanowski Andrzej 266 Roper Derek 302 Rostworowski Emanuel 55 Rude Donald W. 71, 143 Rudolf Krzysztof 241 Rudziński Roman 244 Ruskin John 74 Rychliński Jerzy Bohdan 14, 169, 171, 172, 182, 183, 185, 192, 193, 197, 198, 202, 203, 211, 212, 215, 216, 223, 231, 232 S Sadza Agata 46, 323 Said Edward 244, 249, 276 Saldanha Gabriela 38, 262 Salwa Piotr 21 Šavle Majda 122 Sawicka Elżbieta 65 Schleiermacher Friedrich 217 Schulte Rainer 37 Schuster Charles 175, 190 Scott Walter 74, 109, 121 Seńko Władysław 19, 20 Shakespeare William 27, 140, 254, 265, 266, 271, 272, 284, 285, 288, 289, 290, 291, 294, 298, 315, 318, 319 Sherry Norman 71, 72, 97, 220, 253 Shaw George Bernard 96 Siegel Jeff 207, 210 Sienkiewicz Barbara 94, 95, 102 Sienkiewicz Henryk 237, 251, 252 Sienkiewiczówna Jadwiga 14, 236, 237, 268, 269, 273, 277, 283, 287, 290, 295, 308, 319, 324 Simmons Allan H. 119, 161, 164, 165, 158 Simpson Jacqueline 105, 158 Sinclair Upton 66 Singer Isaac B. 240 Sito Jerzy S. 266, 269, 273, 278, 280, 283, 287, 291, 320 Siwicka Zofia 316, 318, 320 Skibniewska Elżbieta 288 Skiwski Jan Emil 51 Skiwski Jan Kazimierz 51 Skolik Joanna 78, 323 Skorupka Stanisław 144, 145, 162, 163, 226 Skubalanka Teresa 104, 146, 158, 159 Skucińska Anna 81 Skudrzyk Aldona 15, 100, 108, 114, 142, 143, 146, 165 Skutnik Tadeusz 58, 60, 68, 172 Skwara Marta 45, 62, 63, 261 Sławek Tadeusz 235 Sławiński Janusz 245, 261 Słomczyński Maciej 26, 266, 267, 273, 278, 280, 284, 288, 291, 318, 320 Słowacki Juliusz 61 Snell‑Hornby Mary 24 Socha Ireneusz 24, 29–31, 69 Sofokles 20, 21 Sokal Alan 33 Sokoloski Richard 20, 26 Sosnowski Adam 107, 112, 119, 164 Sosień Barbara 289 Stadtmüller Karol 212 Staff Leopold 76 Stanulewicz Danuta 99 Stape John H. 121, 158, 161, 164, 165, 175, 190, 208, 210, 214, 223 Steinbeck John 80 Steiner George 9, 19 20 Stevenson Robert Louis 96, 114 Stępniak Klemens 102, 158, 159, 162 Stiller Robert 24, 25, 26, 31–32, 39, 62 Stoch Magdalena 240 • 367 • Indeks osobowy Stuhr Jerzy 175 Susam‑Sarajeva Şebnem 40 Swann Joann 86, 87, 121 Szałagan Alicja 78, 171, 237 Szarski Jan 220 Szczepańska‑Kowalczuk Katarzyna 16 Szczepański Jan Józef 14, 63, 64, 80, 237, 238, 246, 247, 268, 269, 273, 280, 283, 287, 291, 296, 297, 308, 319, 324 Szczepański Michał 16, 238 Szczęsna Ewa 261 Szekspir zob. Shakespeare William Szewc Andrzej 26 Szkłowski Wiktor 42 Szkocna‑Czarnecka Julia 15 Szpakowska Małgorzata 62 Szymczak Mieczysław 118 Ś Ślaski Bolesław 126 Świderska Teresa 109, 110 T Tabakowska Elżbieta 28, 39, 94, 95, 170, 181, 182, 196, 197, 272 Tarnawski Wit 61, 250 Tarnawski Władysław 266, 267, 273, 278, 280, 283, 287, 291, 318 Tennyson Alfred 243 Terlecki Tymon 56, 57 Tesznar Tomasz 30, 69 Tetmajer Kazimierz 56 Thackeray William Makepeace 74 Tofilska Marzena 15, 19 Tokarz Bożena 15, 21, 170, 174, 236 Tomaszkiewicz Teresa 11, 159, 161, 279, 281 Torop Peeter 20 Toury Gideon 12, 261 Treharne Elaine 160 Trudgill Peter 87, 108 Tukidydes 9 Tuwim Julian 158 Toury Gideon 24, 44, 47, 48, 265 U Ujejski Józef 120 Ulrich Leon 318, 319 Ułaszyn Henryk 102 Ulicka Danuta 90 Urbańczyk Stanisław 86 Urbanek Dorota 9, 26, 31–35, 41, 240, 260, 261 V Vaughan Alden T. 316 Vaughan Virginia Mason 316 Vázquez Adolfo L.S. 88, 122 Venuti Lawrence 10, 11, 32, 38, 39, 82, 170, 217, 218 Vidan Gabrijela 56 Vidan Ivo 56 Villers Peter 120 Vigny Alfred de 237 W Wagner Richard 74, 305 Warchala Jacek 146, 158, 159, 163 Watt Ian 72, 74, 110, 136, 148, 166, 286 Watson Helen 74 Watts Cedric 98, 158, 164, 165, 169, 177, 178, 200, 214, 223, 243, 244, 250, 253, 254, 277, 307 Wawrzyniak Zdzisław 246, 251 Ważyk Adam 39 Wąsiński Jan 16, 221, 379 Wells Herbert George 75 Wergiliusz 21 Węsławska Emilia 30, 31, 48 Whistler James McNeill 74 Wilcox Jonathan 160 Wilde Oscar 237 Wilkoń Aleksander 85, 100, 123, 148 Wilkoszewska Krystyna 35, 36 Wimsatt William K. 253 Winawer Brunon 77 Witkacy zob. Witkiewicz Stanisław Ignacy Witkiewicz Stanisław Ignacy 42, 61, 62 Wojtasiewicz Olgierd 90, 91, 146, 220 • 368 • Indeks osobowy Wołk‑Łaniewski Jerzy 16, 221, 379 Woolf Virginia 55, 73 Wordsworth William 298–300 Wójcik Mirosława 15 Wójcicki Józef 128, 160, 161 Wyka Kazimierz 61, 76, 250 Wyczańska Irena 76 Wyrzykowski Stanisław 58 Wysłouch Seweryna 22, 170 Wyspiański Stanisław 56, 76 Y Yates Norris W. 106, 148 Yeats William Butler 100 50 Zagórska Aniela z domu Unger (matka) Zagrodzki Wacław 82 Zarek Józef 21, 22, 24 Zaruski Mariusz 125, 128, 132, 171, 212 Zbierski Henryk 299 Zdunkiewicz‑Jedynak Dorota 151, 152 Zieliński Bronisław 13, 16, 49, 78, 79, 81, 99, 100, 102, 103, 129, 130, 132, 133, 137, 138, 158, 159, 323 Zgorzelski Andrzej 265 Zieliński Tomasz 16 Ziomek Jerzy 22, 245, 261 Zyndram‑Kościałkowska Wila 30, 78 Z Zabierowski Stefan 15, 50, 58, 64, 66, 78, 245 Zagórska Aniela (córka) 29–31, 58, 62, 67, 77, 113, 122, 140, 169 Ż Żeromski Stefan 10, 56, 57, 76, 237 Żupański Jan Konstanty 300 Życieńska Ewa 55, 74 Indeks rzeczowy A abundancja 109 adaptacja 217, 221 adekwatność 37 adresatywy 218 akt interpretacji abolujący zob. chybiony chybiony 246, 251, 274 akt kreacji 43 aluzja językowa 91 amplifikacja 93, 95, 190, 215, 216, 226, 233, 288, 299 anachroniczny 132 anakoluty 145 angielszczyzna łamana 209 nieformalna 147 niestandardowa 144, 148 podstandardowa zob. niestandar‑ dowa potoczna 147 animizacja 196, 200, 201 antropomorfizacja 196 antologizacja 46 archaiczny 103, 147, 151 argot 84, 85 argotyzm 158, 160, 161 asocjacje 91 asocjema 240, 241, 248 asymilacja 40, 60, 292 augmentatyw 103 autoreferencyjność 181, 298 B biolekt 119 błędy wymowy 91 bohater zbiorowy 71 C cechy dialektalne 96 chronological loops zob. pętle chronolo‑ wymowy 91 giczne żeglarski 99 chwyt utworu 42 cockney 13, 76, 91, 92, 96, 97, 100, 101 cytat 267 częstotliwość zob. frekwencja czynnik frekwencji zob. frekwencja czytelnik modelowy 21, 69, 175, 270, 286 nieoznakowany 267, 268, 301 lokalizacji zob. lokalizacja D deformacja 95, 203 degradacja (języka) 104, 214 deklinacja 208 deliminatory cytatu 272, 288, 295 deminutywa 251 Descriptive Translation Studies zob. opi‑ sowe badania nad przekładem dezintegracja ortograficzna 114, 115 dialekt 13, 83, 84, 86–88, 93, 105, 107, 110, 210, 211 • 371 • Indeks rzeczowy geograficzny 94 irlandzki zob. irlandzki angielski socjalny 94 szkocki zob. szkocki angielski sztuczny 94 wielkomiejski 106 diachronia zob. perspektywa diachro‑ niczna dialektologia 83, 86, 110 geograficzna 127 dialektyzm 93, 94, 101 dialog międzytekstowy zob. nawiązanie intertekstualne dialogowość 259 différance 35 domestication 10, 217 domestykacja zob. udomowienie dominanta 177 182 233 semantyczna 42–44, 170, 174, translatorska 24, 42, 44, 170, 174, translatoryczna 44, 170, 174, 181, znaczeniowo‑stylistyczna 13, 174, 324 187 double bind 36, 37 dwudziestolecie międzywojenne 10, 57, 58, 60, 124 dyferencjacja językowa 81, 87, 99, 112 E egzotyzacja 13, 41, 217 eksplikacja 95, 107, 161, 189, 193 ekspresywizm 102, 119, 148 ekspresywność 86, 105, 119 ekwiwalencja 13, 20, 37, 280, 321 dynamiczna 81, 185 ekwiwalent 165 epitety urągliwe 144, 163 etnolekt 86 eufemizmy 144, 186, 210, 213, 214 ewaluacja tłumaczenia zob. ocena tłu‑ maczenia F FIGURA 181 powtórzenia 185, 253, 284, 290, 294 stylistyczna 202 fonetyka 96, 97 forenizacja zob. egzotyzacja forenization zob. forenizacja formy adresowe 219 frazemy 218 frazeologia 86 frazeologizm 105, 118, 150, 151, 162, 191, dialektalne zob. dialektyzm potoczna 149, 155, 156 194, 247 niestandardowy 101 frekwencja 263, 264, 277, 282, 289, 294, 295, 301 funkcja (języka) prezentatywna 108 socjolingwistyczna zob. prezenta‑ tywna G gained in translation zob. zyskane w prze‑ kładzie genderlekt 86 generalizacja 226, 228, 284 gest semantyczny 42 glottal stop zob. zwarcie krtaniowe grafia nietypowa 288 góralszczenie 100 gwara 83, 84, 90, 94 chłopska 100, 106 góralska 100 marynarska 82, 85, 99, 117, 118, 128, 132, 142, 143, 147, 210, 211 miejska zob. wielkomiejska młodzieżowa 104, 161, 209 podhalańska 91, 92 przestępcza zob. żargon przestępczy studencka zob. młodzieżowa środowiskowa 84, 86, 120, 122, 166 wielkomiejska 91 zawodowa 84, 85 złodziejska 91 • 372 • Indeks rzeczowy żeglarska zob. marynarska gwaryzm 93, 151 H heteroglosja zob. wielogłosowość hipoteza Sapira–Whorfa 127 historia recepcji przekładu 11 serii 39, 40 translatorska 43 I idiolekt 86, 91, 190, 210 idiomy 67, 114, 176, 181, 192, 193 idiosynkrazje językowe 121 imitacja 142 interpretacja 95, 164, 170, 241, 318 interpretatio zob. interpretacja intencja autora 90 intentio auctoris zob. intencja autora intertekst 263, 267, 268 intertekstualność 14, 91, 92, 303, 304 intensyfikacja zob. amplifikacja inwariant 94 inwersja 182 Irish English zob. irlandzki angielski irlandzki angielski 13, 76, 108, 110 obligatoryjna 14, 292 opcjonalna 11, 298, 321 mówiony 84, 86, 99, 100, 102, 108, J Jednostka przekładu 240 język artystyczny 117 morski 116, 117, 122, 123, 132 figuratywny 176, 190 literalny 190, 199 142, 143, 148, 162 nautyczny zob. morski podstandardowy 13, 112 potoczny 99, 100, 113, 132, 147 standardowy 217 symboliczny 117, 122, 123 środowiskowy 115, 116 techniczny 116, 117, 122, 123 (za)pisany 114 K kapitał kulturowy 240 kategoria obcości zob. obcość w prze‑ kładzie kolokwializm 102, 105 kolokwialność 101, 102, 147, 151 komendy żeglarskie 138, 139 komizm słowny 193 kompensacja 93, 156, 157, 161, 216 konkretyzacja 251, 252, 268 konotacja 21, 48, 115, 195, 196, 257 kontekst historyczno‑kulturowy 10, 12, 43, 59 historycznoliteracki 110 kulturowy 113, 235, 301 konteksty podwojone 42 kontrafaktura 230, 267, 285, 302 kopia 34 krytyka tłumaczeń 82 kultura docelowa 13, 14, 45, 47, 48, 50, 63, przyjmująca zob. kultura docelowa 110, 138 lądowa 127 literacka 142 morska 127 kwalifikator 102 kolokwialny 152 pogardliwy 156 potoczny 102, 153, 154 przestarzały 153 slangowy 152 wulgarny 162 L lapsolekt 87 lect 86 lektura „nawracająca” 286, 299 leksyka zob. słownictwo lingo 85 literatura docelowa 47, 50 wielokrotna zob. „nawracająca” przyjmująca zob. literatura doce‑ lowa rodzima 47 lokalizacja 263, 264, 282, 301 • 373 • Indeks rzeczowy lost in translation zob. zagubione w prze‑ kładzie Ł łamanie norm ortograficznych 115, 143, łańcuch intertekstualny 14, 303, 305, 306, 165 310, 322 M malowniczość (języka) 94 manipulacja 11, 45 manipuliści zob. szkoła manipulistów marker dialektalny zob. wskaźnik dia‑ 269, 277, 286, 289, 294, 297, 318 lektalny nawiązania intertekstualnego 263, implicytny zob. niejawny niejawny 288, 290, 294, 321 pseudofonetyczny 93 marynistyka 68 mediacja 302 metacytacja 190 metafora 171, 176, 192, 195, 196, 202, 247, 272, 274, 279, 289, 302, 319 metaforyzacja 190 metoda rekonstrukcji 95 Młoda Polska 50, 51, 77, 100 mgławicowość 183, 247 mikrofigura 241, 242, 251, 252, 258 morfologia 91, 208 mowa cudza zob. słowo cudze nacechowana 95, 123 niestandardowa 91, 92, 94, 99, 112, 113 podstandardowa zob. niestandar‑ potoczna 96, 102, 105, 151 standardowa 94 dowa mowa zobrazowana 95 mówioność 142 N nadtłumaczenie 178, 179, 277 nadinterpretacja 246 • 374 • „nadmiar” semantyczny zob. nadwyżka sensu nadwyżka sensu 286, 294, 299 „napięcie semantyczne” 263 narracja 190 narzecze 94 nasemantyzowane 277 nawiązanie 268, 283 intertekstualne 13, 199, 236, 258, 259, 262, 266, 282, 284, 296, 297, 301, 302, 310, 317 jawne 263 niejawne 263 intratekstualne zob. wewnątrzteks‑ tematyczne 267, 288, 295, 301 wewnątrztekstowe 14, 181, 185, 236, 241, 242, 248, 249, 296 towe członków załogi 140, 141 realiów 217 własne 203, 218 nazwy części statku 133 nautologia 133, 153, 154 neologizm 149, 165 neosemantyzmy 151 neutralizacja 90, 95, 109–111, 190, 203, 216, 280 niedookreślenie 183, 247 nieprzekładalność 90 nośniki obcości zob. sygnały obcości absolutna 91 O obcość w przekładzie 217, 218, 221, 225 obrazy języka 94 ocena tłumaczenia 43, 48, 82 odkształcać 88 odkształcenie zob. refrakcja odniesienia międzytekstowe zob. nawią‑ zania intertekstualne intertekstualne zob. nawiązania intertekstualne ograniczenia (w tłumaczeniu) językowe 48 ekonomiczne 48 Indeks rzeczowy ideologiczne 48 okazjonalizm 166 określenia ksenofobiczne 112 opisowe badania nad przekładem 44, 48 optimum przekładowe 23 opuszczenie 5, 95, 96, 133, 188, 196, 197– 200, 216, 279 oralność 86, 148 otwarcie serii 23, 30 otwartość serii 21, 23, 26, 28, 29 overtranslation zob. nadtłumaczenie ożywienie zob. animizacja z modyfikacją semantyczną 281, 286 z modyfikacją syntaktyczną 279, 299 P parafraza 229, 267, 274, 302 paralelizm strukturalny 253 paramówioność (literacka) 114 paratekst 12, 42, 210 paremia 191 parigot 92 patronat 10, 46, 57 perspektywa diachroniczna 23, 41, 47, 218 synchroniczna 23, 24, 27, 41 pętle chronologiczne 136 pidgin 171 pisownia nietypowa zob. grafia niety‑ semantyczne 136 znaczeniowe zob. semantyczne powa plagiat 25, 31 plan diachroniczny zob. perspektywa diachroniczna synchroniczna synchroniczny zob. perspektywa treści 108 wykonania 108 podobieństwo 40 podwojenie kodów wypowiedzi 28, 86 podwójne zobowiązanie zob. podwójne zadłużenie konotacyjne zob. konotacja semantyczne 290 skojarzeniowe zob. pole asocjacyjne polifonia 13, 76, 80, 86 polifoniczność 278, 287 polifoniczny 286 polisemia 319 polisystem 47 polszczyzna mówiona 151 potoczna 151 standardowa 109 pominięcie zob. opuszczenie poprawność przekładowa 247 porównania 199 potocyzmy 152 potoczność 86, 114, 123, 144, 147, 148 powtórzenie 10, 34, 35 poziom (języka) fonetyczny 110, 112, 144, „nagie” 34 148 fonologiczny 109 leksykalny 100, 109, 144, 149, 208 morfologiczny 109, 144, 148 pozycja centralna (w polisystemie literac‑ organizacji wypowiedzi 144, 148 składniowy 100, 109 syntaktyczny 148 pozycja peryferyjna (w polisystemie lite‑ kim) 47 rackim) 47 308, 320 236, 317 prawo autorskie 26 pre‑tekst 263–266, 274, 279, 289, 292, 303, problem tłumaczeniowy 12, 13, 41, 90, 110, problem transatologiczny zob. problem tłumaczeniowy profesjolekt 85, 119, 123 profesjonalizm 84, 118, 123 protezy językowe 207 prozaizm 76 przejęcie motywu zob. nawiązanie tema‑ podwójne zadłużenie 36, 37 pole asocjacyjne 241, 242, 247, 253, 321 tyczne przekleństwa 210, 211 • 375 • Indeks rzeczowy kongenialny 23, 126 literacki 35, 261, 281, 324 niewierny 55 optymalny 22 podwojony 95 wzorcowy 5, 23, 31 przekład intralingwalny 206 przenośnia zob. metafora prze‑pisanie 10, 46 przesunięcie 93 przezwiska 209 rasistowskie 163 przypis tłumacza 288 powieść polifoniczna 88 puste miejsce 178 R rachunek różniczkowy 33 realia chińskie 223 redundancja 148 referencje intertekstualne zob. nawiąza‑ nie intertekstualne kolokwialny 103, 143 potoczny 149 refraction 46 refrakcja 10, 46, 47, 59, 95, 209, 325 regionalizm 101 rejestr 102–105, 119, 209, 210 répétition 35 retranslation 10, 38, 39 retranslation hypothesis 39, 40 retranslacja 38 rewriting 46 Różnia 35, 36 Różnica 10, 34, 35 różniczka zob. rachunek różniczkowy różnogłosowość zob. wielogłosowość S sailor’s Cockney zob. cockney żeglarski Scots zob. szkocki angielski semiplagiat 25 seria otwarć 10, 21, 28, 30 potencjalna 21, 22 przekładowa 9, 21, 32–38, 45, 233, 235, seria translatorska zob. seria przekła‑ 323, 325 dowa similia 32, 33 składnia 91 skojarzenia 90–92 slang 72, 75, 84, 85, 90, 153, 154, 160, 165 marynarski 99 słownictwo 86, 91, 187, 207 malajskie 50 nacechowane emocjonalnie 102 nacechowane rasistowsko 162, 164 kolokwialne 102, 148 morskie 124–126, 128 słowo barwne 95 nautyczne zob. morskie niekolokwialne 102 obelżywe 162 podstandardowe 110 potoczne 101, 119, 122 slangowe zob. slang specjalne 123 specjalistyczne 118 techniczne 124 żeglarskie zob. morskie cudze 88, 89, 95, 268, 278, 279, 286 dwukierunkowe 88 skrzydlate 265, 292, 319 wewnętrznie zdialogizowane 94, 95 wspólne (w przekładzie) 10, 25, 26, 27, 140, 248, 249, 269, 297 zobrazowane 89 socjolekt 83, 85, 86, 118, 119, 120, 149 marynarzy 118 socjolingwistyka 86, 87 socjologia morza 107 spolszczenie 172 strategia 12, 188 przekładu 170 strategia manipulacyjna zob. mani‑ pulacja styl potoczny 76, 85, 100, 149 stylizacja 13, 94–96, 106, 142, 171 substytucja 95 dokładna 94 • 376 • Indeks rzeczowy niedokładna zob. przesunięta przesunięta 95, 102 sygnał nawiązania zob. marker sygnały obcości zob. obcość w przekła‑ implicytny 267 uprzedni 282, 290 Tożsamość 10, 33–34 transformacja tematyczna 264 translacja zob. tłumaczenie translatio 19 Translation Studies 32 twory mowne 89 symplifikacja zob. uproszczenie synchronia zob. perspektywa synchro‑ U udomowienie 10, 13, 39, 41, 59, 217, 221, dzie niczna dialekt 91 szkocki angielski 13, 76, 108, 109, 112 szkoła manipulistów 44–46 polisystemowa 44, 49 szyk przestawny zob. inwersja Ś ślady tłumacza 170 eksplikacji zob. eksplikacja kompensacji zob. kompensacja neutralizacji zob. neutralizacja rozszerzenia 281 T technika abundancji zob. opuszczenie tekst „uprzedni” zob. pre‑tekst teriomorfizm 202, 250 terminologia 13, 50, 76, 85, 118, 188 morska 117, 124, 126, 127, 132, 200, 210 terminy 176, 179, 183, 186 nautyczna zob. morska techniczna 124 zawodowa 85, 123 morskie 124, 126–128, 132, 177, 200, 210 TŁO 181 tłumaczenie dosłowne 157 idealne 174 peryfrastyczne 221, 225 kongenialne zob. przekład konge‑ nialny pośrednie zob. retranslacja przybliżone 221 tłumacz mediator 170 toponimy 218 224 uogólnienie zob. generalizacja uproszczenie 198–200, 207 urodzimienie zob. udomowienie uwarunkowania społeczne 165 uwspółcześnianie (języka przekładu) 132, historyczne 323 kontekstowe 293 kulturowe 165, 221, 323 literackie 323 147, 165 W walor echowy 81 wariant mówiony 86 wewnątrzdialogowy 90 węzły żeglarskie 107 wiązka przytoczeń 302, 321 wiech 91, 151 wieczny powrót 34 wiedza uprzednia 206 wielogłosowość 88, 89, 94, 95, 120 wielosensowny 107, 272 wierność w przekładzie 13, 43, 233 wskaźnik dialektalny 93, 97, 99, 100, 109 nawiązania intertekstualnego zob. marker nawiązania intertekstu‑ alnego wtrącenia 199 wulgaryzmy 72, 101, 119, 144, 148, 214, 215 wykolejenia składniowe zob. anakoluty wymowa 106, 225 dialektalna 149 irlandzka 112 niestandardowa 148 niestaranna 144 • 377 • Indeks rzeczowy wyrażenia idiomatyczne zob. idiomy wyrażenie metaforyczne zob. metafora wyzwiska 144 wzmocnienie zob. amplifikacja wzorcowy przekład seryjny 30 Z zabytek recepcji 48 zagubione w przekładzie 48 zapis fonetyczny 98, 165 graficzny 111 nieortograficzny 143 ortograficzny 142 zapożyczenie 125, 132 znaczenie denotatywne 225 konotatywne 225, 261 zyskane w przekładzie 48 zwarcie krtaniowe 96 związki frazeologiczne 84, 151, 243 okazjonalne 151, 162 potoczne 152, 153 stałe 151, 191 zniekształcone 151 zwrot kulturowy 46 zwroty idiomatyczne zob. idiomy Ź źródło 10, 32 źródłowość wtórności 10, 35 Ż żargon 71, 72, 83, 84, 93, 132 chińsko‑angielski 208, 209 marynarski 85, 88, 89, 115, 116, 124, 151, 161 młodzieżowy zob. gwara młodzie‑ żowa pijacki 153, 154 przestępczy 103, 154, 155 więzienny 165 złodziejski 102, 161, 165 żargonizm 104 Spis fotografii i rysunków Fot. 1. Strona tytułowa czasopisma oraz dwie pierwsze strony polskiego tłumacze‑ nia An Outcast of the Islands ze stycznia 1897 roku. Przekład opublikowany na łamach „Tygodnika Romansów i Powieści” pod tytułem Wyrzutek (http://ebuw. uw.edu.pl/dlibra/publication/92294?tab=1), s. 52. Fot. 2. Rysunek Andrzeja Mleczki opublikowany w „Studencie” (1975), s. 69. Fot. 3. Jan Lemański (1866–1933), tłumacz Murzyna z załogi „Narcyza” Josepha Con‑ rada (W. Feldman: Współczesna literatura polska 1880–1904. Warszawa: J. Fiszer, 1905), s. 77. Fot. 4. Bronisław Zieliński (1914–1985), tłumacz Murzyna z załogi „Narcyza” Josepha Conrada (archiwum rodzinne tłumacza), s. 79. Fot. 5. Szkice Bronisława Zielińskiego wykonane przy tłumaczeniu Moby Dicka Her‑ mana Melville’a: nazwy części statku o konstrukcji drewnianej (archiwum rodzinne tłumacza), s. 129. Fot. 6. Szkice Bronisława Zielińskiego wykonane przy tłumaczeniu Moby Dicka Her‑ mana Melville’a: nazwy części olinowania i omasztowania statku (archiwum rodzinne tłumacza), s. 130. Fot. 7. Szkice Bronisława Zielińskiego wykonane przy tłumaczeniu Moby Dicka Her‑ mana Melville’a: nazwy masztów statku (archiwum rodzinne tłumacza), s. 131. Fot. 8. Jerzy Bohdan Rychliński (1892–1974), tłumacz Tajfunu Josepha Conrada (fot. Fot. 10. Porty traktatowe w Chinach, tzw. Foreign Concession (J. Fenby: Chiny: upadek i narodziny wielkiej potęgi. Tłum. J. Wąsiński, J. Wołk ‑Łaniewski. Kraków: Znak, 2009), s. 222. Fot. 11. Portret Jadwigi Sienkiewiczówny wykonany na zamówienie Henryka Sienkie‑ wicza przez Władysława Czachórskiego w 1901 roku (Muzeum H. Sienkiewicza w Oblęgorku), s. 237. Fot. 12. Jan Józef Szczepański (1919–2003), tłumacz Smugi cienia Josepha Conrada (fot. M. Kowalczuk, archiwum rodzinne tłumacza), s. 238. Fot. 9. Halina Carroll ‑Najder (ur. 1926), tłumaczka Tajfunu Josepha Conrada (archi‑ D.B. Łomaczewska, East News), s. 172. wum rodzinne tłumaczki), s. 173. • 379 • Spis fotografii i rysunków Fot. 13. Ewa Chruściel (ur. 1978), tłumaczka Smugi cienia Josepha Conrada (archiwum rodzinne tłumaczki), s. 239. Rys. 1. Otwartość serii dla Jądra ciemności Josepha Conrada, s. 29. Rys. 2. Seria otwarć dla Jądra ciemności Josepha Conrada, s. 30. Rys. 3. Parokrotne „ósemkowe” obwinięcie liny wokół nagla (http://commons.wikime‑ dia.org/wiki/File:Belaying_Pin_ 28PSF 29.jpg), s. 137. Rys. 4. Schemat wprowadzania pre ‑tekstu do oryginału i przekładu, s. 304. Rys. 5. Łańcuchy intertekstualne w oryginale i w przekładzie, s. 306. Rys. 6. Łańcuch intertekstualny z dodatkowym ogniwem w oryginale, s. 310. Agnieszka Adamowicz‑Pośpiech Series of Translations Polish Versions of Joseph Conrad’s Prose Summary The present work analyzes one aspect of Translation Studies – a series of transla‑ tions on the basis of Joseph Conrad’s prose. The first chapter is a theoretical analysis of the concept of ‘a series of translations’ in Polish as well as Western Translation Studies. In Western Translation Studies scholars use the term retranslation. This chapter deline‑ ates the evolution of the term ‘series of translations’ introduced by Edward Balcerzan and its development as well as modifications supplemented by Anna Legeżyńska and Grze‑ gorz Ojcewicz. As far as the concept of retranslation is concerned the works of Antoine Berman, Paul Bensimon, Yves Gambier and Lawrence Venuti are discussed. Moreover in this chapter deconstruction approach to translation is explicated on the basis of the works of Giles Deleuze and Jacques Derrida who undermine the central opposition of the original and copy. The second chapter is devoted to cultural implications of Joseph Conrad’s transla‑ tions. The outline of Conrad’s reception in Poland was divided into several periods: Young Poland, Interwar Period, War Years, Contemporary Times. The approach to Conrad’s works and manner in which his books were interpreted and received in Poland depended on the cultural, historical and political context. Analyzing Conrad’s translations and their impact on Polish culture one can detect the phenomena of “manipulation”, “refrac‑ tion” and “re‑writing”. According to different types of patronage Conrad’s works were to be included in the canon of Polish literature (Stefan Żeromski’s patronage) so that they would become “transparent”. The writer was enmeshed in ideological debates with West‑ ern capitalism in the socialist People’s Republic of Poland (PRL) and in consequence crossed out from publishing and reading lists in Poland (socialist state authorities’ patronage). Chapters III to V are analytical in nature. In each of those chapters the cultural and historical context was delineated (the views of British critics, the writers’ opinions expressed in private correspondence, last but not least the opinions of Conrad himself triggered by the critical reception). Moreover the translators’ profiles were presented as well as the cultural context in which the translated text was produced. Additionally paratexts of translation (forewords, afterwords, footnotes, glossaries, translators’ press interviews) were commented upon. The analytical chapters concentrate on several major translatological issues. The third chapter is devoted to the retranslations of The Nigger of the “Narcissus” produced by Jan Lemański (1920) and Bronisław Zieliński (1961). The translation issues that were chosen for this comparison comprise translation of dialects and terminology. The fourth chapter consist in the analysis of Polish retranslations of Typhoon by Jerzy Bohdan Rychliński (1926), Halina Carroll‑Najder (1972) and Michał Filipczuk (2000). For this novella a crucial translatological problem was the seman‑ tic dominant used a noun not an adjective (dominanta semantyczna). The last chapter focuses on intertextual chains on the basis of Polish retranslations of The
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Seria w przekładzie. Polskie warianty prozy Josepha Conrada
Autor:
Sklep
Format
Cena
Ebookpoint.pl Ebookpoint.pl
ebook/pdf
44,69 zł
Idź do sklepu »

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: